Основные задачи Всемирной торговой организации

CC BY f
51-54
5
3
Поделиться
Исламходжаев X. (2007). Основные задачи Всемирной торговой организации. Обзор законодательства Узбекистана, (1), 51–54. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/uzbek_law_review/article/view/14595
X Исламходжаев, Ташкентский государственный юридический университет

к.ю.н.

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В вводной части статьи рассматривается значение ВТО на сегодняшний день и вхождения в него Республики Узбекистан. В основной части статьи автор характеризует основные обязанности и функции ВТО. В заключении автор приходит к выводу, что ВТО имеет своеобразные обязанности, которым за рубежом предается весьма важное значение, и вхождение в ВТО нашей страны обязывает его на подписание международных соглошений и внесение изменений и дополнений в действующее законодательство.

Похожие статьи


background image

ҲАЛҚАРО

ҲУҚУҚИЙ

МУНОСАБАТЛАР

INTERNATIONAL LEGAL RELATIONS

МЕЖДУНАРОДНЫЕ

ПРАВОВЫЕ

ОТНОШЕНИЯ


2007

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

51

Х

.

С

.

Исламходжаев

Юридик

фанлар

номзоди

ЖАҲОН

САВДО

ТАШКИЛОТИНИНГ

АСОСИЙ

ВАЗИФАЛАРИ

Ўзбекистон

Республикасининг

Жаҳон

савдо

ташки

-

лоти

(

ЖСТ

)

га

кириши

республикамиз

ташқи

иқтисодий

сиёсатининг

асосий

йўналишларидан

бири

ҳисоблана

-

ди

.

Жаҳон

савдо

ташкилоти

(

ЖСТ

)

юридик

жиҳатдан

халқаро

ташкилот

ҳисобланиб

,

унинг

ташкил

этилиши

алоҳида

таъсис

характерига

эга

бўлган

битим

билан

расмийлаштирилган

.

ЖСТнинг

ўзига

хос

хусусияти

шундаки

,

унинг

ташкил

топиши

тўғрисидаги

битим

шу

тарздаги

ўнлаб

битимлар

ва

бажарилиши

бевосита

ва

узвий

равишда

ЖСТнинг

ташкиллаштирувчи

роли

би

-

лан

боғлиқ

бўлган

шу

сингари

ҳуқуқий

ҳужжатлар

"

тур

-

куми

"

да

қабул

қилинган

бўлиб

,

бу

хусусият

унинг

асо

-

сий

,

бош

вазифаси

ҳисобланади

.

ГАТТ

ва

унинг

органлари

тузилмаларининг

қарор

қабул

қилиш

механизми

элементларини

Женева

шаҳ

-

ридаги

ГАТТ

Котибиятидан

мерос

қилиб

олган

ҳолда

,

ЖСТ

расмий

равишда

1995

йилдан

бери

фаолият

кўрсатиб

келмоқда

.

ГАТТ

-1994

Бош

битимининг

қайта

ишланган

матни

ЖСТ

тизими

асосий

ҳужжатлари

бар

-

ча

умумий

туркумининг

негизи

ҳисобланади

.

ГАТТга

аъзо

104

мамлакат

ЖСТнинг

таъсисчилари

ҳисобланади

1

.

Ҳозир

эса

ЖСТга

аъзо

давлатлар

сони

151

тага

етди

.

Яна

28

мамлакат

,

шу

жумладан

,

Ўзбе

-

кистон

Республикаси

,

кузатувчи

мақомига

эга

бўлиб

,

улар

мазкур

ташкилотга

бирлашиш

хусусида

музока

-

ралар

олиб

бормоқда

2

.

ЖСТ

фаолияти

ташкилотга

аъзо

мамлакатлар

ҳу

-

куматлари

ёки

мамлакатлар

гуруҳлари

вакилларининг

ҳамкорлиги

воситасида

амалга

оширилади

(

сўнгги

ҳо

-

латда

уларнинг

фикрларини

бир

вакил

ифодалайди

,

масалан

, 27

та

Европа

мамлакатидан

Европа

Ҳамжа

-

мияти

ЕҲ

ёки

Осиёнинг

10

та

аъзо

мамлакатидан

АСЕАН

).

Ушбу

вакилларнинг

у

ёки

бу

масалани

муҳо

-

кама

қилишдаги

позицияси

миллий

ишчи

доиралар

миллий

давлат

иқтисодий

муассасаларининг

консуль

-

тантлари

ролида

қатнашувчи

ва

ўз

манфаатларини

илгари

сурувчи

йирик

фирмалар

,

тадбиркорлар

бир

-

лашмалари

ва

истеъмолчилар

уюшмаларининг

фаол

иштирокида

шаклланади

.

ЖСТ

ва

унинг

барча

тизимларига

умумий

тавсиф

берилганда

ушбу

ташкилотнинг

мақсадлари

хусусида

-

ги

масалага

тўхтаб

ўтмасликнинг

иложи

йўқ

.

ЖСТни

таъсис

этиш

тўғрисидаги

Битимда

3

халқаро

иқтисодиётнинг

асосий

мақсад

ва

вазифалари

,

йўналишлари

ва

глобал

ривожланиш

масалалари

бел

-

гиланган

.

Хусусан

,

ЖСТга

аъзо

мамлакатлар

қуйида

-

гиларни

эътироф

этадилар

:

уларнинг

савдо

ва

иқтисодий

сиёсат

соҳасидаги

муносабатлари

турмуш

даражасини

ошириш

,

бутунлай

бандлик

ва

реал

даромадлар

ҳамда

самарали

эҳтиёж

-

лар

даражасининг

жиддий

ва

доимий

ўсишини

таъминлаш

,

шунингдек

,

барқарор

ривожланиш

мақ

-

садларига

мувофиқ

равишда

жаҳон

ресурсларидан

оптимал

тарзда

фойдаланган

ҳолда

товарлар

ва

хиз

-

матлар

ишлаб

чиқарилиши

ва

савдосини

кенгайтириш

мақсадида

амалга

оширилиши

зарур

;

ривожланаётган

мамлакатларга

,

айниқса

,

улар

-

1

Музокараларда

125

мамлакат

қатнашган

.

2

http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm

3

http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/04-wto_e.htm

дан

нисбатан

камроқ

ривожланганларига

халқаро

сав

-

донинг

ўсишидаги

кафолатланган

улушни

уларнинг

иқтисодий

тараққиёти

эҳтиёжларига

мутаносиб

равиш

-

да

таъминлашга

қаратилган

позитив

куч

-

ҳаракатлар

зарур

;

савдода

тарифлар

ва

бошқа

зиддиятларни

жид

-

дий

равишда

қисқартирган

ҳамда

халқаро

савдо

муно

-

сабатларида

дискриминацион

режимни

бартараф

эт

-

ган

ҳолда

,

ўзаро

ва

икки

томонлама

манфаатли

кели

-

шувларга

эришиш

йўли

билан

бу

мақсадларни

бажа

-

ришга

хизмат

қилиш

зарур

;

тарифлар

ва

савдо

бўйича

бош

Битим

,

савдони

эркинлаштиришдаги

аввалги

ютуқлар

ва

кўп

томонла

-

ма

савдо

музокараларининг

Уругвай

раундидаги

барча

натижалар

асосида

интеграцияланган

,

янада

чидамли

ва

барқарор

кўп

томонлама

савдо

тизимини

яратиш

зарур

;

қайд

этилган

кўп

томонлама

савдо

тизимида

бел

-

гилаб

берилган

принцип

ва

мақсадлар

мақсад

ва

ва

-

зифаларнинг

бажарилишини

таъминлаш

зарур

.

Жаҳон

савдо

ташкилотини

таъсис

этиш

тўғрисидаги

Битимнинг

3

моддасида

(

бундан

буён

ЖСТ

тўғрисида

Битим

деб

юритилади

)

ГАТТнинг

вориси

мазкур

ташки

-

лот

доирасида

халқаро

савдони

тартибга

солувчи

маса

-

лалар

бўйича

ташкилотнинг

юридик

тизимига

кирувчи

барча

битимлар

ва

келишувларни

амалга

оширишнинг

ягона

институционал

ва

ташкилий

механизми

сифатида

ЖСТнинг

асосий

вазифалари

белгилаб

берилган

:

1.

ЖСТ

ушбу

Битим

ва

кўп

томонлама

савдо

би

-

тимларининг

бажарилиши

,

қўлланиши

ва

амалда

жо

-

рий

бўлишига

хизмат

қилади

,

уларнинг

мақсадлари

амалга

ошишига

кўмаклашади

,

шунингдек

,

чекланган

қатнашчилар

доираси

билан

битимнинг

бажарилиши

,

қўлланиши

ва

амалда

жорий

бўлишини

таъминлайди

.

2.

ЖСТ

унга

аъзо

мамлакатлар

ўртасида

уларнинг

мазкур

Битимга

Иловалардаги

битимларга

тааллуқли

кўп

томонлама

савдо

муносабатлари

масалалари

бўйича

музокаралар

учун

форум

ҳисобланади

.

Шунин

-

гдек

,

ЖСТ

унга

аъзо

мамлакатлар

ўртасида

уларнинг

кўп

томонлама

савдо

муносабатлари

борасида

келгуси

музокаралар

учун

форумлардан

бири

ҳисобланади

,

шу

билан

бирга

,

Вазирлар

конференцияси

қарорига

кўра

шундай

музокаралар

натижаларини

қўллаш

учун

дои

-

ра

билан

таъминлайди

.

3.

ЖСТ

низоларни

ҳал

этишни

тартибга

солувчи

қоидалар

ва

тартиботлар

тўғрисида

Келишувнинг

маъмурий

вазифаларини

бажаради

.

4.

ЖСТ

Савдо

Сиёсати

Шарҳи

Механизмининг

маъмурий

вазифаларини

бажаради

.

5.

Мақсадга

мувофиқ

ҳолларда

ЖСТ

глобал

иқти

-

содий

сиёсатни

ўтказишда

кўпроқ

келишувларга

эри

-

шиш

мақсадида

,

Халқаро

валюта

жамғармаси

ва

Халқаро

тикланиш

ва

ривожланиш

банки

ҳамда

у

би

-

лан

боғлиқ

агентликлар

билан

ҳам

ҳамкорлик

қилади

.

Ташкилотнинг

ҳуқуқий

негизини

ташкил

этувчи

би

-

тимларда

қатнашиш

орқали

ЖСТ

унга

аъзо

мамлакат

-

ларга

миллий

экспортерлар

ва

импортерларнинг

савдо

операцияларини

амалга

оширишлари

учун

барқарор

,

тушунарли

ва

олдиндан

айтилиши

мумкин

бўлган

ҳуқуқий

асос

яратади

.

ГАТТ

алоҳида

битим

сифатида

амалда

бўлган

даврдаёқ

унинг

қоидалари

халқаро

савдода

мамлакатлар

ахлоқ

қоидаларининг

ўзига

хос

кодекси

бўлиб

хизмат

қилди

.

