ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
5.
Шеян
А
.
Н
.
Институт
правительственной
ответственности
в
России
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. -
К
.,
Институт
международного
права
,
экономики
,
гуманитарных
наук
и
управления
им
.
К
.
В
.
Россинского
.
2007. -
С
.66.
6.
Кильдина
Г
.
С
.
Институт
отставки
в
постсовет
-
ском
праве
:
Вопросы
теории
и
практики
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
.
-
К
.,
Башкирский
государственный
университет
. 2003. –
С
.85.
7.
Конституции
государств
–
участников
СНГ
. –
М
.:
Изд
.
Норма
-
Инфра
М
, 1999. –
С
. 475.
8.
Авакьян
С
.
А
.
Конституция
России
:
природа
,
эволюция
,
современность
: 2-
е
изд
: –
М
., 2000.
–
С
. 191.
9.
Конституция
Республики
Казахстан
[
Электронный
ресурс
].
Статья
53.
//
http://www.kazakhstan.orexca.com.
10.
Конституция
Республики
Португалия
[
Электронный
ресурс
].
Статья
194.
//
11.
Конституционный
Закон
от
18
июня
2012
года
№
85
«
О
Правительстве
Кыргызской
Республики
»
[
Электронный
ресурс
].
Статья
12.
//
12.
Конституционный
Закон
от
18
декабря
1995
года
№
2688 «
О
Правительстве
Республики
Казахстан
»
[
Электронный
ресурс
].
Статья
5. // http://online.zakon.kz.
Д
.
Ю
.
Хабибуллаев
,
ТДЮУ
“
Фуқаролик
-
процессуал
ва
хўжалик
-
процессуал
ҳуқуқи
”
кафедраси
мудири
,
ю
.
ф
.
н
.,
доцент
ФУҚАРОЛИК
ИШИНИ
ҚЎЗҒАТИШ
БОСҚИЧИДА
ЮРИТИЛАДИГАН
ПРОЦЕССУАЛ
ҲУЖЖАТЛАР
Аннотация
:
мазкур
мақолада
муаллиф
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
босқичида
юритиладиган
процессуал
ҳужжатлар
,
уларнинг
турлари
,
мазмуни
ва
расмийлаштириш
тартибини
таҳлил
қилинган
.
Муаллиф
томонидан
ўтказилган
таҳлиллар
асосида
амалдаги
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақидаги
таклифлар
илгари
сурилган
.
Калит
сўзлар
:
ариза
,
даъво
ариза
,
шикоят
,
илтимоснома
,
аризани
қабул
қилишни
рад
этиш
тўғрисида
ажрим
,
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисида
ажрим
.
Аннотация
:
в
данной
статье
автор
анализирует
виды
,
сущность
и
порядок
оформления
процессуальных
актов
на
стадии
возбуждения
гражданских
дел
.
На
основе
анализа
,
проведенного
автором
,
выдвинуто
предложе
-
ние
о
внесении
изменений
и
дополнений
в
действую
-
щее
законодательство
Республики
Узбекистан
.
Ключевые
слова
:
заявление
,
исковое
заявление
,
жалоба
,
ходатайство
,
определение
об
отказе
в
принятии
заявления
,
определения
об
оставлении
заявле
-
ния
без
движения
.
Annotation:
In this article author analyzed types, na-
ture and order processing of procedural acts on the stage
of excitation civil proceedings. Based on the analyses
conducted by the author, proposed on amendments and
additions to the current legislation of the Republic of Uz-
bekistan.
Key words:
statement, writ, complaint, petition, deci-
sion about the refusal to accept the application, decision
about the leaving application without consideration, deci-
sion about the refusal to accept claim.
Мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
муҳим
бир
йўналиши
,
ўз
навбатида
юқори
малакали
,
рақобатбардош
,
замонавий
халқаро
стандартларга
жавоб
бера
оладиган
юридик
кадрларни
тайёрлаш
,
талабаларнинг
назарий
билимларини
амалий
жиҳатдан
мустаҳкамлаш
,
талабаларнинг
амалий
кўникмаларини
ривожлантириш
,
процессуал
ҳужжатларни
тўғри
ва
сифатли
расмийлаштиришни
ўргатишдан
иборатдир
.
Шу
маънода
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2013
йил
28
июндаги
“
Юридик
кадрлар
тайёрлаш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисидаги
”
ПҚ
–1990-
сон
қарорида
белгиланган
устувор
вазифалардан
келиб
чиқиб
,
мазкур
мақолада
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
босқичида
расмийлаштириладиган
процессуал
ҳужжатларнинг
айрим
жиҳатларига
тўхталиб
ўтилади
.
Юридик
адабиётларда
ҳам
процессуал
ҳужжатлар
ҳақида
бир
қатор
фикрлар
илгари
сурилган
.
