№ 12 (2025) Инновационные исследования в современном мире: теория и практика

Ushbu maqolada milliy xususiyatlarni tarjima qilishdagi lingvistik va madaniy muammolar tahlil qilinadi. Muallif badiiy tarjimada realia, frazeologizmlar, stilistik va pragmatik tafovutlar, shuningdek lakunar birliklar orqali yuzaga keladigan tarjima muammolarini ko‘rsatadi. Tarjima strategiyalari sifatida izohli tarjima, ekvivalent almashtirish, moslashtirish va dinamik ekvivalentlik kabi yondashuvlar taklif qilinadi. Misollar sifatida “Pride and Prejudice”, “Dunyoning Ishlari” kabi asarlar tahlil qilinadi. Maqola madaniyatlararo kompetensiyaning tarjimadagi ahamiyatini yoritadi.

Mazkur maqolada sotsiopragmatika fanining nazariy asoslari va uning tilshunoslikdagi o‘rni yoritilgan bo‘lib, ayniqsa hurmatsizlik holatlarining nutqiy aktlar orqali qanday ifodalanishi tahlil qilinadi. Hurmatsizlik hodisasi til vositalari orqali qanday tarzda amalga oshirilishi, uning ijtimoiy kontekstdagi o‘rni va kommunikativ strategiyalar orqali yuzaga chiqishi sotsiopragmatik nuqtayi nazardan ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, maqolada madaniyatlararo farqlar, ijtimoiy rol va kuch muvozanati asosida hurmatsizlik aktlarining shakllanishi hamda bu holatlarning badiiy matnlarda qanday aks etishi misollar orqali ochib berilgan.

В исследовании проанализированы особенности Nd:YAG-лазерного лечения вторичных катаракт у детей раннего возраста (до 3 лет). Обследовано 60 детей (120 глаз), у которых вторичная катаракта развилась после хирургии врождённой катаракты. Учитывались анатомо-физиологические особенности, потребность в анестезии, тип ИОЛ и плотность фиброзной ткани. В 95% случаев (114 глаз) после процедуры наблюдалось улучшение остроты зрения, в 91,6% (110 глаз) — сохранена прозрачность оптической оси через 12 месяцев. Осложнения (повышение ВГД, увеит) возникли у 10% (12 глаз). Подтверждена необходимость индивидуального подбора параметров воздействия и медикаментозного сопровождения для снижения риска осложнений.

So‘nggi yillarda mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlar zamirida fuqarolar xavfsizligini ta’minlash, jinoyatchilikni oldini olish, jinoyatchilikka qarshi murosasiz kurash olib borishga xizmat qilmoqda. Ayniqsa jinoyat va jinoyat-protsessual qonunchilikni takomillashtirish, uning samamrali tizimini yaratish, davlatning qonuniylik va huquq-tartibotni ta’minlash, inson huquq va erkinliklari, jamiyat va davlat manfaatlari, tinchlik va xavfsizlikni ishonchli himoya qilish bo‘yicha olib borilayotgan ishlarni alohida e’tirof etish joiz. Mazkur tezisda jinoyat qonunchiligida shartli hukm qilingan shaxslarga nisbatan belgilanadigan majburiyatlar va cheklovlar hamda mazkur sohada qonunchilikda kiritilgan o‘zgarishlar haqida ma’lumotlar kiritilgan.

Ушбу илмий мақолада портлашдан кейин кўздан кечириш жараёнида аниқланган мурдаларга нисбатан суд тиббий экспертизаси тайинлашнинг ўзига хос хусусиятлари юзасидан асослантирилган фикрлар билдирилган. Шунингдек, суд тиббий экспертизанинг вазифалари, тадқиқот объектлари, ҳал этадиган масалалари баён этилган.

Ushbu maqolada rasmiy hujjatlarni avtomatik tarzda imlo tekshiruvidan o‘tkazish uchun zamonaviy algoritmlar asosida ishlovchi dasturiy ta’minotni yaratish masalasi yoritilgan. Asosiy e’tibor tabiiy tilni qayta ishlash (NLP), mashinaviy o‘rganish va lug‘aviy tahlilga qaratilgan. Taklif etilgan tizim foydalanuvchilarga o‘zbek tilidagi rasmiy matnlarni avtomatik tarzda aniqlik bilan tekshirish, xatoliklarni topish va ularni tuzatish bo‘yicha takliflar berish imkonini beradi. Maqolada algoritm tanlash mezonlari, mavjud vositalarning tahlili va ishlab chiqilgan modelning samaradorlik ko‘rsatkichlari muhokama qilinadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, yaratilgan dasturiy yechim rasmiy yozishmalar sifatini oshirishda muhim vosita bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

Мақолада жаҳоннинг айрим давлатларида ва ҳалқаро транзакциялар учун рақамли валютанинг қулланилиши муваффақиятлари ва уни Ўзбекистонда ҳам жорий қилишнинг мақсадга мувофиқлиги тўғрисида фикр юритилади. Шунингдек, рақамлаштириш билан боғлиқ молиявий хизматлар самарадорлигини ошириш борасида давлатнинг рағбатлантириш функциясини фаоллаштириш зарурлиги хусусидаги таклифлар билдирилади.

