(Doctor axbardtnomasi, 2012, № 1, Samarqand
REVMATOID ARTRIT KASALLIGIDA ANEMIK SINDROMNI
KECHUVI
SamMl, I-LASH tayerlash katedrasi
Revmatoid artrit (RA) - surunkali kechuvehi
autoimmun
tabiatli
kasallik
bo’lib,
periferik
bo'g’imlaming eroziv-destruktiv tipdagi zararla- nishi
bilan kechadi. RA ning kasallanish ko’rsatkichi revmatik
kasalliklar ichida - 10%, umumiy populyasiyada -0,6-
1,3% atrofida aniq- langan [1].
Tradision larzda RA kasalligi kamqonlik ri- vojlanishi
uchun asosiy xavf omillaridan sanaladi [2,3]. Revmatoid
anemiya va lining fonida rivoj- langan ichki a’zolar
distrofiyasi prognostik yomon belgi bo’lib, bemorlarning
2/3 qismida aniqlanadi. RA kasalligida qon yaratuvchi
organlarning zarar- lanishi ko’p yillardan buyon
aniklangan bulsada, «revmatoid kamkonlik» va kasallikda
boshka sa- bablar natijasida kelib chiqqan anemiya
o’rtasida differensial belgilar aniq ishlab chiqilmagan
[4,5.6]. Kasallikda bir vaqtning o’zida RET xujay- ralariga
qarshi antitelolarning topilishi, oshqozon- ichak traktining
birlamchi va ikkilamchi zararla- nishlari, buyraklar
faoliyatini chuqur izdan chiqi- shi, dori moddalarining
nojuya ta’siri kabi bir ne- cha xavf omillarining bo’lishi
anemiya sababini aniqlashni yanada qiyinlashtiradi va o’z
vaqtida davo o’tkazish imkoniyatini cheklaydi [7,8].
Shu bilan bir qatorda hozirgi vaqtgacha kasallikda
kamqonlikning asosiy sababiari - temir ye- tishmasligi
kamqonligi, gemolitik yoki yashirin qon ketish natijasida
rivojlanishini aniqlashga qa- ratilgan tekshiruvlar hamda
anerniyaning davo muolajalariga bog’likligini o’rganishga
bag’ishlangan ishlar juda kamligicha qolmoqda.
Ishning maqsadi RA
kasalligida qo’llaniladigan
bazis dori vositalarining (meto- treksat, sul’fasalazin,
delagil) qo’llanilishi natijasida qonda yuzaga keladigan
o’zgarishlarni o’rganish.
SamMl klinikasi l-terapiya bo’limida revmatoid artrit
bilan kasallangan 40 nafar beinor tek- shiruvdan o'tkazildi.
Bemorlar orasida ayollar - 33 (82,5%), erkaklar - 7
(17,5%) nafarni tashkil etdi. Kuzatuvimizdagi barcha
bemorlar mahalliy aholini tashkil etib. ular orasida
shaxarda yashov- chilar - 37.5%, qishloqda yashovchilar -
62,5% bo’ldi. Bemorlar o’rtacha yoshi 44,95±1.83, kasal-
lik o’rtacha davomiyligi 7,15±0,67 yilni tashkil etdi.
Davo muolajalari yallig’lanishga qarshi tera- piya
nosteroid va steroid preparatlari bilan o'tkazildi. Nosteroid
yallig’lanishga qarshi prepa- ratlar barcha bemorlarga
tavsiya etildi. Ulaming sutkalik dozasini aniqlashda
kasallik faollik dara- jasi va og’riqning ifodalanish
darajasi hisobga olindi. Aksariyat bemorlarga SOG-I va
SOG-2 noselektiv ingibitorlar: feniluksus kislotasi unum-
lar (vol'taren, ortofen. diklofenak, diklonat, diklo- berl).
propion kislotasi unumlari (ibuprofen, na- proksen),
indoluksus kislotasi unumlari (sulindak, indometasin),
oksikamlar (piroksikam, tenoksi- kam), kombinatsion
preparatlar (artrotek) va SOG-2 selektiv ingibitorlari:
movalis (meloksi- kam), nimesil, selebreks qo’llanildi.
Gormonal davo 34 bemorga o’tkazildi: ichish- ga
(prednizolon) - 16 bemorga, parenteral - 24 bemorga.
Kuzatuvimizdagi 9 bemor statsionar davoga qadar 2,5-5
mg prednizolon qabul qilgan.
Bazis preparatlari bemorlar yoshiga, kasallik
davomiyligiga, patologik jarayonning faolligiga ko’ra
tavsiya etildi. Delagil yoki plakvenii 12 (30,0%) bemorga.
sul’fosalazin - 14 (35,0%) bemorga, metotreksat - 16
(40,0%) bemorga buyu- rildi. L'shbu preparatlarni qabul
qilish davomida 12 bemorda ko’ngi! aynishi, epigastral
sohada og’rilik hissi, qabziyat. ich ketishi. bosh aylanishi
kabi preparatlaming nojuya ta’sirdan kelib chiqqan
shikoyatlar kuzatildi. Proton pompa ingibitorlari, Nj-
retseptorlari blokatorlarini qo’llash ushbu simptomlarni
kamayishiga olib keldi. Yal- lig’anishga qarshi davo
antibakterial preparatlar bilan birgalikda olib borildi.
Tekshiruv natijalari va ularning tahlili.
Bizning
tekshiruvlarimizda RA kasalligi bilan kasallangan
bemorlarning qonida gemoglobinning o’rtacha miqdori
85,2±7,8 g
z
l, eritrositlar soni esa - 3,3±O,4« 10'71 bo’lib,
bu ko’rsatkichlar qamqon- likning ikkinchi darajasiga
to’g’ri keldi. Erkaklar- da gemoglobin umumiy
ko’rsatkichi
(91,3±4,8
g/1),
ayollar
umumiy
ko’rsatkichidan baland bo’ldi (79,4±6,2 g/1, p<0,05).
Tekshiruvda 7,5% bemor- larda gemoglobin miqdori 90-
120 g/1 atrofida bo’lib, kamqonlikning birinchi darajasiga,
47,5% bemorda - 70-90 g/1 atrofida bo’lib, kamkonlikn-
ing ikkinchi darajasiga, 45,0% beinorda-70 g/l.dan past
bo’lib, kamqonlikning uchinchi darajasiga to’gri keldi.
Anemik sindrom sifatida teri rangining oqari- shi,
rangparligi, tirnoqlardagi distrofik o'zgarishlar, soch
to’kilishi, holsizlik, yurak tez urishi, hansirash, bosh
aylanishi, va uyqusizlik kabi belgilarni qon umumiy
tahIilidagi o’zgarish -- gemoglobin umumiy miqdori va
eritrositlar sonin- ing kamayishi bilan birgalikda
kechganida hisobga olindi. Kasallikning faollik darajasiga
ko’ra tahlil etganimizda, kasallikning birinchi, ikkinchi va
uchinchi daraja faolligida gemoglobin miqdori 95.6±6,2
g/1. 85.1±4.2 g/'l va 76,1±6,2 g/1 atronda bo’ldi (p,
2<0.05).
Kasallikning yuqori darajadagi faoligida og’ir
darajada kamqonlik aniqlangan bemorlar soni oshib bordi.
Yuqori darajadagi faollikda o’rtacha va og’ir darajadagi
kamqonlik 1 (20,0%) va 4 (80,0%) bemorda aniqlandi.
Kasallikning davomiyligi oshgan sari gemoglobin
miqdorining kamayishi kuzatilib, kasallik davomiyligi bir
yilgacha bo'lganida gemoglobin miqdori 90,6±5,2 g/|, 1-5
yil bo’lganida - 86,3±5,2 g/1 va 5 yildan oshganida - 80,1
±4,2 g/1 bo’ldi.
RA kasalligida anemik sindrom troinbositlar sonining
kamayishi bilan kechib. trombositope- niya eng ko'p
Abdushukurova K.R.,
Ishankulova N.N.,
Irgasheva U.Z.
(Dofyorax6orotnoma^2012, Wi 1, Samarqand
anemiyaning og'ir darajasi uchun xos bo'ldi harnda jigar
va taloqning kattalashuvi - gepatosplenomegaliya bilan
birgalikda kuzatildi.
RA kasalligida troinbositlar umumiy sonining
(•10’/l) anemiya darajalariga mos ravishda
o'zga rishi
Qonda umumiy oqsil miqdorining pasayishi ham
anemik sindromning sabablaridan bo'lib, bizning
kuzaiuvimizdagi bemorlarda qon zardobi- da umumiy
oqsil miqdorining ko'rsakichi o’rtacha 43,5±4,5 g/1
atrofida bo’ldi. Bizning kuzatuvimiz- da 62,5% bemorda
RA kasalligida anemik sindrom asorati sifatida
miokardiopatiya tashxisi aniqlandi. Ushbu bemorlarda
«miokard distrofiya- si» tashxisi ularning shikoyatlari
(yurak soxasida noxush sezgi, yurak urishi, havo
yetishmasligi, hansirash), ob’ektiv (yurak chegaralarining
chap- ga siljishi, yurak tonlarining bo’g’ikligi, pul’sning
zaifligi, yurak cho’qqisida qisqa sistolik shovqin bo’lishi,
arterial gipotoniya), EKG (yurak elektr o'qining chapga
siljishi, yurak voltajining pastligi. T tishchaning
o’zgarishlari, Q-T intervalining kamayishi), ExoKG (chap
qorineha devorining qa- linlashuvi, yurak fraksiyasining
pasayishi, yurak- da gipokinetik o’choq bo’lishi, chap
qorineha ka- merasining kengayishi) beigilari asosida
aniqlandi. Miokard distrofiyasi aniqlangan barcha
bemorlarda gipoxrom tipdagi anemiya aniqlandi.
Kasallikda anemik sindrom va u bilan bog’lik
gemodinamik buzilishlar barcha organlarda meta- bolitik
buzilishlarga olib keladi. Yurak qon tomir tizimi
zararlanishi asosan yurak mushagidagi me- tabolitik
tipdagi buzilishlar bilan kechdi va «anemik kardiopatiya»
(«miokard distrofiyasi») sifatida tavsiflanadi.
Tekshiruvlarda og’ir darajadagi kamqonlik eng ko’p
metotreksat qabul qilgan bemorlarda uchradi (100,0%).
NYAKV qabul qilgan 17 bemorlarda og'ir darajali
kamqonlik kuzatildi. Pred- nizolon qabul qilgan
bemorlarni aksariyatida (77,8%) kamqoniikning o’rtacha
darajasi aniqlandi. Boshqa bazis vositalari (delagil,
plakvenil, sul’fasalazin) qabul qilgan ko’pehilik (72,7%)
bemorlarda ham o’rtacha ifodalangan anemiya aniqlandi.
Demak, R.A kasalligida anemik sindrom barcha
bemorlarda uchrab, klinik va laborator belgi- lar bilan
namoyon bo’ladi. Kasallikda aksariyat bemorlarda
kamqoniikning ikkinchi va uchinchi darajasi rivojlanadi.
Kamqonlik darajasi kasallikning faollik darajasiga va
kasallik davomiyligiga qarab oshib boradi. Bemor
ayollarda, erkaklarga nisbatan gemoglobin miqdori
sezilarli darajada past bo’ladi. Davo sifatida faqat
NYAKV qullani- lishi va uzoq vaqt metotreksat qabul
qilish anemik sindrom kechuvini yanada og’irlashtiradi.
Lar
1.
Насонов Е.Л. Почему необходима ранняя диагностика и лечение ревматоидного артрита. РМЖ. 2002;10:1009-
1014.
2.
Мифтахова Е.Е. Анемия при ревматоидном артрите. Актуальные вопросы внутренних болезней. Сборник
статей. Казань. 2000.
3.
Муравьев Ю.В., Галушко Е.А. Как расценивать анемию при ревматоидном артрите? Клин.мед., 2001, №3,с.72-
74. 46.
4.
Сергеев Н.А., Эров Н.К., Комбинированная базисная терапия ревматоидного артрита метотрексатом и
плаквенилом.
5.
Салихов И.Г.. Кирилова Е.Р., Лапшина С.А.. Влияние современной базисной еукапии на характер анемии и
больных ревматоидным артритом. Казанский государственный медицинский университет, сайт кафедры
госпитальной терапии.
6.
Матющичева В.Б.. Шамратова В.Г. Изменения показателей тромбоцитов периферической крови при ЖДА.
Ге.матол.и трансфузиол., 2005, №2, 29-32.
7.
Луговская С.А. Патогенез и диагностика анемии при хронических заболеваниях. Гематология и коагулология.
1997, №12, с. 19-22.
8.
Левина А.А., Светаева Н.В., Колошейнова Т.И. Клинические, биохимические и социальные аспекты ЖДА.
Гематология и трансфузиология, 200), №3, с. 51-55.
