Хорижий филология
№3, 2019 йил
127
ВИРЖИНИЯ ВУЛФ ИЖОДИНИНГ ИНГЛИЗ ВА АМЕРИКА
АДАБИЁТШУНОСЛИГИДА ЎРГАНИЛИШИ ТАРИХИДАН
Файзуллаева Умида,
ЖДПИ докторанти
Калит сўзлар
: ижод, адабиѐтшунослик, образ, романчилик жанри, услуб, бадиий асар,
матн, адиба.
Давр
талабига
мувофиқ
ўзбек
адабиѐтшунослигини
янги
тадқиқот
услублари билан бойитиш масаласи
долзарб бўлиб бормоқда. Шу маънода
инглиз адибаси Виржиния Вулфнинг
модернистик прозаси бадиий тузилишини
тадқиқ этиш масаласи замонавий ўзбек
адабиѐтшунослигининг
кўп
қиррали
имкониятларини очиб берувчи янги
йўналиш сифатида қаралади.
ХХ аср мобайнида Виржиния Вулф
ижодига қизиқиш адабий танқидчилар
томонидан қандай ўсган бўлса, оддий
ўқувчилар томонидан ҳам юксалиб борди.
Унинг кўплаб замондошлари томонидан
оммавий аудитория учун ҳаддан ташқари
―нозиклаштирилган‖
деб
қаралган
асарлари кенг китобхонларга манзур
бўлди.
Аммо,
Ватанимизда
унинг
романларининг нашр этилиши ҳамда она
тилимизга таржима қилиниши лозим
даражада илмий-танқидий баҳосини ҳануз
олганича йўқ. Замонавий китобхонлар
томонидан Вулфни идрок этишни алоҳида
хусусиятларидан бири бўлган унинг
романларининг услуби ҳам катта қизиқиш
уйғотади .
―Мен, фалсафа деб аташ мумкин
бўлган шундай бир фикрга келдим; ҳар
қандай ҳолатда ҳам менинг вужудимда
яшаб келаѐтган бу ғоя, яъни шаклланмаган
бу маълумот ичида қандайдир тартиб
яширинган; биз – мен инсон қўли билан
яратилган барча кашфиѐтларни назарда
тутяпман, – у билан боғлиқмиз; бутун
дунѐнинг ўзи бир санъат асари; ва биз шу
асарнинг бир қисмимиз холос. ―Ҳамлет‖
ѐки Бетховеннинг квартети – мана ўша биз
дунѐ деб атаѐтган улкан борлиқ ҳақидаги
ҳақиқат. Аммо ҳеч қанақа Шекспир ҳам,
ҳеч қанақа Бетховен ҳам мавжуд эмас; биз
– ўша сўзлармиз; биз – ўша мусиқа; барча
нарсалар – биз‖.[1] Виржиния Вулфнинг
бу сўзлари инглиз адибасининг нафақат
борлиққа,
балки
романнавислик
масаласига
ҳам
бўлган
умумий
муносабатини
яхшигина
ифодалайди.
Инсон ўзини борлиқ билан бир бутун дея
ҳис этган, ўзини ўраб турган атроф-
муҳитга қўшилиб, сингиб бораѐтганини
ҳис
этиб
қандайдир
лаҳзаларни
ифодалашни Вулф, романистнинг асосий
вазифаси деб ҳисоблайди.
Аммо, айнан романчилик жанрида
турли инновацияларсиз бу каби мақсадга
эришишни тасаввур қилиб бўлмайди.
Ёзиш
техникаси
ҳам,
роман
учун
материалларни
тайѐрлашнинг
асосий
принциплари
ҳам,
асар
тузилишида
персонажларнинг роли ҳам қайта кўриб
чиқилиши зарур. Шунинг учун Вулфнинг
―экспериментал
романлар‖
(бундай
романларга анъанавий тарзда ―Жейкоб
хонаси‖, ―Дэллоуэй хоним‖, ―Маѐқ сари‖,
―Орландо‖ ва ―Тўлқинлар‖ киритишади)
деб аталган асарлари замондошларида ҳам,
адабиѐтшуносларнинг кейинги авлодида
ҳам катта қизиқиш уйғотгани тасодиф
эмас. Вулф бу романларида ўзининг
назарий
ўй-фикрларини
мужассамлаштирган. Эҳтимол, Жойс каби
ўз асарларининг услубига нисбатан у қадар
қатъий бўлмаса-да, Виржиния Вулф
ўзининг романларида инсон ҳаѐтидаги энг
нозик масалаларнинг табиий синтезини
бера олди.