Масалан
,
ҳуқуқшунос
олим
Ш
.
Ш
.
Шорахметов
фикрича
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
одил
судловни
амалга
оширишда
суд
бир
-
бири
билан
мантиқан
боғлиқ
бўлган
қатор
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширади
.
Бундай
ҳаракатлар
қонунда
белгиланган
талаблар
асосида
,
яъни
ариза
,
даъво
аризаси
,
шикоят
,
эътироз
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
(
протест
),
суднинг
ҳал
қилув
қарорлари
,
қарорлари
ва
ажримлари
шаклида
ўз
ифодасини
топади
.
[1, 3-
бет
]
С
.
А
.
Марипова
фикрича
,
суд
фуқаролик
ишини
қўзғатишда
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
тўғрисида
ажрим
ва
фуқаролик
ишини
иш
юритувга
олиш
тўғрисидаги
ажрим
чиқаради
. [2, 32-
бет
]
Юқоридаги
ҳуқуқшунос
олимларнинг
фикрлардан
кўриниб
турибдики
,
фуқаролик
ишини
қўзғатишда
бир
неча
процессуал
ҳужжатлар
юритилади
.
Фикримизча
,
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексида
(
кейинги
ўринларда
ФПК
деб
юритилади
)
белгиланган
нормалардан
келиб
чиқиб
,
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
босқичида
юритиладиган
процессуал
ҳужжатларни
процесс
иштирокчиларига
қараб
қуйидагича
таснифлаш
мумкин
:
1.
Ишда
иштирок
этувчи
шахслар
(
ФПКнинг
33-
моддасига
кўра
,
тарафлар
,
учинчи
шахслар
,
уларнинг
вакиллари
,
процессда
бошқа
шахсларнинг
ҳуқуқлари
ва
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилишда
иштирок
этадиган
прокурор
,
давлат
бошқаруви
органлари
,
ташкилотлар
ва
айрим
фуқаролар
ишда
иштирок
этувчи
шахслар
ҳисобланади
)
томонидан
тузиладиган
ва
судга
тақдим
этиладиган
процессуал
ҳужжатлар
(
масалан
,
тарафлар
,
учинчи
шахслар
,
уларнинг
вакиллари
томонидан
судга
тақдим
этиладиган
ариза
,
даъво
аризаси
(
ФПКнинг
149-
моддаси
),
қарши
даъво
аризаси
(
ФПКнинг
246-
моддаси
),
биринчи
инстанция
судига
суд
буйруғини
бериш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
238
3
-
моддаси
),
судья
,
прокурор
,
эксперт
,
мутахассис
,
суд
мажлиси
котиби
ва
(
ёки
)
таржимонни
рад
қилиш
ҳақидаги
ариза
(
ФПКнинг
28-
моддаси
),
даъвонинг
асоси
ёки
предметини
ўзгартириш
,
даъво
талабларининг
миқдорини
кўпайтириш
ёки
камайтириш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
40-
моддаси
),
далилларни
таъминлаш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
62-
моддаси
),
ҳакамлик
судининг
ҳал
қилув
қарорини
бекор
қилиш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
309
5
-
моддаси
),
ҳакамлик
судининг
ҳал
қилув
қарорини
мажбурий
ижро
этиш
учун
ижро
варақаси
бериш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
309
10
-
моддаси
),
қонуний
кучга
кирган
суд
ҳал
қилув
қарори
,
ажрим
ва
қарорларни
янги
очилган
ҳолатлар
бўйича
қайта
кўриш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
364-
моддаси
),
назорат
тартибида
протест
келтириш
тўғрисидаги
ариза
(
ФПКнинг
350-
моддаси
),
прокурор
аризаси
(
ФПКнинг
5,
46-
моддалари
),
давлат
бошқаруви
органлари
,
ташкилотлар
ва
айрим
фуқароларнинг
аризаси
(
ФПКнинг
48-
моддаси
)
ва
бошқалар
).
2.
Суд
(
судья
)
томонидан
қабул
қилинадиган
ва
расмийлаштириладиган
процессуал
ҳужжатлар
(
масалан
,
аризани
қабул
қилишни
рад
этиш
тўғрисида
ажрим
(
ФПКнинг
152-
моддаси
);
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисида
ажрим
(
ФПКнинг
154-
моддаси
);
аризани
қайтариш
тўғрисида
ажрим
(
ФПКнинг
154-
моддаси
);
аризани
қабул
қилиш
ва
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
ҳақидаги
ажрим
(
ФПКнинг
151-
моддаси
)
ва
бошқалар
).
Судда
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
.
