SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
122
ÕÀË£ÀÐÎ ÌÓÍÎÑÀÁÀÒËÀÐ ÂÀ È£ÒÈÑÎÄ //
ÌÅÆÄÓÍÀÐÎÄÍÛÅ ÎÒÍÎØÅÍÈß È ÝÊÎÍÎÌÈÊÀ //
INTERNATIONAL RELATIONS AND ECONOMICS
УЛУҒБЕК
ИДИРОВ
Сиёсий
фанлари
доктори
,
ТошДШИ
Ўзбекистон
Республикаси
ташқи
сиёсатининг
замонавий
стратегик
йўналишлари
1
Аннотация
.
Ушбу
илмий
мақолада
Ўзбекистон
Республикасининг
ҳозирги
давр
-
даги
ташқи
сиёсат
борасида
илгари
сураётган
стратегик
ташаббуслари
,
жумла
-
дан
,
давлатимизнинг
минтақавий
хавфсизликни
таъминлаш
борасидаги
кенгқам
-
ровли
фаолияти
хусусида
тахлилиий
фикрлар
баён
қилинган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
минтақавий
хавфсизлик
,
стратегик
ташаббуслар
,
ташқи
сиёсат
,
глобаллашув
,
модернизация
.
Аннотация
.
В
данной
статье
рассматриваются
стратегические
инициативы
,
выдвигаемые
Республикой
Узбекистан
во
внешней
политике
на
современном
эта
-
пе
,
и
также
проводится
анализ
широкомасштабной
деятельности
нашего
государства
по
обеспечению
региональной
безопасности
.
Опорные
слова
и
выражения
:
региональная
безопасность
,
стратегические
инициативы
,
внешняя
политика
,
глобализация
,
модернизация
.
Abstract.
This article observes the strategic initiatives, being put forward by the
Republic of Uzbekistan in foreign policy at the current stage, and also analyzes the wide-
ranging activities of our state on ensuring regional security.
Keywords and expressions:
regional safety, strategic initiatives, external policy,
globalization, modernization.
Мустақил
Ўзбекистон
Республикаси
халқаро
глобаллашув
жараёнлари
тобора
чуқурлашиб
,
унинг
натижасида
дунё
миқёсида
мамлакатлар
хавфсиз
-
лигига
таҳдид
солувчи
омиллар
салмоғи
ортиб
бораётган
бир
даврда
ўзи
танлаб
олган
барқарор
демократик
тараққиётни
таъминлаш
,
жамиятни
из
-
чиллик
билан
эркинлаштириш
ва
модернизация
қилиш
йўлидан
собит
-
қадамлик
билан
бормоқда
.
Айни
пайтда
мамлакатимиз
тинчлиги
ва
хавфсизлигини
кафолатли
дара
-
жада
ҳимоя
қилиш
,
демократик
янгиланиш
жараёнларини
узлуксиз
ривож
-
ланишини
таъминлаш
учун
давр
тақозосидан
ва
мамлакатимиз
манфаатла
-
ридан
келиб
чиққан
ҳолда
самарали
ташқи
шарт
-
шароитларни
вужудга
кел
-
тириш
борасида
мутассил
саъй
-
ҳаракатларни
амалга
ошириб
бориш
1
Ушбу
мақола
П
3-20170929561 “
Ёшларда
инновацион
тафаккурни
шакллантириш
ва
миллий
ғояга
содиқлик
руҳини
кучайтиришда
маънавий
тарғибот
механизмларини
такомиллаштириш
”
деб
номланувчи
лойиҳа
доирасида
бажарилган
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
123
масалалари
ҳам
тобора
долзарб
аҳамият
касб
этмоқда
.
Зеро
,
шу
боис
ҳам
халқаро
майдонда
мустақил
юртимиз
манфаатларини
кафолатли
ҳимоя
қилиш
борасида
давр
талабларидан
келиб
чиқиб
чора
ва
тадбирларни
амалга
ошириб
бориш
замоннинг
энг
етакчи
тенденцияларини
ҳисобга
олган
ҳолда
ташқи
сиёсат
стратегиясини
амалга
оширишга
истиқлолимизнинг
дастлабки
кунлариданоқ
устувор
аҳамият
берила
бошланган
эди
.
Бундай
сиёсатнинг
натижасида
Давлатимиз
раҳбари
Ш
.
М
.
Мирзиёев
таъкид
-
лаганидек
: “
Ўтган
давр
мобайнида
ташқи
сиёсат
соҳасида
хорижий
давлатлар
,
биринчи
навбатда
,
қўшни
мамлакатлар
билан
дўстона
ва
ўзаро
манфаатли
муно
-
сабатларни
ривожлантириш
борасида
сезиларли
натижаларга
эришдик
.
2017
йилда
21
та
олий
даражадаги
ташрифлар
амалга
оширилди
, 60
дан
ортиқ
давлат
ва
халқаро
ташкилотлар
раҳбарлари
ва
вакиллари
билан
учра
-
шувлар
ўтказилди
.
