Љандли диабетда товонлар зарарланиши сонининг њсиб бориши ушбу муаммонинг долзарблигини асослаб беради. Љандли диабет асоратлари ољибатидаги њлим сони њлишнинг бевосита сабаблари ичида учинчи њринни эгаллайди, шу сабабли бу муаммо ижтимоий аќамият касб этади.
Муаллиф томонидан, 4 гуруќга ажратилган 1895 та беморнинг даволаш ва текшириш натижалари таќлил этилган. Назорат гуруќи (биринчи гуруќ) –125 та пациент; 2 гуруќ - 728 та бемор «диабетик товон» билан стационарда даволанганлар; 3- гуруќдаги 723 та беморда товоннинг эконом ампутацияси ва бармољлар экзартикуляцияси њтказилган ва 4-гуруќдаги 319 та беморларда комплекс давосига узољ ваљтли артерия ичи катетер терапияси киритилган. киритилган.
Назорат гуруќининг љониљарсиз натижаларининг муаллиф томонидан олиб борилган таќлили шуни књрсатди-ки, љандли диабетда товоннинг йирингли некротик зарарланишини ошиб боришининг асосий сабаби - пайсиновиал ќосилалар эканлиги аниљланди. Товоннинг анатомик тузилишини ќисобга олган ќолда, товон зарарланишининг турли локализацияларида саљловчи оператив аралашувлар тавсия этилди: бу аралашувларнинг моќияти
– аэроб-анаэроб ифлосланишнинг ишлаб чиљилган проксимал-дистал градиенти коэффициентини ќисобга олган ќолда, товон бармољларининг зарарланган пай-синовиал пардаларини олиб ташлашдан иборатдир.
Шунингдек, љандли диабет билан касалланган беморларга тиббий ёрдам књрсатувчи муайян функционал мажбуриятлар ва турли соќа мутахассисларини (диабетологлар, жаррохлар, кардиологлар, киропадистлар ва б.) њз ичига олувчи 3 босљичдан иборат бњлган интеграллашган тизим ишлаб чиљилди ва тадбиљ этилди.
Тарљалган (генерализациялашган) йирингли-некротик жараёнда узољ ваљтли артерия ичи терапиясини њтказиш услуби такомиллаштирилди. Бу услуб, антибиотикларнинг кунлик ќажмининг 50%-ни доимий тарзда томчилаб юборилади ва 50%-ни кунига 3-4 марта узлуксиз сифатида юборишдан иборатдир. Асосий ингридиентлар бњлиб; спазмолитиклар, кенг љамровдаги антибиотиклар, љоннинг реологик хусусиятини яхшилайдиган препаратлар ќисобланади. Кунлик инфузатнинг умумий ќажми 1-1,4 литрдан ошмайди. Бунда катетерли терапиянинг давомийлиги 7 10 кунни ташкил этади.
Оёљлар диабетик гангренасининг турли локализацияли зарарланишидаги ишлаб чиљилган харрохлик даволаш усулини љњллаш натижасида, юљори ампутациялар сони 40,8 дан 8,4% гача ва њлим 12,0 дан 3,0% гача камайтириш имконини берди. 5 йилгача бњлган узољ ваљт кузатувлар оёљларнинг таянч функцияси 38,4 дан 75,2% гача ошганлигини књрсатди. Бу эса, њз навбатида турмуш тарзини яхшиланиши сабабли 5 йилгача бњлган летал ољибатнинг 72,2 дан 24,5% гача камайишига олиб келди.
Оёљларнинг диабетик гангренасини такомиллаштирилган узољ ваљтли артерия ичи катетер терапияси усули билан комплекс давоси яљин муддатлардаги кузатувларда оёљларнинг таянч функциясини саљланишини 59,2 дан 78,0% гача оширди. Бунда њлим 12,0 дан 3,2% гача камайди. Узољ ваљтли кузатувда (5 йил) оёљларининг таянч функцияси саљланган беморлар сони 38,4 дан 54,5% гача ошди. Беморларнинг яшаб кетиши 28,8 дан 48,2% гача њсди.
