Вестник врача, Самарканд
2014, № 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
7
TUG’MA NUQSONLARNING KLINIK TAVSIFI VA BEMOR BOLALARNING
TUG’ILISHDAGI TANA VAZNI HAMDA BO’YI H1SOBGA OLINGAN IRSIY
TUZILMASI
Toshkent tibbiyot akademiyasi Urganch filiali
Odamning
kasalliklarga
berilu-
vchanligini belgilovchi genetik mark-
erlaming aniqlanishi kasallikning oldini
olishdagina emas, balki uni oldindan bilish
imkoniyatlarini ham beradi. Shu munosabat
bilan
bolalarda
keng
tarqalgan
xastaliklaming rivojlanishi va kechishidagi
irsiy omil- lar ulushini aniqlash hozirgi
kunning
dolzarb
masalasi
bo’lib
hisoblanadi.
Tadqiqot
maqsadi.
Tug’ilgan
vaqtdan
boshlab
kasallanish
xavfmi
aniqlash uchun bolalaming geno- va
fenotipik belgilarini o’rganish va pro-
filaktik tadbirlami takkomi- lashtirishdan
iborat
Tadqiqot vazifasi
bo’lib bolalar
sog’ligiga tug’ilgandagi antro- pometrik
ko’rsatkichlaming ta’sirini, ulardagi tug’ma
nuqsonlar va irsiy tuzilmasini aniqlashdan
iborat.
Material
va
uslublar.
Tug’ilgandagi antropometrik ma’lumotlari
hisobga olingan va guruxlarga bo’lingan
hayotining bi- rinchi yilidagi 1019 kasal
(tug’mqxona va shifoxonadagi chaqaloq
bolalar, ko' krak yoshidagi kasal bolalar) va
o’lgan bolalarda kasallanish tuzilmasi,
rivojlanishning tug’ma nuqsonlari («katta»
va «kichik»), genotipik tavsif o’rganildi va
428 nafar sog’lom va 309 kasal bolalarda
quloq kiri turlari aniqlandi.
Tatqiqot natijalar.
M° guruxini
bo’y-basti va vazni o’rtacha bo’lgan bolalar
tashkil etdi, M
+
va M’guruxiga tegishlicha
yuqori va past ko’rsatkichlari bo’lgan
bolalar kiri- tildi, M
r
(«fenodeviant»lar)ga
vazni bilan bo’yi o’rtasida korrektsiyasi
buzilgan
bolalar
kiritildi.
Xayotining
birinchi yilidagi bolalar patologiyasining va
genotipik
xususiyatlarining
har
xil
shakllariga tug’ilgandagi antropometrik
ma’lumotlar bo’yicha ajratilgan bolalar
guruxini taqqoslash sifatida qara- ladi.
Chilla yoshidagi bolalar ko’krak
yoshidagi bolalarga nisbatan yiringli- septik
va zamburug’ kasalliklariga ko’proq
chalinadi.
Bundan
tashqari,
chaqaloq
bolalarda MAT (markaziy asab tizimi)
tomonidan chetlashish simptomlari ko’proq
uchrab turadi. Ko’krak yoshidagi bolalarda
o’tkir
respirator
kasalliklar
(URK),
zotiljam-
lar,
kamqonlik,
raxit
va
gipotrofiyalar tez-tez kuzatiladi. O’lgan
bolalar guruxida zotiljam, sepsis, MAT ning
organik buzilishlari va gipotrofiyalar borligi
o’ziga xosligi bilan ajralib turadi.
Tug’ilishda tana vazni va bo’yiga
muvofik ajratilgan bolalar guruxlarida
kasallanish
tuzilmasini
solishtirganda,
barcha toifadagi bolalar o’rtasida bir xil
bo’lib tarqalgan xastaliklar bor. Bu - O’RK,
konyunktivit,
otit,
zotiljam,
stomatit,
ichaklar sindromi, kalla ichi tug’ruq shikasti
kabilardir. Shu bilan bir vaqtda qator
kasalliklar bo’yicha aniq farqlar bo’lib,
ulaming, ko’pchiligi o’limga olib kelishi
mum- kin. Sepsis ko’pincha M' ga mansub
bolalarda
(chaqaloqlar,
ko’krak
yo-
shidagilar) qayd qilinadi, M° ga mansub
bolalar esa zotiljamga boshqa bolalarga
qaraganda kamroq M ga mansub bolalar esa
ko’proq chalinadi.
