Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсатида куч ишлатмаслик ва тинчликни сақлаш ғоялари концептуал ва доктринал асосларининг ривожи тадрижий асосда таҳлил қилинган. Ўзбекистоннинг ташқи сиёсий курси, аввало, давлат ва жамият учун ҳаётий муҳим бўлган вазифаларни таъминлашга қаратилган курсдир. Ўзбекистон ташқи сиёсатининг стратегияси, аввало, мамлакатнинг дунё ҳамжамиятига қўшилишини таъминлашга қаратилган.
Халқаро муносабатлардаги ҳозирги мураккаб шароитда мамлакатимизнинг жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашувини янада чуқурлаштириш Ўзбекистон ташқи сиёсати олдида турган муҳим вазифа ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсати ва ташқи сиёсий фаолиятининг концептуал ғояси – хавфсизликнинг бўлинмаслиги ва уни таъминлашда фақатгина биргаликда ва ўзаро ҳамкорликда ҳаракат қилишдир. Ўзбекистоннинг ташқи сиёсатида миллий ва минтақавий хавфсизлик муаммоси муҳим ўрин тутади.Ўзбекистоннинг ташқи сиёсатидаги асосий вазифалардан бири ўтган барча йиллар мобайнида Марказий Осиё давлатлари учун ҳам, минтақага чегарадош улкан географик макон учун ҳам жуда зарур бўлган минтақавий хавфсизлик тизимини шакллантиришдир. Ташқи сиёсатимиз учун яна бир илғор ғоя – Марказий Осиё муаммоларининг ташқи кучлар аралашувисиз минтақадаги давлатларнинг ўзлари томонидан ечилиши зарурлигини алоҳида қайд этиш жоиз. Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда, Ўзбекистон ташқи сиёсатининг тамал тоши куч ишлатмаслик ва куч ишлатиш билан таҳдид қилмаслик, тинчликни сақлаш ва таъминлаш бўлиб келмоқда. Мақолада республика ташқи сиёсатида кечаётган ўзгаришлар, уларнинг норматив мустаҳкамланиши, яқин, ўрта ва узоқ келажакдаги марралари тадқиқ этилган ва шу асосда қатор илмий хулосалар берилган ва амалий таклифлар илгари сурилган.
Мақолада Суриянинг минтақавий сиёсати атрофлича кўриб чиқилган, расмий Дамашқ томонидан амалга оширилган ташқи сиёсий курс эволюцияси ва трансформацияси таҳлил этилган. Ушбу мақолада минтақавий муаммонинг вужудга келиши ва ривожланишининг сиёсий замини тадқиқ этилади, унинг ўзига хос жиҳатлари очиб берилади, шунингдек, Яқин Шарқ муаммосининг эволюциясига таъсир қилган ва бугунги кунда ҳам муайян шаклда ўз таъсирини сақлаб қолган ташқи омиллар таҳлил қилинган. Сурия раҳбариятининг Яқин Шарқ минтақаси давлатлари билан муносабатларни ўрнатишга қаратилган ташқи сиёсий изчилликларига баҳо берилган. Шу билан бирга Суриядаги ҳарбий можаронинг вужудга келиши шарт-шароитлари таҳлил қилинган. Суриянинг ташқи сиёсий фаолиятига оид масалалар тадқиқ этилади, минтақавий сиёсатига таъсир қилувчи омиллар очиб берилади, Яқин Шарқ муаммоси бўйича расмий Дамашқ мавқеи кўрсатиб берилади. Минтақада шаклланган янгича геосиёсий вазиятнинг Сурия ташқи сиёсати эволюциясига таъсири таҳлил қилинган. Мамлакат сиёсий ҳаётига сезиларли таъсир қилган ташқи омилларни ўрганган ҳолда Суриянинг ташқи сиёсати кўриб чиқилган. Мақолада чел эллик шарқшунос олимларнинг илмий тадқиқот ишларида Сурия ички ва ташқи сиёсати, унинг хорижий мамлакатлар билан икки томонлама алоқаларини тадқиқ этишга алоҳида эътибор қаратилган. Бунда хорижий тиллардаги илмий адабиётларда Суриянинг ички сиёсати, мамлакатдаги ҳарбий-сиёсий, диний вазият, миллатлараро ва конфессиялараро муносабатлар, ташқи сиёсатининг ўзига хос жиҳатлари ҳамда ташқи сиёсий қарор қабул қилиш механизмларини очиб беришга алоҳида эътибор берилгани зикр этилган. Шу билан бирга Суриянинг бугунги кундаги ички ва ташқи сиёсатининг алоҳида жиҳатларини комплекс ўрганишга муайян эҳтиёж мавжудлиги қайд этилган.
Ёшларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллиги - замонавий жамиятнинг асосий кўрсаткичларидан биридир. Чунки ёшлар мамлакат келажагини белгилаб берувчи, жамиятнинг сафарбар этилувчи ресурсдир. Мазкур мақола ёшлар сиёсати, бу борадаги БМТ томонидан қабул қилинган халқаро ҳуқуқий ҳужжатларни ёритади. Масаланинг долзарблиги шундаки, дунёни қамраб олаётган глобаллашув жараёнларининг чуқурлашуви ва ундан келиб чиқаётган хавф-хатарларни ёшлар иштирокисиз ҳал этиб бўлмаслиги эътиборидан айнан бу масала жаҳон ҳамжамиятининг, хусусан БМТнинг ҳам устувор йўналишларидан ҳисобланади. Мақолада ёшлар соҳасини тартиб солувчи халқаро ҳуқуқий ҳужжатларга алоҳида эътибор берилган. Зеро, XX асрнинг ўрталаридан бу масала 130 дан ортиқ давлатлар сиёсатининг объектига айланган. У ёки бу мамлакатнинг ёшларга оид давлат сиёсатини олиб боришида икки, яъни Европа ва англосаксон моделларини ажратилади. Европа модели ёшларга оид давлат сиёсатини амалга оширишда давлатнинг етакчи ролига асосланиб, ушбу сиёсатнинг устувор йўналишлари, мақсад, вазифа ва кутилажак натижалари аниқ белгилаб олинади. Англосаксон моделга кўра, ёшлар сиёсатини амалга оширишда давлат органларининг тизимли иштироки кузатилмайди, унга ёшлар ташкилотларининг кўнгилли ва эркин иштироки хос бўлиб, уларнинг фаолияти давлат томонидан қўллаб-қувватланади. Мақолада ёшларга оид сиёсат борасида Япония ва Ўзбекистон тажрибалари, уларнинг умумий ва ўзига хос жиҳатлари тахлил қилинган. Кўпгина давлардан фарқли ўлароқ, Япониянинг ижтимоий-сиёсий тизими ўн йилликлар давомида катта ижтимоий ларзалар ва ижтимоий институтлар инқирозларидан четлаб ўтганлигини таъкидлаш жоиз. Бу эса, ўз навбатида, япон жамиятида ёшлар муаммоларини ҳал этишда давлат томонидан олиб борилаётган чора-тадбирлар самарадорлигини исботламоқда. Бу соҳада Япония сиёсати ўзига хос жиҳатларга эга бўлиб, у анъанавий превентив чораларни инновацион ёндашувлар билан уйғунлашишни таъминлайди ва бу унинг универсаллигидан далолат беради. Шунингдек, мақолада Ўзбекистонда жамиятнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётида ёшлар ролини оширишга қаратилган янги сиёсатнинг асосий йўналишлари кенг ёритилган. Бунда ёшлар ташаббусларини давлат ва ёшлар ташкилотлари томонидан тенг қўллаб-қувватланишига урғу берилган. Шундан келиб чиқиб, қайд этиш мумкин-ки, ёшлар билан очиқ мулоқот Ўзбекистон тараққиётининг янги босқичида стратегик йўналишга айланди. Бу стратегияда ёшларнинг ижтимоий фаоллиги, уларнинг замонавий, демократик давлатни шаклланиши жараёнларига дахлдорлигини ошириш ҳал этувчи ўринга эга бўлмоқда.
