ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
33
М
.
Қ
.
Ўразалиев
ТДЮУ
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
ФОҲИШАЛИКНИНГ
САБАБЛАРИ
ВА
УНИНГ
ОЛДИНИ
ОЛИШ
Ҳозирги
кунда
жаҳон
ҳамжамиятини
хавотирга
солаётган
муаммолардан
бири
-
инсон
ҳуқуқларини
тан
олмаслик
,
одам
савдоси
каби
трансмиллий
жиноий
фаолият
ҳисобланади
.
Бу
ҳол
эса
ушбу
жиноятларга
қарши
курашни
янада
кучайтириш
,
уларнинг
сабабларини
аниқлаш
,
олдини
олиш
учун
халқаро
ҳамкорликни
янада
яхшилашни
талаб
қилади
.
Жиноятчилик
,
қолаверса
халқаро
жиноятчилик
мураккаб
ҳодиса
бўлиб
,
бу
жиноятчилик
дунёсининг
чегара
билмаслиги
билан
ифодаланади
. “
Енгил
йўл
билан
жуда
катта
бойлик
орттириш
шарпаси
турли
мамлакатлардаги
жиноятчи
унсурларнинг
бирлашишига
,
халқаро
жиноий
ҳамжамиятлар
пайдо
бўлишига
олиб
келишини
кўрсатувчи
мисоллар
бутун
дунё
амалиётида
етарли
.
Уларнинг
фаолияти
соҳаси
барчага
маълум
:
у
нопок
пул
топиш
имкони
бўлган
ҳамма
жойда
қўлланилади
”
1
.
Дарҳақиқат
,
ҳозирги
кунда
халқаро
жиноий
уюшмалар
томонидан
наркобизнес
,
қурол
-
яроғ
савдоси
,
одам
савдоси
ва
одамларни
эксплуатация
қилиш
мақсадида
,
шунингдек
фоҳишалик
қилиш
учун
мажбурлаш
каби
трансмиллий
жиноятлар
нафақат
бир
давлат
ҳудудига
,
қолаверса
бутун
инсониятга
хавф
соладиган
жиноятларга
айланиб
бормоқда
.
“
Асрлар
давомида
жиноятчилар
одамларга
жисмоний
,
руҳий
ва
моддий
зарар
етказиш
жараёнида
ҳуқуқий
меъёрларга
таъсир
этиб
келмоқдалар
.
2
”
Одамдан
фойдаланиш
учун
уларни
ёллаш
ва
одам
савдоси
кўпинча
жабрланувчиларни
фоҳишаликка
мажбур
этиш
мақсадида
содир
этилади
.
Мазкур
салбий
иллатнинг
сабаблари
: 1)
чет
элга
боришни
хоҳловчилар
сонининг
сезиларли
даражада
ортганлиги
;
Миграциянинг
ўсиши
,
шубҳасиз
,
аҳоли
сонининг
ортиши
билан
белгиланади
.
Аҳолиси
жадал
кўпайиб
бораётган
баъзи
мамлакатлар
бир
вақтнинг
ўзида
чет
элга
фуқаролари
энг
кўп
чиқаётган
мамлакатлар
бўлиб
ҳисобланади
.
Одамларни
доимий
яшаш
жойларини
тарк
этишга
мажбур
қилувчи
сабаблардан
бири
ҳаёт
тарзини
яхшилаш
ёки
сердаромад
ишни
излаш
бўлиб
,
у
мамлакатимиз
фуқароларининг
Ўзбекистондан
ташқарига
чиқиб
кетишининг
сабабларидан
бири
ҳисобланади
;
2)
капиталнинг
эркин
равишда
ва
кўп
миқдорда
жаҳон
бозорига
келиб
тушиши
билан
боғлиқ
жаҳон
иқтисодининг
глобаллашуви
.