Bundan
tashqari,
yana
quyidagi
tafovutlar ham topildi: terining yiringli
kasaliklari ko’proq M“ ga mansub
bolalarda, (ko’krak yoshdagilar, o’lganlar)
MAT
tomonidan
chetlash-
ishlar,
kamqonlik, gipotrofiyaning ko' prok M ga
mansub bolalarda uchrashi aniqlandi.
Barcha kasalli- klami birgalikda ko’rib
chiqilganda M° ga mansub bitta bolaga
to’g’ri keladigan kasalliklarining soni M~
ga taalluqli bolalardagiga qaraganda doim
kamroq bo’ladi.
Shunday qilib, kilinik tahlil ko’rsatib
berganidek, vazn-bo’y ko’rsatkichlari har
xil bo’lgan bolalarda kasallanishning
darajasi ham, tuzilmasi ham o’zgacha
bo’ladi.
Ayonki,
biz
«moslashuv
me’yori»ga kiritgan (M°) bolalar kamroq
kasal bo’ladi va kasalliklar yengilroq
kechadi. M' ga mansub bolalar eng ko’p
kasal bo’lishadi. M* va Mr ga taalluqli
bolalar oraliq vaziyatni egal- lashadi.
Sog’lom va kasal bolalarda «katta» va
«kichik» rivojlanish nuqsonlari o’rganildi.
Hammasi bo’lib chakaloqlarda 29 xil,
ko’krak yoshidagilarda 31 xil rivojlanish
nuqsonlari qayd qilingan.
Chakaloqlar va ko’krak yoshidagi
bolalarda «katta» nuqsonlardan aso- san
bosh nuqsonlari, jinsiy apparat va suyak-
mushak tizimi nuqsonlari uchrab tursa,
«kichik» nuqsonlardan ko’proq quloq
chig’anog’i nuksonlari, gotik tanglay va
«boshqa nuqsonlar» salmoqlidir. Tug’ma
rivojlanish nuqsonlarining jami darajasi
chaqaloq bolalardagiga qaraganda ko’krak
yoshidagi bolalarda yuqoriroqdir.
Tana vazni va bo’yi bo’yicha
guruxlaridagi nuqsonlar solishtiril- ganda
M° va M
+
’ga mansub bolalarda M ga
taalluqli bolalardagiga qaraganda «katta» va
«kichik» rivojlanish nuqsonlari kamroq
bo’lib chiqdi. M' ga mansub bolalarga ko’p
sonli rivojlanish va bosh nuqsonlarining
ko’p bo’lishi, churralar borligi, tug’ma
yurak
nuqsonlari,
quloq chig’anog’i
nuqsonlari, gotik tanglay xosdir.
Bolalarda irsiy marker hisoblangan
quloq kiri o’rganildi. Bunda M° ga mansub
bolalarda quloq kiri turining miqdori boshqa
hamma guruxlarga qaraganda nazorat
guruhi- ga yaqinroq turadi. M’ ga mansub
bemor bolalarda quruq kir genii eng ko’p
uchraydi.
Xulosa.
Shunday
qilib
olingan
ma’lumotlaming
ko’rsatishicha,
bi-
rinchidan, chaqaloqlarda va ko’krak
yoshidagi bolalarda tug’ilishda tana vazni
va bo’yining normal ko’rsatkichlari bilan
kasalliklarga chidamliligi orasidagi aloqa,
ikkinchi- dan, kasalliklarga chidamlilik
bilan irsiy tuzilma orasida aloqa borligi
aniqlanadi. Morfologik
ko’rsatkichlari
o’rtacha shaxslar har xil kasalliklam- ing
keng spektriga bo’lgan eng yuqori
chidamlililigi bilan ajralib turadi.
Djumaniyazova G.M.,
Salaeva Z.Sh.
Adabiyotlar
1. Ботвиньев O.K., Таболин В.А. Генетический диморфизм ушной серы у здоровых детей и больных пневмонией
И
Педиатрия, 1980.
- с. 38-40. 2. Бочков Н.П. Генетика человека: наследственность и патология. - М.: Медицина. 1978, - с. 382. 3. Бочков Н.П., Захаров
А.Ф., Иванов В.И. Медицинская генегика. - М.: Медицина. 1984 - с. 368. 4. Верескова Н.Е. Большая масса плода - фактор риска
для состояния и развития новорожденного: Тез.докл., Рига; 1977. - с. 76-78. 5. Хи- dayberganov M.R. Orol bo’yi bolalarining sog’lik
holati va ulaming geno- va fenotipik xususiyatlari. t.f.n. ilmiy darajasi uchun dissertatsiya. Toshkent - 1995. - S. 92-103