Суд
фуқаролик
ишини
қуйидаги
ҳолларда
қўзғатади
:
1)
ўзининг
ҳуқуқи
ёки
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатини
ҳимоя
қилишни
сўраб
мурожаат
қилган
шахснинг
аризаси
бўйича
;
2)
прокурорнинг
аризаси
бўйича
;
3)
агар
давлат
бошқаруви
органлари
,
ташкилотлар
ва
айрим
фуқаролар
қонунга
мувофиқ
бошқа
шахсларнинг
ҳуқуқлари
ва
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
учун
судга
мурожаат
этишга
ҳақли
бўлсалар
,
уларнинг
берган
аризалари
бўйича
(
ФПКнинг
5-
моддаси
).
Юқорида
кўрсатилган
шахсларнинг
судга
берган
даъво
аризаси
,
аризаси
ёки
шикояти
бўйича
судда
фуқаролик
иши
қўзғатилади
.
Аризалар
судларда
суднинг
раиси
,
унинг
ўринбосари
ёки
судья
томонидан
қабул
қилинади
.
Фуқаролик
иши
қўзғатиш
масаласини
судья
ҳал
қилади
ва
бу
ҳақда
суд
ажрим
чиқаради
.
Суд
даъво
аризаси
(
ариза
,
шикоят
)
Ўзбекистон
Республикаси
ФПКнинг
149-
моддаси
талабларига
жавоб
берса
,
шунингдек
аризани
қабул
қилишни
рад
қилиш
учун
асослар
бўлмаса
аризани
қабул
қилиш
ва
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
ҳақида
ажрим
чиқаради
.
Мазкур
ажрим
ФПКнинг
237-238-
моддалари
талаблари
асосида
расмийлаштирилади
.
Даъво
аризаси
(
ариза
).
Судда
фуқаролик
ишлари
ёзма
шаклда
ариза
бериш
йўли
билан
қўзғатилади
.
Шунингдек
,
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
процессуал
кодексига
2015
йил
9
июндаги
ЎРҚ
-388-
сонли
Қонуни
билан
киритилган
ўзгартишга
асосан
,
судда
фуқаролик
ишлари
ахборот
тизими
орқали
электрон
шаклда
ариза
бериш
йўли
билан
ҳам
қўзғатилиши
мумкин
.
Даъво
аризасининг
мазмуни
ФПКнинг
149-
моддасида
кўрсатилган
талаблар
асосида
расмийлаштирилади
.
Ариза
даъвогар
ёки
унинг
вакили
томонидан
имзоланади
.
Агар
ариза
вакил
томонидан
берилган
бўлса
,
аризага
ишончнома
ёки
унинг
ваколатини
тасдиқловчи
бошқа
ҳужжат
илова
қилиниши
лозим
.
Бошқа
шахсларнинг
ҳуқуқлари
ва
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
мақсадида
прокурор
,
давлат
бошқаруви
органлари
,
ташкилотлар
ёки
айрим
фуқаролар
томонидан
бериладиган
аризаларда
,
шу
моддада
санаб
ўтилган
маълумотлардан
ташқари
,
ариза
кимнинг
манфаатини
кўзлаб
берилган
бўлса
,
ўша
шахснинг
номи
(
фамилияси
,
исми
ва
отасининг
исми
)
ва
манзили
кўрсатилиши
лозим
.
Аризада
даъвогарнинг
ёки
унинг
вакилининг
,
шунингдек
бошқа
тарафнинг
телефонлари
ва
факслари
рақамлари
,
электрон
манзили
кўрсатилиши
мумкин
.
Аризада
электрон
манзил
кўрсатилганлиги
аризачининг
суд
чақирув
қоғозларини
ва
бошқа
хабарномаларни
,
суд
ҳал
қилув
қарорларининг
ва
ажримларининг
нусхаларини
ахборот
тизими
орқали
электрон
шаклда
олишга
бўлган
розилигини
билдиради
.
Суд
амалиётида
асосий
даъво
аризасига
қўшимча
даъво
аризаси
бериш
ҳолатлари
ҳам
учрайди
.
Фақат
ушбу
қўшимча
даъво
аризаси
дастлабки
даъво
аризасини
тўлдириши
,
қонунга
зид
бўлмаслиги
,
дастлабки
талаб
билан
бирга
кўриш
мумкин
бўлгандагина
суд
томонидан
қабул
қилинади
.
Қўшимча
даъво
аризаси
ҳам
ФПКнинг
149-
моддаси
талаблари
асосида
расмийлаштирилиши
,
агар
давлат
божи
тўлашдан
озод
этилмаган
бўлса
,
давлат
божи
тўланган
ҳолда
тақдим
этилиши
керак
.
Даъвогар
бир
аризада
ўзаро
боғлиқ
бўлган
бир
неча
талабни
бирлаштиришга
ҳақли
(
ФПКнинг
155-
моддаси
).
Агар
аризани
қабул
қилаётган
судья
талабларни
алоҳида
кўришни
мақсадга
мувофиқ
деб
топса
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
13
бирлаштирилган
талаблардан
бирини
ёки
бир
нечасини
алоҳида
иш
юритиш
учун
ажратишга
ҳақли
.
Бир
неча
даъвогар
томонидан
ёки
бир
неча
жавобгарга
нисбатан
талаблар
тақдим
этилса
,
аризани
қабул
қилаётган
судья
,
агар
талабларни
алоҳида
кўриб
чиқишни
мақсадга
мувофиқ
деб
топса
,
улардан
бири
ёки
бир
нечасини
алоҳида
иш
юритиш
учун
ажратишга
ҳақли
(
ФПКнинг
157-
моддаси
).
Шу
ўринда
айтиш
жоизки
,
ФПКнинг
156-
моддасига
кўра
,
судья
шу
судда
айнан
бир
тарафлар
иштирок
этаётган
бир
турдаги
бир
неча
иш
юритилаётганлигини
ёхуд
бир
шахснинг
турли
жавобгарларга
ёки
бир
неча
даъвогарнинг
айнан
битта
жавобгарга
нисбатан
аризалари
бўйича
бир
неча
иш
юритилаётганлигини
аниқласа
,
агар
бу
ишларни
бирлаштириш
ишнинг
ўз
вақтида
ва
тўғри
ҳал
қилинишига
ёрдам
берса
,
уларни
биргаликда
кўриш
учун
битта
ишга
бирлаштиришга
ҳақли
.
Демак
,
ушбу
модда
даъво
талабларини
бирлаштиришни
тартибга
солмайди
,
аксинча
фуқаролик
ишларини
бирлаштиришни
тартибга
солади
.
Аризани
қабул
қилишни
рад
этиш
асослари
ва
бу
тўғрисидаги
ажрим
.
Ўзбекистон
Республикаси
ФПКнинг
152-
моддасига
кўра
суд
аризани
қабул
қилишни
рад
этади
.
Шу
ўринда
айтиш
жоизки
,
Олий
суд
Пленуми
қарорларида
аризани
қабул
қилишни
рад
қилишнинг
юқорида
кўрсатилган
асосларидан
ташқари
бошқа
асослари
ҳам
кўрсатилган
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2011
йил
20
июлдаги
“
Судлар
томонидан
никоҳдан
ажратишга
оид
ишлар
бўйича
қонунчиликни
қўллаш
амалиёти
тўғрисида
”
ги
қарорида
кўрсатилишича
,
никоҳдан
ажратиш
тўғрисидаги
даъво
аризасини
қабул
қилишда
шуни
инобатга
олиш
лозимки
,
Оила
кодексининг
39-
моддасига
мувофиқ
,
эр
хотинининг
розилигисиз
унинг
ҳомиладорлиги
вақтида
ва
бола
туғилганидан
сўнг
бир
йил
мобайнида
никоҳдан
ажратиш
тўғрисида
иш
қўзғатишга
,
гарчи
у
туғилиш
тўғрисидаги
ёзувлар
дафтарида
боланинг
отаси
сифатида
ёзилмаган
бўлса
ҳам
,
ҳақли
эмас
.
Мазкур
қоида
бола
ўлик
туғилган
ёки
бир
ёшга
тўлмай
вафот
этган
ҳолларга
ҳам
татбиқ
этилади
.
Хотиннинг
никоҳдан
ажратиш
тўғрисида
иш
қўзғатишга
розилиги
бўлмаган
ҳолларда
,
судья
даъво
аризасини
қабул
қилишни
рад
этади
,
агар
у
қабул
қилинган
бўлса
,
суд
иш
юритишни
тугатади
[4].
Демак
,
мазкур
ҳолатда
суд
даъво
аризани
қабул
қилишни
рад
қилиш
тўғрисида
ажрим
чиқаради
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2011
йил
25
ноябрдаги
“
Судлар
томонидан
оталикни
белгилашга
оид
ишларни
кўришда
қонунчиликнинг
қўлланилиши
тўғрисида
”
ги
қарорида
кўрсатилишича
,
Оила
кодексининг
72-
моддасига
кўра
,
никоҳда
бўлмаган
вояга
етмаган
ота
-
онадан
бола
туғилган
ҳолда
улар
ўн
олти
ёшга
тўлганларидан
сўнг
оталикни
белгилаш
тўғрисида
мустақил
равишда
талаб
қўйишга
ҳақлидирлар
.
Шу
муносабат
билан
суд
уларнинг
оталикни
белгилаш
тўғрисидаги
аризасини
қабул
қилишни
ФПК
152-
моддаси
биринчи
қисмининг
6-
бандига
асосан
рад
қилишга
ҳақли
эмас
[5].