Пародонт – генетик ва функционал умумийликка эга тўқималар комплексини бирлаштиради: милк, альвеола суяги, периодонтал боғлам ва цементдан ташкил топган. Ушбу комплекс тўқималарни маьлум бир қисми зарарланиши пародонтологик касалликларни келтириб чиқаради. Бугунги кунда пародонтологик касалликлар стоматологик касалликларни ўртача 87%ни ташкил килади. Хозир барча СНГ давлатларида дунё стоматологлари қуллайдиган пародонт касалликлари таснифига кўп жиҳатдан мос келадиган тасниф XVI бутун иттифоқ стоматологлари пленумида (Ереван шаҳри) 1983 йилда қабул килинган бўлиб Улар куйидагилар : I. Гингивит (gingivitis) — маҳаллий ва умумий нохуш таъсиротлар оқибатида келиб чиқадиган ва тиш милк бойлами бутунлиги бузилмасдан кечадиган милк яллиғланиши.II. Пародонтит (parodontitis)—Пародонт тукимасини ва жағлар альвеола ўсимтаси суяги тузилишини бузиб борадиган (деструкция) пародонт тўқимасининг ЯЛЛИҒЛАНИШИ. III.Пародонтоз (pаradontosis)—пародонтнинг дистрофик зарарланиши.IV.Пародонт тўқимасининг сўрилиши (лизис) билан кечадиган идиопатик касалликлар (пародонтолиз — paradontolysis) —Папийон-Лефевра синдроми, нейтропения, гаммаглобулинемия, компенсацияланмаган қандли диабет ва бошкалар).V. Пародонтома (parodontoma)—ўсмалар ва ўсмасимон касалликлар (эпулис, фиброматоз ва бошкалар).
Ўзбекистонда давлат ҳокимияти органлари тизими ҳокимиятлар бўлинишига асосланади. Мазкур принцип жаҳон демократик давлатлари амалиётида, манбасига кўра ягона бўлган давлат ҳокимияти тармоқлари бўлган қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятларининг ўзаро нисбатан мустақиллигини, ҳар бир тармоқ ташкилий, функционал, институционал ва молиявий жиҳатдан бир-биридан мустақил тарзда фаолият олиб боришини, шу тариқа давлат ҳокимияти тармоқлари ўртасида ваколатлар мувозанатини таъминлайдиган ташкилий-ҳуқуқий механизм сифатида амал қилиб келмоқда.
Усуллари. Турли хил келиб чиқадиган қисман оптик асаб атрофияси (ПАНА) ташхиси қўйилган 105 бемор (155 кўз) анъанавий даволанишни, ретробулбар катетеризация ёрдамида даволашни, шунингдек, МС билан биргаликда ретробулбар катетеризациясини 10 кун давомида олди. ВА кўрсаткичларининг динамикаси, кўриш майдони, электрофизёлогик тадқиқотлар, офталмоскопия ва Допплер ультратовуш текшируви ўрганилди.
Натижалар. Олинган маълумотларнинг таҳлили шуни кўрсатадики, тавсия этилган даволаш усулларининг самарадорлиги ўсимтани йўқ қилиш даражасига боғлиқ, шунинг учун ПАИ ИИ босқичида даволаш самаралироқ бўлади. Шу билан бирга, комбинацияланган усул билан даволанган беморлар гуруҳида самарадорлик ПАИ нинг ИИ ва ИИИ даражаларида бир хил даражада юқори.
Даволаш даврида ПАИ ИИ босқичи бўлган беморларнинг кўриш кескинлиги динамикасига кўра, агар анъанавий усул билан даволанган беморлар гуруҳида таъсир фақат 64,3% ҳолларда кузатилган бўлса, ретробулбар билан даволанган беморлар гуруҳида. катетеризация самарадорлиги 89,3% да кузатилди.