Танқидчиларнинг
диққат-эътибори
ҳар доимо Виржиниянинг асарларига
қаратилган эди. 1932 йилнинг март
ойларида Вулф ўзининг кундалигида
шундай ѐзади: ―Виржиния Вулф тўғрисида
Хорижий филология
№3, 2019 йил
128
эндигина иккита китоб пайдо бўлди –
Францияда
ҳамда
Германияда.
Бу
хавотирли хабар. Мен қандайдир бир
шахсга айланиб қолмаслигим керак‖ [2].
Аммо, шу йили Лондонда инглиз
адибасининг Уинфред Холтби томонидан
ѐзилган биографияси нашрдан чиқади [3].
Вулф вафотидан кейин унинг ижодини
тадқиқ этиш жараѐнида икки босқич яққол
сезилиб туради. Биринчи босқичнинг
шаклланишида Виржиния Вулфнинг яқин
дўсти
Э.М.Форстернинг
таъсири
аҳамиятли
эди.
Вулф
Форстернинг
фикрларини ғоят даражада қадрларди
(―Мен нима ѐзаѐтганлигимни ва умуман
нима
қилаѐтганлигимни
Морган
Форстердан ташқари ҳеч ким тушуна
олмаганлигини, англай олмаганлигини ҳар
доимо ҳис этардим‖)[4].
1925 йили Форстер ўзининг
―Виржиния Вулфнинг илк романлари‖
номли мақоласида инглиз прозасини
картиналар галереясида текис жойлашган
Генри Филдингдан тортиб то Арнольд
Беннетгача бўлган портретлар билан
таққослайди. Ва Вулф ҳақида ўзининг ғоят
аҳамиятли бўлган қуйидаги фикрини
билдиради: ―У мана шу галереяни
бузишни истайди... аммо унинг ўрнига
нимани
жойлаштириш
мумкин?
Қандайдир бир текис, бир маромда бўлган
асарлар. ―Жейкоб хонаси‖ бир нуқтага
ўраладиган
аллақандай
спиралсимон
манзарани ѐдга солади, ―Дэллоуэй хоним‖
эса – қандайдир бутхонани‖ [5].
―Жейкоб хонаси‖ ва ―Дэллоуэй
хоним‖
романларининг
бадиий
тузилишидан завқланган Форстер, шунга
қарамай, бу асарларни моҳирона
яратилганлиги
Вулф
персонажлари
ҳаѐтийлигининг камчиликларини тўлдириб
туришини тан олади, – ҳа айтганча, унинг
услубига
нисбатан
―илҳомланган
руҳсизлик‖ деган эпитетни қўллаши бежиз
эмас. Ва 1941 йилда Кембрижда ўқиган
маърузасида
Э.М.Форстер
адибанинг
романларидаги
персонажларнинг
ҳаѐтийлигига бўлган шубҳани ифода
этаркан унинг ажиб услубига асосий
эътиборни қаратади‖ [6].
Шунинг учун, ўтган асрнинг 40-50
йилларида нашр қилинган Вулф ижодини
тадқиқ қилишдаги Ж.Беннет, Р.Л.Чемберс,
Д.Дэйчез,
Б.Блэкстоун
ҳамда
Д.Хэфлиларнинг[7] муҳим ишлари, Уолтер
Алленнинг
―Анъана
ва
орзу‖
(Москва,1970) ва Арнольд Кеттлнинг
―Инглиз романи тарихига кириш‖ (Москва,
1966) номли рус тилига таржима қилинган
китобларидаги
Вулфга
бағишланган
махсус боблари, асосан, И.Рантавварнинг
таъбири билан айтганда, Виржиния Вулф
романлари асосида ѐтган ―наср ва шеърият
орасидаги холис территория‖[8] ни ўлчаш
ва ифодалашга қаратилганлиги тасодиф
эмас эди. Бундай илмий тадқиқотларнинг
юксак вазифаси Виржиния Вулф ижодини
модернистик
адабиѐт
оқимида
яратилганлигини қайд қилиш, ХХ аср
адабий жараѐнида инглиз адибасининг
ўрнини белгилаш ѐки, Харольд Блумнинг
атамаси
билан
айтганда,
унинг
романларини Ғарб қонун қоидаларига
хослигини таъкидлашга интилиш эди.
