The contemporary culture and society is marked by plurality, diversion, intense fragmentation, and indirection. It can be discovered that it is mass media that create demands and seduction of objects and ultimately make the contemporary society a powerful consumer society. Media have shaken the very foundation of postmodern culture, giving a new direction to reality. The relationship between the real and simulacra has undergone a sea change in the contemporary society. Now the very concept of a true copy is thrown into the wind. Models and simulacra have become reality. In the postmodern media and consumer society, everything becomes an image, a sign, a spectacle, a trans aesthetic, and trans-political. The present paper makes an investigation on the four points — (1) postmodern society is the society of communication established by mass media (2) postmodern society is a consumer society and (3) the culture of postmodern society is based on simulation, simulacra, or hyper-reality, and (4) postmodern society is nearing the fractal order. It also seeks to describe various postmodern trends in present Uzbekistan, the efficacy of the reforms in the social sphere and the need to be more conscious of the various side effects of the formation of westerntype consumer society.
Ушбу мақола IX аср араб тарихчиси ва географи Ал-Яъқубийнинг учинчи, кам ўрганилган “Мушакалат ан-нас ли заманиҳим” асарини таҳлил қилиш асосида янги қирраларини очиб беради. Мақолада ушбу рисола социологик нуқтаи назардан кўриб чиқилади. Ал-Яъқубий, мусулмон жамиятидаги барча одамлар халифаларига эргашган, унинг феъл-атвори ва одоб-ахлоқига тақлид қилган, деган тезисга асосланиб, уммавийлар ва илк аббосийлар даврида мусулмон жамиятининг таназзулга учраш сабабларини кўрсатишга ҳаракат қилган. У жамиятни ахлоқий ва маънавий таназзулининг асосий сабабини халифаларнинг ахлоқлари бузилишида кўради. Халифаларнинг маънавий ва ахлоқий сифатлари ва одатлари рисоланинг матнидан кўринади, зодагонлар ҳам, оддий одамлар ҳам уларга тақлид қилганлар, деб таъкидлайди. Шундай қилиб, Ал-Яъқубийнинг фикрига кўра, мусулмон жамиятининг сифати бевосита унинг раҳбарига боғлиқ. Халифа ўзининг ахлоқий ва маънавий фазилатлари билан “амир ул-муъминийн” образига мос келар эди, шунинг учун жамият аъзолари солиҳ мусулмонларнинг қиёфаларига мос келдилар. Рисола Ал-Яъқубий дунёқарашининг янги қирраларини, унинг адолатли, одил мусулмон жамиятига бўлган қарашларини очиб беради. Ушбу рисолани таҳлил қилиш натижасида Ал-Яъқубий ижодининг янги томони – социология кашф этилди. Бир қарашда Ал-Яъқубийнинг мусулмон жамиятининг ривожланиш сабабларини аниқлашга уриниши жуда оддий кўриниши мумкин. Бироқ, бу асар “одамларни ўз даврига мослаштириш” ва “аҳолининг ўз ҳукмдорларига тақлид қилиш” тезислари орқали кундалик ҳаётда, шунингдек, уларнинг ахлоқий фазилатларини тавсифлаш, фикримизча, ўрта асрлар араб тилидаги социологик йўналишдаги асарнинг биринчи намунасидир. Мақоладан келиб чиқадики, Ал-Яъқубийнинг “одамларнинг ўз даврига мослашиши” тезислари ва мисолларини чуқурроқ кўриб чиқиш керак. Ислом халифаларининг (ҳукмдорларининг) “халифалар” ва “шоҳлар” тоифаларига бўлиниши, муаллифнинг рисолага берган кириш қисмидан кўриниб турибдики, бу мақолада берилган кўплаб мисолларда намоён бўлган. Рисола мазмунидан маълум бўладики, муаллиф биринчи тўртта солиҳ халифаларни “халифалар” деб атаган, улар орасида ажралиб турадиган Усмон ибн Аффан, унинг тавсифига кўра, аввалги икки халифа Абу Бакр ва Умар ибн ал-Хаттобнинг аскетизмидан ва камтарлигидан маҳрум бўлган. Ислом “шоҳлари” – булар, муаллиф фикрича, Умайя ва Аббосий сулолалари халифаларини назарда тутади. Шундай қилиб, рисоланинг асосий сюжети солиҳ мусулмон жамиятини унинг “бузуқ” шаклига (Ал-Яъкубийга кўра) қарама-қарши қўйиш концепциясига асосланган.
Тадкиког объектлари: Мустамлака ва совет даврида Узбекистан худудида жамият ижтимоий тузилмаси ва унинг трансформацияси.
Митинг максади: Узбекистан худудидаги жамият ижтимоий трансформациясини XIX аср охиридан XX аернинг 30-йиллари охирларида кечган сиёсий-ижтимоий ва ижтимоий-иктисодий жараёнлар билан узвий боғлиқликда тадқиқ этиш.
Тадкиког усуллари: муаммовий-хронологик, тарихий-ретроспектив, киёсий ва тизимли тахлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Ишда Узбекистан худудида ижтимоий стратификация масаласини урганишга мамлакат тарихшунослигида авваллари қўлланилмаган жамиятни стратификациялаш назарияси асосидаги концептуал-мстодологик мавксъ нуктаи назаридан ёндашган холда комплекс тарзда кўриб чиқиб, узок давом этган тарихий давр мобайнида ўрганишга ҳаракат қилинди.
Амалий ахамияги: дисссртацияда тизимлаштирилган маълумотлар Узбекистоннинг тарихий ўтмиши хакидаги билимларнинг чуқурлашувига ва ёшлар дунёкарашининг шаклланишига ёрдам бериши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва икгисоднй самарадорлиги: диссертация материаллари асосида жаъми 38 та иш эълон килинган, жумладан, 1 монография, 21 та журнал мақоласи (жумладан 3 таси хорижий журналларда), 3 та ўкув қўлланмадан иборат акс этган. Ушбу нашрлардан олий таълим муассасалари талабалари, олимлар фойдаланиб келмокда.
Қўлланнш сохаси: Тадкикот материаллари. қўлга олинган натижа ва хулосаларидан жамиятшунослар, сиёсатшунослар, тарихчилар Узбекистан тарихи фанидан олий ва ўрта махсус ўқув юртлари талабалари учун илмий-мстодологик қўлланмалар ёзишда, юқори малакали кадрларни тайёрлаш жараёнида фойдаланишлари мумкин.
Демократик давлат ва фуқаролик жамиятини, унинг институтларини ривожлантириш бугунги кун тартибига бошқарувнинг замонавий ва адолатпарвар тизимини яратиш вазифасини қўймоқда. Зеро, жамият ҳаётида кечаётган жараёнлар давлат бошқарувини ислоҳ қилиш ва шу орқали ҳокимиятнинг номарказлашуви, ҳокимият бўғин ва поғоналарининг жамоатчилик назорати ва бир-бирини тийиб туриш каби функциялари вужудга келишини тақозо этади. Шу жиҳатдан олганда институционаллашув жараёни фуқаролик жамияти институтларининг фаолиятини тўғри ва мақбул тарзда амалга ошириш, қолаверса, уларнинг вазифаларини сарҳисоб қилиш кафолати сифатида қаралади. Мазкур жиҳатлардан келиб чиқиб, илмий мақоламизда мамлакатимиздаги давлат ва жамият муносабатлари танқидий таҳлил қилиниб, тараққиёт истиқболлари бўйича дунёнинг ривожланган давлатлари тажрибаси
ўрганилган ҳолда тавсиялар берилди.
Мақолада глобаллашув жараёнларида фуқаролик жамияти ривожланишининг айрим масалалари таҳлил қилинган. Муаллиф томонидан фуқаролик жамиятининг институциявий асослари танқидий таҳлили амалга оширишга ҳаракат қилинган. Муаллиф глобаллашув даврида Ўзбекистон Республикасида фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш ва такомиллаштиришга эҳтиёж мавжудлиги ҳақида хулоса қилган.
Маълумки, ҳар бир давлат ривожини баҳолашдаги муҳим мезонлардан бири бу аѐлларнинг жамиятдаги мавқеи ва уларнинг ижтимоий фаоллик даражасидир. Аёлларнинг жамиятдаги мавқеи ва ўрнини кўтариш давлатимизнинг устувор ва асосий йўналишларидан бири бўлиб келмоқдаки, бу юртимизда аѐлларнинг ижтимоий ҳуқуқлари кафолатланганлиги ва муҳофазаланганлигидан далолат беради. Чиндан ҳам аѐлни улуғлаган, авайлаб -асраган юртнинг
келажаги порлоқдир. Ҳар қайси давр ва ҳар қайси жамиятда ҳам аѐл жамият тараққиѐтининг асосий таянчи бўлиб келган. Тарих саҳифаларидан бизга маълумки, ҳукмдорлар, бўлгуси шаҳзодаларнинг тарбияси иймонли, фозила аѐлларга топширилган.
In this article, the spiritual and moral environment of society differs from the social environment in that it appears as a factor directing the moods, views, aspirations of subjects of different classes of society to a certain goal, while, to this day, the social environment is studied as a micro, macro environment, however, in addition to the micro and macro environment, the presence, perhaps the structure of morality in inter-Environmental Communication has been noted to play a specific role.
Мазкур мақолада ер участкаси давлат ва жамият эҳтиёжлари учун олиб қўйилиши тартиби ва олиб қўйишнинг ҳуқуқий асослари таҳлил қилинган. Ер участкаси давлат ва жамият эҳтиёжлари учун олиб қўйилган тақдирда тўланиши лозим бўлган компенсация турлари ҳам ўрганилган. Ўрганиш натижасида ер участкасини давлат ва жамият эҳтиёжлари учун олиб қўйиш билан боғлиқ қонунчиликдаги камчиликлар ҳам аниқланди ва уларни бартараф этиш учун тавсиялар ишлаб чиқилди. Бундан ташқари, мақолада назариётчи олимларнинг мазкур ижтимоий муносабатга оид қарашлари келтириб ўтилган ҳамда ривожланган давлатларда мазкур масала қай даражада ўз аксини топганлигига ҳам аниқлик киритилган. Шунингдек, муаллиф томонидан ер участкасини олиб қўйилиши муносабати боғлиқ қонун бузилишлари юзасидан статистик маълумотлар таҳлили ҳам амалга оширилган
Мақолада Ўрта Осиёда фуқароликжамияти тўғрисидаги ғояларнинг шаклланиши ва тараққиёти, мутафаккирларнинг жамиятда илм маърифатни ривожлантириш, инсон камолотига эришиш, адолатпарварлик, қонунийлик, инсонпарварлик тўғрисидаги фикрлари таҳлил этилган.
Мақола фуқаролик жамиятида нодавлат нотижорат ташкилотларнинг роли мавзусига бағишланган, Ўзбекистон Республикасидаги нодавлат нотижорат ташкилотларнинг ҳуқуқий асослари кўрсатилган, фуқаролик жамияти фаолияти самарадорлигини оширишда нодавлат нотижорат ташкилотларнинг фаоллигининг ахамияти ва зарурлигини асослаб берган.