SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
98
ÔÀËÑÀÔÀ ÂÀ ÒÀÐÈÕ // ÔÈËÎÑÎÔÈß È ÈÑÒÎÐÈß //
PHILOSOPHY AND HISTORY
БАҲОДИРОВ
РОИҚ
Фалсафа
фанлари
доктори
,
профессор
,
ТошДШИ
Шарқ
қўлёзмалари
марказида
фалсафага
оид
қўлёзмалар
фиҳристи
Аннотация
.
Ушбу
мақолада
“
А
-1-178
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
ҳузуридаги
Абу
Райҳон
Беруний
номидаги
Шарқ
қўлёзмалари
маркази
хазинасида
сақланаётган
фалсафага
оид
қўлёзмаларнинг
тематик
фиҳристини
тузиш
”
лойиҳа
-
сини
бажаришдаги
мақсад
ва
вазифалар
ҳамда
унинг
мазмуни
ёритилган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
лойиҳа
,
мақсад
ва
вазифалар
,
фалсафа
,
тавсиф
,
фиҳрист
,
Форобий
,
Ибн
Сино
,
Шарқ
тиллари
,
қўлёзма
.
Аннотация
.
Данная
статья
посвящена
цели
и
задачам
,
а
также
раскрытию
содержания
гранта
“
А
-1-178
Подготовка
тематического
каталога
рукописей
по
философии
,
хранящихся
в
Центре
восточных
рукописей
им
.
Абу
Райхана
Беруни
при
Ташкентском
государственном
институте
востоковедения
”.
Опорные
слова
и
выражения
:
грант
,
цель
и
задачи
,
философия
,
описание
,
каталог
,
Фараби
,
Ибн
Сина
,
восточные
языки
,
рукопись
.
Summary.
Current article discusses the aim and objectives as well as the content of the
state granted research project no. “A-1-178: Preparation of thematic catalogue of
manuscripts concerning the Philosophy” stored at al-Beruni Center for Oriental
Manuscripts under Tashkent State Institute of Oriental Studies.
Keywords and expressions:
grant, the aim and tasks, Philosophy, description,
catalogue, Farabi, Ibn Sina (Avicenna), Oriental languages, manuscript.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ислом
Каримовнинг
2014
йил
15-
16
май
кунлари
Самарқанд
шаҳрида
“
Ўрта
асрлар
Шарқ
алломалари
ва
мутафаккирларининг
тарихий
мероси
,
унинг
замонавий
цивилизация
риво
-
жидаги
роли
ва
аҳамияти
”
мавзуида
ўтказилган
халқаро
конференциянинг
очилиш
маросимидаги
нутқида
: “
Ўрта
асрларда
Шарқ
оламида
яшаб
ижод
этган
буюк
аллома
ва
мутафаккирларнинг
илмий
меросини
чуқур
муҳокама
қилиш
ва
англаш
,
унинг
замонавий
цивилизация
тарихида
тутган
ўрни
ва
ролига
баҳо
бериш
...”
1
, –
деб
билдирган
ғоят
муҳим
фикр
-
мулоҳазаларини
1
Президент
Ислом
Каримовнинг
“
Ўрта
асрлар
Шарқ
алломалари
ва
мутафаккирларининг
тарихий
мероси
,
унинг
замонавий
цивилизация
ривожидаги
роли
ва
аҳамияти
”
мавзусидаги
халқаро
конференциянинг
очилиш
маросимидаги
нутқи
.
Ишонч
. 2014
йил
17
май
,
шанба
№
60 (3409). 1-
б
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
99
олимларимиз
ўзларининг
бугунги
кундаги
бирламчи
вазифалари
,
яъни
тад
-
қиқотларининг
дастуруламалига
айлантирдилар
.
