ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
26
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2007
йил
, –
№
12, 604-
модда
.
12.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Табиатни
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонун
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2006
йил
, –
№
10 , 536-
модда
.
13.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Чиқиндилар
тўғрисида
”
ги
Қонун
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2007
йил
, –
№
12, 604-
модда
.
14.
Ўзбекистон
Республикасининг
Шаҳарсозлик
кодекси
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2006
йил
, –
№
7, 369-
модда
; 2006
йил
,
№
10, 536-
модда
.
Б
.
Б
.
Алимов
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
бошқаруви
академияси
тадқиқотчиси
,
юридик
фанлар
бўйича
PhD
ДАВЛАТ
БОШҚАРУВИНИ
МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ
ШАРОИТИДА
ҲУКУМАТ
ЖАВОБГАРЛИГИ
ИНСТИТУТИ
:
ИЛМИЙ
-
НАЗАРИЙ
ТАҲЛИЛ
Аннотация
:
мақолада
ҳукумат
жавобгарлигининг
илмий
-
назарий
жиҳатлари
таҳлил
этилган
,
ушбу
масала
юзасидан
тадқиқот
олиб
борган
олимлар
билан
илмий
бахс
мунозарага
киришган
ҳолда
муаллифлик
хулосалари
ишлаб
чиқилган
.
Таянч
сўзлар
:
ҳукумат
,
истеъфо
,
жавобгарлик
.
Аннотация
:
в
статье
проанализированы
научно
-
теоретические
аспекты
института
правительственной
ответственности
,
вступая
в
полемику
с
учеными
,
изу
-
чавшие
данный
вопрос
,
выдвинуты
авторские
заклю
-
чения
.
Ключевые
слова
:
правительство
,
отставка
,
ответственность
.
Abstract:
the article analyzes the scientific and theo-
retical aspects of the institution of government responsibil-
ity, entering into the debate with scientists who have stud-
ied this issue, the author's conclusions have put forward
as well.
Key words:
government, resignation, responsibility.
Ҳукуматнинг
истеъфоси
муҳим
конституциявий
-
ҳуқуқий
институтлардан
бири
бўлиб
,
деярли
барча
хорижий
мамлакатларда
давлат
ва
жамият
ҳаётига
жиддий
таъсири
кўрсатадиган
ва
ўзида
истеъфо
қўлланилувчи
мансабдор
шахс
ёки
коллегиал
органнинг
жавобгарлигини
(
конституциявий
-
ҳуқуқий
,
сиёсий
)
акс
эттирувчи
ҳуқуқий
ҳодисадир
.
Ҳукуматнинг
истеъфоси
институти
ҳукуматнинг
шакллантирилиши
институти
сингари
ҳам
давлат
бошлиғи
,
ҳам
вакиллик
органи
иштирокида
амалга
оширилувчи
жараёнлардан
бири
бўлиб
,
ушбу
жараённинг
амалга
оширилиш
механизми
давлат
бошқаруви
шаклини
белгиловчи
асосий
омиллардан
бири
ҳисобланади
.
Чунки
ҳукумат
истеъфосининг
ташаббускори
аксарият
холларда
парламент
ва
давлат
бошлиғи
бўлиб
,
ҳукумат
айнан
улар
ёки
улардан
бирининг
олдида
жавобгар
бўлади
.
Бошқача
қилиб
айтадиган
бўлсак
,
давлат
органи
сифатида
ҳукуматнинг
табиати
шундайки
,
у
ўзини
шакллантирган
органлар
олдида
жавобгардир
[14, 22-,
67-
бетлар
.].
Ҳукумат
шаклланиши
ва
истеъфосининг
қай
тарзда
амалга
оширилиши
унинг
қайси
орган
олдида
жавобгар
эканлигини
намоён
қилиб
,
мазкур
жавобгарлик
давлатда
бошқарув
шаклининг
асосий
кўрсаткичларидан
бири
ҳисобланади
.
Юқоридагилардан
келиб
чиққан
холда
, “
истеъфо
”
ва
“
ҳукуматнинг
жавобгарлиги
(
конституциявий
-
ҳуқуқий
,
сиёсий
)”
ҳуқуқий
категориялари
ҳамда
уларнинг
ўзаро
нисбатини
тафсилий
равишда
таҳлил
қилиб
чиқиш
мақсадга
мувофиқ
,
зеро
, “
ҳукумат
жавобгарлигининг
предмети
,
таркиби
ва
чегараларни
ўрганиш
ҳукумат
ҳокимияти
хусусида
,
унинг
давлат
ҳокимият
органи
сифатидаги
мақоми
,
давлат
механизми
ва
ҳокимиятлар
бўлиниши
тизимидаги
ўрнини
ҳар
томонлама
билиш
учун
ниҳоятда
зарурдир
”
[14, 3-
бет
.].
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
27
Г
.
Кильдинанинг
таъкидлашича
, “
истеъфо
–
бу
истеъфо
субъекти
томонидан
ваколатларни
йўқотилишига
сабаб
бўлган
,
давлат
органи
ёки
ваколатлари
давлат
фаолияти
билан
боғлиқ
бўлган
шахс
томонидан
ўз
ваколатларини
амалга
оширилишини
ихтиёрий
ёки
мажбурий
тарзда
тугатилишидир
”
[4,
19-
бет
.].
С
.
Автономовнинг
фикрича
, “
истеъфо
бу
ижро
ҳокимияти
органи
ёки
давлат
аппарати
иерархиясида
юқори
лавозимни
эгаллаб
турган
мансабдор
шахснинг
ваколатларининг
тугатилиши
” [16, 702-
бет
.].
С
.
Авакьяннинг
қайд
этишича
, “
истеъфо
бу
ихтиёрий
ёки
ихтиёрий
бўлмаган
тарзда
алоҳида
мансабдор
шахснинг
ўз
лавозимини
қолдириши
ёки
бутун
таркибда
коллегиал
органнинг
ваколатларини
тугатилишидир
” [6, 412-
бет
.].
Демак
,
истеъфо
қуйидаги
аломатларга
эгадир
:
биринчидан
,
истеъфо
аксарият
ҳолларда
ижро
ҳокимияти
тизимида
қўлланилади
;
иккинчидан
,
истеъфо
бу
давлат
органи
(
аксарият
ҳолларда
коллегиал
)
ва
унинг
мансабдор
шахсига
нисбатан
қўлланилади
;
учинчидан
,
истеъфо
ихтиёрий
ва
мажбурий
шаклда
амалга
оширилади
;
тўртинчидан
,
истеъфо
давлат
органи
ёки
мансабдор
шахсининг
ваколатларини
тугатилишига
олиб
келади
.
Ҳукуматнинг
жавобгарлиги
масаласига
тўхталадиган
бўлсак
,
ҳукумат
истеъфоси
институтини
комплекс
тарзда
тадқиқ
этган
олим
–
А
.
Шеяннинг
таъкидлашича
, “
ҳукумат
жавобгарлигининг
ўзига
хос
жихатларини
инобатга
олсак
,
уни
конституциявий
-
ҳуқуқий
жавобгарликнинг
бир
тури
сифатида
конституциявий
-
сиёсий
жавобгарлик
деб
номлаш
мақсадга
мувофиқдир
” [14, 20-
бет
.],
деб
алоҳида
қайд
этади
.
Олимнинг
фикрига
эътибор
берадиган
бўлсак
,
ҳукуматнинг
жавобгарлиги
ўзида
ҳам
конституциявий
,
ҳам
сиёсий
ҳусусиятларни
мужассам
этганлигига
амин
бўламиз
.
Негаки
,
ҳукумат
давлат
ҳокимияти
тизимининг
муҳим
элементи
сифатида
кенг
ваколатларга
эга
бўлиб
,
улкан
масъулиятини
ўз
зиммасига
олади
,
шу
сабабли
ҳам
ҳукуматнинг
жавобгарлиги
институти
серқирра
кўринишга
эгадир
.
Шу
ўринда
,
“
конституциявий
жавобгарлик
”
атамасига
ойдинлик
киритсак
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
В
.
Савин
конституциявий
жавобгарликни
Конституция
ва
қонунчиликда
назарда
тутилган
конституциявий
нормалар
ёки
конституциявий
ҳуқуқнинг
бошқа
манбаларини
бузганлик
учун
юзага
келувчи
юридик
жавобгарлик
сифатида
белгилаган
[10,
68-
бет
.].
Т
.
Зражевская
,
конституциявий
жавобгарликнинг
моҳиятини
мувозанат
бузилганда
юридик
оқибат
келтириб
чиқаришида
намоён
бўлишини
кўрсатиб
,
у
юридик
жавобгарликнинг
мустақил
кўриниши
сифатида
муҳим
муносабатларни
мухофаза
қилишнинг
алоҳида
аҳамиятга
эга
эканлигини
таъкидлайди
[9, 26-
бет
.].
А
.
Цалиев
“
Конституциявий
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
ҳар
қайси
давлат
органи
ва
мансабдор
шахс
ҳуқуқий
мақомининг
зарурий
таркибий
қисми
бўлиб
,
муҳим
регулятив
функцияга
эга
” [13, 20-
бет
.]
деган
фикрга
келади
.
А
.
Сергеевнинг
таъкидлашича
,
“
Конституциявий
жавобгарликнинг
мавжудлиги
конституциявий
муносабатларни
ҳимоя
қилишдадир
” [11, 23-
бет
.],
Т
.
Шон
,
конституциявий
жавобгарликнинг
ўзига
хос
жихати
унинг
ҳам
хуқуқбузарлик
учун
,
ҳам
у
мавжуд
бўлмаганда
келиб
чиқишини
кўрсатиб
,
унинг
субъектлари
бутун
мамлакат
манфаатларига
таалуқли
бўлган
қарорлар
қабул
қилишга
ваколатли
бўлган
орган
ва
шахслар
эканлигига
алоҳида
урғу
беради
[15,
38-
бет
.].
Э
.
Каспаровнинг
фикрича
, “
Конституциявий
жавобгарлик
соф
кўринишда
ёки
бир
-
бири
билан
узвий
боғлиқликда
юзага
келиши
мумкин
бўлган
сиёсий
,
ахлоқий
ва
юридик
жавобгарликни
ўз
ичига
олади
” [3,
91-
бет
.].
А
.
Болехивская
эса
,
ҳукуматнинг
конституциявий
-
ҳуқуқий
жавобгарлиги
деб
,
конституциявий
-
ҳуқуқий
санкцияларни
юзага
келтирувчи
юридик
мажбурлов
чорасини
тушуниш
лозимлигини
,
бундай
жавобгарликнинг
асоси
сифатида
конституциявий
деликтлар
,
яъни
конституциявий
ҳуқуқ
нормаларини
бузилиши
ҳолатлари
хизмат
қилишини
таъкидлайди
[1, 10-
бет
.].
Демак
,
конституциявий
жавобгарлик
–
бу
давлат
ҳокимияти
тизимида
юқори
даражадаги
мансабдор
шахс
ёки
органга
нисбатан
қўлланилувчи
ҳуқуқий
жавобгарлик
мустақил
тури
бўлиб
,
конституциявий
нормаларнинг
бузилиши
,
ушбу
нормаларга
зид
ҳаракатларнинг
амалга
оширилиши
натижасида
юзага
келади
.
Жавобгарликнинг
ушбу
турини
“
конституциявий
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
”
деб
аташдан
онгли
равишда
тийилдик
,
негаки
бу
жавобгарликнинг
мустақил
тури
сифатида
ривожланган
давлатларнинг
ҳуқуқий
тизимларида
ўзининг
мустаҳкам
ўрнига
эга
бўлмоқда
.
Бироқ
жавобгарликнинг
ушбу
тури
хуқуқбузарлик
мавжуд
бўлмаганда
ҳам
келиб
чиқиши
мумкинлигини
кўрсатган
олим
Т
.
Шоннинг
фикрига
эътироз
билдириш
лозим
.
Негаки
,
жавобгарлик
фақатгина
ғайриҳуқуқий
ҳаракат
ёки
ҳаракатсизлик
учун
қўлланиладиган
таъсир
чорасидир
,
акс
ҳолда
у
жавобгарлик
деб
аталмаган
бўлар
эди
.
Демак
, “
конституциявий
жавобгарлик
–
бу
оммавий
ҳокимиятни
лозим
даражада
амалга
оширилмаганлик
учун
жавобгарликдир
” [8, 115-
бет
.].
Сиёсий
жавобгарликка
тўҳталадиган
бўлсак
,
В
.
Мечниковнинг
фикрича
,
“
агарда
конституциявий
жавобгарликнинг
асослари
ва
холатлари
мавжуд
бўлмаса
,
аниқ
харакатларни
амалга
оширишнинг
хуқуқий
асослари
Конституцияда
мустаҳкамлаб
қўйилганлигидан
қатъий
назар
сиёсий
жавобгарлик
бўлади
” [7, 122-
бет
.].