Постсоциалистик
мамлакатларда
яширин
иқтисод
ва
трансмиллий
жиноий
ташкилотлар
салмоғининг
ортиши
борган
сари
маҳаллий
ва
давлат
назорати
таъсиридан
чиқиб
кетаётган
иқтисодий
,
сиёсий
ва
ижтимоий
муносабатлар
глобаллашув
жараёнининг
салбий
оқибатидир
. “
Глобаллашув
жараёнининг
яна
бир
ўзига
хос
жиҳати
шундан
иборатки
,
ҳозирги
шароитда
у
мафкуравий
таъсир
ўтказишнинг
ниҳоятда
ўткир
қуролига
айланиб
,
ҳар
хил
сиёсий
кучлар
ва
марказларнинг
манфаатларига
хизмат
қилаётганини
1
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
XXI
аср
бўсағасида
,
хавфсизликка
таҳдид
,
барқарорлик
шартлари
ва
тараққиёт
кафолатлари
..
Т
.: “
Ўзбекистон
”, 1997. 94-95
бетлар
2
Криминология
./
Под
.
ред
.
Джозефа
.
Ф
.
Шели
/
Пер
.
с
.
англ
.-
СПб
.:
Питер
, 2003.-
С
.223.
соғлом
фикрлайдиган
ҳар
қандай
одам
,
албатта
,
кузатиши
муқаррар
”
3
.
Глобаллашув
даврида
ахлоқ
-
одоб
қоидаларига
эътибор
қаратишимиз
жуда
муҳимдир
,
айниқса
ёшларнинг
қалбида
соғлом
турмуш
тарзи
ва
умуммиллий
қадриятларимизга
ҳурмат
туйғусини
шакллантиришимиз
керак
.
Бугунги
кунда
интернет
тармоғи
ёвуз
кучларнинг
асосий
қуролига
айланган
.
Бу
кучлар
ёшларимиздан
ўз
ғараз
мақсади
йўлида
фойдаланмоқда
.
Ачинарлиси
,
қизларимиз
бу
кучлар
таъсирига
тушиб
,
алданиб
гўёки
ишга
кетаётгандек
оиласидан
воз
кечиб
,
пуч
ғояларга
эргашмоқда
.
Бундан
ташқари
,
бизнингча
,
айнан
одам
ёллашни
юзага
келтирувчи
кейинги
омиллардан
бири
,
бу
“
бозор
механизми
”,
яъни
талаб
ва
таклифнинг
мавжудлиги
жиноятчиликнинг
алоҳида
бир
сабаби
сифатида
баҳоланади
.
Хусусан
,
ҳозирда
ёлланган
жабрланувчиларини
қабул
қилувчи
мамлакатларда
шаҳвоний
хизматларга
бўлган
талаб
катталигидир
.
Шаҳвоний
мақсадларда
фойдаланиш
учун
ёлланган
одамлар
сонини
аниқ
баҳолаш
ўта
мураккаб
масала
ҳисобланади
.
Бу
турдаги
жиноятларни
аниқланишининг
қийинлиги
,
жиноят
жабрланувчи
-
ларининг
индамасликка
мажбурланиши
ва
аёлларни
арз
қилишга
уялишлари
билан
белгиланади
.
Аёлларни
шаҳвоний
масадларда
фойдаланиш
учун
ёллашнинг
асосий
сабабларидан
яна
бири
айрим
давлатларда
фоҳишабозликнинг
қонунийлаштирилган
-
лиги
ёки
унга
умумий
тарзда
йўл
қўйилганлигидир
.
Фоҳишабозлик
,
қўшмачилик
ва
фоҳишахоналарни
легаллаштириш
шаҳвоний
саноат
талабини
қондириш
учун
аёллар
савдосини
кўпайишига
олиб
келмоқда
.
Фоҳишабозликни
ва
фоҳишахоналар
ташкил
этишни
легаллаштириш
ёлловчилар
ва
савдогарларни
қилмишлари
учун
жавобгарликка
тортишни
мураккаблаштиради
.
Одам
савдосини
амалга
оширган
шахс
,
аксарият
ҳолларда
,
аёлларнинг
аввалдан
фоҳишалик
билан
шуғулланишларини
олдиндан
билганликларини
рўкач
қилиб
,
жазодан
қочмоқчи
бўладилар
,
прокурорга
эса
,
кўпинча
ихтиёрий
ва
мажбурий
фоҳишабозлик
ўртасида
чегарани
аниқлаш
қийин
бўлади
.
4
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
лозимки
,
ёлловчилар
камбағаллик
,
ишсизлик
ва
бошқа
мамлакатдан
келган
муҳожирларнинг
ҳак
-
ҳуқуқи
ҳимоя
қилинмаганлигидан
фойдаланадилар
.