Ўрта
асрларда
Марказий
Осиёда
илм
-
фаннинг
ривожланиши
юқори
даражага
етганлиги
ҳозирги
кунда
жаҳон
илм
аҳли
ва
мазкур
халқаро
конференция
иштирокчилари
,
айниқса
,
чет
эллик
олимлар
томонидан
ҳам
кенг
эътироф
этилди
ва
бир
неча
бор
такрорланди
.
Бу
борада
тарихчи
мутахассислар
,
хусусан
,
шарқшунослар
зикр
этилган
вазифалардан
келиб
чиқиб
,
ёзма
ва
бошқа
манбаларга
таянган
ҳолда
изла
-
нишлар
олиб
боришда
бой
маданий
-
маънавий
меросимиз
асосини
ташкил
этувчи
ҳамда
ўрта
асрларда
яратилган
ва
инсоният
цивилизациясига
улкан
ҳисса
қўшган
қўлёзмаларни
ўрганишга
янада
катта
ғайрат
билан
киришдилар
.
Алломаларимизнинг
Ўрта
асрларда
яратган
асарларини
ўрганиш
,
яъни
илмий
тадқиқ
этиш
–
биринчи
навбатда
излаб
топиш
,
мавзулар
бўйича
тас
-
нифлаш
,
бирламчи
тавсифини
тузиш
борасида
шу
кунга
қадар
муайян
даражада
изланишлар
амалга
оширилган
ва
эътиборга
молик
ижобий
натижаларга
эришилган
.
Хусусан
,
ХХ
асрнинг
2-
ярми
– XXI
асрнинг
бошла
-
рида
олиб
борилган
илмий
тадқиқотларда
улуғ
сиймоларнинг
асосан
табиий
-
илмий
соҳалардаги
асарлари
тадқиқ
этилган
ҳамда
унинг
натижалари
сифатида
Муҳаммад
ибн
Мусо
ал
-
Хоразмий
(783–850),
Абу
Наср
ал
-
Форобий
(873–950),
Абу
Райҳон
Беруний
(973–1048),
Абу
Али
ибн
Сино
(980–1037)
ва
бошқа
алломаларнинг
асарлари
нашр
этилиб
,
илмий
истифодага
киритилган
.
Айни
пайтда
мазкур
конференциядаги
алоҳида
урғу
берилган
вазифа
-
лардан
бири
“
Ана
шу
бебаҳо
илмий
меросни
янада
теран
тадқиқ
этиш
ва
оммалаштиришга
қаратилган
саъй
-
ҳаракатларга
янги
туртки
бериш
,
Шарқ
-
нинг
улуғ
алломалари
томонидан
амалга
оширилган
кашфиётлар
замонавий
илм
-
фан
ва
тараққиёт
учун
нақадар
долзарб
ва
зарур
эканини
очиб
беришнинг
аҳамияти
ҳам
шунчалик
муҳим
”
1
лигидадир
.
Бу
ерда
яна
бир
бор
шарқшунос
олимлар
олдига
қўйилган
вазифа
–
Президентимиз
И
.
Каримовнинг
“
Барчамиз
яхши
тушунамизки
,
эришилган
билимларни
,
ўтмишдан
,
жумладан
,
ўрта
асрлар
Шарқида
амалга
оширилган
оламшумул
кашфиётларни
чуқур
ўзлаштирмасдан
туриб
на
илм
-
фанда
,
на
бошқа
соҳаларда
янги
,
янада
юксак
марраларни
забт
этиб
бўлмайди
.
Биз
келгуси
фаолиятимизда
ҳам
айни
шу
тамойилга
қатъий
амал
қиламиз
”
2
деб
таъкидлаган
нутқларига
мос
ҳолда
тадқиқотларни
режалаштириш
лозимлиги
келиб
чиқади
.