А
.
Шеяннинг
қайд
этишича
,
“
сиёсий
жавобгарлик
қонунчиликда
мустаҳкамланиши
мумкин
эмас
,
акс
ҳолда
унинг
ҳуқуқий
жавобгарликдан
фарқи
қолмайди
” [14, 29-
бет
.].
А
.
Сергеев
, “
ҳар
икки
ҳолатда
ҳам
(
ҳукуматнинг
икки
орган
олдидаги
жавобгарлиги
),
шуни
назарда
тутиш
керакки
,
ҳукуматнинг
харакатлари
ҳам
конституциявий
-
ҳуқуқий
,
ҳам
сиёсий
жавобгарлик
чораси
сифатида
хизмат
қилиши
мумкин
” [11, 7-
бет
.],
деб
таъкидлайди
.
Р
.
Дзидзоев
эса
,
ҳукуматнинг
жавобгарлиги
кўпинча
сиёсий
бўлиб
,
у
ҳукумат
томонидан
амалга
оширилган
у
ёки
бу
ғайриҳуқуқий
харакат
билан
боғлиқ
бўлиши
шарт
эмаслиги
ва
аксарият
ҳолларда
унинг
асоси
сифатида
давлат
бошлиғи
ёки
парламент
томонидан
рад
этиладиган
ҳукуматнинг
сиёсати
хизмат
қилаётганлиги
ҳақида
хулосага
келади
[2, 50-
бет
.].
Демак
,
сиёсий
жавобгарлик
конституциявий
жавобгарлик
сингари
хусусиятларга
эга
бўлиб
,
бироқ
унинг
асослари
Конституция
ва
қонунчиликда
мавжуд
бўлмайди
.
Аксарият
холларда
сиёсий
жавобгарликнинг
асослари
жавобгарлик
қўлловчи
орган
ёки
мансабдор
шахснинг
жавобгарлик
қўлланилувчи
орган
ёки
мансабдор
шахснинг
ҳаракатлари
ёки
ҳаракатсизлигига
берадиган
баҳосига
боғлиқ
бўлади
.
Демак
, “
ҳукуматнинг
сиёсий
жавобгарлиги
унинг
айбидан
қатъий
назар
юзага
келади
” [2, 50-
бет
.].
Ҳукуматнинг
истеъфоси
институти
унинг
жавобгарлиги
билан
ўзаро
нисбатини
таҳлил
қиладиган
бўлсак
,
Н
.
Колосованинг
таъкидлашича
,
ҳукумат
истеъфоси
,
агарда
у
ўз
вазифаларини
лозим
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
28
даражада
бажармаслиги
натижасида
келиб
чиқса
,
конституцивий
жавобгарлик
,
агарда
ҳукумат
мамлакатда
юзага
келган
сиёсий
кризисни
бартараф
қилиш
мақсадида
истеъфога
чиққан
бўлса
сиёсий
чора
бўлиши
мумкин
[14, 15-
бет
.].
А
.
Сергеевнинг
фикрича
,
“
ҳукуматнинг
истеъфоси
конституциявий
-
ҳуқуқий
нормаларнинг
бузилиши
билан
асосланган
бўлса
,
бу
конституциявий
жавобгарлик
чораси
ҳисобланади
,
агарда
у
бошқа
сабабларга
кўра
юзага
келган
бўлса
,
сиёсий
жавобгарлик
бўлади
”
[11,
24-
бет
.].
В
.
Суворовнинг
қайд
этишича
, “
истеъфо
ҳар
доим
ҳам
жавобгарлик
шакли
бўлмайди
” [12, 337-
бет
.].
А
.
Шеян
эса
, “
ҳукуматнинг
расмий
тарзда
эълон
қилган
ихтиёрий
истеъфоси
,
унга
давлат
бошлиғи
ёки
парламент
билан
юзага
келган
низо
сабаб
бўлган
бўлса
ҳам
,
конституциявий
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
чораси
ҳисобланмайди
,
зеро
у
жазонинг
аломатларига
эга
эмас
” [14, 26-27-
бетлар
.],
деган
хулосага
келади
.
Демак
, “
ҳукуматнинг
истеъфоси
”
ва
“
ҳукуматнинг
жавобгарлиги
”
тушунчалари
бир
-
бири
билан
чамбарчас
боғлиқ
бўлиб
,
ҳукуматга
нисбатан
жавобгарлик
унинг
фаолиятида
қонунийлик
ва
давлат
манфаатларига
риоя
қилишини
таъминлаш
мақсадида
давлат
бошлиғи
ёки
парламент
томонидан
қўлланиладиган
ҳуқуқий
санкцияларнинг
мажмуи
ҳисобланади
.
Ҳукуматга
нисбатан
истеъфо
процедурасининг
қўлланилишини
аксарият
ҳолларда
унинг
жавобгарликка
тортилиши
сифатида
талқин
қилиш
ўринли
бўлади
.
Бироқ
бу
ерда
ҳукумат
истеъфосига
сабаб
бўлган
омилларга
,
ушбу
истеъфонинг
ташаббускори
қайси
орган
ёки
мансабдор
шахс
эканлигига
ва
истеъфонинг
ихтиёрий
ёки
мажбурий
эканлигига
алоҳида
эътибор
қаратиш
лозим
бўлади
.
Зеро
,
мазкур
омилларнинг
йиғиндиси
ҳукуматга
нисбатан
жавобгарликнинг
айнан
қайси
шакли
қўлланилаётганидан
далолат
беради
.
Юқоридаги
фикр
ва
мулоҳазаларга
эътибор
берадиган
бўлсак
,
ҳукуматнинг
истеъфоси
аксарият
ҳолларда
унинг
жавобгарлиги
сифатида
қайд
этилмоқда
.
Бу
жавобгарлик
айрим
олимлар
томонидан
конституциявий
жавобгарлик
деб
эътироф
этилса
,
баъзилари
томонидан
сиёсий
жавобгарлик
сифатида
қайд
этилмоқда
.
Мамлакатнинг
олий
ижро
ҳокимияти
органи
жавобгарлигининг
асосий
ва
кенг
тарқалган
шакли
бўлган
истеъфо
институтини
таҳлил
қилаётганда
,
албатта
ушбу
истеъфонинг
ташаббускори
қайси
орган
ёки
мансабдор
шахс
эканлигига
ва
истеъфонинг
иҳтиёрий
ёки
мажбурий
эканлигига
алоҳида
эътибор
қаратиш
лозим
.
Н
.
Колосованинг
фикрича
,
ҳукумат
фаолиятига
билдирилган
салбий
баҳо
,
у
юзасидан
чиқарилган
ҳужжат
тавсиявий
характерга
эга
бўлса
ҳам
,
ҳукуматга
нисбатан
ўзига
хос
огоҳлантириш
бўлиб
,
ушбу
огоҳлантириш
конституциявий
жавобгарлик
чораси
ҳисобланади
[5, 78-
бет
.].
А
.
Шеян
эса
аксинча
,
“
ҳукумат
истеъфоси
,
у
мажбурий
характерга
эга
бўлсагина
конституциявий
жавобгарлик
чораси
ҳисобланади
” [14, 60-
бет
.]
деб
таъкидлайди
олим
.
Ҳукуматнинг
ихтиёрий
равишда
истеъфоси
конституциявий
жавобгарлик
чораси
бўлмаса
ҳам
,
кўп
ҳолларда
сиёсий
жавобгарлик
чораси
сифатида
қўлланилиши
мумкин
.
Биргина
мисол
,
Францияда
парламент
Бош
вазирга
у
ёки
бу
масала
юзасидан
ишонч
билдиришдан
бош
тортса
,
у
истеъфога
чиқиш
тўғрисида
Президентга
ариза
топширади
.
Бу
“
танбеҳ
резолюцияси
”
номи
билан
қўлланилувчи
ишончсизлик
вотуми
эмас
,
ишонч
вотуми
бўлиб
,
ҳукумат
раҳбарнинг
ташаббуси
билан
амалга
оширилади
.
Агарда
у
ишонч
қозона
олмаса
,
ҳукуматнинг
парламент
олдидаги
жавобгарлигининг
амалий
ифодаси
сифатида
истеъфога
чиқиши
мумкин
.
Бу
конституциявий
жавобгарлик
эмас
,
сабаб
ҳукуматнинг
ҳаракатларида
конституциявий
нормалар
ва
муносабатларнинг
бузилиши
ҳолатлари
мавжуд
эмас
,
бу
унинг
фаолиятига
парламент
томонидан
берилган
салбий
баҳодир
.
Хулоса
қиладиган
бўлсак
,
Ҳукуматнинг
истеъфоси
аксарият
ҳолларда
ҳукуматнинг
жавобгарлигини
ўзида
акс
эттиради
.
Бироқ
,
жавобгарликнинг
айнан
қайси
шакли
(
конституциявий
,
сиёсий
)
қўлланилаётганлиги
ҳукумат
истеъфосининг
сабаби
ва
аниқ
вазиятдан
келиб
чиққан
холда
намоён
бўлади
.
Жахон
амалиётида
ҳукумат
жавобгарлигига
оид
масалаларни
ҳал
қилишда
давлат
бошлиғи
ва
олий
вакиллик
органининг
иштироки
мажбурий
шарт
ҳисобланади
.
Бироқ
айнан
президентнинг
фаол
иштирокисиз
ҳукуматнинг
истеъфоси
юридик
кучга
эга
бўлмайди
.
Макур
ҳолатда
,
давлат
бошқарув
шаклидан
келиб
чиқиб
,
баъзи
мамлакатларда
президент
ушбу
функцияни
ижро
ҳокимиятининг
бошлиғи
(
юридик
ва
фактик
жихатдан
)
сифатида
,
баъзиларида
ҳокимиятлар
ўртасидаги
ўзига
хос
“
ҳакам
”
сифатида
,
айрим
давлатларда
эса
ҳукумат
истеъфосини
тасдиқлаб
берувчи
расмий
шахс
ёки
“
давлат
нотариуси
”
сифатида
амалга
оширади
.
Адабиётлар
рўйхати
1.
Болехивская
А
.
Н
.
Правовая
охрана
Конституции
Российской
Федерации
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Волгоград
, 2006. – 201
С
.
2.
Дзидзоев
Р
.
М
.
Конституционно
-
правовая
ответ
-
ственность
. –
Краснодар
, 2004. – 658
С
.
3.
Каспаров
Э
.
Р
.
Конституционные
основы
госу
-
дарственного
управления
Республики
Узбекистан
:
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Ташкент
, 1999. – 174
С
.
4.
Кильдина
Г
.
С
.
Институт
отставки
в
постсовет
-
ском
праве
:
Вопросы
теории
и
практики
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Казань
, 2003. – 190
С
.
5.
Колосова
Н
.
М
.
Конституционная
ответствен
-
ность
в
Российской
Федерации
:
Ответственность
ор
-
ганов
государственной
власти
и
иных
субъектов
права
за
нарушение
конституционного
законодательства
Российской
Федерации
. –
М
., 2000. – 191
С
.
6.
Конституционное
право
.
Энциклопедический
словарь
. /
Под
.
ред
.
С
.
А
.
Авакьяна
. –
М
., 2001. – 675
С
.
7.
Мечников
В
.
В
.
Некоторые
аспекты
соотношения
конституционной
и
политической
ответственности
. //
Проблемы
правовой
ответственности
государства
,
его
органов
и
служащих
. –
Белгород
, 2000. –
С
. 120-126.
8.
Проблемы
правовой
ответственности
государ
-
ства
,
его
органов
и
служащих
. –
Белгород
, 2000. –
С
.115.
9.
Проблемы
правовой
ответственности
государ
-
ства
,
его
органов
и
служащих
. //
Государство
и
право
,
2000. -
№
3. –
С
. 26.
10.
Савин
В
.
Н
.
Ответственность
государственной
власти
перед
обществом
. //
Государство
и
право
, 2000.
-
№
12. –
С
. 64-72.
11.
Сергеев
А
.
С
.
Конституционная
ответственность
в
Российской
Федерации
. //
Конституционное
и
муни
-
ципальное
право
, 2002. -
№
4. –
С
. 23-27.
12.
Суворов
В
.
Н
.
Конституционный
статус
Прези
-
дента
Российской
Федерации
.
Дис
. ...
докт
.
юрид
.
наук
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
29
–
Москава
, 2000. – 500
С
.
13.
Цалиев
А
.
М
.
Конституционно
-
правовая
ответ
-
ственность
Президента
Российской
Федерации
. //
Вестник
Владикавказского
научного
центра
, 2009. -
№
2.
–
С
. 20-23.
14.
Шеян
А
.
Н
.
Институт
правительственной
ответ
-
ственности
в
России
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Крас
-
нодар
, 2007. – 177
С
.