Судья
ФПКнинг
152-
моддасида
кўрсатилган
асосларга
кўра
аризани
қабул
қилишни
рад
этар
экан
,
бу
ҳақда
ариза
тушган
кундан
эътиборан
ўн
кун
ичида
асослантирилган
ажрим
чиқаради
(
ФПКнинг
153-
моддаси
).
Аризани
қабул
қилиш
рад
қилинганида
ФПКнинг
108-
моддасига
кўра
,
тўланган
давлат
божи
қайтариб
берилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
“
Фуқаролик
ишлари
бўйича
биринчи
инстанция
суди
ажримлари
тўғрисида
”
ги
2012
йил
25
майдаги
7-
сонли
қарорига
кўра
,
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
(
ФПКнинг
154-
моддаси
),
аризани
қабул
қилишни
рад
этиш
(
ФПКнинг
153-
моддаси
),
аризани
қабул
қилиш
ва
иш
қўзғатиш
(
ФПКнинг
151-
моддаси
)
алоҳида
процессуал
ҳужжат
кўринишида
чиқарилиши
шарт
бўлган
ажримлар
тоифасига
киради
.
Алоҳида
процессуал
ҳужжат
кўринишида
чиқариладиган
ажримлар
,
одатда
,
кириш
,
асослантирувчи
ва
хулоса
қисмларидан
иборат
бўлиши
керак
[6].
Даъво
аризасини
қабул
қилишни
рад
қилиш
тўғрисидаги
ажрим
ҳам
кириш
,
асослантирувчи
,
хулоса
қисмларидан
иборат
бўлиб
,
ФПКнинг
237-238-
моддалари
талабларидан
келиб
чиқиб
расмийлаштирилади
.
Ушбу
ажрим
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
босқичида
чиқарилгани
,
суд
мажлиси
бўлмаганлиги
сабабли
ажримнинг
кириш
қисмида
суд
мажлисининг
котиби
ёзилмайди
.
Даъво
аризасини
қабул
қилишни
рад
қилиш
тўғрисидаги
ажримнинг
кириш
қисмида
ажримнинг
чиқарилган
вақти
ва
жойи
,
суднинг
номи
,
судьянинг
фамилияси
,
исми
,
отасининг
исми
,
ишда
иштирок
этувчи
шахслар
,
низо
предмети
кўрсатилади
.
Асослантирувчи
қисмида
суднинг
аризани
қабул
қилишни
рад
қилишга
олиб
келган
асослар
ва
суд
қўллаган
қонунлар
кўрсатилади
.
Хулоса
қисмида
даъво
аризасини
қабул
қилишни
рад
этилгани
,
ажрим
устидан
шикоят
бериш
(
протест
келтириш
)
тартиби
ва
муддати
,
агар
иш
судга
тааллуқли
бўлмаса
,
аризачи
қайси
органга
мурожаат
қилиши
кераклигини
ёки
иш
қўзғатишга
тўсқинлик
қилаётган
ҳолатларни
қандай
бартараф
этишни
кўрсатиши
шарт
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
“
Фуқаролик
ишлари
бўйича
биринчи
инстанция
суди
ажримлари
тўғрисида
”
ги
2012
йил
25
майдаги
7-
сонли
қарорида
кўрсатилишича
,
аризани
қабул
қилишни
рад
этиш
тўғрисидаги
ажрим
устидан
шикоят
ва
протест
келтирилади
.
Аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисидаги
ажрим
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
154-
моддасида
кўрсатилган
асослар
бўйича
суд
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисида
ажрим
чиқаради
.
Мазкур
ажримнинг
ўзига
хос
хусусиятларидан
бири
,
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
“
Фуқаролик
ишлари
бўйича
биринчи
инстанция
суди
ажримлари
тўғрисида
”
ги
2012
йил
25
майдаги
7-
сонли
қарорига
кўра
,
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисидаги
ажрими
устидан
шикоят
ва
протест
берилмайди
.
Демак
,
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
ҳақидаги
ажримнинг
хулоса
қисмида
шикоят
ва
протест
келтириш
муддати
ва
тартиби
ёзилмайди
.
Шунингдек
,
ушбу
ажримнинг
хулоса
қисмида
суд
томонидан
кўрсатилган
камчиликларни
бартараф
этиш
муддати
,
мазкур
муддатда
бартараф
этилмаса
аризани
қайтариш
ҳақидаги
қоидалар
ёзилади
.
Аризани
қайтариш
ҳақида
ажрим
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
154-
моддасига
кўра
,
агар
даъвогар
белгиланган
муддатда
судьянинг
кўрсатмаларига
мувофиқ
ФПКнинг
149
ва
150-
моддаларидаги
талабларни
бажарса
ва
давлат
божини
тўласа
,
ариза
судга
дастлаб
тақдим
этилган
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
14
куни
берилган
ҳисобланади
.
Акс
ҳолда
,
ариза
берилмаган
ҳисобланиб
,
даъвогарга
қайтарилади
ва
бу
ҳақида
ажрим
чиқарилади
.
Ушбу
қоидадан
келиб
чиқиб
айтиш
мумкинки
,
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисидаги
ажримда
кўрсатилган
камчиликлар
бартараф
этилмаган
тақдирдагина
суд
аризани
қайтариш
ҳақида
ажрим
чиқаради
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
“
Фуқаролик
ишлари
бўйича
биринчи
инстанция
суди
ажримлари
тўғрисида
”
ги
2012
йил
25
майдаги
7-
сонли
қарорида
кўрсатилишича
,
ҳаракатсиз
қолдирилган
аризани
аризачига
қайтариш
тўғрисидаги
ажрим
устидан
шикоят
ва
протест
келтирилади
.
Фуқаролик
судларида
иш
юритиш
тартиби
.
Фуқаролик
судларида
иш
юритишда
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Раёсатининг
2014
йил
31
мартдаги
“
Фуқаролик
ишлари
бўйича
туманлараро
,
туман
(
шаҳар
)
судларида
иш
юритиш
тартиби
тўғрисидаги
Йўриқномани
тасдиқлаш
ҳақида
”
ги
РС
-22-
14-
сонли
Қарори
муҳим
амалий
манба
бўлиб
хизмат
қилмоқда
.
Ушбу
йўриқномада
суд
ҳужжатларини
тўғри
тайёрлаш
,
тузиш
ва
расмийлаштириш
тўғрисидаги
қоидалар
баён
этилган
.
Ишларни
қайд
этиш
учун
қуйидаги
шартли
намунавий
индекслар
рўйхати
жорий
этилган
:
“1”-
фуқаролик
ишлари
(
Фуқаролик
ишлари
бўйича
туманлараро
,
туман
(
шаҳар
)
судларида
)
Масалан
:
1-360-2015.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Раёсатининг
2014
йил
31
мартдаги
“
Қорақалпоғистон
Республикаси
фуқаролик
ишлари
бўйича
Олий
суди
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
вилоят
ва
Тошкент
шаҳар
судларида
иш
юритиш
тўғрисидаги
Йўриқномани
тасдиқлаш
ҳақида
”
ги
РС
-20-14-
сонли
қарори
қабул
қилинган
.
Мазкур
йўриқномага
кўра
,
ушбу
судларда
кирим
ва
чиқим
хат
(
ҳужжат
)
ларни
қайд
этишда
қуйидаги
индекслар
белгиланган
:
“1” –
Девонхона
;
“2” –
Биринчи
инстанция
(
Қорақалпоғистон
Республикаси
фуқаролик
ишлари
бўйича
Олий
суди
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
вилоят
ва
Тошкент
шаҳар
судларида
);
“3” –
Апелляция
инстанцияси
;
“4” –
Кассация
инстанцияси
;
“5” –
Раёсат
;
“6” –
Суд
амалиёти
ва
статистика
таҳлили
бўлими
;
“7” –
Судьяларнинг
малака
ҳайъати
.
Ушбу
индекслар
зарурат
туғилганда
давом
эттирилиши
мумкин
.
Суд
ишларининг
сони
қуйидаги
қоидаларга
риоя
қилган
ҳолда
белгиланади
:
а
)
Қорақалпоғистон
Республикаси
фуқаролик
ишлари
бўйича
Олий
суди
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
вилоят
ва
Тошкент
шаҳар
судларида
биринчи
инстанция
ишларининг
тартиб
сони
тегишли
судлов
ҳайъатининг
индексини
,
ҳисобга
олиш
варақаси
бўйича
тартиб
сонини
,
иш
келган
йилни
белгиловчи
рақамлардан
ташкил
топади
.
Масалан
:
2-67-2014
б
)
апелляция
ёки
кассация
инстанциясида
туманлараро
,
туман
(
шаҳар
)
судларидан
келиб
тушган
фуқаролик
ишларининг
сони
тегишли
инстанция
ҳайъатининг
индексини
,
ҳисобга
олиш
варақаси
бўйича
тартиб
сонини
,
иш
келган
йилни
белгиловчи
рақамлардан
ташкил
топади
.
Масалан
:
3-165-2014 –
апелляция
инстанцияси
4-165-2014 –
кассация
инстанцияси
в
)
вилоят
ва
унга
тенглаштирилган
судларнинг
ишлари
апелляция
ёки
кассация
тартибида
кўриш
учун
келиб
тушса
,
уларнинг
сони
биринчи
инстанциянинг
индекси
,
тегишли
инстанция
ҳайъатининг
индексини
,
ҳисобга
олиш
варақаси
бўйича
бўйича
тартиб
сонини
,
иш
келган
йилни
белгиловчи
рақамлардан
ташкил
топади
.
