60
XALIQ MUZIKA DÓRETPELERI ARQALI JASLARDI TÁRBIYALAWDIŃ
AHMIYETI
Eshmuratova Zina
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası
“Folklor hám etnografiya” qaniygeligi sırtqı bólim 2-kurs studenti
Lola Maxamatdinova
Folklor ham etnografiya kafedrası docenti,
pedagogika ilimleri boyınsha filosofiya doktorı
https://doi.org/10.5281/zenodo.10459812
Annotaciya. Bul maqalada xalıq muzıka dóretpeleri arqalı jaslardı tárbiyalawdıń ahmiyeti
haqqında sóz etilgen.
Gilt sózi: Folklor, balalar, saz áspab, muzıka, tálim, tárbiya, shıǵarma.
THE IMPORTANCE OF EDUCATING YOUNG PEOPLE ON THE BASIS OF
FOLK MUSIC
Abstract. This article talks about the importance of educating young people on the basis of
folk music.
Key word: folklore, children, the word áspab, music, education, upbringing, artwork.
ЗНАЧЕНИЕ ВОСПИТАНИЯ МОЛОДЕЖИ НА ОСНОВЕ НАРОДНОГО
МУЗЫКАЛЬНОГО ТВОРЧЕСТВА
Аннотация. В этой статье говорится о важности воспитания молодежи на
основе народного музыкального творчества.
Ключевое слово: фольклор, дети, слово áspab, музыка, образование, воспитание,
художественное произведение.
Ózbekstan óz ǵárezsizligine eriskennen keyingi dáwirde siyasıy hám mádeniy
tarawlarda úlken ózgerisler bolmaqta. Ózligimizdi ańlawǵa, áyyemgi tariyxımızdı úyreniwge,
ata - babalarımız qaldırǵan mádeniy miyrastı asırap - abaylap keleshek áwladlarǵa jetkerip
beriwge úlken itibar qaratılmaqta. Xalqımız ázelden mádeniyatı, ádebiyatı hám tákirarlanbas
kórkem óneri menen belgili bolıp kelgen. Házirgi dáwir ata – babalarımız jaratqan ruwxıy
durdanalarınan xalqımızdı hár qashanǵıdan da kóbirek xabardar etiwge imkaniyatlar ashıp
bergen dáwir bolıp esaplanadı. Ózbekstan Respublikasınıń Birinshi Prezidenti I.A.Karimov
aytqanınday: “Tariyxqa múraját eter ekenbiz bul álbette xalq ótmishi ekenligin názerde
tutıwımız kerek boladı. Ótmishsiz har qanday salamat adam bolmaǵanınday, óz tariyxın
61
bilmegen xalqtıńda keleshegi bolmaydı.” Xalqımızdıń muzıka baylıqları júdá kóp qırralı, rań
báreń tereń oǵada bay mazmunǵa iye. Sonıń ushında ájayıp namalarımız hám folklor úlgileri
adamǵa quwanısh, jaqsı keypiyat baǵıshlaydı, awır kúnlerdi jeńilletedi. Sebebi ol insannıń
ájayıp pazıyletleri, seziw hám ishki tuyǵıların súwretlep beriwshi kúshke iye boladı.
Xalıq muzıka dóretpeleri hár bir xalıqtıń úlken ruwxıy baylıǵı esaplanadı. Onıń
quramındaǵı eń
xalıqshıl, tárbiyalıq - tásirli folklorlıq shıǵarmalardıń óziniń kórkem - ádebiy
mazmunı, xalıq turmısınıń barlıq úlgilerin sáwlelendiriwi sıyaqlı ózgeshelikleri menen jas
áwladdı ruwxıy – aqılıy, aǵartıwshılıq hám estetikalıq kóz qarastı qáliplestiriwde áhmiyetli qural
bolıp esaplanadı. Birinshi Prezidentimiz I.A.Karimov haqıyqatında da aytıp ótkenindey “Har
qanday xalıq yamasa millettiń ruwxıylıǵın onıń tariyxı, ózine tán úrp – ádetleri, dástúrleri,
turmıs qádiriyatlarınan ayırǵan túrde kóz aldımızǵa keltirip bolmaydı. Bul barısında tábiyiy
túrde ruwxıy miyras, mádeniy baylıqlar, qádimgi tariyxıy estelikler eń áhmiyetli negizlerden
bolıp xızmet etedi”.