Буюк
аждодларимизнинг
бой
меросини
тадқиқ
этиш
йўналишига
эътибор
кучайтирилиши
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2014
йил
8
июлдаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
Фанлар
академияси
тузилмасини
янада
мақбуллаштириш
ҳамда
республика
академик
илм
-
фан
ва
олий
таълимнинг
1
Президент
Ислом
Каримовнинг
“
Ўрта
асрлар
Шарқ
алломалари
ва
мутафаккирларининг
тарихий
мероси
,
унинг
замонавий
цивилизация
ривожидаги
роли
ва
аҳамияти
”
мавзусидаги
халқаро
конференциянинг
очилиш
маросимидаги
нутқи
.
Ишонч
. 2014
йил
17
май
,
шанба
№
60 (3409). 1-
б
.
2
Ўша
манба
. 2-
б
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
100
интеграциясини
мустаҳкамлаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
ПҚ
-2204
ра
-
қамли
қарори
асосида
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
ҳузуридаги
Абу
Райҳон
Беруний
номидаги
Шарқ
қўлёзмалари
маркази
1
ташкил
эти
-
лишида
акс
этди
.
Қарорда
Марказнинг
асосий
вазифалари
ва
фаолиятининг
йўналишлари
этиб
, “...
қадимий
Шарқ
қўлёзмалари
ва
Шарқ
тилларидаги
та
-
рихий
ҳужжатларнинг
сақланиши
,
тизимлаштирилиши
ва
қайта
тикла
-
нишини
таъминлаш
,
Ўзбекистонда
сақланаётган
ноёб
қўлёзмаларнинг
элек
-
трон
базасини
ташкил
этиш
ва
юритиш
,
ёзма
ёдгорликларни
чуқур
тизимли
ўрганишни
ва
уларнинг
илмий
тавсифларини
тузишни
ташкил
қилиш
,
илмий
шарҳланган
таржималарни
тайёрлаб
,
маҳаллий
ва
хорижий
олимлар
,
мутахассислар
,
ўқувчи
ёшлар
кенг
танишиб
,
ўрганишлари
учун
уларни
оммавий
ахборот
воситаларида
ва
Интернет
тармоқларида
ўзбек
тилида
ва
хорижий
тилларда
нашр
этиш
”
белгиланди
.
Инсоният
цивилизациясида
Марказий
Осиё
халқлари
фалсафа
тарихи
рационалистик
,
ҳурфикрлилик
ва
илмий
анъаналари
ҳамда
тажрибаларининг
эришган
ютуқларида
ўзига
хос
ўрин
эгаллаб
,
жаҳон
халқлари
фалсафаси
ҳамда
маънавияти
хазинасига
қўшган
ҳиссаларида
мазкур
минтақадан
етишиб
чиққан
алломаларнинг
ўрта
аср
илм
-
фани
,
хусусан
,
фалсафа
ва
мантиқ
илми
борасидаги
улкан
ютуқлари
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Қарорида
зикр
этилган
вазифа
-
ларни
ҳаётга
татбиқ
этиш
учун
Марказ
илмий
фаолияти
йўналишига
тегишли
ўзгартиришлар
киритилди
ҳамда
тематик
каталоглар
туркумини
давом
эттириб
,
миллий
истиқлол
ғоясини
,
миллий
-
маънавий
қадриятларни
,
илмий
-
фалсафий
ва
адабий
меросни
тадқиқ
этиш
йўналишида
ҳамда
Мустақиллик
туфайли
аждодларимиз
бой
тарихи
,
хусусан
,
Марказ
хазинаси
-
даги
Шарқ
фалсафасига
оид
сақланаётган
қўлёзма
асарларни
янги
давр
талаблари
асосида
яхлит
ҳолда
тадқиқ
этиш
мақсадида
2015
йил
январидан
“
А
-1-178
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
ҳузуридаги
Абу
Райҳон
Беруний
номидаги
Шарқ
қўлёзмалари
маркази
хазинасида
сақланаётган
фалсафага
оид
қўлёзмаларнинг
тематик
фиҳристини
тузиш
”
лойиҳасини
бажаришга
киришилди
.