ЖСТнинг

ҳуқуқий

негизи

-

ни

ташкил

этувчи

битим

қоидаларини

тўла

ҳажмда

бажариш

"

мажбурияти

"

принципи

таъсири

билан

,

ЖСТнинг

ушбу

вазифаси

Ташкилотнинг

халқаро

сав

-

додаги

ўрни

,

роли

ва

ўзига

хос

"

рейтинги

-

обрўси

"

ни


background image

ҲАЛҚАРО

ҲУҚУҚИЙ

МУНОСАБАТЛАР

INTERNATIONAL LEGAL RELATIONS

МЕЖДУНАРОДНЫЕ

ПРАВОВЫЕ

ОТНОШЕНИЯ

2007

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

52

белгиловчи

энг

муҳим

жиҳатлардан

ҳисобланади

.

ЖСТнинг

ҳуқуқий

асосини

ташкил

этувчи

ГАТТ

-1994

ва

бошқа

битимларнинг

нормалари

комплекс

равишда

халқаро

савдо

учун

барқарор

асослар

яратади

ҳамда

шу

тарзда

,

бир

неча

минг

икки

томонлама

келишувлар

ва

битимлардан

иборат

тизимнинг

ўрнини

босган

ҳолда

,

у

ЖСТга

аъзо

мамлакатлар

учун

кўп

томонлама

савдо

шартномаси

вазифасини

бажаради

.

ЖСТнинг

бу

вази

-

фаси

,

бир

вақтнинг

ўзида

икки

томонлама

келишувлар

-

нинг

мураккаб

тизимини

яратиш

ва

қувватлаш

билан

боғлиқ

ҳаракатлар

ва

моддий

харажатлардан

халос

қилиб

,

ташқи

савдони

ривожлантириш

учун

кўп

томон

-

лама

савдо

-

сиёсий

жиҳатдан

тартибга

солишдан

фой

-

даланиш

имкониятини

очган

ҳолда

,

бирлашган

мамла

-

катларга

қатор

имтиёзлар

беради

.

Шу

билан

бирга

,

ЖСТнинг

миллий

савдо

қонунчи

-

лигини

жаҳон

нормаларига

мувофиқлаштириш

бора

-

сидаги

талабларини

бажариш

жараёнида

аъзо

мамла

-

катлар

баъзан

мураккаб

масалаларни

ҳал

этиш

муам

-

мосига

дуч

келадилар

.

Бу

эса

бугунги

кунда

ЖСТ

шартларини

бажариш

борасидаги

талаблар

мазкур

Ташкилотда

иштирок

этувчи

ҳар

бир

томондан

ўзининг

миллий

ташқи

савдо

қонунчилигини

ЖСТнинг

битим

-

ларига

қўшилган

мамлакатлар

учун

мажбурий

бўлган

қоидалар

билан

мувофиқлаштириш

заруратини

назар

-

да

тутувчи

қатъийроқ

бўлганлиги

билан

боғлиқ

.

Кўп

томонлама

савдо

музокараларини

ташкил

этиш

ва

хизмат

кўрсатиш

ЖСТнинг

вазифаларидан

яна

бири

бўлиб

,

унинг

бажарилиши

ГАТТнинг

ташкилот

сифатида

фаолият

кўрсатган

даврларда

юзага

келган

тажрибага

асосланади

.

Дастлабки

раундлар

асосан

божхона

тарифларини

пасайтиришга

бағишланди

.

Кейинги

босқичларда

му

-

зокараларнинг

оғирлик

маркази

нотариф

чоралар

соҳасида

халқаро

савдо

тизими

фаолиятининг

янги

принциплари

ва

қоидаларини

яратиш

томонига

қараб

оғиб

борди

. 70-, 80-

ва

90-

йилларда

ГАТТ

доирасидаги

музокаравий

конференцияларда

халқаро

савдода

сиё

-

сий

-

савдо

иқлимини

шакллантиришга

жиддий

таъсир

кўрсатувчи

масалалар

муҳокама

қилинди

.

ЖСТнинг

яна

бир

муҳим

вазифаси

низоларни

ҳал

этиш

тартиботларига

риоя

қилиниши

устидан

назорат

қилиш

ҳисобланади

. 1979

йилдаёқ

Токио

раунди

яку

-

нида

низоларни

ҳал

этиш

тартиботлари

батафсил

ба

-

ён

қилинган

ГАТТ

доирасидаги

кўп

томонлама

"

ноти

-

фикациялар

,

консультациялар

,

низолар

ва

кузатув

-

ларни

ҳал

этишга

тааллуқли

қарорлар

"

қабул

қилинган

эди

(1979

йил

28

ноябрдаги

қарор

)

савдо

музокарала

-

ри

1

.

ГАТТнинг

,

кейинчалик

эса

ЖСТнинг

низоларни

ҳал

этиш

борасидаги

фаолияти

ЖСТ

қоидаларини

изоҳлаш

ва

Ташкилот

қатнашчилари

томонидан

халқаро

нормаларни

бир

хил

тушуниш

ва

қўллашни

таъминлаш

тизимини

яратишда

жиддий

улуш

киритди

.

Шу

билан

бир

вақтда

,

ЖСТ

доирасида

унга

аъзо

мамлакатлар

ўртасидаги

савдо

низоларини

ҳал

этиш

тартиботларида

қатор

жиҳатлари

бўлиб

,

улар

ЖСТнинг

ўзидан

аввалги

Ташкилотдан

фарқловчи

асосий

элементлардан

бири

бўлиб

қолди

.

Низоларни

тартибга

солишдаги

асосий

вазифа

ташқи

иқтисодий

алоқаларни

кўп

томонлама

тартибга

солиш

механиз

-

мининг

ишончлилиги

ва

олдиндан

айтиб

бериш

мум

-

кинлигини

таъминлашдан

иборатдир

2

.

ЖСТга

аъзо

мамлакатлар

халқаро

савдо

қоидалари

бузилган

ҳол

-

ларда

мустақил

равишда

бирор

-

бир

чора

-

тадбирлар

кўрмаслик

,

балки

юзага

келган

муаммони

Ташкилот

томонидан

қабул

қилинган

қарорни

ҳурмат

қилган

ва

1

Basic Instruments and Selected Documents. 26 supplement.

Geneva, March 1980.

2

http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/28-dsu_e.htm

бажарган

ҳолда

ҳал

этиш

чораларини

излаш

мажбу

-

риятини

зиммаларига

оладилар

.

ЖСТ

тузилмасидаги

бундай

арбитраж

вазифаларини

бажариш

учун

Низо

-

ларни

ҳал

этиш

органи

(

НҲЭО

)

3

мавжуд

бўлиб

,

у

ар

-

битраж

гуруҳлари

(

экспертлар

жюриси

)

ни

таъсис

этиш

,

бу

гуруҳларнинг

қарорлари

ва

улар

юзасидан

аппеля

-

цияларни

тасдиқлаш

,

қабул

қилинган

қарорлар

ва

тав

-

сияномаларнинг

бажарилишини

таъминлаш

,

шунин

-

гдек

,

улар

бажарилмаган

ҳолларда

эса

мажбурий

чо

-

ралар

кўриш

сингари

монополия

ҳуқуқига

эга

.

Тажриба

шуни

кўрсатадики

,

давлатлар

ўртасида

юзага

келадиган

низоларга

(

баъзан

ниҳоятда

кескин

низоларга

)

аъзо

мамлакатлардан

бирининг

ЖСТ

дои

-

расидаги

ўз

мажбуриятларини

бажармаганлиги

эмас

,

балки

бу

мажбуриятларнинг

турли

тарзда

изоҳланиши

сабаб

бўлади

.

Охир

оқибатда

,

барча

низолар

"

кучи

-

нинг

ҳуқуқига

кўра

"

эмас

,

юридик

нормалар

доирасида

ҳал

этилади

.

Низоларни

ҳал

этишнинг

бундай

уникал

кўп

томон

-

лама

механизми

аниқ

принциплар

ва

қоидаларга

муво

-

фиқ

амалга

оширилади

.

Бундай

принциплардан

баъзи

-

лари

,

фақат

икки

томонлама

консультациялар

қониқар

-

ли

натижага

олиб

келмагандан

сўнггина

,

низоли

масала

аъзо

мамлакатларнинг

расмий

вакиллари

томонидан

,

Низоларни

ҳал

этувчи

органга

кўриб

чиқиш

учун

кирити

-

лиши

зарурлигини

назарда

тутади

.

Низолашувчилар

-

нинг

ЖСТ

Бош

директорига

биргаликдаги

мурожаати

ёки

ташкилотнинг

бунинг

учун

махсус

равишда

ваколат

-

лари

бўлган

расмий

шахснинг

илтимоснома

билан

ни

-

золи

масалани

ҳал

этишда

воситачи

сифатида

чиқиши

дастлабки

принципиал

шартлардан

яна

бири

ҳисобла

-

нади

.

Агар

60

кун

ичида

низони

ҳал

этиш

борасида

так

-

лиф

этилган

воситалар

ёрдам

бермаса

,

тартибга

солиш

механизмида

кўзда

тутилган

тартиботларни

амалга

ошириш

хусусидаги

илтимос

билан

НҲЭОга

тегишли

ариза

бериш

учун

расмий

ҳуқуққа

эга

бўлади

.

Бундай

тартиботларнинг

асосий

элементи

,

одатда

,

уч

кишидан

,

ёки

низолашувчиларнинг

хоҳишига

кўра

беш

кишидан

ташкил

топувчи

ҳакамлик

арбитраж

гуруҳи

(

жюри

)

ҳи

-

собланади

.

Гуруҳ

таркибига

номзодлар

ЖСТ

Котибияти

томонидан

аъзо

мамлакатларнинг

энг

нуфузли

ва

эъти

-

роф

этилган

мансабдор

шахслари

,

Котибият

ходимла

-

ри

,

олим

-

ҳуқуқшунослар

орасидан

таклиф

этилади

.

Уларга

нисбатан

низода

қатнашувчи

томонларнинг

эътирозлари

бўлмаслиги

зарур

.

Кўриладиган

ишдаги

барча

ҳолатларни

чуқур

ўрганиш

асосида

НҲЭОга

тақ

-

дим

этиш

учун

тавсияномалар

тайёрлаш

ҳакамлик

гу

-

руҳининг

вазифаларига

киради

.

Бу

иш

олти

ойдан

бош

-

лаб

тўққиз

ойгача

бўлган

даврда

амалга

оширилиши

лозим

.

Ҳакамлик

гуруҳининг

тавсияномаларига

нисбатан

норозилик

ҳолларида

низони

кўриб

чиқиш

учун

низода

-

ги

томонларнинг

ҳар

бири

доимий

равишда

фаолият

кўрсатувчи

,

ЖСТга

аъзо

турли

мамлакатларнинг

7

та

энг

нуфузли

мутахассисларидан

таркиб

топувчи

аппе

-

ляция

органига

аппеляция

бериш

ҳуқуқига

эга

.

Шико

-

ятни

кўриб

чиқиш

учун

мазкур

органнинг

камида

учта

аъзоси

бўлиши

шарт

ва

ушбу

орган

ҳакамлик

гуруҳи

-

нинг

хулосасини

батафсил

тарзда

кўриб

чиқади

.