Mazkur  maqolada  fizika fanini o’qitishda interaktiv metodlardan biri  kvest o’yinlarini qo’llashning ahamiyati yoritilgan. Unda o’quvchilarda mustaqil izlanish, tahlil qilish, muammo yechish va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishda kvest o‘yinlarining roli asoslab berilgan.

Ushbu ilmiy maqolada kometalar va asteroidlar o‘rtasidagi farqlar chuqur tahlil qilinadi. Har ikkala osmon jismi ham Quyosh tizimiga tegishli bo‘lib, ularning kelib chiqishi, tarkibi va harakatlanish xususiyatlari bir-biridan keskin farq qiladi. Kometalar — muz, gaz va chang aralashmasidan tashkil topgan bo‘lib, Quyoshga yaqinlashganda bug‘lanish natijasida yorqin quyruq hosil qiladi. Ular odatda uzoq orbitali va sekin harakatlanuvchi jismlar sanaladi. Aksincha, asteroidlar tosh va metallardan iborat bo‘lib, ular ko‘proq Mars va Yupiter orasidagi asteroid kamarida joylashgan. Ularning yuzasi qattiq, shakli esa noaniq bo‘lishi mumkin.

Ushbu maqolada metavers platformalaridan foydalanish orqali fizika fanini o’rganish samaradorligi tahlil qilinadi.An’anaviy ta’lim uslublariga nisbatan virtual reallik va immersive texnologiyalar orqali ta’lim jarayonining yanada interaktiv va tushunarli bo’lishi asoslanadi.Metavers muhitida tajribalar o’tkazish, modellashtirish va real vaqt rejimida o’zaro hamkorlik qilish imkoniyatlari orqali talabalarning fanga bo’lgan qiziqishi oshishi, bilimlarni chuqurroq o’zlashtirishi va amaliy ko’nikmalarni shakllantirishi ko’rsatib o’tilgan.Virtual haqiqat texnologiyalarining ta’lim jarayoniga joriy etilishi natijasida o’quvchilar fizik hodisalarni ko’rib, tushunib va tajriba asosida o’rganish imkoniyatiga ega bo’lishadi.Tadqiqot natijalari integratsiyasi yuqori samaradorlikka ega ekanini tasdiqlaydi.

Ushbu bolalar uchun mo'ljallangan maqolada moslashtirilgan multimedia vositalaridan foydalanish didaktik va texnologiyani yoritilgan. Ta'limda teng huquqni hisobga olgan holda ovozli, kontrastli grafikalar asosida ishlab chiqilgan resurslar, ishlab chiqarish foydali va qo'llanilish amaliyoti tahlil qilingan. Moslashtirilgan multimedia materiallari orqali ko'rishda bilimi bor o'quvchilar jarayoni, mustaqil fikrlash va ijtimoiy integratsiyalashuviga erishish yo'llari ko' material.

В данной статье рассматриваются перспективы и вызовы, связанные с использованием нейросетевых технологий для генерации программного кода в реальном времени. Проанализированы современные разработки в области искусственного интеллекта и их применение в программировании, а также обсуждаются потенциальные риски и ограничения таких систем. Особое внимание уделяется вопросам надежности, качества создаваемого кода и влияния нейросетей на профессиональную деятельность программистов.

Болезнь Паркинсона (БП) представляет собой прогрессирующее нейродегенеративное заболевание, характеризующееся гибелью дофаминергических нейронов черной субстанции и формированием внутринейрональных включений (телец Леви). Эпидемиологические данные свидетельствуют о неуклонном росте распространенности данной патологии, которая составляет 1-2% в популяции лиц старше 65 лет и достигает 4% среди населения в возрасте более 80 лет. По мере развития заболевания эффективность фармакотерапии значительно снижается, что сопровождается нарастанием двигательных флуктуаций, дискинезий и немоторных симптомов, существенно ухудшающих качество жизни пациентов.

Особую тревогу вызывает то, что перинатальные поражения ЦНС служат основой для формирования широкого спектра неврологических нарушений в последующие возрастные периоды – от минимальных мозговых дисфункций и задержек психомоторного развития до тяжелых форм детского церебрального паралича, эпилепсии и умственной отсталости. Так, по результатам многоцентровых исследований, у 15-20% детей, перенесших перинатальную энцефалопатию, к школьному возрасту диагностируются когнитивные, поведенческие и эмоциональные нарушения различной степени выраженности, ограничивающие их социальную адаптацию и качество жизни.

The article presents the concept of an integrative neurorehabilitation approach to stimulating speech and cognitive development in individuals with Down syndrome. Based on the analysis of current scientific data on neurophysiological and neuropsychological features in trisomy 21, a comprehensive strategy is proposed that combines neurostimulation, speech therapy, neuropsychological, and psychological-pedagogical methods. The principles of early intervention, differentiated approach to various age groups, and evaluation of the effectiveness of rehabilitation measures are described. Special attention is paid to the interdisciplinary interaction of specialists and family involvement in the rehabilitation process as key factors for successful neurorehabilitation.

Детский церебральный паралич (ДЦП) остается одной из наиболее распространенных причин детской инвалидности, частота которого составляет 2-3,6 случая на 1000 живых новорожденных во всем мире. Несмотря на улучшение акушерской помощи и развитие неонатологии, значимого снижения заболеваемости ДЦП не наблюдается, что подчеркивает актуальность данной проблемы. Полиморфизм клинических проявлений, разнообразие этиологических факторов и патогенетических механизмов обусловливают необходимость комплексного мультидисциплинарного подхода к оказанию помощи детям с ДЦП.

Ushbu maqolada cho‘pon obrazi genezisi, uning turli madaniyat va adabiyotlarda qanday shakllangani o‘rganiladi. Cho‘pon obrazi xalq og‘zaki ijodida, mifologiyada va adabiy asarlarda qanday talqin etilgani tahlil qilinadi. Ushbu  obraz o‘zbek adabiyoti va madaniyatida alohida o‘rin egallab, ozodlik, donishmandlik va tabiat bilan uyg‘unlik timsoli sifatida namoyon bo‘ladi. Adabiy asarlarda cho‘pon ko‘pincha xalq donishmandligi, mehnatsevarlik va fidoyilik timsoli sifatida tasvirlanadi.  Tadqiqotda tarixiy, badiiy va falsafiy jihatlar yoritilib, cho‘pon timsolining genezisi o‘rganiladi. Ayniqsa, Sharq va G‘arb adabiyotlaridagi cho‘pon obrazi qiyosiy tahlil qilinib, ularning o‘ziga xos xususiyatlari ko‘rsatib beriladi. Cho‘pon faqatgina qo‘y boquvchi emas, balki inson va tabiat o‘rtasidagi bog‘liqlik, axloqiy ideallar va ijtimoiy munosabatlarning ramziy ifodasi ekanligi qayd etiladi.

Ushbu maqolada didaktik tizim mazmunida o'qituvchi va o'quvchi munosabatlarini insonparvarlashtirish, uni tashkil etishning metod va shakllari yoritilgan.

Banklarning moliyaviy barqarorligini ta'minlash va tavakkalchiliklarni minimallashtirishda aktiv operatsiyalarni diversifikatsiya qilish muhim strategik vosita hisoblanadi. Ushbu maqolada bank aktivlari bilan bog‘liq risklar, ularning turlari va diversifikatsiya orqali ushbu risklarni kamaytirish usullari tahlil qilinadi. Diversifikatsiya kredit portfelini turli tarmoqlarga, geografik hududlarga va moliyaviy instrumentlarga taqsimlash orqali amalga oshiriladi. Bu usul bir segmentdagi yo‘qotishlarni boshqa segmentlardagi daromad bilan qoplash imkonini beradi. Shuningdek, maqolada risklarni oldindan baholash, optimal portfel yaratish va doimiy monitoring jarayonlari diversifikatsiyani yanada samarali qilish uchun muhim ekanligi ta'kidlanadi. Innovatsion texnologiyalar, sun'iy intellekt va katta hajmdagi ma'lumotlar tahlili banklarga tezkor qaror qabul qilishda yordam beradi. Xulosa o‘rnida, banklarning diversifikatsiya strategiyasini takomillashtirishi nafaqat ularning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash, balki butun bank tizimining sog‘lom rivojlanishiga xizmat qilishi ta'kidlanadi. Ushbu yondashuv bozor o‘zgarishlariga moslashish, yo‘qotishlarni minimallashtirish va uzoq muddatli barqaror daromad olish uchun muhim ahamiyatga ega.