Мақолада Суриянинг ХХ аср охири – ХХI аср бошларидаги сиёсий трансформациясининг асосий тенденциялари, шунингдек, Суриянинг Яқин Шарқ минтақасидаги ўзгаришлар шароитидаги ички ва ташқи сиёсатининг хусусиятлари кўриб чиқилган. Сурияда жамият эволюцияси ва ўзгариши, сиёсий бошқарувнинг ўзига хослиги таҳлил қилиниб, расмий Дамашқнинг мамлакатда демократик жамият қуриш борасидаги мавқеининг шаклланиши кўрсатиб берилган. Бундан ташқари, Суриянинг Яқин Шарқ сиёсати эволюциясига таъсир кўрсатган айрим ташқи омиллар таҳлил қилиниб, мамлакат раҳбариятининг Яқин Шарқ мамлакатлари билан муносабатларни ўрнатиш борасидаги сиёсатининг натижаларига баҳо берилган. Минтақадаги янги геосиёсий вазиятда Суриянинг ташқи сиёсати эволюциясига таъсир қилувчи бир қатор омиллар кўриб чиқилган. Шунингдек, замонавий Сурия жамиятида ҳарбийларнинг ўрни, уларнинг мамлакатдаги фуқаролик ҳокимияти органлари билан муносабатлари, расмий Дамашқнинг ички ва ташқи сиёсатига таъсир ўтказиш усуллари кўрсатилган. Бундан ташқари, Сурия жамиятининг ўзгариши, сиёсий бошқарувнинг ўзига хослиги, сиёсий қарорларни қабул қилиш жараёнида ҳокимиятнинг марказлаштирилиши шарт-шароитлари таҳлил қилинган. Президент Б.Асаднинг Сурия жамиятини либераллаштириш ва модернизация қилиш бўйича ташаббуслари таҳлил қилиниб, унинг ижобий ва салбий томонларига баҳо берилган. ХХI асрдан бошлаб Яқин Шарқ давлатларида кузатилган сиёсий трансформациялар занжирида ва етакчи араб давлатларида ҳокимиятнинг сиёсий ўзгаришида катализаторга айланган асосий воқеалар, хусусан, 1990 йилларнинг иккинчи ярми ҳамда 2000 йилларнинг бошида ёш араб раҳбарлари ҳокимият тепасига келиши шартшароитлари ўрганилган.
Мазкур мақолада халқаро хусусий ҳуқуқ комплекс автоном кодификацион ҳужжатида ҳимоявий изоҳларни қўллаш аҳамияти оммавий тартиб тўғрисидаги изоҳ институти мисолида таҳлил қилинган. Мақолада оммавий тартиб тўғрисидаги изоҳ институтининг салбий ва ижобий концепциялари, турли мамлакатлар қонунчилигида мазкур институтни шакллантиришда қонун чиқарувчининг ёндашуви ҳамда ҳақиқатдан халқаро оммавий тартиб ва ички оммавий тартибнинг бир биридан фарқи атрофлича тадқиқ этилган.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2020 йил 29 декабрида ўзининг Олий Мажлисга Мурожаатномасида бугунги мураккаб геосиёсий жараёнлар, коронавирус пандемияси ва глобал иқтисодий инқироз шароитида Ўзбекистон очиқ ва прагматик ташқи сиёсатни фаол олиб бораётганлиги, халқаро майдондаги қатъий саъй-ҳаракатларимиз натижасида юртимизнинг нуфузи ва обрў-эътибори тобора юксалаётганлигини ифода эта олгани, шунингдек 2021 йилда мамлакат ташқи сиёсатини амалга оширишдаги аҳамият бериладиган устувор вазифаларга алоҳида тўхталиб ўтди. Ўзбекистон етакчиси томонидан санаб ўтилган 2021 йилда мамлакатимиз ташқи сиёсатини амалга оширишда алоҳида эътибор бериладиган вазифалар қаторидан Ўзбекистон ташқи сиёсати ва дипломатиясининг муҳим йўналишларидан бўлган халқ дипломатияси ва маданий дипломатиянинг тараққиётига қаратилган таклиф ва ташаббуслар, яъни дунёнинг кўплаб мамлакатларидаги ватандошларимизни қўллаб-қувватлаш ва улар билан алоқаларни янада мустаҳкамлаш мақсадида “Ватандошлар” жамғармасини тузиш ғояси, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблея-сининг резолюцияси билан ҳар йили 30 июль – Халқаро дўстлик куни сифатида кенг нишонланишини инобатга олиб, ушбу санани Ўзбекистонда “Халқлар дўстлиги куни” деб белгилаш (БМТ Бош Ассамблеяси 2011 йилда қабул қилган резолюцияда халқлар, давлатлар, маданиятлар ва инсонлар ўртасидаги дўстлик, тинчликни таъминлаш билан боғлиқ ҳаракатларга илҳомлантириш ҳамда маданий хилма-хилликни ҳурмат қиладиган жамиятлар ўртасида кўприклар ўрнатиш мақсадида 30 июль – Халқаро дўстлик куни ( International Day of Friendship) сифатида белгиланган) ҳамда Ўзбекис-тоннинг жаҳондаги обрў-эътиборини, нуфузини, имиджини юксалтириш мақсадида 2021 йилда Хива шаҳрида ЮНЕСКО билан ҳамкорликда “Марказий Осиё жаҳон цивилизациялари чорраҳасида” халқаро анжуманини ўтказиш (Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг ушбу тарихий ташаббуси илк бор 2020 йилнинг 23 сентябрида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 75-сессиясида илгари сурилган эди) таклифлари ҳам ўрин олди.
Мақолада Япониянинг жаҳон ҳамжамияти давлатлари орасида тараққиёт моделининг афзалликлари намоён қилинади. Аҳолисининг турмуш фаровонлиги даражаси ниҳоятда юксалди. Бинобарин, Япония ҳозирги кунда нафақат минтақада, балки бутун дунёда автомобилсозлик, янги ишлаб чиқариш технологиялари, илмий-техникавий тадқиқотлар, электрон - ҳисоблаш машиналари, компьютерлар, электр жиҳозлари ишлаб чиқариш бўйича етакчилик қилмоқда. Бугунги кунда Япония ташқи сиёсатида АҚШ таъсиридан чиқиб, нисбатан эркин сиёсат юритиш имкониятига эга бўлди. Ўтган асрнинг 80-йилларида Япония ташқи сиёсатининг бир мунча жонланиш даври бошланди. ХХР билан иқтисодий алоқаларнинг ўсиши, “совуқ уруш” якунининг яқинлашаётганлиги, Япония раҳбариятининг иқтисодий куч билан сиёсий йўлни мувофиқлаштиришга интилиши янги интилишларнинг асосий сабаби бўлди. Япония БМТ раҳбарлигидаги тинчликпарвар ҳаракатларда иштирок эта бошлади, хусусан, 1992 йил октябрда тинчлик сақлаш бўйича БМТ ҳарбий ҳаракатлари доирасида Камбоджага илк маротаба ўз мамлакатининг муҳандислик батальонини юбориб, Камбоджадаги можарони ҳал қилишда қатор сиёсий ташаббуслар билан чиқди. Япония ташқи сиёсатининг “уч устуни” а) бутун дунёда барқарорлик ва тинчликни таъминлашга; б) ривожланаётган давлатларни ривожлантиришга; в) глобал жамиятнинг ҳар бир фуқароси фаровонлигига ёрдам бериш керак. Япония иқтисодий қудратига таянган ҳолда ва БМТ доирасида фаол қатнашаётганидан фойдаланиб, ўзининг БМТ Хавфсизлик Кенгашининг доимий аъзолигига киритилиши тўғрисидаги масалани кун тартибига қўйиши эҳтимоли мавжуд. Япониянинг БМТ Хавфсизлик Кенгашига аъзо бўлишга интилишининг яна бир сабаби, агарда имконият берилса, ўзининг милитаристик ўтмишига алоқадор масалани ижобий ҳал қилишдан иборатдир.
It is intended that this annotated bibliography be used as a stand-alone resource or in tandem with the related literature review about Language Planning and Policy: Factors that Impact on Successful Language Planning and Policy. A variety of literary sources, such as research reports and journal articles, are consulted in the bibliography. In order to give a summary of the main ideas and shared comprehension of the elements that influence successful language planning and policy, especially in relation to the revitalization of Indigenous and minority languages also upkeep. The goal was to find more modern works of literature, created about approaches and materials on language policy and planning (LPP). Although the literatures were based on the review’s body of work was expanded to include foundational works that addressed the major.
Мақолада бюджет сиёсати шаклланишининг илмий-назарий асослари тадқиқ этилган. Бюджет сиёсатининг амал қилиш элементлари, ўзига хос бўлган хусусиятлари аниқланган ва баҳоланган. Бюджет сиёсатининг амал қилиш йўналишлари кўрсатиб берилган. Олиб борилган тадқиқотлар асосида хулосалар шакллантирилган.