Натижада
400
дан
ортиқ
битим
ва
келишувларга
эришил
-
ди
,
қарийиб
60
миллиард
АҚШ
доллари
ҳажмидаги
савдо
ва
сармоявий
шартномалар
имзоланди
.
Қабул
қилинган
ҳужжат
ва
келишувларни
ўз
вақ
-
тида
тўлиқ
бажариш
мақсадида
40
та
“
йўл
ҳаритаси
”
ишлаб
чиқилди
ва
хорижий
ҳамкорларимиз
билан
биргаликда
амалга
оширилмоқда
”
1
.
Маълумки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
нормаларида
,
жумладан
,
унининг
IV
бобида
мамлакатимиз
ташқи
сиёсатининг
демократик
тамойиллари
белгилаб
қўйилган
.
Асосий
Қонунимизнниг
17-
моддасида
ай
-
тилганидек
, “
Ўзбекистон
Республикаси
халқаро
муносабатларнинг
тўла
ҳуқуқли
субъектидир
.
Унинг
ташқи
сиёсати
давлатларнинг
суверен
тенгли
-
ги
,
куч
ишлатмаслик
ёки
куч
билан
таҳдид
қилмаслик
,
чегараларнинг
дахл
-
сизлиги
,
низоларни
тинч
йўл
билан
ҳал
этиш
,
бошқа
давлатларнинг
ички
ишларига
аралашмаслик
қоидаларига
ва
халқаро
ҳуқуқнинг
умум
эътироф
этилган
бошқа
қоидалари
ва
нормаларига
асосланади
”
2
.
Бугунги
кунга
келиб
,
малакатимизнинг
ташқи
сиёсат
борасидаги
концеп
-
туал
ёндашувлари
янада
ривожлантирилмоқда
.
Маълумки
, XXI
асрнинг
дастлабки
ўн
йилликлари
давомида
халқаро
муносабатлар
тизими
ўзига
хос
янги
ва
янада
мураккаброқ
жиҳатларни
кескин
намоён
қилмоқда
.
Янги
дунёвий
тартибот
шаклланиб
улгурмаган
ва
кўп
қутбли
тартиботни
шаклланиши
ўта
қийин
кечаётган
бундай
вазиятда
,
мустақил
тараққиёт
йўлидан
боришнинг
изчиллигини
таъминлаш
ва
халқаро
ҳамжамият
билан
тенг
ҳуқуқли
ҳамкорликни
йўлга
қўйиш
вазифалари
ўртасидаги
боғлиқлик
ҳолати
янада
кучайди
.
Шу
муносабат
билан
алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
Давлатимиз
раҳбари
Ш
.
М
.
Мирзиёевнинг
2017
йилнинг
7
февраль
куни
қабул
қилинган
Фармо
-
ни
билан
тасдиқланган
Ҳаракатлар
стратегиясининг
концептуал
ғояларида
давлатимиз
ташқи
сиёсатининг
энг
замонавий
эҳтиёжлари
ва
талабларига
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Олий
Мажлисга
Мурожаатномаси
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 2018. –
Б
. 16–17.
2
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
. –
Т
:
Ўзбекистон
, 2017. –
Б
. 8.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
124
мос
келувчи
асослар
белгилаб
берилди
.
Жумладан
,
Ҳаракатлар
стратегия
-
сининг
бешинчи
йўналишида
“
Чуқур
ўйланган
,
ўзаро
манфаатли
ва
амалий
ташқи
сиёсат
соҳасидаги
устувор
йўналишлар
:
Давлат
мустақиллиги
ва
суверенитетини
мустаҳкамлаш
,
мамлакатнинг
халқаро
муносабатларнинг
тенг
ҳуқуқли
субъекти
сифатидаги
ўрни
ва
роли
-
ни
ошириш
,
ривожланган
демократик
давлатлар
қаторига
кириш
,
Ўзбекис
-
тоннинг
ён
-
атрофида
хавфсизлик
,
барқарорлик
ва
аҳил
қўшничилик
муҳити
-
ни
шакллантириш
;
Ўзбекистон
Республикасининг
халқаро
нуфузини
мустаҳкамлаш
,
мамла
-
катда
олиб
борилаётган
ислоҳотлар
тўғрисида
жаҳон
ҳамжамиятига
холис
ахборот
етказиш
;
Ўзбекистон
Республикасининг
ташқи
сиёсий
ва
ташқи
иқтисодий
фао
-
лиятининг
норматив
-
ҳуқуқий
базасини
ҳамда
халқаро
ҳамкорликнинг
шартномавий
-
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштириш
;
Давлат
чегарасини
демилитация
ва
деморкация
қилиш
масалаларини
ҳал
этиш
”
1
бўйича
устувор
вазифалар
белгиланди
.
Алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
Ўзбекистонниг
ташқи
сиёсат
стратегиясида
нуфузли
халқаро
ташкилотлар
,
жумладан
,
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
билан
ҳар
томонлама
ҳамкорлик
қилишга
алоҳида
катта
эътибор
қаратиб
келинмоқда
.
Ўзбекистон
Республикасининг
БМТ
билан
1992
йилдан
буён
давом
этиб
келаётган
ҳамкорлиги
ўзининг
изчиллиги
ва
кенг
қамровлиги
билан
алоҳида
ажралиб
туради
.
Мамлакатимиз
томонидан
БМТ
доирасида
ҳал
қилиниши
зарур
бўлган
долзарб
муаммоларни
ечими
бўйича
мунтазам
равишда
конструктив
таклифларни
билдириб
келинаётганлиги
туфайли
БМТ
фаолиятида
юртимизнинг
обрў
-
эътибори
ортиб
бормоқда
.
Маълумки
,
БМТнинг
1993
йилнинг
сентябрь
ойида
бўлиб
ўтган
ва
тари
-
хий
аҳамиятга
эга
бўлган
48-
сессиясида
мамлакатимизнинг
Биринчи
Прези
-
денти
И
.
А
.
Каримов
томонидан
сўзланган
нутқда
билдирилган
хулоса
ва
таклифларда
Ўзбекистон
Республикасининг
мазкур
ташкилот
билан
ҳамкор
-
лигининг
истиқболдаги
муҳим
йўналишлари
кўрсатиб
берилган
эди
.
Жумла
-
дан
,
БМТ
фаолиятини
давр
талабларидан
келиб
чиқиб
янада
такомиллаш
-
тириш
,
унинг
куррайи
заминимизда
вужудга
келган
мураккаб
зиддиятларни
ҳал
эта
олиш
лаёқати
ва
имкониятларини
кенгайтириш
борасидаги
муҳим
таклифлар
илгари
сурилган
эди
.
Таъкидлаш
жоизки
,
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассамблея
-
сининг
2017
йилинг
19
сентябрь
куни
бўлиб
ўтган
72-
сессияси
қарорлари
ҳозирги
даврнинг
энг
ўткир
муаммоларининг
ечимини
топилишида
муҳим
аҳамиятга
эга
бўлди
.
Давлатимиз
раҳбари
Ш
.
М
.
Мирзиёевнинг
мазкур
сессиядаги
нутқида
мамлакатимизнинг
БМТ
билан
ҳамкорлик
алоқаларини
янги
асосларда
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
”
ги
Фармони
. –
Т
.: “
Адолат
”, 2017. –
Б
. 27–28.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
125
ривожлантириш
,
минтақавий
ва
глобал
муаммолар
ечимларини
ушбу
нуфуз
-
ли
ташкилот
шафелигида
ҳал
қилиш
бўйича
том
маънодаги
янги
,
иннова
-
цион
сиёсий
ғоялар
ва
таклифлар
илгари
сурилди
.
Жумладан
,
Президентимиз
нутқида
таъкидланганидек
: “
Биз
қатъий
ишонамиз
,
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
бундан
кейин
ҳам
халқаро
муносабатларда
ҳал
қилувчи
ўрин
тутади
.
Ўзбекистон
ушбу
ташкилотнинг
босқичма
-
босқич
ислоҳ
этилиши
тарафдоридир
.
Биз
Хавфсизлик
Кенгашини
бугунги
кун
талабларига
мос
равишда
кенгайтириш
зарур
,
деб
ҳисоблаймиз
.
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилотининг
янги
раҳбарияти
томонидан
ташки
-
лотни
бошқариш
тизимини
такомиллаштириш
бўйича
амалга
оширилаётган
тадбирларни
қўллаб
-
қувватлаймиз
.
Ишонтириб
айтмоқчиман
,
Ўзбекистон
БМТнинг
тузилмалари
билан
ҳам
-
корликни
бундан
кейин
ҳам
изчил
давом
эттиради
.
Биз
жаноб
Бош
котиб
Антониу
Гутерришнинг
яқинда
Ўзбекистонга
таш
-
рифи
якунлари
бўйича
ишлаб
чиқилган
“
йўл
харитаси
”
нинг
амалий
ижроси
-
ни
таъминлаш
бўйича
қатъий
чоралар
кўрамиз
”
1
.
Шу
муносабат
алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
Ўзбекистоннинг
БМТ
билан
ҳамкорлик
алоқаларида
Афғонистонда
тинчлик
ва
барқарорликни
таъмин
-
лашнинг
замонавий
стратегик
йўналишларини
амалга
ошириш
борасида
из
-
чил
ташқи
сиёсат
олиб
борилмоқда
.
Маълумки
,
бугунги
кунда
инсоният
глобал
хавфсизлик
тизими
мустаҳ
-
кам
тарзда
шакллантирилмаган
,
дунёда
мамлакатлар
мустақил
ривожи
учун
таҳдид
омиллари
тобора
ортиб
бораётган
мураккаб
вазиятда
умургузаронлик
қилмоқда
.