Mazkur maqolada tijorat banklarida valyuta operatsiyalarini samarali va xavfsiz amalga oshirish uchun blokcheyn texnologiyasi va sun’iy intellekt (SI) tizimlarining joriy etilishi zaruriyati va afzalliklari o‘rganilgan. Mamlakatimiz bank tizimining raqamli transformatsiyasiga alohida e'tibor qaratilib, mavjud muammolar va ularni hal qilish uchun imkoniyatlarni taqdim etadigan texnologiyalar ko‘rib chiqilgan.

This paper examines effective vocabulary activities for pre-intermediate language learners, emphasizing the role of contextual learning, interaction, and engagement in vocabulary acquisition. The study analyzes different activity types, such as contextual exercises, word association tasks, and games, and explores how these methods help learners improve vocabulary retention and usage. The results demonstrate that contextual and interactive activities significantly enhance vocabulary skills and retention among learners.

Мазкур мақолада узумнинг хўраки навларига берилган турли шакллар — оддий, тик кардон, қия ёки нишаб кардон ҳамда горизонтал (ётик) шакл бериш усулларининг фенологик фазаларнинг ўтишига кўрсатган таъсири ўрганилди. Сирдарё вилоятининг тупроқ-иқлим шароитида Хусайни белый, Ризамат, Советский, Хусайние келин бармоқ ва Тайфи розовый каби навларга шакл бериш усуллари узумнинг вегетация даври давомийлиги, куртакларнинг бўртиши, гуллаш ва меванинг пишиши фазаларига турлича таъсир кўрсатиши аниқланди. Ушбу тадқиқот натижалари амалиётда турли навлар учун мос шакл бериш усулини танлаш ва юқори самарадорликка эришишда муҳим аҳамиятга эга.

Mazkur maqolada turistik klaster tushunchasi, ularni tashkil etishning asosiy bosqichlari hamda ularning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishdagi afzalliklari tahlil qilingan. Klaster yondashuvi zamonaviy turizm sanoatida hududiy raqobatbardoshlikni oshirish, xizmatlar sifatini yaxshilash va mahalliy infratuzilmani rivojlantirishda muhim omil hisoblanadi. Shuningdek, turizm klasterlarining kichik biznes va xususiy sektor faoliyatini rag‘batlantirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va eksport salohiyatini oshirishdagi o‘rni ham o‘rganilgan. Ish davomida turistik klasterlarni shakllantirishda rejalashtirish, kooperatsiya, infratuzilma rivoji va marketing bosqichlarining ahamiyati ko‘rsatib berilgan.

Ushbu maqolada ijtimoiy xavf omillarining homila rivojlanishiga salbiy ta’siri va nuqsonli tug‘ilish xavfini oshiruvchi asosiy sabablar tahlil qilinadi. Atrof-muhitning ifloslanishi, ota-onalarning zararli odatlari, noto‘g‘ri ovqatlanish, stress va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarning pastligi homila rivojlanishiga ta’sir qiluvchi muhim omillar sifatida ko‘rib chiqiladi. Maqolada shuningdek, ijtimoiy xavf omillarining genetik va biologik risklar bilan o‘zaro ta’siri, homiladorlik davrida profilaktik choralar ko‘rish zaruriyati, ijtimoiy himoya va sog‘liqni saqlash tizimi faoliyatining ushbu jarayondagi roli yoritilgan. Tadqiqot natijalari homiladorlik davrida sog‘lom ijtimoiy muhitni ta’minlash va risklarni kamaytirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga qaratilgan.

XXI asrda axborot texnologiyalarining jadal rivojlanishi taʼlim tizimida ham tub o‘zgarishlarga sabab bo‘lmoqda. Ayniqsa, kasbiy taʼlim sohasida amaliy ko‘nikmalarning dolzarbligi kuchaygani sari innovatsion texnologiyalarning o‘rni tobora ortib bormoqda. Bugungi global raqobat sharoitida nafaqat nazariy bilimlarga, balki real ish sharoitiga yaqinlashtirilgan, xavfsiz va interaktiv amaliy o‘quv muhitlarini yaratish zarurati tug‘ilmoqda. Bunday ehtiyojni qondirishda virtual reallik (VR) va kengaytirilgan reallik (AR) texnologiyalari ta’limda inqilobiy yangilik sifatida namoyon bo‘lmoqda.