Monografiyada hozirgi bosqichda O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining eng muhim vositasi sifatida “yumshoq kuch”dan foydalanish har tomonlama ko‘rib chiqilgan. Turli siyosiy maktablarning tashqi siyosat va xalqaro munosabatlarda “kuch” va “yumshoq kuch” toifalariga bo‘lgan yondashuvlari tahlil qilinadi, “yumshoq kuch” resurslarini baholash va uni ta’sirga aylantirishning so‘nggi yondashuvlari ko‘rib chiqiladi, baholash xalqaro va mintaqaviy siyosatning dolzarb tendentsiyalaridan iborat bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasining milliy manfaatlari prizmasidan “yumshoq kuch” vositalari va mexanizmlari tasnifi taklif etiladi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan davrdan boshlab “yumshoq kuch”ning genezisi muammolariga muallifning yondashuvi ko‘rsatilgan. Mamlakatning “yumshoq kuch” salohiyati va resurslarini shakllantirish va ulardan foydalanish masalalari atroflicha tahlil etilgan. O‘zbekiston tashqi siyosatida milliy o‘zlikni mustahkamlash va “yumshoq kuch”ni rivojlantirish o‘rtasidagi dialektik bog‘liqlik hamda ushbu konsepsiyani amalga oshirishga yordam beruvchi va to‘sqinlik qilayotgan omillarga alohida e’tibor qaratilmoqda. Dunyoning o‘nta yetakchi davlati va Markaziy Osiyo mintaqasi davlatlarining tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy strategiyalarni amalga oshirishda “yumshoq kuch”dan foydalanish tajribasi tahlil qilingan. O‘zbekiston Respublikasining “yumshoq kuch” siyosatini amalga oshirishning konseptual modeli taqdim etilgan. Monografiya “Xalqaro munosabatlar va siyosatshunoslik” yo‘nalishi bo‘yicha bakalavriat, doktorant, o‘qituvchi va tadqiqotchilar hamda bakalavriat talabalari uchun mo‘ljallangan.
Мақолада ХХ асрнинг 90-йиллари Туркия ва Сурия ўртасидаги муносабатларнинг шаклланишига таъсир қилган асосий омиллар ва шарт-шароитлар таҳлил этилган бўлиб, мазкур давлатларнинг минтақада ўз манфаатларини ҳимоя қилишлари давомида вужудга келган рақобат сабаблари кўриб чиқилган. Туркияга нисбатан Суриянинг ташқи сиёсати ишлаб чиқилиши ва унинг амалга оширилиши, Туркия ҳукумати томонидан минтақада амалга ошириш режалаштирилган йирик гидроэнергетик лойиҳаларга нисбатан расмий Дамашқнинг муносабати очиб берилган. Мақолада суриялик расмийларнинг Курд ишчи партияси билан мулоқотлари ва бунга Анкара маъмуриятининг кескин радди-феъли кўрсатиб берилган. Шу билан бирга Туркия-Исроил муносабатлари изчиллашувига нисбатан Суриянинг юритаётган сиёсати, араб давлатлари билан ташқи сиёсати фаоллашувига Туркия-Исроил ҳарбий иттифоқининг таъсири таҳлил қилинган. Туркия ва Исроил ўртасида имзоланган ҳарбий соҳадаги ҳамкорлик битимига нисбатан превентив қарши чоралар кўриш Суриянинг ХХ аср 90-йиллари Яқин Шарқ йўналишидаги ташқи сиёсатининг муҳим элементлардан бири бўлгани кўрсатиб берилган. Туркия ва Сурия ўртасидаги сиёсий қарама-қаршилик сабаблари, унинг ХХ аср 90-йиллардаги ўзгариши динамикасида кўриб чиқилган ва шу орқали икки мамлакатнинг минтақадаги сиёсати эволюциясига баҳо берилган.
Central Asia is a key region of the Korean administration's vision of building a global hub and building an overseas Korean community. Until now, the South Korean government has laid the foundation for northern diplomacy in Central Asia. It has developed strategies and visions for Central Asia through the Eurasian Initiative policy, Northeast Asia peace policy initiative, and the promotion of the New Northern Policy. As such, Central Asia, such as Uzbekistan, is a key country with high geopolitical and geographical strategic value, and has served as a cooperative base for previous governments to enter the Eurasian market. The fact that research on cooperation between Korea and Central Asia can look at institutional reforms being pursued by Central Asian countries after the transition to the socialist system has many implications. In other words, it is very meaningful in terms of the Korean government's construction of a global central country, the construction of an overseas Korean community, the establishment of a foundation for overseas unification, and the study of a unification model.
Ҳар қайси мамлакатнинг иқтисодий сиёсатида солиқ сиёсати ўта муҳим роль ўйнайди. Солиқ сиёсати давлатнинг бошқа иқтисодий сиёсатининг йўналишларига кучли узвий боғлиқлиги билан бир қаторда, уларга таъсир қилиб боради. Солиқ сиёсатини тўғри ишлаб чиқиш ва унинг стратегик ҳамда тактик йўналишларини белгилаб олиш ўта долзарб ва мураккаб жараён ҳисобланади. Мазкур мақолада солиқ сиёсатининг мазмуни, унинг стратегияси ва тактикаси ҳамда бугунги кунда Ўзбекистон солиқ сиёсатининг устувор йўналишлари таҳлил қилинади.