Масалан
:
23-165-2014 –
апелляция
инстанцияси
24-165-2014 –
кассация
инстанцияси
г
)
назорат
инстанциясида
туманлараро
,
туман
(
шаҳар
)
судларидан
келиб
тушган
фуқаролик
ишларининг
сони
назорат
инстанциясининг
индексини
,
ҳисобга
олиш
варақаси
бўйича
тартиб
сонини
,
иш
келган
йилни
белгиловчи
рақамлардан
ташкил
топади
.
Масалан
:
5-165-2014
Суд
қарорлари
бекор
қилингандан
сўнг
судда
қайта
кўриш
учун
юборилган
фуқаролик
ишлари
(
юқори
суд
томонидан
)
ҳайъат
котиблари
томонидан
янги
келиб
тушган
ишлар
қаторида
,
худди
ўша
тартибда
ҳисоб
ва
алфавит
варақаларда
қайд
этилиб
,
тартиб
сони
берилади
.
Алфавит
кўрсаткичда
қайтадан
келган
ишга
янги
ёзув
киритилади
.
Йил
тамом
бўлиб
,
янги
йил
бошланишигача
кўрилмай
қолган
фуқаролик
ишларини
ҳисобга
олиш
варақасига
янги
рақам
қўйилиб
,
янги
йил
ҳисобига
ўтказилади
.
Бундай
ишларнинг
ҳар
бири
учун
юритилган
ишларнинг
ҳисобга
олиш
варақасида
иккита
тартиб
рақам
,
ишнинг
ўтган
йилдаги
ва
янги
йилдаги
рақамлари
кўрсатилади
.
Масалан
:
3-165-2013
бўлса
,
3-01/165-2014
бўлади
.
Бундай
ҳолда
янги
йилда
келиб
тушган
ишларнинг
сони
биринчи
сондан
эмас
,
балки
эски
йилдан
қолиб
кўчирилган
ишларнинг
қайта
қайд
қилинган
тартиб
сонидан
кейинги
сон
кўрсатилади
.
Фуқаролик
иши
бўйича
бир
неча
талаблар
алоҳида
иш
юритиш
учун
ажратилган
тақдирда
ажратилган
иш
дастлаб
тушган
иш
каби
рўйхатдан
ўтказилиб
,
тартиб
рақами
берилади
.
Бу
ҳолда
ишни
судга
келиб
тушган
кун
санаси
судьянинг
фуқаролик
ишини
алоҳида
иш
юритиш
учун
ажратиш
ҳақидаги
ажрим
санаси
ҳисобланади
.
Шунингдек
,
ушбу
Йўриқномада
ҳужжатларни
электрон
шаклда
ёзиш
бўйича
ҳам
бир
қанча
талаблар
белгиланган
.
Ҳужжатлар
Times New Roman, 14, MS
Word .doc, .docx.
форматида
,
Давлат
ҳокимияти
идораларига
юбориладиган
хат
-
хабарлар
эса
Times
New Roman, 15
форматда
ёзилиши
белгиланган
.
Компюьтерда
ёзилиб
расмийлаштиришга
тайёрланган
ҳужжатлар
стандарт
оқ
қоғозларда
қора
рангда
чапдан
30
мм
.,
ўнгдан
20
мм
.,
тепа
ва
пастдан
20
мм
.
гача
саҳн
қолдирилиши
ва
хат
боши
(
абзац
) 6
ҳарфдан
иборат
ўрин
қолдирилиб
бошланиши
белгиланган
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
судда
иш
қўзғатиш
босқичида
ишда
иштирок
этувчи
шахслар
томонидан
тақдим
этиладиган
ва
суд
(
судья
)
томонидан
чиқариладиган
процессуал
ҳужжатларни
ФПКда
белгиланган
талаблар
ҳамда
қонунчилик
техникаси
қоидалари
асосида
тартибли
,
тўғри
,
тушунарли
қилиб
ёзилиши
ҳамда
текширилган
ва
таҳлил
қилинган
ҳолда
расмийлаштирилиши
келгусида
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
15
турли
хил
тушунмовчиликларни
олдини
олишга
,
шунингдек
фуқаролик
ишини
мазмунан
тўғри
ҳал
этиш
,
қонуний
,
асосли
ва
адолатли
қарор
чиқаришга
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Шорахметов
Ш
.
Ш
.
Фуқаролик
ишларини
судда
кўришга
оид
процессуал
ҳужжат
намуналарига
шарҳ
. –
Т
:.
ТДЮИ
. 2005. -
Б
.3.
2.
Марипова
С
.
А
.
Процессуалные
акты
по
гражданским
делам
. –
Т
:.
ТГЮИ
. 2011. -
Б
.32.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2004
йил
21
майдаги
“
Фуқаролик
ишларини
апелляция
тартибида
кўриш
амалиёти
ҳақида
”
ги
қарорининг
22-
банди
.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2011
йил
20
июлдаги
“
Судлар
томонидан
никоҳдан
ажратишга
оид
ишлар
бўйича
қонунчиликни
қўллаш
амалиёти
тўғрисида
”
ги
6-
сонли
қарорининг
6-
банди
.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2011
йил
25
ноябрдаги
“
Судлар
томонидан
оталикни
белгилашга
оид
ишларни
кўришда
қонунчиликнинг
қўлланилиши
тўғрисида
”
ги
8-
сонли
қарорининг
4-
банди
.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2012
йил
25
майдаги
“
Фуқаролик
ишлари
бўйича
биринчи
инстанция
суди
ажримлари
тўғрисида
”
ги
7-
сонли
қарорининг
4-
банди
.
Б
.
Топилдиев
,
ТДЮУ
“
Фуқаролик
ҳуқуқи
”
кафедраси
доценти
,
ю
.
ф
.
н
.
МОЛ
-
МУЛКНИ
ИШОНЧЛИ
БОШҚАРИШ
ШАРТНОМАСИ
ВА
УНИНГ
АСОСИЙ
ШАРТЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
мол
-
мулкни
ишончли
бошқариш
шартномасининг
асосий
шартлари
сифатида
шартнома
бўйича
ишончли
бошқаришга
бериладиган
мол
-
мулк
рўйхати
,
фойда
олувчи
тўғрисидаги
кўрсатма
,
ишончли
бошқарувчининг
ҳисоботлар
тақдим
этиш
муддатлари
,
ишончли
бошқариш
бекор
қилинган
тақдирда
мол
-
мулкни
оладиган
шахс
,
агар
ҳақ
тўлаш
шартномада
назарда
тутилган
бўлса
,
ишончли
бошқарувчига
тўланадиган
ҳақнинг
миқдори
ва
шакли
таҳлил
этилади
.
Муаллиф
ушбу
шартларни
амалда
қўлланилиш
ҳолатидан
келиб
чиқиб
,
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодексини
такомиллаштиришга
оид
таклиф
ва
тавсияларни
илгари
суради
.
Калит
сўзлар
:
мол
-
мулкни
ишончли
бошқариш
,
мол
-
мулк
муассиси
,
ишончли
бошқарувчи
,
фойда
олувчи
,
мол
-
мулк
рўйхати
.
Аннотация
:
в
данной
статье
анализируются
во
-
просы
договора
доверительного
управления
имуще
-
ством
,
перечень
имущества
,
передаваемого
в
довери
-
тельное
управление
по
договору
;
указание
о
выгодо
-
приобретателе
;
сроки
представления
отчетов
довери
-
тельным
управляющим
;
лицо
,
получающее
имущество
в
случае
прекращения
доверительного
управления
;
размер
и
форму
вознаграждения
доверительного
управляющего
и
др
.
Автор
исходя
из
применения
дан
-
ных
условий
выдвигает
предложения
по
совершен
-
ствованию
Гражданского
кодекса
Республики
Узбеки
-
стан
.
Ключевые
слова
:
доверительное
управление
имуществом
;
учредитель
управления
;
доверительные
управляющий
;
выгодоприобретатель
;
перечень
иму
-
щества
.
Annotation:
the article analyzes issues of trust man-
agement contract, list of property transferred to trust man-
agement according to contract, designation of beneficiary;
terms for submitting reports by trustee; person that re-
ceives property in case of termination of trust manage-
ment, size and form of reward trust manager and others.
By applying these circumstances author makes proposals
on improving the Civil Code of the Republic of Uzbekistan.
Key words:
trust management
,
founder of manage-
ment; trust manager, beneficiary, list of property.
Бозор
иқтисодиёти
шароитида
шартномавий
муносабат
иштирокчиларига
кенг
имкониятлар
берилмоқда
.
Ушбу
имкониятлардан
самарали
фойдаланишда
тарафларнинг
шартнома
шартларига
,
шартнома
интизомига
оғишмай
риоя
қилишлари
лозим
бўлади
.
Шу
боисдан
шартнома
шартларини
белгилашда
тарафлар
қонун
ҳужжатлари
талабларига
,
эрк
-
иродасига
қай
даражада
мос
келишига
алоҳида
эътибор
қаратадилар
.
Маълумки
,
шартнома
мазмуни
деганда
,
тарафлар
келишуви
билан
шартномага
киритилган
шартлар
тушунилади
[1]
Ҳ
.
Р
.
Раҳмонқуловнинг
таъкидлашича
,
шартномада
тарафларнинг
келишилган
ва
мустаҳкамланган
шартларининг
йиғиндиси
шартноманинг
мазмуни
деб
эътироф
этилади
.