Одам
ёллашнинг
сабаблари
ичида
,
айниқса
,
ёшлар
ўртасида
профилактика
ишларининг
талаб
даражасида
олиб
борилмаётганлиги
ва
жабрла
-
нувчиларнинг
жиноятчилардан
қўрқиши
туфайли
,
ушбу
жиноятнинг
латент
(
яширин
)
даражаси
юқоридир
5
.
Бунда
,
гуруҳларга
бирлашишга
мойиллик
хусусияти
ҳам
мавжуд
инсон
хулқини
,
шу
жумладан
,
жиноий
хулқни
ҳар
қандай
ўрганиш
,
агар
ўзида
гуруҳий
хулқни
қамраб
олмаса
,
бир
томонлама
бўлиб
қолади
,
6
-
деб
ёзади
АҚШ
криминологи
В
.
Фокс
.
3
Каримов
И
.
А
.
Юксак
маънавият
-
енгилмас
куч
. –
Т
.:
“
Маънавият
”, 2011. 113
бет
4
Калашников
О
.
Д
Незаконная
миграция
и
организованная
преступность
:
взаимосвязь
и
взаимозависи
-
мость
.//
Следователь
. 2006.-
№
2.-
С
. 58-60.
5
Клейменов
М
.,
Шамков
С
.
Криминальное
перемещение
лю
-
дей
:
возможности
противодействия
//
Торговля
людьми
.
Со
-
циокриминологический
анализ
.
Москва
. 2005.–
С
. 123.
6
Фокс
В
.
Введения
в
криминалогии
(
инглиз
тилидан
рус
тили
-
га
таржима
). -
Москва
.: «
Прогресс
» 1985. –
С
. 93.
Криминоло
-
гия
-
Москва
:
Юрист
,. 1995. –
С
. 258.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
34
Ҳақиқатдан
ҳам
,
уюшган
гуруҳга
ва
жиноий
уюшма
-
ларга
бирлашиб
жиноят
содир
қилиш
ҳолатини
крими
-
нологик
жиҳатидан
чуқур
таҳлил
қилиш
лозимдир
.
Бу
борада
таъкидлаш
лозимки
,
уюшган
гуруҳнинг
фаолияти
ғоят
хавфли
ва
мураккаб
жиноий
фаолият
-
дир
.
Бундай
шаклдаги
жиноий
фаолият
орқали
энг
ав
-
вало
,
жамиятнинг
ғоят
муҳим
соҳаси
ҳисобланган
иқтисодий
,
сиёсий
,
ҳуқуқий
ва
ахлоқий
соҳаларига
та
-
жовуз
қилинади
.
“
Ўзбекистонда
шаклланаётган
фоҳишабозлик
тизи
-
мининг
хавфли
жиҳати
,
мазкур
тизимни
уюшган
жиноя
-
тчилик
ўз
назорат
остига
олишга
ҳаракат
қилишга
ин
-
тилиши
эканлигидир
”
1
.
Статистик
маълумотларга
кўра
қўшмачилик
учун
судланганлар
2010
йилда
- 884, 2011
йида
- 938, 2012
йилда
- 812, 2013
йилда
- 905
2
нафарни
ташкил
этган
бўлса
,
фоҳишалик
билан
шуғулланганлик
учун
маъмурий
жавобгарликка
тортилганлар
2012
йилга
нисбатан
2013
йилда
11.1%
ўсган
3
.
Жиноий
жазога
лойиқ
фаолият
соҳаларининг
кенгайиши
,
халқ
хўжалигининг
турли
соҳаларида
уюшган
жиноий
гуруҳларнинг
“
бирлашиши
”,
фоҳишалар
хизматидан
даромад
олиш
,
порнографик
нарсалар
ва
гиёҳвандлик
воситаларини
тарқатиш
ҳозирги
замонда
уюшган
жиноятчиликни
таърифлайдиган
асосий
белгилардан
биридир
.
Ҳақиқатдан
ҳам
ҳозирги
пайтда
,
халқаро
жиноий
ташкилотларнинг
ушбу
жиноятни
содир
этиш
учун
вазифаларни
олдиндан
бўлиб
олишганлиги
ва
жиноят
содир
этиш
усулининг
олдиндан
танланганлиги
билан
ижтимоий
хавфлилик
даражаси
юқори
ҳисобланади
.
