ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
99
IJTIMOIY PSIXOLOGIYA TARIYXI
Daribaev Atabay Baxit o'g'li
Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat Universiteti
Pedagogika psixologiya kafedrasi amaliy psixologiya yo'nalishi 1-kurs student.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10779133
Annotatsiya.
Ushbu maqolaning maqsadi Ijtimoiy psixologiya fanining tarixini va uning
rivojlanish yo'llarini bosqichma-bosqich o'rganishdir va Ijtimoiy psixologiya fanining rivoji uchun
o'zining hissalarini qo'shgan olimlar va ularning fikrlari bilan tanishishdir.
Kalit so'zlari:
Psixologiya, shaxs, Ijtimoiy psixologiya, jamiyat, xulq-atvor.
HISTORY OF SOCIAL PSYCHOLOGY
Abstract.
The purpose of this article is to step-by-step study the history of the science of
Social Psychology and the ways of its development, and to get acquainted with the scientists and
their opinions who have made their contributions to the development of the science of Social
Psychology.
Keywords:
psychology, personality, Social Psychology, Society, behavior.
ИСТОРИЯ СОЦИАЛЬНОЙ ПСИХОЛОГИИ
Аннотация.
Целью данной статьи является поэтапное изучение истории науки
социальной психологии и путей ее развития и знакомство с учеными, внесшими свой вклад
в развитие науки социальной психологии, и их мнениями.
Ключевые слова:
психология, личность, социальная психология, общество,
поведение.
Biz bilamiz Psixologiya fani tarixi uzоq o'tmishga borib taqaladi. Psixologiya fani 1879-
yili Vilgelm Vundt tomonidan Lepsik universitetida birinchi bor Eksperiment laboratoryaning
tashkil etilishi bilan mustaqil fan sifatida e’lon qilindi. Lekin Psixologiya fani unnan ilgari ham
bor boʻlganligi uning falsafa fani tarkibida rivojlanganligini bilamiz. Ana shunday Ijtimoiy
psixologiyaning bir yo’nalishi bo'lgani uchun u bilan bir xil rivojlangan.
Bunga misol Amerikalik olim S.Olport ijtimoiy Psixologik g‘oyalarning yaratilishi va
rivojlanishi falsafa bilan, uning ko‘zga ko‘ringan arboblardan hisoblangan Platon nomi bilan
bog‘liq deb yozgan edi. Platon o‘zining “Davlat va Qonunlar”
1
deb nomlangan dialoglarida
shaxsning jamiyat bilan aloqasi masalasiga to‘xtalib, jamiyat individga nisbatan o‘zgarmas bir
birlikka, uning taraqqiyoti jamiyat rivojlanishi qonunlariga bo‘ysinadi, degan fikrni himoya
qilgan.
Unga qarshi fikrni Aristotel bayon etib, individni barcha ijtimoiy o‘zgarishlarning
sababchisi, chunki unda, imkon beruvchi psixologik tizimlar bor, deb yozadi. Bunnan ko’rinadi-
ki Psixologiya fanining rivojlanishida o’z hissasini qoshgan olimlar usha davrda ijtimoiy psixoliya
rivojlanishida dastlabki maʼlumotlarni berib o’tkan.
Ulardan keyingi – yangi davr faylasuflari – Gobbs, Gelvetsiy, Lokk, Russo, Gegel,
Makiavelli, Sharq faylasuflaridan Abu Rayhon Beruniy, Al-Farobiylar ham barcha asarlarida shaxs
va jamiyat qarama-qarshiliklarini ilmiy asosda izohlashga uringanlar, lekin hech qaysisi bu
muammoni ijtimoiy – psixologik muammo darajasiga ko‘tara olmadilar.
Ijtimoiy psixologiya fanini faylasuflar bilan bir qatorda sotsiyoliklar ham o’rgangan.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
100
Sotsiologiyaning asoschilari hisoblangan Ogyuns Kont, Gerbert Spenser va boshqalar
jamiyatdagi ijtimoiy xodisalarni o‘rganish uchun albatta o‘ziga xos, ayrim psixologik holatlarni
o‘rganmoq lozim, degan fikrni qat‘iy turib isbot qildilar. Ular har bir ijtimoiy voqeada ruhiy
hodisalar borligini isbot qilishga urindilar.