Лойиҳа
юзасидан
илмий
тадқиқотларнинг
бошланиши
айни
пайтда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2014
йил
7
август
куни
“
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
ҳузуридаги
Шарқ
қўлёзмалари
маркази
фаолиятини
ташкил
этиш
ҳамда
кутубхонанинг
янги
биноси
қури
-
лишини
жадаллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
219-
қарорининг
Марказ
илмий
фаолиятига
тааллуқли
тадбирларининг
амалга
оширилишини
ҳам
ўзида
акс
эттиради
.
2015-2017
йилларга
белгиланган
мазкур
Лойиҳа
вазифаларининг
бажа
-
рилиши
асосида
унинг
якунида
Марказ
хазинасидаги
фалсафага
оид
қўлёз
-
малар
тавсифларини
ўз
ичига
олган
тематик
томни
нашрга
тайёрлаш
1
Кейинчалик
:
Марказ
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
101
белгиланди
.
Айни
пайтда
,
параллел
тарзда
,
мазкур
каталогнинг
электрон
вариантини
тайёрлаш
ҳам
назарда
тутилган
.
Лойиҳа
доирасида
,
биринчи
навбатда
,
Марказ
хазинасида
сақланаётган
нодир
қўлёзмалар
–
фалсафа
фани
бўйича
Шарқ
тилларидаги
манбалар
қабул
қилинган
илмий
талабларга
биноан
муфассал
тавсиф
қилиниши
ва
пировард
натижада
кенг
илм
аҳлига
тақдим
этилиши
вазифа
қилиб
қўйилган
.
Режалаштирилган
фиҳристни
тузиш
ғоятда
ўринли
ва
биринчи
навбатда
,
бажарилиши
лозим
бўлган
илмий
тадқиқотлардан
бири
эканлиги
боис
Марказ
хазинасидаги
фалсафа
илмига
оид
қўлёзмаларнинг
ҳар
томонлама
тадқиқи
амалга
оширила
бошланди
.
Бу
йўналишдаги
дастлабки
натижалар
сифатида
ҳозирги
кунда
Марказ
-
нинг
асосий
фондида
Шарқ
,
хусусан
,
Мовароуннаҳрда
фаолият
олиб
борган
олимларнинг
умумфалсафий
масалалар
,
жумладан
,
мантиқ
,
ахлоқ
,
дидак
-
тика
ва
бошқа
илмларга
тааллуқли
(
араб
,
форс
ва
туркий
)
тилларида
қўлёз
-
малари
қайтадан
ўрганилиб
чиқилди
ва
600
га
яқин
номдаги
қўлёзманинг
1700
дан
ортиқ
нусхаси
борлиги
аниқланди
.
Мазкур
лойиҳада
замон
талабларига
жавоб
берувчи
тарздаги
илмий
тадқиқотларни
олиб
бориш
мақсадида
мавзу
бажарилиши
уч
босқичда
амалга
оширилиши
кўзда
тутилмоқда
:
1. 2015
йилда
Марказ
хазинасида
фалсафага
оид
сақланаётган
қўлёзма
-
ларнинг
умумий
сони
ва
мавзуи
аниқланади
ҳамда
тематик
жилдга
кири
-
тилади
.
Тадқиқот
асносида
унинг
илмий
аналитик
тавсифи
амалга
оши
-
рилади
ва
дастлабки
натижалар
сифатида
туркум
илмий
ҳамда
илмий
-
оммабоп
мақолалар
тайёрланади
.
2. 2016
йилда
зикр
этилган
манбаларнинг
илмий
тавсифи
давом
этти
-
рилади
ва
мавзу
тадқиқоти
мобайнида
аниқланган
янгиликларни
ёритувчи
илмий
ҳамда
илмий
-
оммабоп
мақолалар
тайёрланади
,
илмий
конферен
-
циялардаги
маърузаларда
уларнинг
натижалари
маҳаллий
ва
хорижий
олимлар
ва
тадқиқотчилар
эътиборига
тақдим
этилади
.
3. 2017
йилнинг
1-
ярмида
режага
киритилган
фалсафага
оид
қўлёзмалар
тавсифи
якунланади
, 3-
чоракда
жилдни
нашрга
тайёрлаш
ишлари
(
мавзулар
бўйича
ажратиш
,
муаллифлар
исмлари
,
асар
номи
,
тартиб
рақами
ва
бошқа
кўрсаткичларни
тузиш
)
амалга
оширилади
ҳамда
4-
чоракда
том
нашриётга
топширилади
.
Фалсафага
оид
қўлёзмаларни
илмий
тавсиф
қилиш
мобайнида
аниқ
-
ланган
янгиликлар
билан
маҳаллий
ва
хорижий
олимлар
,
мутахассислар
,
ўқувчи
ёшлар
таништириб
борилади
.
Оммавий
ахборот
воситаларида
ҳамда
Интернет
тармоқлари
орқали
ТошДШИ
ва
Марказ
сайтларида
мавзуга
оид
мақола
ва
хабарлар
эълон
қилинади
.
Жилдга
киритиладиган
қўлёзмалар
тавсифи
фиҳрист
тайёрлаш
соҳа
-
сидаги
талабларга
тўлиқ
жавоб
берувчи
ва
унинг
барча
қоидаларига
риоя
қилган
ҳолда
тузилиши
назарда
тутилган
.
Унда
ўрта
аср
Яқин
ва
Ўрта
Шарқ
халқлари
натурфалсафасида
инсон
феноменини
ўрганиш
;
инсоннинг
табиат
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
102
ва
жамият
билан
бўлган
муносабатларини
фалсафий
ўрганиш
;
инсон
маънавий
-
ахлоқий
ҳаёти
каби
масалаларни
ижодий
таҳлил
қила
олишга
катта
ёрдам
берувчи
ва
ёритувчи
асарлар
ўрин
олади
.
Жилдда
,
биринчи
навбатда
,
Марказий
Осиё
,
Яқин
ва
Ўрта
Шарқда
тугалланган
ижтимоий
-
сиёсий
ва
фалсафий
таълимот
яратган
мутафаккир
–
Абу
Наср
Фаробийнинг
илмий
меросига
оид
асарлар
ўрин
олади
. “
Муаллим
ас
-
соний
” (“
Иккинчи
муаллим
”)
1
нинг
онтологик
ва
космологик
қарашларида
пантеизм
ва
неоплатонизм
ғоялари
–
борлиқнинг
босқичлари
(
фаол
ақл
,
жон
,
шакл
,
материя
ва
бошқалар
)
ни
акс
эттирувчи
таълимотига
алоҳида
эътибор
қаратилади
.
Шунингдек
,
Арасту
таълимотининг
Форобий
томонидан
янгича
талқини
,
субстанция
ва
акциденция
,
материя
ва
шакл
муносабатлари
,
билишда
сезги
ва
тафаккурнинг
роли
ҳамда
муносабати
,
мантиқ
илми
,
унинг
билиш
ва
илм
-
фан
ривожидаги
ўрни
,
илмлар
таснифи
,
инсоният
тарихида
жамоаларнинг
келиб
чиқиши
,
мазкур
жамоаларнинг
шакллари
ва
тузилиши
,
моҳияти
,
мақсади
ва
интилиши
жиҳатидан
фарқланиши
,
давлатнинг
келиб
чиқиш
сабаблари
,
ижтимоий
келишув
,
халқлар
ўртасида
тинч
-
тотувлик
муносабатлари
,
Фаробий
дунёқарашининг
келгусидаги
ижтимоий
фикр
тараққиётига
таъсири
ва
бошқа
фалсафий
ҳамда
мантиқий
қарашларини
ўрганиш
учун
мавжуд
илмий
база
янада
кенгайтирилади
.