Aytılıp ótilgen ruwxıy miyras, mádeniy baylıqlar, milliy qáditiyatlar diziminde folklorlıq
shıǵarmalar dóretiwshiligi óz aldına oǵada áhmiyetke iye bolıp, olar xalqımızdıń milliy úrp –
ádetleri, dástúrleri, bayram máresimleri, tariyxıy, diniy, filosofiyalıq kóz qarasları menen tıǵız
baylanıslı halda ózinde ruwxıy – aǵartıwshılıq pikirlerdi toplaydı. Ilim úyreniw, insanlıq
pazıyletler – ádep, aqılıy, tuwrılıq, haqıyqatgóylik, hadallıq, iyman - insaplılıq, watandı súyiw,
onı qádirlew, ata – ananı húrmet etiw, ana tábiyattı qádirlew sıyaqlı ulıwma insanıylıq
pazıyletlerdi ilgeri súriwshi folklorlıq shıǵarmalardı úyreniw hám atqarıw óz – ózinen jaslar
qálbinde jaqsı sezimlerdi oyatıw, olardı insanıylıq pazıyletlerdi qáliplestiriwge kórkem –
emotsionallıq tásir etiwi sózsiz. Sebebi, kórkem jetiskenlik, áwladdan – áwladqa ótip kiyatırǵan
júdá kóplegen xalıq dóretiwshiligine arnalǵan muzıka qosıqlar, klassikalıq hám xalıq qosıqları
tikkeley xalıqtıń jaratıwshılıq qúdiretiniń miywesi bolıp, olardıń tárbiyalıq tásir etiw kúshi eń
dáslep olar mazmunındaǵı gózzallıq, ullılıq, ǵayratlılıq, túskinlik, ǵamlılıq, kúle shıraylılıq
sezimlerin oyatıwshı ózgesheliklerge iye ekenligi esaplanadı. Bunday shıǵarmalardı tıńlaw,
talqılaw, jaratılıw tariyxı, sheber atqarıwshılar, kórkem – ádebiy mazmunı haqqındaǵı sáwbetler
oqıwshı – jaslar qálbinde jaqsılıq sezimleri oyatadı, ideyal obrazlar tımsalında joqarı
kóterińkilik pazıyletlerdi iyelewge ilhamlandıradı.
62
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022.
– Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES&
MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
11.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
63
12.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
13.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
14.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
15.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
16.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
17.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
18.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
19.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research.–2023.–Т. 3.– №. 09.–С. 282-284.
20.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
21.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
22.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
23.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture.–2023. –Т. 4. – №. 1.–С.719-725.
24.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
64
25.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
26.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
27.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
28.
АЛЛАМБЕРГЕНОВА
Г.
ҚАРАҚАЛПАҚ
БАҚСЫСЫ
СƏЛМЕНБАЙ
САДЫҚОВТЫӉ ДӨРЕТИЎШИЛИК ЖОЛЫ //Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 10. – С. 112-117.
29.
Allambergenova G. THE LIFE AND CAREER OF COMPOSER OSERBAI
ALLANAZAROV //Modern Science and Research.–2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 217-224.
30.
Allambergenova G. GOALS AND OBJECTIVES OF MUSIC EDUCATION IN
PRIMARY SCHOOL //Modern Science and Research.–2023.–Т. 2.–№. 10. –С. 849-855.
31.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
32.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
33.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
34.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
35.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
36.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
37.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
38.
Qudenov R. QORAQALPOQ XALQ QO'SHIQLARI ASOSIDA YOSHLARNI
TARBIYALASH //«ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». – 2023.
65
39.
Kudenov R. WAYS TO TEACH FOURTH GRADERS A SINGING LESSON //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 225-232.
40.
Kudenov R. METHODS OF CONDUCTING A MUSIC CULTURE LESSON IN THE
FOURTH GRADE //Modern Science and Research. – 2023.–Т. 2. – №. 10. – С. 856-861.
41.
Шыныбеков А. САМАРАЛИ НАТИЖАГА ЭРИШИШДА ЎҚУВЧИЛАР УЧУН
ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР //Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 11. – С. 76-79.
42.
Shinibekov A. QORAQALPOQ MUSIQA MADANIYATIDA MILLIY OGZAKI
IJODINING GAVDALANISHI //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 39. – С. 204-206.
43.
Shinibekov A. Historical and Social Events in Folklore Works from the Point of View of
People's Relationships //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 199-201.
44.
Шыныбеков А. Қорақалпоқлар санъатининг сарчашмалари Шарқий Европа ва Осиё
қадимий маданияти билан чамбарчас боғликлиги //Science and Education. – 2022. – Т.
3. – №. 12. – С. 910-915.