Одамлардан
фойдаланиш
учун
уларни
ёллаш
ва
одам
савдоси
жиноятларини
жабрланувчилари
бўлиб
аксарият
аёллар
ҳисобланадилар
.
Уларнинг
ҳаммаси
ҳам
алдов
натижасида
жалб
қилинади
,
деган
фикрдан
йироқдамиз
.
Чунки
,
ижтимоий
носоғлом
муҳитда
тарбияланган
аксарият
қизлар
ёки
оиладаги
маънавий
бузуқлик
туфайли
ажрашган
аёллар
ўзлари
хоҳлаган
ҳолда
,
бошқа
давлатларга
фоҳишалик
билан
шуғулланиш
мақсадида
чиқишади
.
Бошқа
давлатда
улар
ўйлаган
ёки
режалаштирган
фоҳишалик
охир
-
оқибатда
қўшмачилар
томонидан
зўрлик
ишлатиш
ва
шаҳвоний
эксплуатация
қилиш
тусини
олади
.
Бугунги
кунда
фоҳиша
аёллар
ўзларининг
мазкур
“
машғулотлари
”
ни
яширмай
қўйдилар
,
баъзан
уни
“
асосий
меҳнат
фаолияти
”
га
қўшиб
олиб
бормоқдалар
,
зотан
,
кўплаб
тижорат
фирмалари
,
фоҳишаларни
эксплуатация
қилиб
,
гўёки
аёлларнинг
ҳар
хил
хизматлар
кўрсатиш
соҳаларида
расмий
меҳнат
билан
бандлигини
таъминламоқдалар
.
Аммо
,
ташқи
реквизитларнинг
ўзгартирилиши
қадимги
“
касб
”
нинг
мазмунни
мутлақо
ўзгартирмади
,
балки
ҳатто
бу
“
касб
”
билан
шуғулланиш
тенденциясини
анча
кучайтирди
.
Бизнингча
,
одамлардан
фойдланиш
учун
уларни
ёллаш
ва
одам
савдосига
қўшимча
тарзда
қуйидагиларни
сабаб
қилиб
кўрсатиш
мумкин
;
биринчидан
,
жойларда
,
ўрта
таълим
мактабларида
,
лицей
,
коллежларда
,
маҳаллаларда
одамлардан
фойдаланиш
учун
уларни
ёллаш
,
одам
савдоси
ва
унинг
оқибатлари
ҳақида
маълумотларни
етарли
даражада
етказилмаётганлиги
;
1
Абдурасулова
Қ
.
Р
.
Аёллар
жиноятчилигининг
жиноят
ҳуқуқий
ва
криминологик
муаммолари
.-
ТДЮИ
.
Т
.: 2005.-63
бет
.
2
ЎзР
Олий
суди
маълумотларидан
. 2014
й
.
3
ЎзР
ИИВ
АТМ
маълумотларидан
. 2014
й
.
иккинчидан
,
аёлларимизнинг
қизиққонлиги
,
яъни
чет
давлатга
чиқиб
,
осон
йўллар
билан
мўмай
даромад
топишга
бўлган
қизиқишлари
;
учинчидан
,
ёлловчилар
томонидан
алдов
йўли
билан
жабрланувчи
аёлларни
ишонтиришлари
,
яъни
аёлларнинг
ишонувчанлиги
.
Бу
турдаги
жабрланувчиларнинг
аксариятини
қишлоқ
жойлардаги
ишонувчан
аёллар
ташкил
этади
;
тўртинчидан
,
айрим
аёлларнинг
маънавий
носоғлом
оилада
ва
муҳитда
тарбияланганлиги
.
Бу
турдаги
аёллар
кўп
ҳолларда
ушбу
турдаги
жиноятлар
ҳақида
маълумотларга
эга
бўладилар
ва
унинг
оқибатларини
олдиндан
биладилар
,
уларнинг
кўпчилигини
енгил
табиат
қизлар
ташкил
этади
;
бешинчидан
,
ёлланаётган
аёлларнинг
жиноят
натижасида
уларга
етказилиши
мумкин
бўлган
зарар
тўғрисида
маълумотларга
умуман
эга
эмаслиги
ёки
уларнинг
соддалиги
.
