Bank risklarini boshqarishda raqamli texnologiyalarning o‘rni

CC BY f
164-166
6
6
Поделиться
Эшанкулов , А., & Пардаева, Г. (2022). Bank risklarini boshqarishda raqamli texnologiyalarning o‘rni. Новый Узбекистан: успешный международный опыт внедрения международных стандартов финансовой отчетности, 1(5), 164–166. https://doi.org/10.47689/STARS.university-5-pp164-166
Азамат Эшанкулов , Ташкентский Государственный экономический университет

Ассистент кафедры «Бухгалтерия»

Гулрух Пардаева, Ташкентский Государственный экономический университет

Студентка факультета "Финансы и бухгалтерский учет"

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ushbu maqolada, tijorat banklari faoliyatidagi risklarni baholash va boshqarish usullari, risklarning tijorat banklarining moliyaviy holatiga va likvidliligigata’siri hamda risklarni boshqarishda raqamli texnologiyalarning ahamiyati borasida so‘zyuritiladi.

Похожие статьи


background image

«Yangi O‘zbekiston: Moliyaviy hisobotning xalqaro

standartlarini joriy etishda muvaffaqiyatli

xalqaro tajriba» 16 dekabr, 2022 yil.

164

Annotatsiya.

Ushbu maqolada, tijorat banklari faoliyatidagi risklarni baholash va

boshqarish usullari, risklarning tijorat banklarining moliyaviy holatiga va likvidliligiga
ta’siri hamda risklarni boshqarishda raqamli texnologiyalarning ahamiyati borasida so‘z
yuritiladi.

Tayanch so‘z va iboralar:

bank risklari, risklarni boshqarish, bank texnologiyalari,

axborot texnologiyalari, internet banking, kredit.

КИРИШ

Бугунги кунда, мамлакатимиз банк тизимини такомиллаштириш ва

жаҳон стандартларига яқинлаштириш борасида бир қатор ишлар амал-
га ошириб келинмоқда. Жумладан, банк рискларини бошқариш йўнали-
шида Халқаро молия корпорацияси билан ҳамкорликда мамлакатимиздаги
банкларни замонавий тижорат банкларига трансформация қилиш бўйича
ишлар доирасида рискларни бошқариш тизими тубдан ислоҳ қилиниб,
Базель қўмитаси талаблари асосида қайта ташкил этилмоқда.

1

Бунда, банклар олдига рискларни бошқариш сиёсати, рискларни бо-

шқариш стратегияси ва риск-аппетити методологиясини янгидан ишлаб
чиқиш, рискларни назорат қилувчи ва бошқарувчи қўмиталар ташкил
этиш, шунингдек, риск ҳисоботларини янгича талқинда ишлаб чиқиб ама-
лиётга жорий этиш, ликвидлилик, фоиз, валюта, кредит рисклари бўйича
стресс-тестларнинг янги моделларини яратиш каби муҳим вазифалар усту-
вор этиб белгиланган.

Тижорат банклари рискларини бошқариш усулларининг иқтисодий моҳи-

яти ва турлари хусусида иқтисодий адабиётларда жуда кенг ҳамда турли ту-
ман фикр ва мулоҳазалар мавжуд. Бироқ уларнинг шакли ва шамойили
турли-туман бўлгани билан мазмуни битта мақсадга қаратилган. Шу жиҳат-
дан ушбу масалага яна бир бор ойдинлик киритиш мақсадида: “Тижорат
банклари рискларини бошқариш усуллари - бу банкнинг ўз олдига қўйган
мақсадига эришиш учун рискларни бошқариш, уларнинг хавфсиз дара-
жасини таъминланганлигини баҳолашга хизмат қиладиган ёндашув ва тен-
гликлар мажмуидир” тарзидаги иқтисодий таърифни шакллантирдик.

1

https://ipotekabank.uz/uz/news/training_risk/sphrase.

ESHONQULOV AZAMAT ABDIRAXIMOVICH,

TDIU “Buxgalteriya hisobi” kafedrasi assistenti

PARDAYEVA GULRUX SOBIRJON QIZI,

TDIU “Moliya va Buxgalteriya hisobi” fakulteti
talabasi

BANK RISKLARINI
BOSHQARISHDA RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARNING
O‘RNI

https://doi.org/10.47689/STARS.univer-
s i t y - 5 - p p 1 6 2 - 1 6 4


background image

STARS International University

165

Маълумки, банкларда рискларни бошқариш усуллари ички ва ташқи омил-

лар таъсирида тизимли ва стихияли равишда ривожланган. Хусусан,
банкларнинг операциялари ва хизматлари турининг ортиб бориши, шу-
нингдек молиявий инструментларнинг кенг қўлланилиши ва кредит му-
ассасалари ўртасидаги рақобатнинг кучайиши банк рискларини бошқариш-
нинг турли усулларининг вужудга келишига сабаб бўлади.

Шуниси эътиборга лойиқки, хориж банк амалиётида рискларни бошқа-

ришда қўлланиладиган усуллар асосида уларнинг базавий тамойиллари
туради. Шу боис, халқаро ва маҳаллий банклар рискларини бошқариш
усулларни жорий этишда иқтисодий, ҳуқуқий ва сиёсий омилларни эъти-
борга олган ҳолда ёндашув зарурлигини тажриба кўрсатиб турибди.

Банк рискларини бошқаришда қўлланиладиган усуллар рискларни хавф-

сиз даражада пасайтириш орқали банклар кўриши мумкин бўлган иқтисодий
зарарларни олдини олишга хизмат қилиш керак.