Нашрга
тайёрланадиган
жилдда
Абу
Али
ибн
Сино
табиий
-
илмий
қараш
-
ларининг
аҳамияти
,
унинг
онтологик
таълимотида
неоплатоник
унсурлар
,
моддий
олам
тузилиши
ва
ривожи
ҳақидаги
таълимот
ҳамда
ундаги
диалектика
унсурлари
,
космологик
таълимотига
тааллуқли
рисолалари
ўрин
олиши
назарда
тутилган
.
Ибн
Синонинг
гносеологик
қарашлари
,
сезги
ва
тафаккур
ҳамда
уларнинг
ўзаро
муносабати
,
тажриба
ҳақида
,
мантиқ
ва
унинг
билимдаги
ўрни
,
илмлар
таснифи
,
жамият
ва
давлат
хақида
,
инсониятнинг
жамиятда
тутган
ўрни
,
ахлоқий
қарашлар
ва
уларнинг
инсонпарварлик
моҳияти
,
ҳурфикрлиликка
оид
таълимоти
каби
мавзуларни
ўз
ичига
олган
қатор
янги
манбаларнинг
илмий
тавсифи
киритилиши
режалаштирилган
.
Жилдга
,
шунингдек
,
Марказ
қўлёзмалар
хазинасидаги
Юнон
мутафак
-
кирлари
Афлотун
(
мил
.
авв
. 427–347)
ва
Арасту
(
мил
.
авв
. 384–322)
ҳамда
Шарқ
файласуф
олимларидан
Ибн
Мискавайҳ
(
ваф
. 1030),
Абу
Ҳомид
Ғаззолий
(1058–1111),
Фахруддин
Розий
(1148–1210),
Насируддин
Тусий
(1201–1272),
Саъдуддин
Тафтазоний
(1322–1392),
Саййид
Шариф
Журжоний
(1340–1413),
Жалолуддин
Давоний
(1427–1502),
Ҳусайн
Воиз
Кошифий
(1440–1505),
Юсуф
Қорабоғий
(1563–1647),
Абдул
Қодир
Бедил
(1644–1721)
каби
файласуфларнинг
илмий
мероси
,
яъни
фалсафий
таълимотларига
оид
қўлёзмалар
тавсифини
киритиш
режалаштирилган
.
Шунингдек
,
тайёрланажак
1
Абу
Наср
ал
-
Форобий
ўз
фаолияти
давомида
Арасту
асарларини
нафақат
араб
тилига
таржима
қилгани
,
балки
уларни
шарҳлаш
орқали
тушунишни
енгиллаштиргани
ва
мазкур
минтақада
кенг
тарқалишида
катта
роль
ўйнагани
ҳамда
фалсафа
илмида
эришган
улкан
ютуқлари
боис
Шарқда
ушбу
шарафли
номни
олган
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
103
жилдда
Марказ
хазинасидаги
моҳияти
жиҳатидан
катта
аҳамиятга
эга
бўлган
қўлёзмалар
билан
бир
қаторда
фалсафа
илмига
оид
сақланаётган
барча
муаллифларнинг
қўлёзма
асарлари
тавсифлари
ҳам
ўрин
олади
.
Жилдга
киритиладиган
қўлёзмаларнинг
илмий
аналитик
тавсифини
амалга
оширишда
жаҳондаги
ушбу
соҳа
мутахассисларининг
тажрибасидан
рационал
фойдаланиш
ва
қуйидаги
илмий
принципларни
қўллаш
назарда
тутилган
.
1.
Ҳар
бир
асар
тавсифини
баён
этишда
юқоридаги
чап
тарафида
тавсиф
-
нинг
тартиб
рақами
,
ўнг
тарафида
эса
қўлёзманинг
Марказдаги
инвентарь
рақами
қўйилади
.
2.
Агар
бир
муқовага
,
яъни
бир
жилдга
бир
неча
қўлёзма
асар
кирган
бўлса
,
унда
инвентарь
рақам
ёнида
уларнинг
каср
рақами
қўйиб
борилади
(
масалан
:
№
2385/I, 4130/XIII).
3.
Асар
номи
ва
муаллифининг
исми
олдин
араб
алифбосида
,
кейин
унинг
жорий
ёзувдаги
транскрипцияси
ва
сўнгра
қавсда
асар
номининг
таржимаси
берилади
.
4.
Асар
аннотацияси
–
тузилиши
ва
қисқача
мазмуни
.
5.
Асарнинг
бошланишидан
бир
парчаси
ва
охиридан
ҳам
бир
парчаси
араб
алифбосида
келтирилади
.
Бундан
асосий
мақсад
бошқа
қўлёзма
фонд
-
ларидаги
мазкур
асарнинг
нусхалари
бўлиши
мумкинлигидадир
.
Араб
алиф
-
босида
келтирилган
парчалар
эса
мутахассисларга
ана
шу
фарқларни
солиш
-
тириш
имконини
беради
.
6.
Асар
номи
аниқ
бўлмаса
ёки
аниқлашнинг
ҳеч
ҳам
иложи
бўлмаса
,
унда
асарга
унинг
мазмунидан
келиб
чиқиб
,
тўртбурчак
қавс
ичида
шартли
бир
ном
берилади
.
7.
Тавсифда
,
энг
аввало
,
ўша
асарнинг
нечта
нусхада
мавжудлиги
,
сўнгра
қўлёзма
нусханинг
котиби
–
кўчирувчи
хаттотнинг
исми
,
кўчирилган
жойи
,
хат
ва
қоғозининг
тури
,
варақларининг
сони
,
қўлёзманинг
аниқ
ўлчовлари
ҳақидаги
батафсил
маълумотлар
келтирилади
.
8.
Тавсифда
қўлёзманинг
муқоваси
,
бўртма
муҳрлари
ва
ундаги
саҳҳоф
1
нинг
исми
,
матнларнинг
хусусиятлари
,
китобат
санъатига
оид
қимматли
маълумотлар
(
унвон
ва
лавҳлар
,
безаклар
,
агар
мавжуд
бўлса
,
миниатюралар
)
ҳам
берилади
.
9.
Агар
қўлзёма
бошқа
фиҳристларда
келтирилган
бўлса
,
уларнинг
номи
хронологик
тартибда
келтирилади
.
10.
Қўлёзмалар
тавсифларини
жилдда
жойлаштириш
асносида
улар
мавзуларга
хронологик
тартибда
бўлинади
,
масалан
:
умумфалсафий
асарлар
,
мантиққа
оид
асарлар
,
ахлоққа
оид
асарлар
ва
ҳ
.
к
.
11.
Тайёрланадиган
каталогдан
фойдаланишда
қулайлик
яратиш
учун
жилд
охирида
кўрсаткичлар
(
муаллиф
исми
,
асар
номи
,
тартиб
рақамлари
,
жой
номлари
ва
бошқалар
)
ҳам
тузилади
.
Баъзи
қўлёзмалар
бир
хазинада
бўлиб
,
улар
жаҳондаги
бошқа
қўлёзма
фондларида
йўқ
.
Марказ
фондида
тадқиқотчилар
томонидан
у
асарларнинг
1
Қўлёзма
муқовасини
тайёрлаган
шахс
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2015,
№
1
104
фақат
номларинигина
қайд
қилиш
билан
чекланишга
мажбур
бўлган
ва
“
афсуски
,
муаллифнинг
бу
асари
ҳали
-
ҳануз
топилмаган
”
деб
ёзилган
нодир
ва
ноёб
қўлёзма
асарлар
ҳам
мавжуд
.
Шу
боис
нодир
қўлёзмалар
учун
алоҳида
бир
боб
ажратишни
мақсадга
мувофиқ
деб
ҳисоблаймиз
.
Боиси
,
баъзи
қўлёзмалар
ягона
нусхадагина
мавжудлиги
билан
ажралиб
турса
,
бошқа
бири
кўчирилиш
тарихининг
қадимийлиги
билан
,
яна
бири
эса
бевосита
муаллифнинг
дастхати
нусхаси
эканлиги
билан
катта
аҳамият
касб
этади
.
Муаллифнинг
шахсий
муҳри
билан
учрайдиган
қўлёзмалар
илм
аҳли
ўртасида
ноёб
янгилик
ва
шак
-
шубҳасиз
,
бебаҳо
топилма
ҳисобланади
.
Айни
пайтда
фалсафий
қўлёзмалар
тавсифини
ўз
ичига
олган
фиҳрист
-
нинг
зикр
этилган
принципларига
асосланган
электрон
вариантини
ишлаб
чиқишга
ҳам
эътибор
қаратилади
ва
амалга
ошириш
назарда
тутилади
.
Пировард
натижада
илмий
тадқиқот
якунида
Марказ
хазинасида
сақ
-
ланаётган
фалсафага
оид
қўлёзмалар
фиҳристини
тайёрлаш
,
тавсифлар
асно
-
сида
олинган
маълумотлар
асосида
туркум
илмий
ва
илмий
-
оммабоп
мақо
-
лалар
чоп
этиш
,
илмий
конференцияларда
маърузалар
қилиш
,
оммавий
ахборот
воситалари
орқали
халқимизни
ҳамда
хорижий
олимларни
мазкур
мавзуга
оид
янги
илмий
натижалар
билан
таништириб
бориш
кўзда
тутилган
.
Якуний
натижа
сифатида
“
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
ҳузуридаги
Абу
Райҳон
Беруний
номидаги
Шарқ
қўлёзмалари
маркази
хазинасида
сақланаётган
фалсафага
оид
қўлёзмалар
”
нинг
тематик
ката
-
логини
нашрга
тайёрлаш
ва
чоп
этиш
назарда
тутилган
.
ИЗЗЕТОВА
ЭМИНЕ
Доктор
философских
наук
,
профессор
,
ТГПУ
им
.
Низами
Философско
-
герменевтический
анализ
культуры
,
эстетики
и
искусства
Древней
Индии
Аннотация
.
В
научной
статье
дан
философско
-
герменевтический
анализ
культуры
,
эстетики
и
искусства
Древней
Индии
.
Рассмотрены
особенности
фило
-
софского
мировоззрения
и
принципы
художественно
-
эстетического
мировидения
.
Опорные
слова
и
выражения
:
культура
,
философия
,
эстетика
,
диалог
,
идея
Единого
,
искусство
,
гармония
,
космическая
гармония
,
бытие
-
небытие
,
раса
,
эсте
-
тическое
наслаждение
,
эстетическое
удовольствие
,
эмпатия
,
метафизическая
окраска
,
бхавайя
,
бхава
.
Аннотация
.
Мазкур
илмий
мақолада
қадимги
Ҳиндистон
маданияти
,
эсте
-
тикаси
ва
санъатининг
фалсафий
-
герменевтик
таҳлили
берилган
бўлиб
,
бадиий
-
эстетик
дунёқараш
тамойиллари
ва
фалсафий
дунёқараш
хусусиятлари
кўриб
чиқилган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
маданият
,
фалсафа
,
эстетика
,
сўзлашув
,
бирлик
ғояси
,
санъат
,
уйғунлик
,
фазовий
уйғунлик
,
борлиқ
ва
йўқлик
,
ирқ
,
эстетик
роҳат
,
эсте
-
тик
мамнун
бўлиш
,
эмпатия
,
метафизик
бўёқ
,
бхавайя
,
бхава
.