Masalan, fransuz sotsiologi Gabriyel Tard har bir individda ijtimoiy fakt borligini, bu narsa
uning miya doirasidagini emas, balki bir qancha miyalar aloqasi tufayli mavjuddir, deb hisoblaydi.
Ijtimoiy xulq-atvor modeli, uning fikricha, doimo individlar aro munosabatni o‘z ichiga olib bunda
bir individ boshqa individga doimo taqlid qiladi, shuning uchun ham shaxsni o‘rganish boshqa
shaxslarni inkor qilmasligini talab qiladi.
Keyinchalik XX asrning boshida Ijtimoiy xulq-atvor instiklari nazariyasi Angliyada
shakllandi. Uning asoschisi ingliz psixologi Vilyam Magduall bo’lib, u o’zining 1908- yilda
yozgan “Ijtimoiy psixologiyaga kirish“
2
kitobidagi inson xulq-atvorining motivi yoki uni
harakatka keltiruvchi kuch instinklardir deb yozgan. Ham shu yili Amerikalik sotsiolog E.Ross
ijtimoiy Psixologiya darsligini nashirdan chiqardi. Ham shu yili ijtimoiy psixologiya tarixida katta
yangilik yani ijtimoiy psixologiya fani mustaqil fan sifatida tan olindi. Ham keyinchalik bu fanga
boʻlgan eʼtibor yanada kuchaydi.
Shu singari bizning yurtimizda ham bu fanga boʻlgan eʼtibor juda ham kuchaydi bu yorqin
ko’rinishi sifatida O`zbekiston Respublikasi Oliy majlisining IX sessiyasida Respublika Prezidenti
I.A.Karimov Oliy ta’limni isloh qilishda va malakali kadrlarni tayyorlashda sotsial
psixologiyaning fan sifatida alohida o’rni borligiga jamoatchilik diqqatini qaratdi.
Darhaqiqat, yetuk kadr bo’lish uchun shaxs nafaqat o`z iqtidori, bilimi va saviyasini
oshirishi zarur, balki jamiyatda turlicha sotsial munosabatlar tizimiga tayyor bo`lmogʼi, sotsial
faoliyatni boshqarishning ilmiy qonuniyatlari va qoidalarini mukammal egallamog’i zarur.
REFERENCES
1.
V.M. Karimova, O.E. Hayitov, N.Sh. Umarova
2.
Sotsial Psixologiya
3.
O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti uslubiy Kengash tomonidan
5210200 – Psixologiya (sport) ta’lim yo‘nalishi talabalari uchun darslik sifatida tavsiya
etilgan.
5.
SAGINDIKOVA N. RESPONSIBILITY AND ITS MANIFESTATION IN YOUTH
PSYCHOLOGY.
6.
Nargiza S. STUDENTS’SELF-CONFIDENCE AND MOTIVATION FEATURES IN THE
EDUCATIONAL ACTIVITY //European Journal of Research and Reflection in
Educational Sciences Vol. – 2016. – Т. 4. – №. 9.
7.
Сагиндикова Н. Д. Ж. ОСОБЕННОСТИ САМОУВЕРЕННОСТИ СТУДЕНТОВ
//PSIXOLOGIYA Учредители: Бухарский государственный университет. – №. 2. – С.
100-102.
8.
Сагиндикова Н. Ж. К вопросу об ответственности студентов в учебной деятельности
//Казанский педагогический журнал. – 2014. – №. 5 (106). – С. 155-162.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
101
9.
Н.
РАЗРАБОТКА
СТРУКТУРНОЙ
СТРУКТУРЫ
ГЕНДЕРНОЙ
ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЛИЧНОСТИ ПЕДАГОГА //Академические исследования в
современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 24. – С. 169-174.
10.
Сагиндикова Н. ПСИХОЛОГИЯДА “ЛОКУС ТЕКСЕРИЎ” КОНЦЕПЦИЯСЫНЫҢ
ИЗЕРТЛЕНИЎИ
Сагиндикова
НЖ
//ВЕСТНИК
КАРАКАЛПАКСКОГО
ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИМЕНИ БЕРДАХА. – 2016. – Т. 31. – №.
