№ 2 (2018) Sharqshunoslik

Мазкур мақолада Бухоро хонлиги тарихида муҳим ўрин тутган Аштархонийлар сулоласи шажараси тарихи ҳақида мулоҳаза юритилади. Аждодлар ва авлодларни бирлаштириб турувчи шажара занжири – сулоланинг жамиятдаги мавқеи ва мартабасига хизмат қилганлиги кўрсатиб берилди. Мазкур шажара вакилларининг 60 га яқин тарихий номлари аниқланиб, шажара жадвали тузилди.

Ушбу мақолада бакалавриат талабалари ва аспирантлар ҳамда ўқитувчиларнинг “Турк тили бошланғич поғона дарслиги HİTİT” ва “Инглиз тили дарслиги: “а” дан “ҳ” гача” дарсликларининг самарадорлиги ҳақидаги фикрларига асосий эътибор берилади. Тадқиқот сўнгида дарслик тузувчилар, таълим тадқиқотчиларига мавжуд дарсликларнинг табиати ҳақида фойдали ва аниқ батафсил маълумотлар олишларида фойдали бўлиши мумкин бўлган ўқитувчилар ва талабаларнинг афзал кўрган масаларига асосланиб тузилган таклифлар билан тугалланади.

“Бир минтақа – бир йўл” стратегик дастурининг ҳаётга тадбиқ этилиши билан бирга, Марказий Осиё давлатлари тили тадқиқи нафақат чет эл илм аҳлининг, балки Хитой олимларининг ҳам диққатини жалб этмоқда. Мазкур мақола орқали Хитой Халқ Республикасида ушбу йўналишдаги тадқиқотлар, ўзбек тили бўйича ҳориждаги илмий тадқиқотларнинг олиб борилиш жараёни ва тадқиқот натижалари, Ўзбекистон ва ХХРдаги тадқиқотларнинг илмий моҳияти, ХХРда олиб борилаётган тадқиқотларнинг йўналиши ва ҳар икки давлат олимларининг илмий ҳамкорлиги имкониятлари ҳақида фикр билдирилган.

Мақолада ҳозирги даврга келиб ахборот олиш ва тарқатишнинг замонавий кўринишлари авж ола бошлагани, жумладан, киберҳужум, киберхуруж каби таъсир воситалари орқали айрим субъектларнинг ўз таъсир доирасини кенгайтиришга уринаётган бир пайтда, бундай таъсирлардан ҳимояланиш бўйича айрим мулоҳазалар илгари сурилади.

Мақолада XX асрда ўзбек халқининг миллий, диний қадриятларининг норасмий таъқиқланиши ва қайта тиклаш йўлидаги саъй-ҳаракатлар “Йил боши - Наврўз сайли” мисолида тарихийлик тамойили асосида таҳлил қилинган. Наврўз сайли мамлакатимиз тарихида алоҳида аҳамиятга эга бўлган қадимий байрам ва мустақиллик йилларидаги тинчлик, барқарор тараққиёт рамзи сифатида ёритилган.

Мазкур мақолада Марказий ва Шарқий Осиёда кенг тарқалган ва бугунга келиб Ер юзининг барча минтақаларида катта қизиқиш уйғотаётган ўн икки йиллик ҳайвонли тақвим –мучал йил ҳисоби хусусида сўз боради. Унда турли манбалар ва олимларнинг илмий фаразлари асосида мучал йил ҳисобининг вужудга келган вақти ва жойи, унинг яратувчилари ҳақидаги фикрмулоҳазалар таҳлил қилинган.

Мақолада ўзбек мақомшунослиги тарихи ҳамда “мақом” терминининг генезиси ҳақида фикр юритилади.

Ушбу мақола ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи масаласи ўрганилишинг назарий-методологик асосларидаги мезонлар, фикрлар тадрижи, концепсияларни таҳлил қилишга бағишланган. Ўзбекистон тарихи фанининг ривожланиши, шунга мувофиқ тарзда унинг асосий ўзак қисми бўлган ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи назарий-методологик масаласини археологик, антропологик, этнологик ҳамда муайян даражада тарихшунослик тадқиқотлар асосида ўрганилиши мақолада илмий таҳлил этилган.

Ўзбекистонда 1945–1991 йилларда амалга оширилган театр соҳасидаги ўзгаришлар халқаро маданий алмашинувда салмоқли ўринни эгаллади. Театр санъати давлат мафкураси таъсири остида бўлса ҳам, ўзбек санъат усталари саҳна маҳоратининг энг юксак намуналарини хорижий мамлакатлар саҳнасида намойиш этдилар. Ушбу мақолада ўзбек театр санъатининг совет йилларидаги халқаро алоқалари тарихи Осиё мамлакатлари мисолида таҳлил қилинади.

Мазкур илмий мақолада ёшларда инновацион тафаккурни юксалтиришнинг жамият демократик тараққиётидаги улкан аҳамияти билан боғлиқ долзарб масалалар таҳлил қилинган.

Мазкур мақолада корейс классик қиссаларининг матнларида когнитив лингвистика атамаларидаги “яхшилик” ва “ёмонлик” концепти инсон тафаккурининг универсал тушунчаси сифатида кўриб чиқилади, унинг мазмуни ва моҳияти корейс қиссалари материали асосида очиб берилади.

Мақолада Қўқон адабий муҳитида яратилган достон ва айрим лирик манзумаларда тарихий воқеа-ҳодисаларнинг акс этиши масаласи ҳақида тўхталинган. Достонлардан “Умарнома”,“Воқеоти Муҳаммадалихон”, “Шаҳномаи девона Мутриб”, “Шаҳномаи девона Андалиб”, “Зафарномаи Худоёрхон”, “Жангномаи Худоёрхон”, “Мактубчаи Хон” кабилар, лирик шеърлардан эса Акмал, Нодира, Муқимий, Насимий каби шоирларнинг асарларига мурожаат қилинган. Тарих ҳодисалари шеъриятда қай тариқа ёритилгани ҳақида мисоллар ёрдамида фикр билдирилган.

Искандар қадим тарихнинг буюк саркардаси ва фотиҳларидан бири. Шу боисдан ҳам кўпгина турли халқлар адабиётида у билан боғлиқ асарлар мавжуд. Ушбу мақолада шарқ халқлари афсона ва ривоятларининг бош образи Искандарнинг Навоий ижодидаги талқини таҳлилга тортилган.

Мақолада Миср, Ливан, Сурия, баъзи Мағриб мамлакатларида адабий янгиланиш XIX асрнинг иккинчи ярмидан бошланса, Халиж араб мамлакатларида бу жараён бир аср кеч, яъни ХХ асрнинг иккинчи ярмидан бошланиб, жуда қисқа муддатда ўрта асрларда шаклланган мумтоз адабиёт анъанларидан янги типдаги замонавий адабиётга ўтилгани тадқиқ этилган.

Илмий ахборотда суриялик олим Муҳаммад Юсуф Хатторнинг “Тасаввуф қомуси” номли йирик асарининг тасаввуф илми тадқиқотлари учун муҳим манба эканлиги ҳақида сўз юритилади.

Мақолада XV–XVII асрларда Қутбшоҳлар ҳокимияти даврида яшаб ижод қилган шоирлар – Қули Қутбшоҳ, Султон Иброҳим ва унинг ворислари – Муҳаммад ва Абдулла ва улар яратган куллиётлар, Муҳаммад Мазҳаруддин ибн Нишотий ва унинг “Иршоднома” маснавийси, “Сукҳ Саҳела” ва 1610 мисрали “Ҳужжат ал-бақа” ва кўплаб голкондалик шоирлар – Аминуддин Аъла, Камол Хон Рустамий, Мирзо Муҳаммад Муқимий каби дакҳинийда қалам тебратган мутасаввиф шоирлар ижоди хусусида сўз боради.

Барча халқлар маданиятининг муҳим қисми ўтмиш даврдаги бой адабий меросни ўзига сингдирган, чуқур анъаналарга эга адабиёт ҳисобланади. Ҳозирги замон ёзувчилари архетип сюжетлар, образлар, мотивлардан фойдаланиб, замонавий воқеликка тадбиқ этиб, китобхонларнинг дунёқарашини бойитишмоқда. Замонавий ёзувчиларнинг ижодий мақсади ўтмишдаги маданий қадриятларни модификация қилиш, бугунги воқеликни мифопоэтика орқали янгича идрок этишдир.