Сўнгги йиллар давомида унинг
романларининг
конкрет
жиҳатларини
ўрганишга борган сари катта аҳамият
берилмоқда. Аммо бунда парадоксал
вазият юзага келмоқда. Албатта, Вулф
ижодининг,
поэтикасининг
―ноанъанавийлиги‖га, ―ўзига хослиги‖га
ҳеч қандай шубҳа йўқ. Бироқ, бундай ўзига
хосликнинг ҳамда унинг асарларидаги
шаклан
янгиликларнинг
манбасини
тадқиқотчилар кўпинча тўғридан тўғри
адабий амалиѐт билан алоқадор бўлмаган
қандайдир ―ташқи‖ ҳолатлардан топишга
ҳаракат қиладилар. Бошқача айтганда,
Вулф асарлари поэтикасининг ички
қонуниятларини изоҳлаш учун ташқи
омиллар жалб этилади: Виржиния Вулф
руҳиятининг, ўзгалар билан мулоқот
доирасининг ўзига хослиги, унинг турли
хил
фалсафий
ҳамда
эстетик
назариялардан хабардорлиги, замонавий
жамиятга бўлган муносабати, асарларида
аѐллар масаласи ва ҳоказо.
Виржиния Вулф асарларида мавжуд
бўлган
реалликка
фалсафий
нуқтаи
назардан тўкис изоҳ беришга уринаѐтган
танқидчилар орасидан Жозефин Обрайен
Хорижий филология
№3, 2019 йил
129
Шефер
биринчилардан
ҳисобланади.
Тадқиқотчи бундай реалликни учта асосий
элемент
билан
изоҳлайди:
табиий
феномен,
ижтимоий
ҳаѐт
ва
персонажларнинг ички дунѐси ҳамда
адибанинг романларини мана шу уч
элементнинг ўзаро алоқаси асосида талқин
этишга ҳаракат қилади [9].
Яна
бир
тадқиқотчи,
Н.Такур,
адабиѐтшуносларнинг эътиборини Вулф
романларидаги рамзлар ҳамда мавзуларга
(символлар ва мотивлар) жалб этади ва
уларни ҳинд адабиѐти ҳамда афсоналари
билан
боғлайди
[10].
Бошқа
бир
тадқиқотчилар Вулф романларини кўпроқ
―Блумсбери гуруҳи‖[11] (ҳа айтганча, бу
номнинг кашф этилиши ҳам айнан Вулфга
мансуб) иштирокчиларининг ижоди билан
боғлайдилар.
1972 йил адибанинг жияни Квентин
Белл томонидан ѐзилган икки томлик
В.Вулф биографияси нашрдан чиқади. Шу
билан
параллель
равишда
унинг
эпистоляр, яъни нома тарзида битилган
мероси ―Адибанинг кундалиги‖, эссе ва
ҳикоялар
тўплами
ҳамда
машҳур
романлари қайта нашр этила бошланди.
Виржиния Вулф ижодига бағишланган
китоб ва мақолалар сони йилдан йилга
ортиб бормоқда. Шу сабабли бизнинг
назаримизда кўпроқ аҳамиятли бўлган
баъзи асарлари хусусида фикр юритамиз.
Харвена
Рихтернинг
Вулф
услубидаги ―Ўзимга саѐҳат‖ монографияси
аввало унинг силлиқлик принципида
ѐзилганлигидир: ―Инсонлар, предметлар,
манзаралар ... персонажнинг кўплаб
жиҳатларини акс эттирувчи кўзгулар
орасида турадилар. Аммо, персонаж бу акс
эттириш жараѐнини англатмайди. Ўқувчи
икки баравар ортиқ кўриш имкониятига
эга бўлади – персонаж каби кузатиб
ўзининг дунѐсини кўра олади, у бундай акс
этишларнинг олачалпоқ шуълаларини ҳис
этади‖. Бизнинг назаримизда Виржиния
Вулфнинг асарлари қарама-қарши бўлса-
да, муаллиф учун энг асосийси акс
эттириш эмас, балки борлиқни, реалликни
англаш ва идрок этишдан иборат эди.