15.
Шон
Д
.
Т
.
Конституционная
ответственность
//
Государство
и
право
, 1995. -
№
7. –
С
. 35-43.
16.
Юридическая
энциклопедия
/
Отв
.
ред
.
Б
.
Н
.
Топорнин
. –
М
., 2001. – 1272
С
.
Д
.
Бекчанов
,
ДБА
катта
ўқитувчиси
ЎЗБЕКИСТОНДА
МАҲАЛЛИЙ
ДАВЛАТ
ҲОКИМИЯТИ
ОРГАНЛАРИНИНГ
ВАКОЛАТЛАРИ
ВА
ФАОЛИЯТ
СОҲАЛАРИ
Аннотация
:
Мазкур
мақола
Ўзбекистон
Республикасининг
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларининг
ваколатлари
ва
уларнинг
фаолият
соҳасини
таҳлил
қилади
ва
очиб
беради
.
Шу
билан
бирга
ушбу
мақолада
бугунги
кун
талабидан
чиққан
ҳолда
мамлакатимиз
ҳудудларни
ривожлантиришда
маҳаллий
ҳокмият
органларининг
ўрни
ва
уларнинг
ваколатларига
доир
фикр
ва
мулохазалар
ўрин
олган
.
Калит
сўзлар
:
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
,
ваколат
,
фаолият
соҳаси
,
мустақил
,
юклатилган
,
ҳудудий
ривожланиш
,
иқтисодий
,
ижтимоий
.
Аннотация
:
В
статье
проводится
анализ
и
раскры
-
вается
полномочия
и
сфера
деятельности
местных
органов
власти
на
местах
в
Республике
Узбекистан
.
Так
же
,
в
статье
исходя
из
сегодняшней
реалии
дают
-
ся
предложения
касательно
дальнейшей
повышении
роли
и
полномочия
местных
органов
власти
в
разви
-
тии
регионов
страны
.
Ключевые
слова
:
местные
органы
власти
,
полномочие
,
сфера
деятельности
,
региональное
развитие
,
экономический
,
социальный
.
Annotation:
This article analyses and recovers the au-
thority and sphere of activities of local governments of
Uzbekistan. Moreover, the article considering the present
reality gives the recommendation in further increasing the
role and authority of local governments in order to regional
development.
Key words:
local government bodies, authority,
spheres of activities, regional development, economic,
social.
Давлат
жойларда
аҳоли
хавфсизлигини
таъминлаш
,
ҳудудларни
иқтисодий
ва
ижтимоий
ривожлантириш
ҳамда
давлат
хизматларини
аҳолига
етказиш
борасида
бир
қанча
ваколатларни
маҳаллий
ҳокимиятлар
зиммасига
юклайди
.
Маҳаллий
ҳокимиятларга
марказий
ҳокимият
томонидан
бериладиган
ваколатлар
даражаси
ҳар
бир
мамлакатда
турлича
бўлади
.
Кейинги
йилларда
,
глобаллашув
жараёнининг
кескин
тус
олиши
оқибатида
,
жаҳоннинг
кўп
мамлакатлари
(
ривожланган
ва
ривожланаётган
мамлакатлар
),
марказий
ҳокимият
ваколатларининг
баъзиларини
маҳаллий
ҳокимиятларга
ўтказиш
борасида
тегишли
сиёсат
олиб
бормоқдалар
.
Маҳаллий
ҳокимиятларнинг
фаолият
соҳалари
бевосита
қуйидаги
асосий
учта
омилга
боғлиқ
:
а
)
эркин
молиявий
маблағга
эга
бўлиши
ва
уни
мустақил
сарф
қилиш
ваколати
;
б
)
кадрларни
танлаш
,
тайинлаш
ва
тегишли
маҳаллий
ҳокимият
тизимида
қўшимча
бўлимлар
ва
лавозимларни
жорий
қилиш
ваколати
;
в
)
ҳудуд
бошқарувида
тегишли
ҳудуд
аҳолисининг
манфаатларини
инобатга
олиши
.
Маҳаллий
ҳокимиятларнинг
молиявий
манбалари
асосан
,
маҳаллий
солиқлар
,
юқори
турувчи
ҳокимият
томонидан
ажратилган
субсидия
,
субвенция
ва
кредитлар
,
маҳаллий
ҳокимиятга
тегишли
бўлган