2. – С. 58-60.
11.
Сагиндикова Н. Д. Ж. ОСОБЕННОСТИ САМОУВЕРЕННОСТИ СТУДЕНТОВ
//PSIXOLOGIYA Учредители: Бухарский государственный университет. – №. 2. – С.
100-102.
12.
Сагиндикова Н. Ж. Психологияда ижтимоий масъулиятнинг ўрганилиши
//Современное образование (Узбекистан). – 2017. – №. 2. – С. 41-46. Сагиндикова Н.
Ж. УУК: 370.153 ТАЛАБАЛАРДА МАСЪУЛИЯТ ХУСУСИЯТИНИНГ НАМОЁН
БУЛИШИ //ХАБАРШЫСЫ. – С. 58.
13.
Sagindikova N. J. THEORETICAL ANALYSIS OF THE CONCEPT OF GENDER
RESPONSIBILITY //International Scientific and Current Research Conferences. – 2023.
– С. 127-130.
14.
Sagindikova N. J. FACTOR ANALYSIS OF GENDER CHARACTERISTICS OF
STUDENTS'RESPONSIBILITY FOR LEARNING ACTIVITIES //Journal of Positive
School Psychology. – 2022. – Т. 6. – №. 2. – С. 3388-3395.
15.
Сагиндикова Н. Ж. Психологияда ижтимоий масъулиятнинг ўрганилиши
//Современное образование (Узбекистан). – 2017. – №. 2. – С. 41-46.
16.
Sagindikova N. J. THEORETICAL ANALYSIS OF THE CONCEPT OF GENDER
RESPONSIBILITY //International Scientific and Current Research Conferences. – 2023.
– С. 127-130.
17.
Сагиндикова Н. РАЗРАБОТКА СТРУКТУРНОЙ СТРУКТУРЫ ГЕНДЕРНОЙ
ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЛИЧНОСТИ ПЕДАГОГА //Академические исследования в
современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 24. – С. 169-174.
18.
SAGINDIKOVA N. RESPONSIBILITY AND ITS MANIFESTATION IN YOUTH
PSYCHOLOGY.
19.
Sagindikova N. J. RESEARCHING THE ESSENCE OF GENDER IN PSYCHOLOGY
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 999-1003.
20.
Sagindikov J. N. TAKE RESPONSIBILITY IN STUDENT LIFE //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 1038-1042.
21.
Sagindikova N. J. RESEARCHING THE ESSENCE OF GENDER IN PSYCHOLOGY
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 999-1003.
22.
Daribaev A., Sagindikova N. HISTORY OF PSYCHOLOGY //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 1162-1166.
23.
Хожамуратов
К.
Б.
МАҲОБАТЛИ
РАНГТАСВИР
АСАРЛАРИНИНГ
МАЪНАВИЙАҲАМИЯТИ //Ученый XXI века. – 2022. – №. 2 (83). – С. 31-33.
24.
Bazarbaevich K. K. THE SPIRITUALITY OF MAHOBATLI PAINTING WORKS
IMPORTANCE //Archive of Conferences. – 2021. – С. 224-227.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
102
25.
Xojamuratov Q. B. ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF FINE ARTS IN SCHOOLS
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 333-336.
26.
Bazarbaevich X. K. TASVIRIY SAN ‘AT DARSLARIDA TALABALARNI MUSTAQIL
TA ‘LIM OLISH FAOLIYATIGA YO ‘NALTIRISH METODLARI //BOSHQARUV VA
ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI. – 2023. – Т. 3. – №. 2. – С. 526-529.
27.
Xojamuratov K. B. THE FOUNDATIONS AND FORMATION OF PAINTING IN THE
FINE ARTS OF KARAKALPAKSTAN IN THE 1970S AND 1980S //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 341-345.
28.
Venera M. Socio-Psychological Features of Relationships of Children and Their Parents
//American Journal of Social and Humanitarian Research. – 2022. – Т. 3. – №. 8. – С. 151-
152.