Вулф ижодини синчиклаб ўрганган
ишлар орасида Элис ван Верен Келлининг
тадқиқоти алоҳида эътиборга лойиқ. У ўз
тадқиқотида
ҳикоя
қилиб
бериш
маромини, яъни ритмни яратувчи усулга,
моддий ва маънавий тафовутга асосий
эътиборни қаратди. Унинг сўзларига кўра
―Виржиния Вулф учун факт олами,
далиллар дунѐси бу табиийлик ҳамда
чегараланганлик, чекланганлик оламидир;
кўриш, ҳис этиш олами бу маънавий
бирлашиш
дунѐсидир.
Аммо
бу
оламларнинг бирортасини бир биридан
айро ҳолда тасаввур этиб бўлмайди...‖ [12].
Жеймс
Нэйрмор
―Ўзидан
ташқаридаги дунѐ‖ номли тадқиқотида
Виржиния Вулфни ташқи томондан ўраб
турган борлиқни тушуниши, англаши ва
идрок этиш йўлини топишга ҳаракат
қилади, шунингдек, адибанинг ―техник
янгиликларини‖ унинг романларининг
―визионар характери‖ [13] билан боғлайди.
Аммо, бундай қизиқарли тадқиқотларнинг
кўплигига қарамай мазкур иш ҳам
(―Виржиния Вулф романларида аѐл ички
дунѐсининг
тасвири‖
мавзусида
ѐзаѐтганимиз PhD диссертацияси – У.Ф. )
ғарб вулфшунослиги учун етарли даражада
намунали иш ҳисобланади. Виржиния
Вулф
экспериментал
романларидаги
шаклан янгиликларни таҳлил этаркан
тадқиқотчилар бундай техник янгиликлар
биринчи
навбатда
борлиқнинг
акс
эттирилишига эмас, балки уни англаш,
идрок этишга асосланган ―матн-реаллик‖
янги
модель
қурилмаси
билан
шартланганлигини гоҳо эътибордан четда
қолдирадилар.
Вулф ижодини ўрганишнинг иккинчи
босқичи ХХ асрнинг етмишинчи йиллари
охири
ва
саксонинчи
йилларнинг
бошларига тўғри келади. Бу энг аввало
америкалик
тадқиқотчилар
фаолияти
билан боғлиқ. Бу даврда инглиз адибаси
ижодини ўзига хос ―актуаллаштириш‖
жараѐни рўй берди. Адабиѐтшуносликда
Вулф романларининг талқини ва умуман
ХХ аср биринчи ярми адабий жараѐнида
унинг тутган ўрни тафтиш этилади. Мисол
учун адибанинг ижодига ўша даврларда
машҳур бўлган ―йил мактаби‖нинг йирик
вакилларидан
бири
америкалик
тадқиқотчи Ж.Хиллис Миллер тўғридан
Хорижий филология
№3, 2019 йил
130
тўғри мурожаат қилди. 1970 йилда
тадқиқотчи Вулф ижодини ХIХ аср
романлари
[14]
билан
изчиллигини
таъкидлаган бўлса, 1982 йилда нашр
этилган ―Наср ва такрорлаш‖ китобига
киритилган
―Воқеалараро‖
романи
ҳақидаги махсус бўлимида у Вулф
романларини матннинг иккита маъноси
аро ―ланж ўйин‖нинг намойиши сифатида
баҳолайди [15].
1980
йил
Калифорния
университетининг нашриѐтида ―Виржиния
Вулф: қайта баҳолаш ва такрорлаш‖ деб
номланган сарлавҳали мақолалар тўплами
чоп этилади ва ўзининг кириш сўзида
тўплам
муҳаррири
Ральф
Фридман
бирмунча ажабланиш билан шундай ѐзади:
―Виржиния
Вулфнинг
ренессанси
–
маданият
тарихчиларининг
шунчалик
бошини қотириб гангитадиган кутилмаган
воқеалардан биридир ‖ [16].
Ҳозирги кунда ҳам устунлик касб
этиб турган Вулф ижодини феминизм
нуқтаи
назаридан
қараш
йўналиши
параллель равишда давом этиб келаяпти.
Инглиз адибасининг шахсий ва ижодий
ҳаѐтида муҳим аҳамиятга эга бўлган
академик
адабиѐтшунослик
нуқтаи
назаридан
―маргинал‖
ҳисобланган
воқеалар муҳим ўрин тутмоқда. Виржиния
Вулф нафақат тарихий-адабий жиҳатдан,
балки замонавий жамиятда аѐлларнинг
ўрнини белгилаш соҳасида ҳам эътиборли
сиймо
ҳуқуқини
қозонди.
У
аѐл-
муаллифни тобелик позициясидан тенг
ҳуқуқлик ҳолатига ўтишни англатувчи
адиба сифатида гавдаланади. Бу борада
Рейчел Боулбининг фикри эътиборга
лойиқ: ―Вулф – барча адабий оқимларнинг
мунаққидлари
томонидан
жиддий
ўрганиладиган
ХХ
асрнинг
ягона
Британиялик адибасидир‖ [17]. Шуни
таъкидламоқ
лозимки,
бу
йўналиш
танқидчилари ўзларининг муҳокамасида
асосан М.М.Бахтин ҳамда ―децентрация‖
ва
―полифонияга‖
алоҳида
эътибор
қаратган француз постструктурализми
ғояларига, ҳар қандай иерархиянинг
бузилишига таяниб, асар тузилиши барча
элементларининг тенг ҳуқуқлигини тан
олиб ўзларининг қарашларини шундай
тарзда баѐн қилишга мойилдирлар, яъни
―маргинал‖ тенг адолатли эмас, балки
бундан ҳам муҳимроқ. Чунончи, Вулфни
феминистча талқин этиш[18]га салмоқли
ҳисса қўшган Жейн Маркус ўзининг
мақолаларидан
бирида,
адибанинг
синглиси Ванессе Беллга ѐзган хатида
ўчирилган
бир
сўз
асосида
Вулф
томонидан ―эркак ва аѐл‖ категориясининг
идрок
этилишининг
бутун
бир
назариясини ишлаб чиқди [19].
Бу
борада
Йорк
университети
профессори
Гермиона
Лининг
ҳам
қарашлари аҳамиятлидир. У 1977 йилда
Вулфнинг
романнавислик
ижоди
тўғрисидаги монографиясининг деярли
биринчи саҳифасида шундай ѐзган эди:
―Бу китоб Блумсбери ҳақида эмас. Унда
Виржиния Вулф мунаққид ва эссешунос
ѐки биограф сифатида қаралмайди. Бу
унинг
тўққизта
романининг
адабий
тадқиқи‖ [20]. Бироқ, 1996 йилда Гермиона
Ли Вулф биографиясини нашр эттиради.
Унда, аксинча, инглиз адибасининг ижоди
фақатгина унинг ҳаѐтий қарашлари, нуқтаи
назарлари
асосида
кузатилади.
―Индепендент‖ газетасида чоп этилган
―Виржиния Вулф: аѐл образига муносабат‖
номли маънодор сарлавҳали мақоласида
Гермиона Ли Вулфнинг олдинги икки
томлик
биографиясининг
асосий
камчилиги унинг муаллифи Квентин Белл
инглиз адибасининг ҳаѐт тарзини асоссиз
равишда
сиѐсийлаштирганлигини
кўрсатади [21].
1992 йилдан бошлаб ҳар йили
ўтказилиб келинаѐтган, Виржиния Вулф
ижодий фаолиятининг турли жиҳатларига
бағишланган
халқаро
анжуманларда
қилинаѐтган маърузалар ҳам, интернетдаги
Virginia Woolf Web сайтидаги материаллар
ҳам Вулф ижодини феминистчасига
талқин қилиш томонига асосли равишда
ўтишни тасдиқлаб турибди.
Мунаққидлар билдираѐтган хулоса,
фикрларни
бир
томонда
қолдириб,
уларнинг талқини баъзида ҳақиқат бўлиб
чиқишини айтиб ўтиш жоиз. Масалан,
Вулф романларининг ўзига хослиги унинг
замонавий адабиѐтда ва бундан ҳам
кенгроқ олиб қаралганда замонавий
Хорижий филология
№3, 2019 йил
131
жамиятда
аѐлнинг
тобе
ҳолатини
англашидан эканлиги мунаққидлар учун
омма томонидан қабул қилинган тушунча
ҳисобланади. Айнан шундай ―ижтимоий-
сиѐсий‖
мезон
Виржиния
Вулф
романларининг услуб борасидаги барча
изланишларининг таянч нуқтаси сифатида
қараляпти. Вулф ҳатто ўзининг ―Жаноб
Беннет ҳамда Браун хоним‖ номли
эссесида
фараз
қилинган
асарининг
қаҳрамони сифатида аѐл образини танлаб,
эдвардианц
ѐзувчилар
–
А.Беннет,
Д.Голсуорси, Г.Уэллсларнинг романларида
бу образни гавдалантира олмасликлари
мутлақо жинсий фарқ ѐки ижтимоий
мансублиги учун эмас, балки уларнинг
адабий услуби билан боғлиқлигини яққол
кўрсатиб берди. Бундан ташқари Вулф ўша
эссесида тўғридан-тўғри бу ѐзувчиларнинг
асосий камчилиги ҳақида шундай ѐзади:
―эдвардианцлар
ҳеч
қачон
персонажларнинг ўзи ѐки китобнинг ўзи
билан қизиқишмаган. Улар нимадир ундан
ташқаридаги нарсалар билан қизиқишган‖
[22]
– яъни, феминистлар мактаби
Виржиния Вулф учун ―асосий мавзу‖
сифатида қараган матндан ташқаридаги
реалиялар билан қизиқишган. Вулфни ўзи
ҳақиқатда қандай бўлганлигига қарамай
ундан
яхшигина
―эдвардианц
аѐл‖
қилишмоқда, дейиш мумкин.
Фойдаланилган адабиѐтлар
1.
Wоolf, Virginia. A Sketch of the past // Wolf Virginia Moments of being: Unpublished
autobiographical writings of Virginia Wolf. London, 1976. P.72.
2.
Woоlf, Virginia. The Diary of Virginia Wolf. Vol. I. London, 1982. P. 85.
3.
Holtby, Winifred. Virginia Wolf. London, 1932.
4.
Wolf, Virginia. A Reflection of the Other Person. The letters of Virginia Wolf: 1929-
1931. London, 1978. P.188. Письмо от 14 июня 1925 г.
5.
Forster E.M. The Early Novels of Virginia Wolf // Forster E.M. Abinger Harvest. New
York, 1953. P. 115.
6.
Forster E.M. Virginia Wolf. Cambridge, 1942. P. 16.
7.
Bennett J. Virginia Wolf: Her Art as Novelist. . Cambridge, 1945.
8.
Rantavaara, Irma. Virginia Wolf and Blomsbury. Helsinki, 1953. P. 15.
9.
Schaefer, Josephine O. the Three-Fold Nature of Reality in the Novels of Virginia Wolf.
The Hague, 1965.
10.
Thakur N.C. The Symbolim of Virginia Wolf. London, 1965.
11.
Richter, Harvena. The Invard Voyage. Princeton, 1970. P. 99.
12.
Kelley, Alise van Buren. The Novels of Virginia Woolf: fast and Vision. Chicago-
London, 1973. P. 4-5.
13.
Naremore, James. The World without a Self: Virginia Wolf and the Novel. New Haven
& London, 1973.
14.
Miller, J.Hillis. Fiction and Repition: Seven English Novels. . Cambridge, 1982. P. 17
15.
Freedman, Ralph. Virginia Wolf, the Novel, and the Chorus of Voices // Virginia Wolf:
Revaluation and Continuity. Berkeley, 1980, p. 3.
16.
Bowlby, Rachel. Virginia Wolf: Feminist Destinations. Oxford, 1988. P.12.
17.
В частности, Джейн Маркус явилась вдохновителем и редактором следующих
сборников: New feminist essays on Virginia Wolf. Lincoln: University of Nebraska Press, 1981;
Virginia Wolf and Blomsbury: a centenary celebration. Bloomington: Indiana University Press,
1987 .
18.
Marcus, Jane. ―Taking the Bull bu the Udders‖: Sexual Difference in Virginia Wolf – A
Conspiracy Theory // Virginia Wolf and Blomsbury: a centenary celebration. Bloomington: Indiana
University Press, 1987 .
19.
Lee, Hermione. Virginia Wolf: a woman‘s view // Independent, 08-02-1996. P. 7
Хорижий филология
№3, 2019 йил
132
20.
Wоolf, Virginia. Mr. Bennett and Mrs. Brown // Wolf, Virginia. Mrs. Dalloway and
Essays. Moscow, 1984. P. 277.
21.
История английской литературы. Т.З.М., 1958. С. 361.
Файзуллаева У. Из истории изучения творчества Виржинии Вульф в английском и
американском литературоведении.
В статье речь идѐт об истории изучения творчества
английского писателя Виржинии Вулф в западноевропейской литературной критике.
Fayzullayeva U. From the history of studying Virginia Woolf‟s creative works in English
and American literature.
The article is devoted to history of studying the English writer Virginia
Woolf‟s creative works in European literature critics.