Шу
боис
ҳам
жаҳон
давлатларининг
тинчлик
,
хавфсизлик
ва
бар
-
қарорлик
учун
олиб
борадиган
ҳар
қандай
интилишлари
аслида
инсоният
келажагини
,
истиқболини
асраб
қолувчи
хусусият
касб
этмоқда
.
Зеро
,
Ер
юзини
гуманитар
офатдан
асраб
қолишнинг
бирдан
-
бир
йўли
тинчлик
мақсадида
самимий
кураш
олиб
бораётган
мамлакатларнинг
ўзаро
ишончли
ҳамкорлигини
таьминлашдан
иборат
бўлиб
қолди
.
Шу
муносабат
билан
таькидлаш
жоизки
,
Ўзбекистон
ўз
истиқлолининг
даст
-
лабки
даврларидан
бошлаб
минтақавий
ва
халқаро
хавфсизликни
ҳар
томонлама
таьминлашга
ўзининг
муносиб
ва
кўп
қиррали
ҳиссасини
қўшиб
келмоқда
.
Шу
боис
ҳам
республикамиз
бугунги
кунда
жаҳонда
тинчлик
ва
ҳамкорлик
учун
,
халқлар
,
миллатларнинг
хавфсиз
тараққий
этиши
учун
саъй
-
ҳаракатлар
олиб
бораётган
мамлакатлар
қаторида
нуфузли
ўринни
эгаллаб
турибди
.
Бу
ўринда
Ўзбекистоннинг
Афғонистондаги
ўта
мураккаб
ва
зиддиятли
сиёсий
-
ижтимоий
,
ҳарбий
вазиятни
самарали
ҳал
этиш
билан
боғлиқ
янги
ғоялари
,
амалий
ташаббуслари
ғоят
муҳим
аҳамиятга
эга
бўлмоқда
.
Бу
ўринда
1997
йилдан
2001
йилгача
самарали
фаолият
олиб
борган
6+2
муло
-
қот
гуруҳи
фаолиятини
,
шунингдек
, 2008
йилнинг
3
апрель
куни
НАТОнинг
1
Мирзиёев
Ш
.
М
.
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
сўзланган
нутқ
. //
Халқ
сўзи
,
2017
йил
20
сентябрь
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
126
Бухарест
шаҳрида
бўлиб
ўтган
ҳамкорлик
саммитида
Ўзбекистон
раҳбария
-
ти
томонидан
таклиф
қилинган
6+2
мулоқот
гуруҳини
янада
такомиллаш
-
тириб
,
уни
6+3
гуруҳига
айлантириш
борасидаги
ғояларнинг
Афғонистон
-
даги
чигал
муаммоларни
ечилиши
жараёнида
тарихий
аҳамиятга
эга
бўлган
-
лигини
алоҳида
эьтироф
қилиш
зарурдир
.
Ҳозирги
кунда
давлатимиз
раҳбари
Ш
.
М
.
Мирзиёев
томонидан
Афғо
-
нистондаги
вазиятни
ҳал
этиш
,
кескин
муаммоларни
оқилона
тарзда
барта
-
раф
этиш
борасида
илгари
сурилаётган
концептуал
ғоялар
натижасида
минтақамизнинг
энг
мураккаб
муаммосини
ҳал
қилиш
жараёнларининг
янги
сифат
босқичига
қадам
қўйилди
.
Бу
ўринда
алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Прези
-
денти
Шавкат
Мирзиёевнинг
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
тарихий
72-
сессиясидаги
нутқида
Афғонистондаги
вазиятни
ҳозирги
ҳолатдан
келиб
чиқиб
,
ҳал
этишнинг
стратегик
йўллари
асослаб
берилди
.
Президентимиз
таъкидлаганидек
, “
Афғонистондаги
вазиятни
барқарор
-
лаштириш
нафақат
минтақавий
,
балки
глобал
хавфсизликни
таъминлашнинг
муҳим
шарти
бўлиб
қолди
.
Аминмизки
,
Афғонистонда
тинчликка
эришишнинг
ягона
йўли
–
марка
-
зий
ҳукумат
ва
мамлакат
ичидаги
асосий
сиёсий
кучлар
ўртасида
олдиндан
ҳеч
қандай
шарт
қўймасдан
,
тўғридан
-
тўғри
мулоқот
олиб
боришдир
.
Музокаралар
афғонистонликларнинг
ўзлари
ҳал
қилувчи
ўрин
тутадиган
ҳолда
,
Афғонистон
ҳудудида
ва
БМТ
шафелигида
ўтиши
лозим
.”
1
2017
йиднинг
ноябрь
ойида
Самарқанд
шаҳрида
ташкил
этилган
“
Марказий
Осиё
:
ягона
тарих
ва
умумий
келажак
,
барқарор
ривожланиш
ва
тараққиёт
йўлидаги
ҳамкорлик
”
мавзусидаги
Халқаро
анжуманда
Давлатимиз
раҳбари
-
нинг
улкан
тарихий
аҳамиятга
молик
бўлган
маърузасида
минтақа
ва
жаҳон
мамлакатлари
,
барча
манфаатдор
сиёсий
кучларнинг
Афғонистон
масаласини
самарали
ечиш
учун
интилишларини
бирлаштириш
борасидаги
дастуруламал
бўлиб
хизмат
қилувчи
тавсиялар
баён
қилинди
.
Бу
ўринда
Ўзбекистон
раҳбари
томонидан
том
маънодаги
янги
принци
-
пиал
ҳулосалар
билдириб
ўтилди
.
Жумладан
,
Президентимиз
таъкидлагани
-
дек
: “
Бизнинг
бош
мақсадимиз
–
умумий
саъй
-
ҳаракатларимиз
билан
Марказий
Осиёни
барқарор
,
иқтисодий
ривожланган
ва
юксак
тараққий
этган
минтақага
айлантиришдан
иборат
.
Айни
пайтда
энг
долзарб
ва
ўткир
муаммолардан
бири
–
қўшни
Афғонистондаги
низони
хал
қилмасдан
туриб
олдимизда
турган
мақсадларга
эришишнинг
иложи
йўқ
,
чунки
у
тарихий
ва
геосиёсий
жиҳатдан
минтақамизнинг
ажралмас
бўлаги
ҳисобланади
”
2
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёевнинг
бевосита
та
-
шаббуси
асосида
2018
йил
27
март
куни
Тошкент
шаҳрида
бўлиб
ўтган
1
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассаблеясининг
72-
сессиясидаги
нутқ
//
Халқ
сўзи
, 2017
йил
20
сентябрь
.
2
Қаранг
:
Халқ
сўзи
, 2018
йил
, 6
март
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
127
“
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мавзусидаги
Афғонистон
бўйича
халқаро
конференцияда
давлатимиз
раҳбари
томонидан
баён
этилган
ва
ўз
моҳиятига
кўра
сиёсий
инновациянинг
намунаси
бўлган
хулоса
ҳамда
тавсияларда
Афғонистон
муаммосини
эндиликда
кафолатли
ҳал
этишнинг
мисли
кўрилмаган
янги
йўллари
кўрсатиб
берилди
.
Аввалдан
таъкидлаш
жоизки
,
конферециянинг
ташкилий
тузилиши
ҳам
оқилона
,
халқаро
нормалар
ва
давр
талабларига
монанд
даражада
,
БМТнинг
тараққиёт
стратегиясига
тўлиқ
мос
равишда
амалга
оширилди
.
Афғонистон
Ислом
Республикаси
Президенти
Мухаммад
Ашраф
Ғани
-
нинг
мазкур
конференцияда
бевосита
иштирок
этганлиги
таъкидлаш
жоиз
-
ки
,
муҳим
воқеа
бўлди
.
Зеро
,
анжуманда
Афғонистон
томони
манфаатлари
-
нинг
устуворлигига
етакчи
эътибор
қаратилди
.
Шунингдек
,
конференцияда
дунёнинг
деярли
барча
минтақаларидан
вакилларнинг
қатнашганлиги
,
БМТ
Бош
котиби
Антониу
Гуттеришнинг
Тошкент
анжуманига
ниҳоятда
юқори
баҳо
берганлиги
ушбу
тадбирнинг
нуфузи
нақадар
баланд
бўлганлигини
яққол
намоён
қилди
.
Мамлакатимиз
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёевнинг
конференцияда
сўзлаган
нутқида
илгари
сурилган
ғоялар
,
таклиф
ва
хулосалар
ўз
моҳиятига
кўра
Афғо
-
нистон
муаммосини
XXI
асрнинг
дастлабки
ўн
йилликлари
давомида
батамом
ҳал
қилиш
стратегиясининг
энг
етакчи
ва
асосий
бўғинини
ифодалаб
берди
.
Давлатимиз
раҳбари
таъкидлагандек
: “
Тинчлик
сари
ҳаракатнинг
энг
асосий
шарти
,
бизнингча
,
аввало
минтақа
ва
глобал
даражада
келишилган
,
Афғонистон
учун
ягона
кенг
қамровли
тинчлик
дастурини
ишлаб
чиқиш
ва
амалга
оширишдан
иборатдир
.
Шундан
келиб
чиққан
ҳолда
,
бизнинг
биргаликдаги
саъй
-
ҳаракатлари
-
мизнинг
асосий
мақсад
ва
вазифалари
қуйидагилардан
иборат
бўлиши
лозим
:
биринчи
–
афғон
муаммосини
тинч
йўл
билан
ҳал
этишнинг
асосий
тамойилларини
ишлаб
чиқиш
ва
улар
бўйича
кенг
ва
қатъий
халқаро
консенсус
-
муросага
эришиш
;
иккинчи
–
Афғонистон
ҳукумати
ва
қуролли
мухолифат
ўртасида
музокараларни
бошлаш
механизмини
ишлаб
чиқиш
;
учинчи
–
Афғонистонда
миллий
келишув
жараёнига
халқаро
ҳамжамият
томонидан
кўмак
бериш
бўйича
“
йўл
харитаси
”
ни
ишлаб
чиқиш
.
Ва
ниҳоят
,
барча
манфаатдор
ташқи
кучларнинг
қуролли
мухолифатдан
Афғонистон
ҳукумати
билан
мазокаралар
столига
ўтиришини
,
қарама
-
қаршилик
ва
зўравонликка
чек
қўйишни
қатъий
ва
бир
овоздан
талаб
қилиши
беқиёс
аҳамият
касб
этади
”
1
.
Юртбошимизнинг
конференцияда
илгари
сурган
концептуал
ғояларида
Афғонистон
бўйича
мавжуд
бўлган
барча
зиддиятли
муаммоларни
бартараф
қилиш
ва
ушбу
мамлакатда
барқарор
тараққиёт
жараёнларини
йўлга
қўйиш
-
1
Мирзиёев
Ш
.
М
. “
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мавзусида
ўтказилган
халқаро
конференциядаги
нутқ
//
Халқ
сўзи
, 2018
йил
, 28
март
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
128
нинг
мутлақо
янги
ва
самарали
асослари
кўрсатиб
берилди
.
Бу
ўринда
Афғонистондаги
низоли
вазиятнинг
вужудга
келишининг
бош
сабаби
четдан
бўлаётган
аралашувлар
эканлиги
ва
унда
дунёнинг
турли
бурчакларидан
келган
кучлар
иштирок
қилаётганликлари
боис
ҳам
муаммони
ҳал
этишга
комплекс
ёндашиш
зарурлиги
ҳар
томонлама
исботлаб
берилди
.
Давлатимиз
раҳбари
хулоса
қилганидек
: “
БМТ
Хавфсизлик
Кенгашининг
тегишли
резолюциясидан
келиб
чиқиб
,
кенг
қамровли
тинчлик
жараёнини
учта
ўзаро
боғлиқ
даражада
амалга
оширишни
таъминлаш
муҳим
аҳамиятга
эга
,
деб
ҳисоблаймиз
.
Афғонистон
мамлакати
даражасида
–
марказий
ҳукумат
ва
қуролли
му
-
холифатнинг
асосий
кучлари
,
биринчи
навбатда
, “
Толибон
”
ҳаракати
ўрта
-
сида
олдиндан
ҳеч
қандай
шарт
қўймасдан
,
тўғридан
-
тўғри
мулоқотни
бошлашни
таъминлаш
зарур
;
Минтақавий
даражада
–
аввало
Покистон
,
Ҳиндистон
,
Эрон
,
Туркия
,
Саудия
Арабистони
,
Бирлашган
Араб
Амирликлари
,
Қатар
ва
Марказий
Осиё
давлатларининг
қўллаб
-
қувватлаши
билан
томонлар
ўртасида
мустаҳ
-
кам
келишувни
таъминлашга
эришиш
зарур
;
Глобал
даражада
–
дунёнинг
етакчи
,
буюк
давлатлари
ва
донор
ташки
-
лотлар
томонидан
Афғонистондаги
тинчлик
жараёнлари
принципиал
жиҳат
-
дан
сиёсий
қўллаб
-
қувватланиши
ва
мамлакатнинг
ижтимоий
-
иқтисодий
тикланиши
учун
молиявий
ёрдам
кўрсатилишини
таъминлаш
зарур
.
Улар
-
нинг
ёрдами
туфайли
мамлакат
тинч
ривожланиш
йўлига
ўтди
.
Бугунги
Афғонистон
–
бундан
атиги
йигирма
йил
олдинги
мамлакат
эмас
”
1
.
Шу
муносабат
билан
зўр
мамнуният
билан
эътироф
қилиш
лозимки
,
Афғо
-
нистон
бўйича
ўтказилган
Тошкент
конференциясининг
декларацияси
энди
-
ликда
Афғонистон
ҳудудида
узоқ
йиллардан
бери
сақланиб
келаётган
ўта
хавфли
таҳдид
омилларини
бартараф
қилишнинг
стратегик
асоси
бўлиб
хизмат
қилади
.
Бу
ўринда
алохида
таъкидлаш
жоизки
,
бугунги
кунда
мамалакатимиз
-
нинг
Афғонистон
Ислом
Республикаси
билан
деярли
барча
соҳаларда
кенг
қамровли
ҳамкорликни
амалга
ошириши
учун
янги
ва
кафолатли
шароитлар
очилмоқда
.
Айниқса
,
маданият
,
таълим
,
илм
-
фан
йўналишларида
яхши
дўс
-
тона
алоқаларни
йўлга
қўйиш
имкониятлари
тобора
кенгроқ
очилиб
бораёт
-
гани
ниҳоятда
фаҳрлидир
.
Мамлакатимиз
ташқи
сиёсат
стратегиясининг
янада
ривожлантириш
бораси
-
да
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
истиқболли
чора
-
тадбирлар
ҳақида
фикр
юритилганда
алоҳида
эътироф
қилиб
ўтиш
лозимки
,
Ўзбекистон
Респуб
-
ликаси
Президентининг
2018
йилинг
5
апрель
куни
қабул
қилинган
“
Ўзбекистон
Республикаси
Ташқи
ишлар
вазирлиги
тизимини
тубдан
такомиллаштириш
ҳамда
ташқи
сиёсий
ва
ташқи
иқтисодий
фаолиятнинг
устувор
йўналишларини
амалга
оширишда
унинг
масъулиятини
кучайтириш
чора
-
тадбирлари
тўғриси
-
1
Мирзиёев
Ш
.
М
. “
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мавзусида
ўтказилган
халқаро
конференциядаги
нутқ
//
Халқ
сўзи
, 2018
йил
, 28
март
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
129
да
”
ги
Фармони
мамлакатимиз
ташқи
сиёсий
стратегиясини
бевосита
амалга
оширишнинг
етакчи
институти
бўлган
Ташқи
ишлар
вазирлиги
фаолиятини
ва
амал
қилиш
принципларини
янада
такомиллаштирилиши
ҳамда
самарадор
-
лигини
юксалишида
улкан
аҳамиятга
эга
бўлди
.
Жумладан
,
Фармонда
айтилганидек
, “
Очиқ
ташқи
сиёсатнинг
фаоллашу
-
ви
натижасида
хорижий
мамлакатлар
билан
кўп
қиррали
ва
ўзаро
манфаатли
ҳамкорликни
мустаҳкамлашда
салмоқли
натижаларга
эришилди
.
Шу
билан
бирга
,
Ташқи
ишлар
вазирлиги
тизимидаги
ишларнинг
амалда
-
ги
ҳолатини
таҳлил
қилиш
,
биринчи
навбатда
,
давлатнинг
ташқи
иқтисодий
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
ва
илгари
суриш
борасида
қўйилган
вазифа
-
ларни
самарали
бажаришга
тўсқинлик
қилаётган
бир
қатор
жиддий
муаамо
-
лар
мавжудлигидан
далолат
бермоқда
”
1
.
Давлатимиз
раҳбарининг
мазкур
Фармонида
ташқи
сиёсий
фаолиятнинг
норматив
-
ҳуқуқий
базасини
мустаҳкамлаш
,
мамлакатимизнинг
халқаро
ну
-
фузини
юксалтириш
борасидаги
Ташқи
ишлар
вазирлиги
тизимининг
фаолия
-
тини
ривожлантириш
,
бунда
вазирликнинг
“
Иқтисодий
дипломатия
”, “
Омма
-
вий
дипломатия
”
борасидаги
фаолиятини
тубдан
янгиланган
асосларда
йўлга
қўйиш
билан
боғлиқ
улуғвор
мақсадлар
ва
вазифалар
ҳар
томонлама
чуқур
ифодалаб
берилди
.
Президентимиз
Фармони
асосида
эндиликда
малакатимиз
ташқи
сиёсат
стратегиясини
амалга
оширишнинг
ўта
замонавий
инновацион
имкониятлари
кенг
қамровли
равишда
рўёбга
чиқа
бошлайди
.
Жумладан
,
Ўзбекистоннинг
ташқи
сиёсий
фаолиятида
бугунги
кунда
Марказий
Осиё
Республикалари
билан
ҳамкорлик
алоқалари
ўта
самарали
тарзда
рўй
бермоқда
.
Хусусан
,
ушбу
жараёнларни
Ўзбекистон
ва
Туркма
-
нистон
муносабатларида
ёрқин
равишда
кузатишимиз
мумкиндир
.
2018
йилнинг
23–24
апрель
кунлари
Ўзбекистон
Республикасининг
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёевнинг
таклифига
биноан
Туркманистон
Прези
-
денти
Гурбангули
Бердимуҳамедовнинг
мамлакатимизга
расмий
давлат
ташрифи
чоғида
ҳар
иккала
давлатлар
ўртасидаги
дўстона
алоқаларни
янада
ривожлантириш
бўйича
улкан
натижаларга
эришилди
.
Олий
даражадаги
учрашувлар
якунида
“
икки
томонлама
ҳужжатларни
имзолаш
маросими
бўлди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
ва
Туркманистон
Президенти
Гурбангули
Бердимуҳамедов
Қўшма
баёнотни
имзоладилар
.
Икки
томонлама
ҳамкорликни
сиёсий
,
савдо
-
иқтисодий
,
инвестициявий
,
транспорт
-
коммуникация
,
таълим
ва
спорт
соҳаларида
янада
мустаҳкамлашга
ва
ўзаро
алоқаларни
изчил
ривожлантиришга
доир
17
ҳужжат
имзоланди
.
Минтақалараро
ҳамкорлик
тўғрисида
ҳукуматлараро
битим
, 2018–
2020
йилларга
мўлжалланган
транспорт
соҳасида
ҳамкорлик
тўғрисида
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Ўзбекистон
Республикаси
Ташқи
ишлар
вазирлиги
тизимини
тубдан
такомиллаштириш
ҳамда
ташқи
сиёсий
ва
ташқи
иқтисодий
фаолиятнинг
устувор
йўналишларини
амалга
оширишда
унинг
масъулиятини
кучайтириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармони
. //
Халқ
сўзи
, 2018
йил
6
апрель
.
SHARQSHUNOSLIK /
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
/ ORIENTAL STUDIES 2018,
№
2
130
ҳамда
2019–2021
йилларга
мўлжалланган
илмий
-
техникавий
ҳамкорлик
тўғрисида
ҳукуматлараро
дастурлар
,
Ўзбекистон
ва
Туркманистонда
савдо
уйларини
ташкил
этиш
,
икки
мамлакат
Савдо
-
саноат
палаталари
ўртасида
ишбилармонлар
кенгашини
ташкил
этиш
тўғрисида
битимлар
,
Ўзбекистон
ва
Туркманистон
Ташқи
ишлар
вазирликлари
ўртасида
2019
йилга
мўлжал
-
ланган
ҳамкорлик
дастури
имзоланди
”
1
.
Бу
ўринда
таъкидлаш
жоизки
,
мустақил
мамалакатимиз
томонидан
амалга
оширилаётган
ташқи
сиёсат
статегиясида
авваламбор
,
жамиятимиз
-
нинг
туб
манфаатлари
,
шунингдек
,
инсоният
тараққиётининг
ҳозирги
даври
эҳтиёжлари
ва
талабларидан
келиб
чиққан
ҳолда
қўлланилаётган
замонавий
ёндашувлар
,
уларнинг
улкан
самаралари
мисолида
талаба
ёшларимиз
сиёсий
маданиятини
юксалтириш
,
уларнинг
дунё
қарашида
инновацион
тафаккурни
шакллантириш
чора
-
тадбирларини
юртимиз
таълим
тизимида
амалга
ошириб
бориш
ғоят
долзарб
аҳамиятга
эгадир
.
Зеро
,
мамлакатимизнинг
жаҳон
миқёсидаги
нуфузини
тоборо
ортиб
бораётганлиги
албатта
барча
-
мизда
,
хусусан
униб
-
ўсиб
келаётган
ёшларимизда
ҳам
чексиз
фахр
-
ифтихор
ва
ватанпарварлик
туйғуларини
кучайтирувчи
омил
бўлиб
хизмат
қилади
.
Мазкур
таҳлилий
фикрлардан
келиб
чиққан
ҳолда
қуйидаги
хулосаларни
баён
қилиш
мумкин
:
Биринчидан
,
Ўзбекистон
Республикасининг
ташқи
сиёсат
принциплари
-
да
ҳозирги
даврнинг
энг
долзарб
тенденциялари
ҳар
томонлама
чуқур
қамраб
олинмоқда
.
Бунинг
натижасида
мамлакатимиз
томонидан
олиб
бори
-
лаётган
ташқи
сиёсатнинг
самарадорлиги
,
жамиятимиз
тараққиётининг
эҳтиёжларидан
келиб
чиққан
ҳолда
тобора
ортиб
бормоқда
.
Иккинчидан
,
мамлакатимиз
ташқи
сиёсати
Ҳаракатлар
стратегиясида
илгари
сурилган
концептуал
ғоялар
асосида
инновацион
моҳиятга
эга
бўл
-
моқда
.
Ушбу
муҳим
янгилик
натижасида
Ўзбекистоннинг
халқаро
майдон
-
даги
алоқаларининг
кенг
қамровли
равишда
ривожланиши
учун
ниҳоятда
муҳим
бўлган
сиёсий
имкониятлар
кўлами
кенгаймоқда
.
Учинчидан
,
мустақил
Ватанимиз
ташқи
сиёсат
стратегиясида
минтақа
-
вий
ва
глобал
ҳавфсизликни
таъминлаш
,
ер
юзида
кафолатли
тинчлик
ва
барқарорликка
эришиш
ғоялари
янги
демократик
асослар
заминида
мустаҳ
-
камланиб
бормоқда
.
1
Ўзбекистон
–
Туркманистон
:
ҳамкорликнинг
янги
босқичи
//
Халқ
сўзи
. 2018
йил
24
апрель
.
№
81 (7039)