МС билан биргаликда ретробулбар катетеризациясининг комбинацияланган усули билан даволанган беморларда ВА динамикаси, назорат гуруҳи билан солиштирганда, ушбу даволаш усулининг самарадорлигини ҳам кўрсатади. Ушбу гуруҳда текширилган беморларни даволаш самарадорлиги 90,9% ни ташкил қилади.
ИИ ва ИИИ асосий гуруҳларнинг ИИ босқичи ПАИ бўлган беморларда кўриш майдони чегаралари назорат гуруҳига нисбатан периферияда 51 - 60 0 дан ортиқ кенгайтирилди. Мутлақ марказий ва парасентрал скотомлар сони назорат гуруҳига нисбатан 4,7 ва 5 ўзбошимчалик бирликларига камайди.
ПАИ ИИИ босқичи бўлган беморлар гуруҳида ИИ ва ИИИ гуруҳлардаги кўриш майдонининг чегаралари назорат гуруҳига нисбатан периферик равишда 69 ° ва 70 ° га кенгайтирилди. Скотомлар сони текширилганларнинг И гуруҳига нисбатан 6 ва 11,6 анъанавий бирликларга камайди.
Кўз тубининг ҳолати динамикаси тавсия этилган даволаш усуллари билан қисқа муддатли кузатув (2-3 ҳафта) туфайли ўзгаришлар изига учради: марказий асаб тизимининг томирларининг кенгайиши, камайиши. капилляр тортуозлик, ретинал шишнинг пасайиши, шунингдек, фовеал ва макула рефлексларининг аниқ кўриниши.
Допплер ультратовуш маълумотлари даволанишдан кейинги дастлабки босқичларда турли хил келиб чиқадиган ПАИ билан оғриган беморларда марказий асаб тизимидаги гемодинамик параметрларнинг сезиларли яхшиланишини кўрсатади. Систолик қон босимининг яхшиланиши қайд этилди. Текширилаётган беморларнинг ҳар бир ҳолатида гемодинамик қаршилик индексининг Ри даражасининг нормаллашувга қараб яхшиланиши аниқланди. Шунга кўра, диастолик босимнинг сезиларли ўсиши кузатилди, бу эса даволаниш таъсирида қон томирларининг эластик-эластик хусусиятларининг ошишини кўрсатди.
Бизнинг фикримизча, тавсия этилган даволаш усулидан сўнг гемодинамик кўрсаткичларнинг яхшиланиши ретробулбар катетеризация ва МС орқали МН га тўғридан-тўғри таъсир қилиш соҳасидаги микротомирлар ҳажмининг ошиши билан боғлиқ.
Бириктирувчи тўқима дисплазияси – бу организмнинг ривожланишидаги ноёб онтогенетик аномалия бўлиб, юрак фаолиятидаги функционал ўзгаришларининг морфологик асосидир. У мураккаб, замонавий тиббиётнинг тўлиқ ўрганилмаган масалаларидан бири хисобланади. 115 нафар мактабгача ва мактаб ёшидаги бириктирувчи тўқима дисплазияси ва юрак ривожланишида кичик аномалиялари бўлган болалар ўрганилди. Бириктирувчи тўқима дисплазияси синдроми ва эмбриогенез стигмаларининг ташқи фенотипик белгиларининг юқори учраш частотаси аниқланди. Юрак қон томир патологияси ва юрагида кичик аномалиялари бўлган болаларнинг қон зардобида гидроксипролиннинг ўртача кўрсаткичининг ортиши ва минераллар дисбаланси билан касалликнинг клиник белгиларининг узаро муносабати аниқланди. Дислементозли болаларда патологик жараён ривожланишининг баъзи патогенетик йўналишлари аниқланди. Минераллар ҳолати асосий касалликнинг оғирлигини баҳолаш учун муҳим информатцион мезон эканлиги исботланган.