Шунингдек, тижорат банклари фаолиятига янги инновацион технологи-

яларни жорий этилаётганлиги банклар томонидан кўрсатилаётган молиявий
хизматларнинг сифати ва сонини ошириш билан бирга, рискларнинг ошиши-
га ҳам сабаб бўлмоқда. Масалан, инновацион банк технологияларидан бири
бўлган электрон банкинг банк рискларининг янги манбаларини юзага ке-
лишига олиб келади. Бу эса, қуйидаги омиллар билан изоҳланади:

1. Банкнинг ноқонуний операциялар билан шуғулланишга мойиллиги бўл-

ган янги мижозларининг пайдо бўлиши.

2. Учинчи томонларнинг, шу жумладан, провайдерларни масофавий

банк хизматлари тизимини шакллантириш ва ишлашини таъминлаш мақ-
садида жалб қилиниши.

3. Банкларнинг автоматлаштирилган тизимларига ноқонуний кириш ва

хакерлик ҳужумлари қилишга уринишларнинг пайдо бўлиши.

Шу билан бирга, инновацион банк технологияси бўлган Интернет-бан-

кингд аҳам атайин компьютер вирусини тарқатиш йўли билан дастурий таъ-
минотга зарар етказиш мақсадидаги уринишлар кузатилади.

Электрон форматда кўрсатиладиган банк хизматлари жараёнида юзага

келадиган рискларнинг чуқурлашишининг олдини олиш мақсадида Базел
қўмитаси мазкур хизмат турлари билан боғлиқ бўлган рискларни бошқариш
принципларини ишлаб чиқди. Жумладан:

- тижорат банкининг Директорлар кенгаши ва Бошқаруви учун принци-

плар;

- хавфсизликни таъминлаш воситаларини танлаш ва мақбул тарзда

амал қилиши учун принциплар;

- рискларни бошқаришнинг аҳамиятлилигини ошириш учун принциплар .

1

Фикримизча, мамлакатимиз банклари томонидан мазкур принципларга

риоя қилиш электрон банк хизматлари билан боғлиқ бўлган рискларнинг
чуқурлашишининг олдини олиш имконини беради. Хусусан, Интернет-бан-
кинг операцияларини амалга ошириш ва хавфсизлик юзасидан назоратнинг
ишончлилигини таъминлаш шароитида рискларни бошқариш сиёсати учун
тижорат банкининг Кузатув кенгаши жавоб беради. Тижорат банки Бошқа-

1

Ж.Й.Исаков, З.Ж.Адилова, Б.А.Хонтўраев “Банк рисклари” ўқув қўлланма “Иқтисодиёт” Тошкент-2020 йил.

14-15 бет.


background image

«Yangi O‘zbekiston: Moliyaviy hisobotning xalqaro

standartlarini joriy etishda muvaffaqiyatli

xalqaro tajriba» 16 dekabr, 2022 yil.

166

руви эса электрон банк хизматлари кўрсатиш жараёнида аутентификация
усулларини жорий қилиш, маълумотлардан ички ва ташқи фойдаланувчи-
лар учун чекловлар қўллаш юзасидан жавобгар ҳисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

1. https://ipotekabank.uz/uz/news/training_risk/sphrase.
2. Д.Б.Нафасов “Банк рискларини бошқариш методологиясини такомил-

лаштириш” “Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон
журнали. № 1, январь-февраль, 2017 йил.

3. Ж.Й.Исаков, З.Ж.Адилова, Б.А.Хонтўраев “Банк рисклари” ўқув қўл-

ланма “Иқтисодиёт” Тошкент-2020 йил. 14-15 бет.

4. Niyozov, Z. D., Karimova, A. M., Malikova, D. M., Togaev, S. S., & Alimova, N. K.
(2019). THE INTRODUCTION OF INNOVATIONS IN THE SPHERE OF PROVISION

OF SERVICES OF UZBEKISTAN IN THE CONDITIONS OF TRANSITION TO
DIGITAL ECONOMY. InInternational Scientific and PracticalConference” Innovative
ideas of modern youth in science and education (pp. 376-378).

5. Тогаев, С. С., & Амиров, Э. Д. (2016). Основные рекомендации внедре-

ния международных стандартов Базель III в мире и особенности внедре-
ния их в Узбекистане. World science, 3(3 (7)), 56-61.

Библиографические ссылки

https://ipotekabank.uz/uz/news/training_risk/sphrase.

Д.Б.Нафасов “Банк рискларини бошқариш методологиясини такомиллаштириш” “Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 1, январь-февраль, 2017 йил.

Ж.Й.Исаков, З.Ж.Адилова, Б.А.Хонтўраев “Банк рисклари” ўқув қўлланма “Иқтисодиёт” Тошкент-2020 йил. 14-15 бет.

Niyozov, Z. D., Karimova, A. M., Malikova, D. M., Togaev, S. S., & Alimova, N. K. (2019). THE INTRODUCTION OF INNOVATIONS IN THE SPHERE OF PROVISION OF SERVICES OF UZBEKISTAN IN THE CONDITIONS OF TRANSITION TO DIGITAL ECONOMY. InInternational Scientific and PracticalConference” Innovative ideas of modern youth in science and education (pp. 376-378).

Тогаев, С. С., & Амиров, Э. Д. (2016). Основные рекомендации внедрения международных стандартов Базель III в мире и особенности внедрения их в Узбекистане. World science, 3(3 (7)), 56-61.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов