263
9. Мамадалиева Н. И., Мустафакулов М. А., Саатов Т. С. Влияние фактора
нервного роста на показатели антиоксидантной системы в тканях мозга крысы
//Envirоnmentаl Science. – 2021. – Т. 723. – С. 022021.
10.
Mustаfаkulоv M. А. et аl. Аptаmers аnd their use in biоlоgy аnd medicine
аptаmers аnd their аpplicаtiоns in nаnоtechnоlоgies, virоlоgy аnd biоlоgy //Аcаdemic
reseаrch in educаtiоnаl sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 4. – С. 509-515.
INSON SO‘LAGIDA AGGLYUTININLAR ORQALI SHAXSNI
INENTIFIKASIYALASH
Mustafakulov Muhammadjon Abduvaliyevich
Oʻzbekiston Milliy unversiteti Jizzax filiali
Dolzarbligi:
Bizga ma’lumki, biz ko‘rib chiqqan sud tibbiyotiga oid barcha
mahalliy va xorijiy adabiyotlarda inson so‘lagi tarkibi, uning tarkibidagi (oqsil va
fermentlar jinoiy ishlarni ochishdagi voqea joyida qoldirgan va dalil sifatidagi sudga
oid tasdiqlavchi asosiy ko‘rsatma ekanligi, shu jihatidan so‘lak va uning dog‘larini,
tarkibiy qismlarini o‘rganish sud tibbiyotida, inson hayotiga suiqasd qilish, nomusga
tajovus qilish va boshqa bir qancha jinoyatlarda shaxsni aniq identifikatsiyalash
zarurligini taqoza etadi. Inson aralash so‘lagining solishtirma og`irligi 1002-1007 ga
teng bo‘lib, u yopishqoq suyuqlikdir. Uning tarkibida hujayra elementlari bo‘lganligi
tufayli, u xira-oqish ko‘rinishga ega. Aralash so‘lak oqsillari hazm qiluvchi,
himoyalovchi, ajratuvchi, bufer va boshqa bir qator vazifalarni bajaradi. Aralash
so`lakda 100 dan ortiq fermentlar mavjud. Bu fermentlardan- amilazaga sud tibbiyotida
alohida ahamiyat beriladi [1, 3, 4, 12, 14, 17].
Ohirgi yillardagi gistologik tekshirishlar natijasida, so‘lak bezlarida shunday
plazmatik hujayralar mavjudki, ularning asosiy vazifasi -A immunoglobulinlarini
ishlab chiqarishi ma’lum bo‘ldi. So`lak barcha antigenlari orasida ABO tizimi
antigenlari chuqur o‘rganilgan. Shunisi qiziqki, ekskretlar va inkretlar orqali antigen
ajratib chiqarish bo`yicha shaxslar "ajratuvchilar" va "ajratmovchilar”ga bo‘linadi.
"Ajratuvchilar" deb so‘lak, sperma, ter, ko‘z yoshi suyuqligi, o‘t-safro, sut, yiring va
boshqa organizm ajralmalari orqali ABO tizimi antigenlarini ajratuvchi shaxslarga
aytiladi. "Ajratmovchilar" deb ajratish a’zolari orqali bu tizim antigenlarini
ajratmaydiganlar tushuniladi. [6, 9, 10, 13, 15].
Mavzuning maqsadi:
Hozirgacha sud tibbiy amaliyotida so‘lak va uning
dog`lariga gumon qilinganda, faqatgina ABO tizimi bo‘yicha so‘lak agglyutinogenlari
"ajratuvchanligi"ni aniqlash orqali shaxsni tasdiqlashdan iborat.
Material va metodlar
: Ko‘pchilik holatlarida shaxsni identifikatsiyalash
“Ajratuvchanlik”ni tekshirish-qon tahlillarida qo‘llanilgan, holbuki, voqea joyidan
daliliy ashyo sifatida olingan (dastiromol va sigaret koldigi va h.k) ob’ektlarda inson
qon guruhini aniqlash bilan birgalikda, alohida "ajratuvchanlik"ga baho berilganda,
inson tanasidan ajraladigan barcha biologik ajralmalarda (qon, sperma, teri ajralmalari,
siydik, ko`z yosh suyuqligi) hamda so`lak tarkibidagi agglyutinogenlar bilan bir
264
qatorda agglyutininlar ham tekshirilsa, tekshirilayotgan ob’ektning aynan ma’lum bir
shaxsga tegishliligiga oydinlik kiritishda, ish tasdig‘ini topishda va uning sifatini
oshirishda yanada imkon beradi.
So‘lak nafaqat suquk holatda, balki dog` ko`rinishida ham tekshirildi. Namuna
sifatida so`lak sog`lom shaxslardan, ya’ni talabalar, kafedra prof-o`qituvchi
xodimlaridan, sud tibbiyot bosh byurosi filialida jinsiy jinoyatlar va bahsli otalik
(otalikni istisno etish) va bahsli onalik ekspertizasi masalalari bo`yicha o‘tgan
ishtirokchilardan olingan. So`lak na’munalari, anti-A va anti-B agglyutininlarini
aniqlash uchun, ovqatlanishdan so`ng, 2 soat vaqt o‘tgach olindi. So`lak yig`ishdan
oldin og‘iz bo‘shligi 2-3 marta distillangan suv bilan chayilib, chig`anoqqa tuflanadi,
so‘ng 15-20 daqiqa davomida tufuk toza steril sentrifugika probirkasiga yoki kimyoviy
probirkaga yig‘ildi. Profilaktika maksadida, tekshiriluvchi og‘iz bo‘shligi sekretini
so‘rab chiqarmasligi haqida ogohlantiriladi chunki, qon shaklli elementlari sizib
chiqishi mumkin. Hamma holatlarda so‘lak probirkaning 1/4 qismigacha yig‘ildi.
So`lak mikroskopik tekshirildi va shaklli elementlar bor-yo`qligiga e’tibor qilinib,
faqatgina ular aniqlanmagandagina anti-A va anti-B izoagglyutininlari aniqlandi.
Tekshirish tugagandan so‘ng so‘lakning qolgan qismidan indifferent buyum tashuvchi
ashyoda (toza bint yoki boshqa oq paxta matosi) dog` tayyorlandi. Agglyutininlarni
aniqlash uchun, so‘lakdan tashqari, sud tibbiy ekspertiza morfologiya bo‘limiga
tushgan murdalardan qulok oldi, til osti, jag` osti so`lak bezlari, hamda solishtirish
uchun shu murdalarning suyuq qon zardobidagi agglyutininlar tekshirildi. So`lak
namunalari suyuq va dog` ko`rinishlarda 54 ta shaxslardan olinib tekshirildi. So`lak
olingan shaxslar qon guruhlari bo‘yicha 18 tasi birinchi, 20 tasi ikkinchi va 16 tasi
uchunchi guruhga mansub edi. Suyuq so`lak namunasi olinib, tekshirilgandan keyin
har biri probirkadan toza indifferent kesilgan mato bo‘lakchasiga alohida qo‘yilib,
xona haroratida quritildi. Quritilgandan so`ng (2-3 sutka o‘tgach) so‘lak dog`ida
agglyutinogen va agglyutininlar tekshirildi. So‘lakda agglyutininlarini tekshirishda
Schiff (1932) usuli qo‘llanildi, ya’ni probirkalar (agglyutinatsiya) usulida o‘tkazildi.
Agglyutinatsiya reaksiyasining mohiyati agglyutininlarni standart eritrotsitlar orqali
aniqlashdir. Antigenlarni aniqlash uchun miqdoriy modifikatsiyada absorbsiya usuli
qo‘llaniladi. Bu usul 5 bosqichdan iborat bo‘lib, zardoblarning spesifikligini tekshirish;
zardoblarni titrlash; ob’ektlarni tayyorlash; ob’ektlarni titrlangan zardoblar bilan
absorbsiyalash va absorbsiya natijalarini aniqlashdan iborat.
Olingan natijalar va ularning taxlili:
Olingan tekshiruv natijalarida, 18 ta
birinchi guruhga mansub so`lak namunasidan 14 tasida α va β antitanalar aniqlandi. 4
ta so‘lak namunalarida esa qon zardobiga oid, α va β antitanalari topilmadi. Ya’ni, 14
kishi antitanalar "ajratuvchi" va 4 tasi antitanalar "ajratmovchi" shaxslar bo‘lib
chiqdilar. Shu shaxslarning so`lak dog`larini tekshirish jarayonida 18 ta dog`lardan 15
tasida antigen O (H) aniqlandi va 3 tasida mazkur tekshiruv natijasida agglyutinatsiya
3-4 pag`onaga pasaydi. Demak, 15 shaxs antigen "ajratuvchi" va 3 shaxs antigen
"ajratmovchi" bo`lib chiqdi. Boshqa guruxli so`lak namunalarni tekshirilganda ham
shunga o‘xshash natijalar olindi. 20 nafar ikkinchi (Aβ) guruhiga mansub bo‘lgan
shaxslar so‘lagining 14 tasida β antitanalar aniqlandi. So`lak dog‘ida antigenlar
tekshirilganda 16 holatda antigen A topildi. 16 ta uchunchi guruhga oid so`lak dog`lari
tekshirilganda 13 tasida agglyutinin α mavjudligi aniqlandi, 3 ta holatda tekshiruv
265
natijasida agglyutinatsiya 3-4 pag`onaga pasaydi. Antigenlar tekshirilganda esa 14
tasida agglyutinogen B aniqlandi.
Xulosa:
Shunday qilib, tekshirish natijalari shuni ko‘rsatdiki, 54 shaxsdan 45 tasi
(85,1 %) agglyutinogenlar "ajratuvchi" bo`lib chiqdi. 9 shaxsning so‘lak dog`ida (14,9
%) antigenlar topilmadi. 54 shaxs so`lak namunalarining 41 tasida (75,9 %) antitanalar
(agglyutininlar) aniqlandi. Qolgan 13 ta (24,1 %) so‘lak namunalarida ular topilmadi.
Shuni ta’kidlash lozimki, AB0 tizimi bo‘yicha gurux belgilariga qarab shaxsni
identifikatsiyalash, daliliy ashyolardagi qon va so‘lak guruhini aniqlash birgalikda
ushbu ob’ektlarda agglyutininlar “ajratuvchanligi”ni tekshirish maqsadga muvofiq
bo‘ladi va tekshiruv sifatni oshirib, aniq parametrlar soni yana bittaga oshgan bo‘lar
edi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati
:
1. Барсегянц Л.О. Установление категории выделительства по слюне
реакцией абсорбции-элюции //Судебно-медицинская экспертиза. - 1984. -No 2.-
C. 39-40.
2. Барсегянц Л.О. О тактике эксперта в некоторых особых случаях
исследования слюны //Судебно-медицинская экспертиза. - 1985. - №3. - С.20-24.
3. Байфа А.Л., Феклушина В.И. Содержание калия и натрия в слюне
околоушных слюнных желез при различных формах зоба //Научные труды
Иркутск.мед. инст., 1980, т. 148. - С. 87-89.
4. Барсегянц Л.О., Левченков Б.Д. Судебно-медицинская экспертиза
выделений орагнизма. М.: Медицина. 1978.- 144 с.
5. Барсегянц Л.О., Тамжидмаа Д. Критерии выделительства, связанные с
системой ABO и Lewis //Судебно-медицинская экспертиза. - 1985. - №3. - С. 24-
25.
6. Бибик С.М. Содержание неорганических веществ в смешанной слюне
при ревматизме // Пробл. Патологии в эксперименте и клинике: Львовский мед.
инст. 1980. - Т. 4. - С. 163-168. .
7. Барсегянц Л.О. Судебно-медицинское исследование вещественных
Доказательств. М., 1999. - С. 34-52.
8. Ishankhodjaev T. et al. Study on Effects of Liposomal Quercetin on
Biochemical Parameters of the Nigrostriatal System of Rats with Experimentally
Induced Neurodegenerative Disease //Annals of the Romanian Society for Cell
Biology. – 2021. – С. 6128-6143.
9. Mukhammadjon M. et al. The effect of ngf on indicators of the antioxidant
system in rat brain tissue //Universum: химия и биология. – 2021. – №. 9 (87). – С.
82-86.
10. Saatov T. et al. Antioxidant and hypoglycemic effects of gossitan
//Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2019. – Т. 63.
11. Saatov T. et al. Study on hypoglycemic effect of polyphenolic compounds
isolated from the Euphorbia L. plants growing in uzbekistan //Endocrine Abstracts. –
Bioscientifica, 2020. – Т. 70.
266
12. Saatov T. et al. Correction of oxidative stress in experimental diabetes
mellitus by means of natural antioxidants //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2021.
– Т. 73.
13. Irgasheva S. et al. Study on compositions of lipids in tissues of rats with
alimentary obesity //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2019. – Т. 63.
14. Mamadalieva N. I., Mustafakulov M. A., Saatov T. S. The effect of nerve
growth factor on indicators of the antioxidant system in rat brain tissue //eurasian union
of scientists. series: medical, biological and chemical sciences Учредители: ООО"
Логика+". – 2021. – №. 11. – С. 36-40.
15. Saatov T. et al. Study on antioxidant and hypoglycemic effects of natural
polyphenols in the experimental diabetes model //Endocrine Abstracts. –
Bioscientifica, 2018. – Т. 56.
16. Mustafakulov M. et al. Determination of antioxidant properties of l-cysteine
in the liver of alloxan diabetes model rats //International Journal of Contemporary
Scientific and Technical Research. – 2023. – №. Special Issue. – С. 47-54.
17. Мамадалиева Н. И., Мустафакулов М. А., Саатов Т. С. Влияние фактора
нервного роста на показатели антиоксидантной системы в тканях мозга крысы
//Environmental Science. – 2021. – Т. 723. – С. 022021.
ПРИЧИНЫ БОЛЕЗНИ АЛЬЦГЕЙМЕРА
Икромов Сирожиддин Абдулвохид ўғли
Институт биофизики и биохимии
sirojiddin.2020.ikromov@mail.ru
Исследователями было обнаружено значительное увеличение удельной
активности пируваткиназы и лактатдегидрогеназы в лобной и височной коре
головного мозга при болезни Альцгеймера (AD), тогда как активность альдолазы
и гексокиназы не изменяется при этом нейропсихиатрическом расстройстве. При
болезни Альцгеймера активность глюкозо-6-фосфатдегидрогеназы значительно
снижена в гиппокампе.
Увеличение
активности
некоторых
гликолитических
ферментов
коррелирует с повышенным содержанием лактатдегидрогеназы и глиального
фибриллярного кислого белка (GFAP) в гомогенатах лобной и височной коры и
повышенной фосфофруктокиназы (PFK) и GFAP в астроцитах из тех же областей
мозга.
Астроцитарный гликоген распадается на лактат от гипогликемического
повреждения нервной системы. Гены и каталитическая активность некоторых
гликолитических ферментов изменяются у пациентов с болезнью Альцгеймера
(AD). Аналогичным образом, было показано, что повышенная продукция
амилоида и атрофия нервных клеток вызывают митохондриальную дисфункцию.
Показатели повышенного гликолиза в микроглии могут быть компенсаторным
действием, вызванным потерей жизнеспособности клеток и функции
митохондрий после воздействия плазмы болезни Альцгеймера. Измененные