Шундай
қилиб
,
одам
ёлловчи
ёки
одамлар
савдосини
амалга
оширувчи
шахслар
катта
пул
топиш
илинжида
ушбу
жиноятни
амалга
оширишнинг
турли
йўлларидан
фойдаланадилар
.
Бу
эса
,
бевосита
жиноятни
олдини
олишга
қаратилган
фаолиятни
янада
қийинлаштиради
.
Шунинг
учун
ушбу
жиноятларни
алоҳида
жиноят
туркуми
сифатида
уларни
келиб
чиқиш
ва
олдини
олиш
сабабаларини
криминология
фани
доирасида
ўрганиш
мақсадга
мувофиқдир
.
Хулоса
қиладиган
бўлсак
,
жойларда
вужудга
келган
вазиятларни
ҳисобга
олган
ҳолда
ҳамда
қонунчиликни
такомиллаштириш
ва
ҳуқуқ
–
тартиботни
янада
мус
-
таҳкамлаш
,
ҳуқуқбузарликлар
содир
этилишига
имкон
яратган
шарт
-
шароитларнинг
асл
моҳиятини
чуқур
ўрганиш
,
содир
бўлаётган
жараёнларга
барҳам
берув
-
чи
тадбирларни
ўз
вақтида
ишлаб
чиқиш
орқали
опе
-
ратив
вазиятга
реал
таъсир
қилиш
чораларини
кўриб
чиқиш
лозимдир
.
Шу
ўринда
ушбу
йўналишдаги
ишларни
янада
ях
-
шилаш
,
қонунчилик
талабларини
аниқ
ва
бир
хилда
бажарилишини
таъминлаш
ҳамда
мавжуд
камчилик
-
ларни
бартараф
этиш
учун
қуйидагиларни
бажариш
лозимдир
:
1.
Жиноят
содир
этилаётган
ва
кўпчиликни
ташкил
этаётган
туман
,
шаҳарларда
жиноят
жабрланувчила
-
рини
,
шу
жумладан
,
фоҳишабозлик
ёки
шаҳвоний
мақсадларда
ишлаш
учун
бошқа
давлатга
кетиш
иста
-
гини
билдирувчи
аёлларни
аниқлаш
ва
улар
билан
тушунтириш
ишларини
олиб
бориш
;
2.
Дастлабки
тергов
даврида
фуқароларни
алдов
йўли
билан
четга
олиб
бориб
сотиш
учун
хорижга
чиқиб
кетган
фуқароларни
аниқлаш
,
аҳоли
орасида
мутахассислар
иштирокида
учрашувлар
,
давра
суҳбати
ва
семинарлар
ўтказиш
;
3.
Фоҳишаликка
ёллашнинг
олдини
олиш
ва
унга
қарши
кураш
самарадорлигини
ошириш
;
4.
Чет
давлатларга
бориб
,
фохишабозлик
,
қўшмачилик
билан
шуғулланаётган
шахсларни
аниқлаш
;
5.
Конфеденциал
куну
-
тун
бепул
ишлайдиган
мобил
ёрдам
хизматларини
ташкил
этиш
,
одамлар
савдоси
жабрдийдалари
бўлган
аёллар
,
эркаклар
,
вояга
етмаганлар
ва
болаларнинг
ҳар
бири
тўғрисида
алоҳида
маълумотлар
йиғишни
амалга
ошириш
;
6.
Чет
давлатга
туристик
фирмалар
орқали
чиқиб
кетаётган
шахсларни
,
у
ерларда
қолиб
кетмаслигини
олдини
олиш
мақсадида
уларни
чет
давлатларга
юборган
фирманинг
фуқароларни
яшаш
манзилига
қайтиб
келганлиги
тўғрисида
ҳисоботини
олиш
;
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
35
7.
Чет
давлатга
ишга
жойлашиш
учун
чиқиш
тартибларини
тушунтириш
,
четга
чиқиш
хоҳлаётган
шахслар
,
айниқса
аёлларни
ёши
,
оилавий
шароити
,
чиқиш
сабабларини
ўрганиш
ва
уларнинг
ота
-
оналари
розилигини
ёзма
тарзда
олиш
;
8.
Чет
давлатлардан
чиқариб
юборилган
аёлларни
фамилиясини
ўзгартирилишини
чуқур
ўрганиш
ва
қайта
чет
элга
чиқиш
визасини
расмийлаштиришда
уларни
турар
жойи
,
маҳалла
,
қишлоқ
фуқаролар
йиғини
ва
ички
ишлар
идоралари
профилактика
инспекторлари
томонидан
тавсияномалар
талаб
қилиб
борилиши
механизмини
яратиш
;
9.
Чет
давлатдаги
иш
берувчи
ташкилот
ёки
корхо
-
нанинг
кафолатномасини
талаб
қилиш
;
10.
Фоҳишаликка
ёллашнинг
ижтимоий
хавфлилиги
ва
унинг
оқибатлари
ҳақида
аҳолини
огоҳ
этиш
мақсадида
мазкур
муаммога
бағишланган
оммавий
ахборот
воситаларида
ҳужжатли
фильмлар
,
кўрсатувлар
тайёрлаб
кенг
оммага
етказиб
туриш
амалиётини
йўлга
қўйиш
лозим
деб
ҳисоблаймиз
.
Аннотация
:
ушбу
мақолада
одам
савдоси
ва
одамларни
ёллаш
орқали
уларни
фоҳишаликка
жалб
этишнинг
сабаблари
ва
олдини
олишга
доир
криминологик
масалалар
баён
этилган
Калит
сўзлар
:
фохишаликка
ёллаш
,
фохишаликка
ёллаш
сабаблари
,
қўшмачилар
томонидан
зўрлик
ишлатиш
,
фохишаликка
ёллашнинг
олдини
олиш
.
Аннотация
:
в
данной
статье
рассмотрены
криминологические
вопросы
,
касающиеся
причин
вовлечения
в
проституцию
посредством
торговли
людьми
и
их
вербовки
,
а
также
их
предупреждение
.
Ключевые
слова
:
вербовка
для
занятия
проститу
-
цией
,
причины
вербовки
для
занятия
проституцией
,
применение
насилия
сводником
,
предупреждение
вер
-
бовки
для
занятия
проституцией
.
Annotation:
in this article are analyzed the reasons and
criminological problems relating to involving to the prostitution
through human trading and its prevention.
Key words:
recruitment of prostitutes, reason of re-
cruitment of prostitutes, using violence by procurer, pre-
vention from recruitment of prostitutes.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
XXI
аср
бўсағасида
,
хавфси
-
зликка
таҳдид
,
барқарорлик
шартлари
ва
тараққиёт
кафолат
-
лари
..
Т
.: “
Ўзбекистон
”, 1997. 94-95
бетлар
2.
Каримов
И
.
А
.
Юксак
маънавият
-
енгилмас
куч
..
Т
.:
“
Маънавият
”, 2011. 113
бет
3.
Абдурасулова
Қ
.
Р
.
Аёллар
жиноятчилигининг
жиноят
ҳуқуқий
ва
криминологик
муаммолари
. -
ТДЮИ
.
Т
.: 2005.- 63
бет
.
4.
Криминология
./
Под
.
ред
.
Джозефа
.
Ф
.
Шели
/
Пер
.
с
.
англ
.-
СПб
.:
Питер
, 2003.-
С
.223.
5.
Калашников
О
.
Д
Незаконная
миграция
и
организован
-
ная
преступность
:
взаимосвязь
и
взаимозависи
-
мость
.//
Следователь
. 2006.-
№
2.-
С
. 58-60.
6.
Клейменов
М
.,
Шамков
С
.
Криминальное
перемеще
-
ние
людей
:
возможности
противодействия
//
Торговля
людь
-
ми
.
Социокриминологический
анализ
.
Москва
. 2005.–
С
. 123.
7.
Фокс
В
.
Введения
в
криминалогии
(
инглиз
тилидан
рус
тилига
таржима
). -
Москва
.: «
Прогресс
» 1985. –
С
. 93.
Крими
-
нология
-
Москва
:
Юрист
,. 1995. –
С
. 258.
И
.
Ю
.
Фазилов
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
БОЛА
САВДОСИ
УЧУН
ЖАВОБГАРЛИКНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
(
кейинги
ўринларда
ЖК
) 135-
моддаси
учинчи
қисмининг
«
а
»
бандида
бола
савдоси
учун
жавобгарлик
белгиланган
.
Унга
кўра
,
ўн
саккиз
ёшга
тўлмаганлиги
айбдорга
аён
бўлган
шахсни
олиш
-
сотиш
ёхуд
уни
эксплуатация
қилиш
мақсадида
ёллаш
,
ташиш
,
топшириш
,
яшириш
ёки
қабул
қилиш
––
саккиз
йилдан
ўн
икки
йилгача
озодликдан
маҳрум
қилиш
билан
жазоланади
.
Биз
ўтказган
тадқиқот
жараёнида
ЖКнинг
бола
савдоси
учун
жавобгарлик
белгиловчи
нормаларини
такомиллаштириш
бўйича
қуйида
баён
этилган
таклифлар
ишлаб
чиқилди
.
1-
таклиф
:
ЖК
Махсус
қисмининг
«
Оилага
,
ёшларга
ва
ахлоққа
қарши
жиноятлар
»
номли
V
бобини
127
1
-
модда
(
бола
савдоси
)
билан
тўлдириш
ва
қуйидаги
таҳрирда
баён
этиш
таклиф
этилади
:
«127
1
-
модда
.
Бола
савдоси
Вояга
етмаган
шахсга
нисбатан
қонунга
хилоф
битим
ёхуд
болани
эксплуатация
қилиш
мақсадида
уни
ёллаш
,
ташиш
,
топшириш
,
қабул
қилиш
ёки
яшириш
ёхуд
болани
эксплуатация
қилиш
, –
беш
йилдан
ўн
йилгача
озодликдан
маҳрум
қилиш
билан
жазоланади
.
Ўша
қилмиш
:
а
)
ўн
тўрт
ёшга
тўлмаган
болага
нисбатан
;
б
)
айбдорга
моддий
томондан
,
хизмат
жиҳатидан
ёки
бошқа
жиҳатдан
қарам
болага
нисбатан
;
в
)
ожиз
аҳволдаги
болага
нисбатан
ёки
болани
қасддан
ожиз
аҳволга
солиб
ва
шундан
фойдаланиб
;
г
)
икки
нафар
болага
нисбатан
;
д
)
мансабдор
шахс
томонидан
ёки
шахс
томонидан
ўз
хизмат
мавқеидан
фойдаланган
ҳолда
;
е
)
уюшган
гуруҳ
томонидан
ёки
унинг
манфаатларини
кўзлаб
;
ё
)
алдаш
,
фирибгарлик
,
ўғирлаш
,
зўрлик
ишлатиш
ёки
зўрлик
ишлатиш
билан
қўрқитиш
ёхуд
мажбурлашнинг
бошқа
шаклларини
қўллаш
орқали
;
ж
)
болани
назорат
қилувчи
шахснинг
розилигини
олиш
учун
уни
тўловлар
ёки
манфаатдор
этиш
эвазига
оғдириб
олиш
орқали
;
з
)
қалбаки
ҳужжатлардан
фойдаланган
ҳолда
,
худди
шунингдек
,
боланинг
шахсини
тасдиқловчи
ҳужжатларни
олиб
қўйган
,
яширган
ёхуд
йўқ
қилиб
юборган
ҳолда
;
и
)
кўпчилик
одамларнинг
ҳаёти
ва
соғлиғи
учун
хавфли
усулда
;
к
)
болани
Ўзбекистон
Республикасининг
ҳудудидан
олиб
ўтган
ёки
уни
Ўзбекистон
ҳудудига
олиб
кирган
ҳолда
ёхуд
уни
чет
элда
қонунга
хилоф
равишда
ушлаб
турган
ҳолда
содир
этилса
, –
ўн
йилдан
ўн
беш
йилгача
озодликдан
маҳрум
қилиш
билан
жазоланади
.
Ушбу
модданинг
биринчи
ёки
иккинчи
қисмларида
назарда
тутилган
қилмиш
:
а
)
уч
ёки
ундан
ортиқ
болаларга
нисбатан
;
б
)
масъул
мансабдор
шахс
томонидан
;
в
)
жиноий
уюшма
томонидан
;
г
)
такроран
;
д
)
эҳтиётсизлик
орқасида
жабрланувчининг
ўлимига
ёки
ўзини
ўзи
ўлдиришига
ёхуд
баданига
оғир