Аппе

-

ляция

шикоятини

кўриб

чиқиш

учун

2

ойдан

3

ойгача

муддат

ажратилади

.

Ҳакамлик

гуруҳининг

тавсияномалари

,

аппеляция

ҳолатида

эса

,

аппеляция

органининг

хулосаси

ҳам

тасдиқлаш

ва

ижро

этиш

учун

НҲЭОга

йўлланади

.

Ҳа

-

камлик

гуруҳи

ташкил

топган

вақтдан

бошлаб

НҲЭОда

масала

кўрилгунга

қадар

аппеляциясиз

ҳолатда

9

ой

-

дан

ортиқ

муддат

ва

аппеляция

ҳолатида

эса

12

ойдан

кўп

муддат

ўтмаслиги

зарур

.

3

Амалда

Низоларни

ҳал

этувчи

орган

бу

ЖСТ

Бош

кенгаши

.


background image

ҲАЛҚАРО

ҲУҚУҚИЙ

МУНОСАБАТЛАР

INTERNATIONAL LEGAL RELATIONS

МЕЖДУНАРОДНЫЕ

ПРАВОВЫЕ

ОТНОШЕНИЯ


2007

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

53

Низонинг

моҳияти

бўйича

НҲЭО

томонидан

маъқулланган

қарор

қуйидаги

тарзда

амалга

ошири

-

лиши

лозим

.

Биринчидан

,

айбдор

томон

ҳакамлик

гуруҳи

ёки

ап

-

пеляция

органининг

барча

тавсияномаларини

тез

ора

-

да

бажариши

шарт

.

Агар

буни

дархол

амалга

ошириш

-

га

имконият

бўлмаса

,

НҲЭОга

қарорларни

ижро

этиш

учун

маълум

муддат

бериш

хусусидаги

илтимос

билан

мурожаат

қилиш

зарур

.

Иккинчидан

,

агар

айбдор

томон

белгиланган

муд

-

датларда

НҲЭО

томонидан

билдирилган

тавсиянома

-

ларни

бажармаса

,

бошқа

томон

тегишли

компенсация

-

лар

тўланишини

талаб

қилиши

мумкин

.

Ўз

навбатида

айбдор

томоннинг

ўзи

ҳам

шундай

компенсация

тўлашни

таклиф

этиши

мумкин

.

Учинчидан

,

агар

айбдор

томон

НҲЭО

тавсиянома

-

ларини

бажармаса

ва

компенсация

тўлашдан

бош

тор

-

тса

,

бошқа

томон

айбдор

томонга

нисбатан

,

одатдаги

-

дек

,

ушбу

низода

айбдор

ҳисобланувчи

мамлакатда

ишлаб

чиқарилган

товарларга

божхона

тариф

ставка

-

сини

жиддий

миқдорда

оширишни

назарда

тутувчи

репрессив

чоралар

қўллаш

хусусидаги

илтимос

билан

НҲЭОга

мурожаат

этишга

ҳақлидир

.

Бизнинг

назаримизда

,

низоларни

ҳал

этишнинг

ях

-

лит

ҳолдаги

текис

ва

мантиқий

тизимида

низоларни

ҳал

этишнинг

ниҳоятда

давомли

тартиботлари

билан

боғлиқ

,

ҳатто

де

-

юре

9

ойдан

12

ойгача

давом

этади

-

ган

бир

жиддий

камчилик

бор

.

Ушбу

конструкция

иши

-

нинг

самарадорлигини

маълум

даражада

шубҳа

остига

олувчи

қатор

жиҳатлар

ҳам

мавжуд

.

ЖСТнинг

кейинги

вазифаси

олдиндан

айтиш

мум

-

кин

бўлган

савдо

шартларини

яратиш

ЖСТга

аъзо

мамлакатларнинг

миллий

қонунлари

,

меъёрий

ҳуж

-

жатлари

ва

ташқи

савдо

тажрибасининг

траснпарент

-

ностлиги

(

ошкоралиги

ва

ҳаммабоплиги

)

туфайли

ах

-

борот

ҳисобланади

.

ЖСТ

битимларининг

кўпчилиги

миллий

қонунчилик

ва

норматив

базанинг

транспа

-

рентностлигини

,

яъни

,

ҳам

миллий

даражада

,

маса

-

лан

,

расмий

нашрларда

ёки

ахборот

тарқатувчи

мах

-

сус

пунктлар

орқали

,

ҳам

халқаро

даражада

ЖСТда

тегишли

нотификацияларни

тақдим

этиш

йўли

билан

тегишли

ахборотларнинг

мажбурий

тарзда

ошкор

эти

-

лишини

кўзда

тутувчи

қоидаларни

ўз

ичига

олади

.

Савдо

сиёсатининг

шарҳи

механизмидан

фойдаланган

ҳолда

,

савдо

соҳасида

миллий

даражада

қабул

қили

-

надиган

чораларни

мунтазам

равишда

кузатиб

бориш

,

ҳам

миллий

даражада

,

ҳам

халқаро

даражада

ахборот

олишнинг

яна

бир

воситаси

ҳисобланади

.

Савдо

сиёсати

шарҳини

тузишдан

мақсад

уларнинг

бошқа

давлатлар

томонидан

ахборот

хабардорлиги

ва

тушунилишини

таъминлаш

учун

айрим

мамлакатлар

-

нинг

савдо

сиёсати

ва

тажрибасини

мунтазам

кузатиш

,

шунингдек

,

уларнинг

Уругвай

раунди

битимларида

кўзда

тутилган

нормативларга

мувофиқлигини

текши

-

ришдан

иборатдир

.

Шарҳлар

мунтазам

равишда

белгиланган

муддат

-

ларда

амалга

оширилади

.

Европа

Иттифоқи

,

АҚШ

,

Япо

-

ния

ва

Канада

каби

жаҳон

савдосининг

тўртта

йирик

иштирокчисига

нисбатан

ўрганиш

ҳар

икки

йилда

бир

марта

ўтказилади

.

Уларнинг

жаҳон

савдосидаги

улуши

миқдоридан

келиб

чиққан

ҳолда

,

қолган

16

та

мамлакат

-

га

нисбатан

бундай

тартибот

ҳар

тўрт

йилда

бир

марта

ўтказилади

.

Қолган

мамлакатлар

учун

олти

йиллик

давр

кўзда

тутилган

,

бу

муддат

жаҳоннинг

камроқ

ривожлан

-

ган

мамлакати

учун

кўпайтирилиши

мумкин

.

Аъзо

мамлакатларнинг

савдо

сиёсати

ва

тажриба

-

си

иккита

ҳужжат

асосида

шу

мамлакатнинг

ахбороти

ва

ЖСТ

Котибияти

томонидан

тайёрланган

батафсил

ҳисобот

-

Савдо

сиёсати

шарҳи

бўйича

органда

1

кўриб

чиқилади

.

Назоратнинг

кўриб

чиқилган

механизмидан

ташқа

-

ри

,

тузилган

қатор

битимларда

ташқи

савдо

соҳасини

тартибга

солиб

бориш

борасида

янги

қоидалар

кири

-

тиш

ёки

амалда

бўлган

аввалги

қоидаларини

ўзгартириш

хусусида

ЖСТ

Котибиятини

хабардор

қи

-

лиш

зарурияти

назарда

тутилади

.

Глобал

иқтисодий

сиёсат

ўтказишда

кўпроқ

кели

-

шувларга

эришиш

мақсадида

,

ЖСТ

бошқа

халқаро

муассасалар

(

ҳукумат

ва

ноҳукумат

муассасалари

)

билан

яқин

ҳамкорлик

қилади

.

Қўшма

соҳаларда

етакчи

халқаро

ташкилотлар

би

-

лан

,

хусусан

,

БМТнинг

Савдо

ва

ривожланиш

бўйича

Конференцияси

(

ЮНКТАД

),

Халқаро

валюта

жамғар

-

маси

,

Халқаро

тикланиш

ва

ривожланиш

банки

билан

ҳамкорлик

тўғрисида

тузилган

туркумли

битимлар

ко

-

тибиятларнинг

ахборот

алмашуви

ва

ишчан

алоқала

-

ри

,

ҳаракатларнинг

мувофиқлиги

ва

ишдаги

такрорий

вазифаларни

бартараф

этишни

назарда

тутади

.

ЖСТ

кўп

томонлама

тартибга

солиш

тизимининг

муҳим

вазифаси

унга

аъзо

мамлакатлар

ўртасидаги

рақобатни

кенгайтириш

учун

шароитлар

яратишдан

ҳам

иборат

.

ЖСТнинг

эркин

савдони

ривожлантириш

воси

-

таси

эмаслиги

,

бунга

ЖСТ

Котибияти

экспертлари

то

-

монидан

алоҳида

эътибор

беришилишини

таъкидлаб

ўтиш

жоиздир

.

ЖСТнинг

Ахборот

ва

оммавий

ахборот

воситалари

билан

муносабатлар

бўлимининг

махсус

нашрида

"

баъзан

айримларнинг

интилишларига

қара

-

май

,

ҳеч

бўлмаганда

,

у

тарифлардан

фойдаланишга

,

ҳамда

чекланган

ҳолатларда

,

бошқа

муҳофаза

шаклла

-

ридан

фойдаланишга

йўл

қўйиши

учун

ҳам

ЖСТ

эркин

савдо

ташкилоти

ҳисобланмайди

"

деб

тасдиқланган

.

Кейинроқ

шу

нашрда

ЖСТ

тизимини

"

бирор

-

бир

бузиб

кўрсатишларсиз

,

очиқ

ва

адолатли

рақобатни

рағбат

-

лантиришга

қаратилган

қоидалар

ва

нормалар

тизими

деб

аташ

тўғрироқ

бўлади

"

деб

тушунтирилади

2

.

Рақобатни

рағбатлантириш

элементлари

ЖСТнинг

демпинг

3

ва

субсидияларга

4

тааллуқли

қоидаларида

ҳам

қайд

этилган

.

Савдо

ва

хизматлар

бўйича

Бош

битим

5

хизматлар

савдоси

соҳасида

рақобатга

кўмак

-

лашиш

мақсадига

эришишга

хизмат

қилиши

зарур

.

Аслида

,

ЖСТнинг

ҳуқуқий

базаси

унга

аъзо

барча

мамлакатлар

учун

халқаро

савдода

тенг

шароитлар

яратишга

қаратилган

қоидалар

ва

нормаларнинг

му

-

раккаб

комплексидир

.

Уругвай

раунди

якунида

халқаро

иқтисодий

муно

-

сабатларни

тартибга

солиш

тўғрисида

янги

ҳужжатлар

тузилганлиги

муносабати

билан

,

ЖСТ

ваколатлари

доирасининг

жиддий

равишда

кенгайганлиги

ва

таш

-

килотга

аъзо

мамлакатлар

сонининг

ортганлигини

эътиборга

олиб

,

ЖСТ

унинг

барча

аъзолари

учун

уму

-

мэътироф

этилган

қоидаларга

асосланган

универсал

глобал

савдо

тизимининг

яратувчиси

сифатида

тобора

кўпроқ

тан

олинмоқда

.

Янги

ҳуқуқий

ҳужжатларнинг

тайёрланиши

ва

тузилиши

бўйича

ЖСТ

доирасидаги

фаолият

бунинг

яна

бир

далили

ҳисобланади

.

Шундай

қилиб

,

ЖСТнинг

ишлаб

чиқилган

ва

ишлаб

чиқилаётган

қоидалари

таъсиридан

ташқарида

бўлган

мамлакатлар

,

бир

томондан

,

миллий

хўжаликларнинг

самарадоралигини

оширишда

тобора

катта

аҳамиятга

молик

замонавий

халқаро

иқтисодий

муносабатлар

1

Амалда

Савдо

сиёсати

шарҳи

бўйича

орган

бу

ЖСТ

Бош

кенгаши

.

2

Trading into the Future. World Trade Organization. Geneva,

1995. P.6.

3

http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/19-adp_01_e.htm

4

Уша

жойда

/ 24-scm_01_e.htm

5

Уша

жойда

/ 26-gats_01_e.htm


background image

ҲАЛҚАРО

ҲУҚУҚИЙ

МУНОСАБАТЛАР

INTERNATIONAL LEGAL RELATIONS

МЕЖДУНАРОДНЫЕ

ПРАВОВЫЕ

ОТНОШЕНИЯ

2007

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

54

перифериясига

,

иккинчи

томондан

эса

,

истар

-

истамас

ЖСТ

қоидаларига

кўра

йўл

тутишга

мажбурлар

,

лекин

пассив

сифатидадир

.

Таъкидлаб

ўтилганидек

,

ЖСТнинг

асосий

вазифа

-

ларидан

бири

мамлакатларга

ўзининг

иқтисодий

са

-

лоҳиятини

энг

яхши

натижаларга

эришиши

мумкин

бўлган

соҳаларга

жамлаш

имконини

берувчи

товар

-

лар

,

хизматлар

ва

капиталнинг

трансчегара

ҳаракати

-

ни

рағбатлантирувчи

халқаро

савдони

эркинлаштириш

ҳисобланади

.

Бу

миллий

ресурслардан

фойдаланиш

самарадорлигини

оширади

,

шунингдек

халқаро

савдо

-

ни

ривожлантириш

йўлидаги

тўсиқларни

ҳам

бартараф

этилиши

ҳолатини

инкор

этиб

бўлмайди

.

Шунинг

учун

ҳам

,

ЖСТ

Котибиятининг

"...

товарлар

,

хизматларнинг

тўсиқларсиз

оқимини

таъминловчи

,

савдони

эркин

-

лаштириш

борасидаги

чораларни

,

шунингдек

,

ишлаб

чиқариш

омилларини

,

фирмаларнинг

энг

юқори

си

-

фатли

маҳсулотлар

ишлаб

чиқаришдан

,

энг

яхши

кон

-

струкциялардан

ва

энг

яхши

нархлардан

оладиган

фойдасини

кўпайтиради

"

1

.

Лекин

,

келтирилган

қоиданинг

сўнгги

сатрида

сав

-

дони

эркинлаштиришнинг

муҳим

детали

яширинган

,

уни

изоҳламай

,

бу

эркинлаштиришнинг

аҳамиятини

ҳар

томонлама

баҳолаш

мумкин

эмас

:

иқтисодий

жиҳатдан

кўпроқ

ривожланган

мамлакатларнинг

тад

-

биркорлари

тўсиқларни

бартараф

этиб

энг

рақобатли

имтиёзларга

эга

бўлиши

табиий

,

албатта

.

Бу

эса

авва

-

ло

халқаро

савдони

максимал

эркинлаштиришга

бу

мамлакат

ҳукуматлари

томонидан

қилинаётган

ҳаракат

ва

интилишлар

билан

изоҳланади

.

Ҳуқуқий

ва

ташкилий

томондан

ГАТТ

-1947

дан

кўпгина

жиҳатларни

мерос

олган

ҳолда

,

ЖСТ

ўзидан

аввалги

ташкилотнинг

бевосита

давомчиси

ҳисоблан

-

майди

.

ЖСТнинг

тизими

ГАТТ

тизимидан

тубдан

фарқ

қилади

.

Ўзбекистоннинг

ЖСТга

аъзо

бўлиши

ва

унинг

бтимларига

мос

ҳуқуқий

база

яратиш

учун

ЖСТнинг

асосий

вазифаларини

тўлиқ

ўрганиб

чиқмоқ

лозим

деб

ҳисобланади

.

Резюме

В

вводной

части

статьи

рассматривается

значение

ВТО

на

сегодняшний

день

и

вхождения

в

него

Респуб

-

лики

Узбекистан

.

В

основной

части

статьи

автор

характеризует

ос

-

новные

обязанности

и

функции

ВТО

.

В

заключении

автор

приходит

к

выводу

,

что

ВТО

имеет

своеобразные

обязанности

,

которым

за

рубе

-

жом

предается

весьма

важное

значение

,

и

вхождение

в

ВТО

нашей

страны

обязывает

его

на

подписание

международных

соглошений

и

внесение

изменений

и

дополнений

в

действующее

законодательство

.

Abstract

In the introductory part of the article the author discus

about value of WTO for today, and entry of the Republic of
Uzbekistan in it.

In the basic part of the article the author characterizes

the basic duties and functions of WTO.

In the conclusion the author comes to opinion, that

WTO has original functions which have great value abroad
and entry of Uzbekistan in WTO which obligate the repub-
lic for implementation of the international agreements and
making amendments to the current legislation.

1

Trading into the Future...

Р

.7.

Н

.

П

.

Каримова

Аспирант

ТГЮИ

К

ПЕРСПЕКТИВАМ

РАЗВИТИЯ

КОНСУЛЬСКИХ

ОТНОШЕНИЙ

РЕСПУБЛИКИ

УЗБЕКИСТАН

С

выходом

Республики

Узбекистан

на

мировую

арену

в

качестве

самостоятельного

субъекта

между

-

народного

права

перед

ней

открылась

возможность

самостоятельной

разработки

и

проведения

внешней

политики

,

основанной

на

принципах

международного

права

,

выработке

собственных

путей

вхождения

в

ми

-

ровое

сообщество

.

В

суверенном

Узбекистане

уже

создана

система

внутригосударственных

актов

,

регулирующих

его

ди

-

пломатические

отношения

с

зарубежными

странами

2

.

Ныне

в

Республике

сформирована

система

нацио

-

нально

-

правовых

актов

в

сфере

дипломатического

и

консульского

права

.

Законодательный

фундамент

ве

-

дения

консульской

деятельности

в

РУз

заложен

Кон

-

ституцией

,

Законом

РУз

"

Об

основных

принципах

внешнеполитической

деятельности

Республики

Узбе

-

кистан

",

Консульским

Уставом

Республики

Узбекистан

и

ее

присоединением

к

Венской

конвенции

о

консуль

-

ских

сношениях

1963

г

.

Это

привело

к

открытию

на

территории

РУз

иностранных

дипломатических

пред

-

ставительств

и

консульских

учреждений

Узбекистана

на

территории

других

государств

.

Говоря

собственно

об

институте

консулов

,

отме

-

тим

,

что

большинство

авторов

считают

родиной

воз

-

никновения

консульского

института

Древнюю

Грецию

и

Древний

Рим

3

.

Однако

нельзя

сказать

,

что

данный

ин

-

ститут

появился

на

территории

Узбекистана

только

с

обретением

его

независимости

.

Как

справедливо

от

-

мечает

А

.

Т

.

Алламуратов

, "

узбекский

народ

,

имеющий

древнюю

государственность

,

имеет

и

древние

дипло

-

матические

традиции

,

которые

на

протяжении

более

двух

тысяч

лет

сформировали

общие

принципы

на

-

циональной

дипломатии

"

4

.

Дипломатическая

практика

народов

Средней

Азии

,

в

том

числе

Узбекистана

,

является

бесценной

, "

она

носит

интернациональный

характер

,

в

ней

сконцен

-

трирован

огромнейший

международно

-

правовой

и

ди

-

пломатический

опыт

…"

5

Например

,

в

Авесте

,

создан

-

ной

,

вероятнее

всего

,

в

первой

половине

I

тыс

.

до

н

.

э

.,

содержатся

данные

о

зарождении

ранних

форм

дипло

-

матических

отношений

6

.

Таким

образом

,

можем

уве

-

ренно

отметить

,

что

на

территории

современного

Уз

-

бекистана

консульские

традиции

существовали

с

древнейших

времен

.

Ныне

в

сфере

договорного

регулирования

консуль

-

ских

отношений

особое

место

занимают

двусторонние

договора

и

соглашения

государств

.

Такая

практика

активно

и

плодотворно

осуществляется

и

Республикой

2

Саидова

Л

.

А

.

Правовые

основы

дипломатии

Узбекистана

//

Московский

журнал

международного

права

.

М

., 1999.

2.

С

.55–66.

3

См

.,

напр

.:

Вейнер

А

.

П

.

Консулы

в

христианских

государст

-

вах

Европы

и

Североамериканских

Соединенных

Штатах

.

СПб

.:

Тип

.

Князя

В

.

П

.

Мещерского

, 1894.

С

.4–6;

Бобылев

Г

.

В

.,

Зубков

Н

.

Г

.

Основы

консульской

службы

.

М

., 1986.

С

.6–

10;

и

др

.

4

Алламуратов

А

.

Т

.

Теоретические

вопросы

дипломатическо

-

го

и

консульского

иммунитета

в

уголовном

процессе

:

Учебное

пособие

/

Под

общей

редакцией

профессора

Г

.

А

.

Абдумад

-

жидова

.

Ташкент

, 2003.

С

.4.

5

Ртвеладзе

Э

.

В

.,

Саидов

А

.

Х

.,

Абдуллаев

Е

.

В

.

Очерки

по

истории

цивилизации

древнего

Узбекистана

:

государствен

-

ность

и

право

.

Ташкент

, 2000.

С

.123–124.

6

Там

же

.

С

.124.

Библиографические ссылки

Музокараларда 125 мамлакат катнашган.

http://www.wto.org/englishtthewtoeAyhatise/trf е/огдб e.htm

http://www.wto.org/enqlish/docs e.'leoal е/04-wto e.htm

Basic Instruments and Selected Documents. 26 supplement. Geneva. March 1980.

http://www.wto.org/enalish/docs еЛеоа! е/28-dsu e.htm

Амалда Низоларни хал этувчи орган - бу ЖСТ Бош кенгаши.

Амалда Савдо сиёсати шарх,и буйича орган - бу ЖСТ Бош кенгаши.

Trading into the Future. World Trade Organization. Geneva. 1995. P.6.

httpi/ZvAw wto.org/enghsh.'dpcs e/leqal е/19-adp 01 e.htm

Уша жойда / 24-scm_01_e.htm

Уша жойда / 26-gats_01_e.htm

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов