S H A R Q M A S H ’ A L I
74
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИ
ҲУДУДЛАРИДА
ХИТОЙ
ХАЛҚ
РЕСПУБЛИКАСИ
БИЛАН
ҲАМКОРЛИК
ШАЗАМАНОВ
ШОАЗИМ
Сиёсий
фанлар
номзоди
,
доцент
,
ТошДШИ
Аннотация
.
Мазкур
илмий
мақолада
Ўзбекистон
Республикаси
вилоятларида
ХХРнинг
бизнес
фаолияти
,
ривожланиш
хусусиятлари
ва
истиқболлари
,
шунингдек
,
таъсири
масалалари
таҳлилга
тортилади
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
“
Халқ
сўзи
”,
бизнес
,
сиёсат
,
истиқбол
,
банк
,
молия
,
ижтимоий
-
ғоявий
қарашлар
,
Марказий
Осиё
,
Ўзбекистон
,
ХХР
,
даврий
нашрлар
,
темир
йўллари
,
автомобиль
йўллар
,
авиатранспорт
,
маданий
мерос
,
таълим
,
ислоҳот
,
лойиҳа
,
сармоя
.
Аннотация
.
В
представленной
статье
рассматриваются
вопросы
ведения
бизнеса
КНР
,
осо
-
бенности
его
развития
и
модернизации
в
регионах
Республики
Узбекистан
.
Опорные
слова
и
выражения
:
“
Народное
слово
”,
бизнес
,
политика
,
перспектива
,
банк
,
финансы
,
социально
-
идеологические
взгляды
,
Центральная
Азия
,
Узбекистан
,
КНР
,
периодическое
издание
,
железная
дорога
,
автомобильная
дорога
,
авиатранспорт
,
культурное
наследие
,
образование
,
реформа
,
проект
,
инвестиция
.
Abstract.
In the presented article there is considered and analyzed the problem of business activity of
the PRC, features of its development and modernization, questions of influence on the regions of the
Republic of Uzbekistan.
Keywords and expressions:
“Xalq so‘zi”, business, politics, perspective, bank, financial, socio-
ideological views, Central Asia, Uzbekistan, PRC, periodical, iron, road, air transport, cultural heritage,
education, reform, project, investments
Сўнгги
2016-2017
йилларда
“
Халқ
сўзи
”,
“
Ишонч
”, “
Ўзбекистон
адабиёти
ва
санъати
”
газеталарида
чоп
этилган
материалларни
ўр
-
ганар
эканмиз
,
матераиллар
таҳлили
ХХР
ўзининг
бизнес
билан
боғлиқ
сармояларини
Ўзбекистоннинг
ҳудудларига
ётқизмоқда
.
Уш
-
бу
маънода
айтадиган
бўлсак
,
ХХР
ин
-
вестицияларининг
асосий
қисми
Ўзбекис
-
тоннинг
вилоятларини
ривожлантиришга
қа
-
ратилмоқда
,
деган
қараш
мантиқан
тўғрироқ
.
Бунга
“
Пиллани
чуқур
қайта
ишлайдиган
“
Бу
-
хоро
Бриллант
Силк
”
Ўзбекистон
–
Хитой
қўшма
корхонаси
”
1
ёки
“
Ўзбекнефтгаз
”
АЖ
ва
Хитой
миллий
нефть
–
газ
корпорацияси
(CNPC)
ўртасида
2006
йил
июнь
ойида
ту
-
зилган
битим
доирасида
Қоракўл
инвестиция
блокида
Денгиз
кўл
газ
конденсати
конининг
Хўжасаят
участкаси
,
Хўжадавлат
ва
Шарқий
Олот
газ
конденсати
конлари
очилиши
”
2
бунга
1
Афғонистон
Президентининг
Бухорога
ташрифи
/
“
Халқ
сўзи
” 2017
йил
7
декабрь
,
№
246 (6940).
2
Газ
конденсати
конлари
очилди
. “
Халқ
сўзи
”/
2017
йил
7
декабрь
,
№
246 (6940).
–
Б
. 1
–
3.
мисол
бўлиши
мумкин
.
Маълумотда
келтири
-
шича
, “
лойиҳага
асосан
, 47
километр
магист
-
раль
газ
қувури
, 15,7
километр
шлейф
газ
қувури
ётқизилган
.
Хўжасаят
участкасини
ободонлаштириш
, 72
кишига
мўлжалланган
шаҳарча
барпо
этиш
ишлари
якунланган
. 2
та
янги
қудуқ
бурғаланган
,
учта
қудуқ
капитал
таъмирланган
,
табиий
газ
қазиб
чиқаришни
назорат
қилиш
учун
замонавий
автоматлаш
-
тирилган
бошқариш
пульти
қурилган
”
3
.
Шунингдек
, “...
Миллий
банкнинг
970
минг
долларлик
кредити
эвазига
Хитойдан
замона
-
вий
техника
ва
чиқинди
саралаш
линияси
олиб
келинди
.
Хитой
томон
билан
яна
“
олтита
ли
-
нияни
сотиб
олиш
бўйича
шартномалар
мўл
-
жалланган
4
”.
Қашқадарё
вилоятида
хитойлик
шериклар
билан
ҳамкорликда
енгил
саноат
корхонаси
қад
ростламоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
3
Газ
конденсати
конлари
очилди
.
Халқ
сўзи
/ 2017
йил
7
декабрь
,
№
246 (6940).
–
Б
. 1.
4
“
Халқ
сўзи
” 2017
йил
14
март
,
№
51(6745).
–
Б
. 1.
S H A R Q M A S H ’ A L I
75
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
жойларда
амал
-
га
оширилаётган
бунёдкорлик
ва
ободонлаш
-
тириш
ишлари
,
ижтимоий
-
иқтисодий
ислоҳот
-
ларнинг
бориши
билан
яқиндан
танишиш
,
халқ
билан
мулоқот
қилиш
мақсадида
24
фев
-
раль
куни
Қашқадарё
вилоятига
ташриф
чоғида
,
тўқимачилик
маҳсулотлари
ишлаб
чи
-
қаришга
ихтисослаштирилган
“
ЛТ
Текистиль
Интернейшнл
”
Ўзбекистон
–
Хитой
–
Нидерлан
-
дия
қўшма
корхонаси
лойиҳаси
билан
таниш
-
ди
.
Мазкур
корхонанинг
ишга
туширилиши
ҳудудда
йилига
22
минг
тонна
рақобатбардош
аралаш
калава
ип
ва
50
миллион
квадрат
метр
ип
-
газлама
ишлаб
чиқариш
қувватига
эга
бўлади
.
Корхона
маҳсулотларининг
80
фоизи
экспортга
йўналтирилади
1
.
Бугунги
кунда
1964
йилда
Навоийда
бар
-
по
этилган
“
Навоийазот
”
акциядорлик
жа
-
миятини
замонавий
асбоб
-
ускуналар
билан
жиҳозлаш
,
модернизациялашга
аҳамият
қа
-
ратилмоқда
.
Корхонада
қишлоқ
хўжалиги
,
нефть
-
газ
тармоғи
,
энергетика
ва
тоғ
-
кон
саноати
маҳсулоти
учун
70
дан
ортиқ
тур
-
даги
маҳсулот
ишлаб
чиқарилади
.
Жамият
ҳудудида
учта
йирик
инвестицион
лойиҳа
–
поливинилхлорид
(
ПВХ
),
каустик
сода
ва
метанл
ишлаб
чиқариш
,
амиак
ва
карбамид
ишлаб
чиқариш
ҳамда
азот
кислотаси
ишлаб
чиқариш
корхоналари
қурилиши
давом
эт
-
моқда
.
Поливинилхлорид
(
ПВХ
),
каустик
сода
ва
метанол
лойиҳасининг
умумий
қий
-
мати
500
миллион
АҚШ
долларидан
ошади
.
Қурилиш
ишлари
Хитойнинг
“China Engi-
neering CO.LTD”
ва
“HQC (Shanghai)”
ком
-
паниялари
консорсиуми
билан
ҳамкорликда
амалга
оширилмоқда
.
Корхона
фойдала
-
нишга
туширилгач
,
йилига
импорт
ўрнини
босувчи
100
минг
тонна
поливинилхлорид
,
75
минг
тонна
каустик
сода
, 300
минг
тонна
метанол
тайёрланади
. 900
дан
ортиқ
иш
ўрни
яратилади
.
Маҳсулотнинг
50
фоиздан
зиёди
-
ни
экспорт
қилиш
кўзда
тутилган
2
.
1
Инсон
манфаатларини
таъминлаш
,
халқимиз
тур
-
муш
фаровонлигини
янада
юксалтириш
-
барча
саъй
-
ҳаракатларимизнинг
асосидир
/ “
Халқ
сўзи
” 2017
йил
25
февраль
,
№
41 (6735).
–
Б
. 1.
2
Тошкент
оқшоми
. 2018
йил
20
апрель
,
№
75 (13.672)
–
Б
. 1.
Шаҳрисабз
шаҳрида
ҳам
“
Шаҳрисабз
”
ло
-
гистика
маркази
мева
-
сабзавотларни
етишти
-
риш
,
тайёрлаш
,
қабул
қилиш
,
саралаш
,
қайта
ишлаш
,
жаҳон
талабларига
мос
лабарато
-
рияларда
текшириш
,
қадоқлаш
ҳамда
ҳўл
,
музлатадиган
ва
қуритилган
ҳолда
экспорт
қилиш
билан
шуғулланади
.
Марказ
тўла
қувват
билан
ишга
тушгач
,
у
ерда
ишлаб
чиқарилган
маҳсулотлар
бошқа
давлатлар
қатори
Хитойга
ҳам
экспорт
қилинади
3
.
Қашқадарё
вилояти
Қамаши
туманидаги
“
Муродали
фарм
текстиль
”
маъсулияти
чек
-
ланган
жамияти
раҳбари
Муродали
Фармо
-
новнинг
таъкидлашича
, “
Муродали
фарм
текстиль
”
корхонаси
пахта
толасининг
энг
паст
навини
қайта
ишлаб
,
экспортбоп
маҳсу
-
лотлар
тайёрлашга
ихтисослашган
бўлиб
,
унинг
асосий
қисми
Россия
,
Хитой
,
Қозоғис
-
тон
каби
давлатларга
сотилади
”
4
.
Олтинкўл
туманидаги
“
Андижон
чарм
”
масъулияти
чекланган
жамияти
саноатбоп
чарм
ишлаб
чиқаришга
ихтисослашган
бўлиб
,
ушбу
масъулияти
чекланган
жамият
Хитой
-
нинг
“Alashankou huaroi trade co.LTD”
кор
-
хонаси
билан
чарм
етказиб
бериш
юзасидан
1
миллион
АҚШ
долларлик
шартнома
имзо
-
лади
”
5
.
Ўтган
йиллар
ичида
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
билан
ХХР
пиллачилик
соҳасини
ривожлантиришга
жиддий
аҳамият
қаратиб
келмоқда
.
ХХР
пиллачилик
соҳасида
ҳам
кат
-
та
тажрибага
эга
.
Шундай
экан
,
ХХР
келгу
-
сида
Ўзбекистон
пиллачилигини
ривожланти
-
ришда
ҳам
ўз
тажрибалари
билан
салмоқли
ўрин
тутиши
мумкин
.
Бугунги
кунда
Сурхон
-
дарё
вилоятида
ХХР
тажрибалари
асосида
пилла
қуртини
етиштириш
,
боқиш
ва
парва
-
ришлаш
кенг
жорий
этилмоқда
.
Вилоятда
хи
-
тойлик
мутахассислар
иштирокида
янги
тоғ
-
кон
қазилмаларини
излаб
топиш
бўйича
экспедициялар
амалга
оширмоқда
.
3
Инсон
манфаатларини
таъминлаш
,
халқимиз
тур
-
муш
фаровонлигини
янада
юксалтириш
-
барча
саъй
-
ҳаракатларимизнинг
асосидир
/ “
Халқ
сўзи
” 2017
йил
25
февраль
,
№
41 (6735)
–
Б
. 1.
4
“
Халқ
сўзи
” 2017
йил
18
январь
,
№
13 (6707).
–
Б
. 1.
5
Хориждан
йирик
буюртма
/ “
Халқ
сўзи
” 2017
йил
20
июль
.
S H A R Q M A S H ’ A L I
76
Наманган
вилояти
Мингбулоқ
туманида
“
Мингбулоқнефть
”
Ўзбекистон
–
Хитой
қўш
-
ма
корхонаси
фаолият
кўрсатмоқда
. “
Минг
-
булоқ
”
конида
қидирув
ва
қазиб
олиш
лойи
-
ҳаси
узоқ
истиқболга
мўлжалланган
кенг
кўламли
лойиҳадир
.
Лойиҳа
доирасида
4
қидирув
–
бурғилаш
қудуғи
ишга
туширилади
ва
4
мавжуд
қудуқ
капитал
таъмирланади
.
Мазкур
лойиҳа
Ўзбекистон
Республикаси
-
нинг
2017
йил
Давлат
инвестиция
дастури
-
нинг
манзилли
рўйхатига
киритилган
бўлиб
,
айни
пайтда
бош
пудратчи
– “Xibu Duolling
Engineering”
компанияси
томонидан
бурға
-
лаш
майдони
ва
вахта
қароргоҳидаги
тайёр
-
гарлик
ишлари
якунига
етказилди
.
Мингбу
-
лоқ
нефть
кони
маъмурий
биносини
таъмир
-
лаш
,
М
15
қидирув
-
бурғалаш
қудуғини
ишга
тушириш
ва
бошқа
тадбирларни
амалга
ошириш
учун
Хитой
молия
-
тижорат
инсти
-
тутлари
киритадиган
15
миллион
долларга
тенг
сармоя
ўзлаштирилиши
кўзда
тутилган
.
Хитой
Миллий
нефть
-
газ
корпорацияси
мам
-
лакатимиздаги
углеводород
конларини
қиди
-
риш
ва
қазиш
,
Муборак
газ
-
кимё
мажмуа
-
сида
табиий
газни
чуқур
қайта
ишлаш
жараё
-
нида
ҳам
фаол
иштирок
этмоқда
.
Шунинг
-
дек
, “
Хитой
тажрибаси
асосида
Ўзбекис
-
тоннинг
барча
ҳудудида
кичик
гидроэлектр
станциялари
қурилиши
”
1
кўзда
тутилмоқда
.
ХХРдан
келган
инвесторлар
вилоятларга
нафақат
сармоя
,
балки
ўзларининг
фойдали
ва
амалий
таклиф
,
ғоялари
билан
ҳам
Ўз
-
бекистонда
ислоҳотларни
амалиётга
тадбиқ
этиш
,
имкониятларни
рўёбга
чиқаришда
фаоллик
кўрсатиб
келмоқда
. “
Самарқанд
вилоятида
тери
хом
ашёсини
тайёрлаш
ва
қайта
ишлаш
,
чарм
-
пойабзал
соҳасини
ри
-
вожлантириш
бўйича
ҳам
хитойлик
инвес
-
торлар
ўз
таклифларини
баён
қилди
.
Оқдарё
туманидаги
“
Юнусжон
аҳли
”
оилавий
корхо
-
наси
томонидан
соя
оқсили
изоляти
ишлаб
чиқиш
лойиҳаси
амалга
оширилди
.
Йилига
26
тонна
соя
донини
қайта
ишлаш
қувватига
эга
корхона
Хитой
етакчи
компанияларининг
замонавий
ускуналари
билан
жиҳозланди
”
2
.
1
“
Халқ
сўзи
” 2017
йил
8
июль
,
№
134(6828)
–
Б
. 1–2.
2
“
Халқ
сўзи
”. 2017
йил
15
апрель
№
75 (6769)
–
Б
. 1.
Томонлар
манфатлари
учун
хизмат
қилувчи
брифинглар
ўтказишни
йўлга
қўйиш
амалда
кучайди
.
Бунга
Тошкентда
ХХРнинг
Ўзбе
-
кистондаги
элчихонаси
савдо
-
иқтисодий
ма
-
салалар
бўйича
маслаҳатчиси
девонхонаси
томонидан
“
Ўзбекистон
–
Хитой
савдо
-
иқти
-
содий
муносабатлари
замонавий
босқичда
”
мавзуидаги
брифинг
мисол
бўлиши
мумкин
3
.
Ўзбекистон
ва
ХХРда
амалга
оширилаёт
-
ган
ислоҳотларни
қиёсий
ўрганиш
кераклиги
масаласига
аҳамият
қаратилмоқда
.
Чунончи
,
ХХР
ислоҳотлар
борасида
ўзининг
анъана
-
вий
қарашларига
эга
ноёб
мамлакатлардан
эканлиги
билан
ҳам
тажриба
вазифасини
ўташи
мумкин
.
Масалан
,
и
.
ф
.
д
.
М
.
Раҳма
-
товнинг
“
Кластер
”
интеграция
,
инновация
ва
иқтисодий
ўсиш
мезони
”
мақоласига
аҳа
-
мият
қаратишнинг
ўзи
етарли
4
.
Унда
му
-
аллиф
ХХРнинг
“
маданий
инқилоб
”
дан
ке
-
йин
ислоҳотлар
билан
боғлиқ
юзага
келган
вазият
ва
Дэн
Сяопиннинг
ислоҳотлар
фао
-
лиятига
қисқача
тўхталади
.
Мазкур
мақолада
“
Дэн
Сяопин
хитойлик
раҳабрларнинг
ик
-
кинчи
авлодини
яратди
,
янгича
фикрлаш
ва
тафаккурга
асос
солди
,
Чин
(
ХХР
)
ўлкаси
-
даги
иқтисодий
ислоҳотлар
ташаббускорига
айланди
.
Оз
муддатда
мазкур
давлат
нафақат
иқтисодий
-
ижтимоий
барқарорликка
эриш
-
ди
,
балки
дунё
сайёрамиз
бозорининг
етакчи
давлатларидан
бирига
айланди
”
5
деган
фикр
3
“
Халқ
сўзи
”. 2017
йил
27
июль
№
27 (6841)
–
Б
. 1.
4
И
.
ф
.
д
.
профессор
Муртазо
Раҳматовнинг
“
Кластер
инновация
ва
иқтисодий
ўсиш
мезони
”
сарлавҳаси
остида
чоп
этилган
мақоласида
“
Инновацион
клас
-
тер
....
хом
ашёни
чуқур
қайта
ишлаш
билан
боғлиқ
кохоналарни
бирлаштирувчи
ишлаб
чиқариш
услу
-
бидир
”,
деган
таърифни
беради
/ “
Халқ
сўзи
”
2018
йил
28
февраль
,
№
40 (6998)
–
Б
. 2.
5
Раҳматов
М
.
Кластер
интеграция
,
инновация
ва
иқтисодий
ўсиш
мезони
/ “
Халқ
сўзи
” 2018
йил
28
февраль
,
№
40 (6998)
–
Б
. 1. “
Халқ
сўзи
”
мухбири
Т
.
Қамаровнинг
“
Илғор
технологик
ишлаб
чиқариш
маркази
”
рукн
остида
чоп
этилган
мақоласида
,
Жиззах
вилояти
“
Жиззах
”
махсус
индустриал
зонасида
ўтган
қисқа
давр
мобайнида
158,2
млн
.
АҚШ
долларига
тенг
бўлган
24
та
лойиҳани
амалга
ошириш
маъқулланди
.
Ҳозирда
бу
ерда
68,2
миллион
доллар
миқдорида
инвестиция
ўзлаштирилиб
, 13
та
лойиҳа
ҳаётга
тадбиқ
этилди
. 2015
йил
давомида
102
млрд
.
сўмлик
маҳсулот
тайёрланган
бўлса
,
шундан
6,4
миллион
долларлик
қисми
экспорт
қилинди
.
Умуман
олганда
, 2016
йилда
S H A R Q M A S H ’ A L I
77
мутахассислар
диққатини
ўзига
тортиши
та
-
биий
.
Дэн
Сяопин
ислоҳотлар
меъмори
си
-
фатида
танг
аҳволда
қолган
ХХР
иқтисо
-
диётини
ботқоқдан
олиб
чиқди
,
ташқи
сиёсат
бобида
ҳам
мамлакат
имджини
шаклланти
-
риш
ва
обрўини
тиклашда
ҳал
қилувчи
ўрин
тутди
.
Бугунги
ҳукумат
томонидан
Дэн
Сяопиннинг
ХКПда
геронтология
масаласи
билан
боғлиқ
“
ёшни
чеклаш
”
қарашларига
амалда
ўзгартиришлар
киритилиб
Конститу
-
циясида
“
чексиз
”
деган
тушунча
киритилди
.
Бошқа
бир
томондан
,
ХХРда
ҳам
коррупция
билан
боғлиқ
юзага
келаётган
вазият
ва
унинг
оқибатларини
бартараф
этиш
учун
коррупцияни
ҳал
этиш
муаммоларини
давлат
сиёсати
даражасига
чиқишини
унинг
исло
-
ҳотларнинг
қусури
сифатида
қараш
керак
бўлади
.
Ушбу
ўринда
ХХРнинг
коррупцияга
қарши
кураш
тажриба
ва
механизмларини
ўрганиш
масаласи
амалдаги
ҳокимиятга
ишонч
,
тараққиёт
ва
барқарорликни
таъмин
-
лаш
ва
мустаҳкамлаш
нуқтаи
назардан
амал
-
да
фойдаси
кўпроқ
.
ХХРда
ҳозир
ҳам
ривож
-
ланаётган
Денгиз
бўйи
минтақа
районлари
билан
ички
минтақа
ва
миллий
автоном
районлар
ўртасидаги
ижтимоий
-
иқтисодий
тафовутлар
сақланиб
қолмоқда
.
ХХР
халқаро
майдонда
имкониятлари
чексиз
,
буюк
давлат
сифатида
қаралмоқда
экан
,
юқоридаги
муам
-
моларнинг
қандай
ҳал
этилиши
,
унинг
бора
-
сида
ишлаб
чиқилаётган
чора
-
тадбирлар
,
механизмлари
халқаро
ҳамжамиятни
ўзига
тортиши
мумкин
бўлган
асосий
жиҳат
.
Наза
-
римизда
ХХРнинг
ислоҳотлар
боис
ижтимо
-
ий
-
сиёсий
ҳаётида
кечаётган
жараёнларни
ичидан
ўрганиш
тадқиқотчи
учун
маъқул
кўринади
.
Қолаверса
,
бу
алоҳида
тадқиқот
ва
изланишларни
тақозо
қиладиган
масала
.
Мазкур
ўринда
журнал
саҳифларида
ҳам
Хитой
тажрибаларини
ўрганишга
бағишлаб
чоп
этилаётган
илмий
мақолалардан
кўз
юм
-
маслик
керак
.
Уларнинг
таҳлилий
масалала
-
“
Жиззах
”
махсус
индустриал
зонасида
фаолият
кўрса
-
таётган
корхоналар
томонидан
370
млрд
.
сўмлик
саноат
товарлари
ишлаб
чиқариш
49,5
млн
.
АҚШ
долларлик
экспорт
амалиётини
бажариш
кўзда
тутилган
эди
/
“
Халқ
сўзи
” 2016
йил
18
февраль
,
№
35 (6470)
–
Б
. 2.
рига
ҳам
жиддий
эътибор
қаратиш
зарур
кўринади
.
Х
.
Тўхтаровнинг
“
Хитой
тарақ
-
қиётида
либераллаштириш
сиёсати
”
номли
мақоласи
бунга
ёрқин
мисол
бўлиши
мум
-
кин
.
Мақолада
“
хусусий
мулкчиликка
янги
муносабатлар
асосида
ёндашила
бошланган
-
лиги
ҳамда
давлатнинг
мулкчилик
шаклла
-
рини
чегаралашга
нисбатан
аралашувига
чек
қўйилиши
иқтисодий
соҳада
амалга
оширил
-
ган
ислоҳотларни
янада
кучайтиришнинг
асосий
омили
бўлмоқда
.
Бугун
мамлакатда
фаолият
кўрсатаётган
жами
корхоналарнинг
0,4
фоизи
давлатга
тегишли
бўлиб
, 90
фоиз
-
дан
ортиғи
эса
нодавлат
корхоналаридир
”
1
.
М
.
Атаниязованинг
“
Меҳнат
миграцияси
”
мақоласида
“
Хитой
фуқароларининг
35
фои
-
зи
хориж
давлатларида
меҳнат
қилиши
”
ҳақидаги
фикрлар
келтириб
ўтилади
.
Бундай
фикр
бизда
хитойликларнинг
хорижда
иш
бандлиги
фаолияти
билан
боғлиқ
маълум
тасаввурлар
пайдо
қилади
.
Бинобарин
,
ХХР
-
нинг
ислоҳотлар
сабаб
халқаро
майдондаги
давлат
имижи
,
маданият
ва
таълим
билан
боғлиқ
ташқи
сиёсатининг
таъсири
кучайди
.
Хитой
томони
Ўзбекистонда
эркин
иқти
-
содий
ва
кичик
саноат
зоналарини
яратишни
қўллаб
-
қувватлаш
билан
ҳам
ислоҳотлар
жараёнининг
муҳим
омили
бўлиб
қолмоқда
.
2016
йил
26
октябрдаги
Фармонига
мувофиқ
,
ушбу
ҳудуд
“
Ангрен
”
эркин
иқтисодий
зона
-
си
,
деб
аталди
.
Мазкур
иқтисодий
зонани
ривожлантириш
учун
йирик
лойиҳалар
амал
-
га
оширилмоқда
.
Улардан
бири
Хитойнинг
“
Поли
текноложиз
”
компанияси
билан
ҳам
-
корликда
конвейер
ленталари
,
қишлоқ
хўжа
-
лиги
техникаси
ва
автомобиль
шиналари
ишлаб
чиқариш
лойиҳасидир
.
Лойиҳага
кў
-
ра
,
йилига
100
минг
погон
метр
конвейер
лентаси
, 200
мингта
қишлоқ
хўжалиги
тех
-
никаси
шинаси
, 3
миллион
дона
автомбиль
шинаси
ишлаб
чиқиш
режалаштирилган
”
2
.
“
ХХР
мазкур
ўринда
маҳаллий
хом
ашё
1
Тўхтаров
Х
.
Хитой
тараққиётида
либераллаштириш
сиёсати
// “Jamiyat va boshqaruv”.
№
3, 2009
йил
.
–
Б
. 75.
2
Саноатни
янада
ривожлантириш
ва
улкан
бунёд
-
корлик
ишлари
истиқболлари
/ “
Халқ
сўзи
” 2017
йил
22
июль
№
144 (6838).
–
Б
. 1.
S H A R Q M A S H ’ A L I
78
ресурсларини
чуқур
қайта
ишлаш
асосида
юқори
қўшилган
қийматли
маҳсулотларни
тайёрлаш
бўйича
қўшма
ишлаб
чиқариш
-
ларни
ташкил
қилишга
Хитой
корхоналарини
рағбатлантиради
”
1
.
Бундан
ташқари
“AWP”
Ўзбекистон
-
Хитой
қўшма
корхонасида
тайёр
-
ланаётган
сантехника
жиҳозлари
, “Peng Sheng
Feed”
корхонасининг
чорва
моллари
учун
махсус
озуқалар
, “Master Builing Products”
кор
-
хонасининг
қувурлари
хорижда
ҳам
харидор
-
гир
, “Peng Zhong Xing Sheng”
қўшма
корхона
-
сида
7,6
миллиард
сўмлик
мобиль
телефонлар
,
“Auto Pad Systems”
корхонасида
564,5
мил
-
лион
сўмлик
тормоз
колодка
ва
накладкалари
,
“Yorqin chiroqlar”
корхонасида
420
миллион
сўмлик
тежамкор
лампалар
ишлаб
чиқарилиб
,
харидорларга
етказилди
.
Қарийб
800
та
иш
жойи
очилиб
,
шунча
кишининг
бандлиги
таъминланди
”
2
.
Сергей
Левченко
ва
Ленуре
Адилшаева
-
ларнинг
2017
йил
7
июнда
“
Халқ
сўзи
”
газета
-
сида
келтирилган
маълумотларига
кўра
, “
ХХР
томонидан
киритилган
инвестициялар
ва
кре
-
дитлар
эвазига
нефть
-
газ
,
кимё
,
тоғ
-
кон
саноа
-
ти
,
АКТ
соҳаси
,
қурилиш
материаллари
ишлаб
чиқариш
ҳамда
йўловчи
транспортини
ривож
-
лантириш
йўналишларида
кўплаб
лойиҳалар
ҳаётга
татбиқ
этилди
.
Ҳозирги
кунда
Хитой
-
нинг
“Wenzhou Jinsheng Trade” “ZTE”,
“Huawei”, “ZTT”, “Juita Sewing Machine”, “Fuan
Huari Brake Materials” “ Xinjiang Nixian Interna-
tional”
ва
бошқа
компаниялари
самарали
иш
олиб
боряпти
”
3
.
Ўзбекистон
бозорига
пластмас
-
са
маҳсулотларини
қайта
ишлаш
ускуналарини
етказиб
беришда
ҳам
Хитой
пешқадамлик
қил
-
моқда
.
Хитой
Ўзбекистон
билан
ушбу
соҳа
бў
-
йича
ҳамкорликни
10
йил
муқаддам
бошлаган
4
.
Ўзбекистон
бозори
учун
интернет
тармо
-
ғини
ривожалантириш
ва
унга
аҳамият
маса
-
1
Ўзбекистон
Республикаси
ва
Хитой
Халқ
Респуб
-
ликаси
ҳар
томонлама
стратегик
шериклик
муноса
-
батларини
янада
чуқурлаштириш
тўғрисида
Қўшма
баёнот
/ “
Халқ
сўзи
”. 2017
йил
19
май
,
№
99 (6793)
–
Б
. 1.
2
“
Халқ
сўзи
” 2016
йил
19
февраль
,
№
35 (6470)
–
Б
. 2.
3
Эркин
иқтисодий
зоналар
салоҳияти
2017
йил
7
июнь
,
№
112 (6806)
–
Б
. 1–2.
4
Харидоргир
маҳсулотларнинг
сири
нимада
? “
Халқ
сўзи
”. 2017
йил
21
сентябрь
,
№
190 (6884)
–
Б
. 3.
ласи
ҳам
истиқболда
бозор
эҳтиёжи
ўсиб
бо
-
раётган
соҳага
айланмоқда
.
Бинобарин
,
ХХР
-
нинг
интернетни
ривожлантиришга
бўлган
му
-
носабатни
қарайдиган
бўлсак
,
бу
соҳани
ри
-
вожлантириш
учун
жиддий
аҳамият
қаратил
-
моқда
: “
Хитойда
IT-
технологиялари
соҳасини
янада
ривожлантириш
мақсадида
умумий
капи
-
тали
100
миллиард
юань
(14,56
миллиард
АҚШ
доллари
)
га
тенг
янги
инвестицияси
жорий
этил
-
ди
,
унинг
фаолияти
интернет
лойиҳаларини
амалга
оширишга
қаратилади
.
Мақсад
яқин
ке
-
лажакда
мамлакатни
глобал
бозорнинг
асосий
иштирокчиларидан
бирига
айлантириш
кўзда
тутилган
. “ICBC”
банки
, “China Unicom”, “Chi-
na Mobile”
мобиль
алоқа
операторлари
томони
-
дан
жамғарма
ҳисобига
30
миллиард
юань
ҳажмдаги
дастлабки
маблағ
тақдим
қилинди
”
5
.
Даврий
нашрларда
чоп
этилаётган
мақола
-
лар
мазмун
ва
савияси
қандай
бўлишидан
қатъи
назар
,
Ўзбекистон
ислоҳотлари
учун
чет
эл
ин
-
вестицияларнинг
зарурлиги
ва
уни
иқтисодиёт
-
га
жалб
этиш
механизм
ҳамда
унинг
йўлларини
излаб
топиш
бугунги
куннинг
талаби
эканлиги
очиқ
тарғибот
қилинмоқда
.
Мазкур
ўринда
,
“
Халқ
сўзи
”
да
эълон
қилинаётган
туркум
мате
-
риаллар
алоҳида
ўрин
тутмоқда
.
Бундан
ташқа
-
ри
,
телекўрсатувлар
,
айниқса
,
Ўзбекистон
24
соат
ичида
таҳлилий
информацион
дастури
-
нинг
эфирга
узатилиши
ва
унда
тайёрланаётган
туркум
материаллар
Ўзбекистоннинг
халқаро
майдонда
имижини
шакллантиришда
ҳал
қилувчи
омил
бўлмоқда
.
Зеро
,
кенг
қамровли
ислоҳотларни
бошдан
кечираётган
бугунги
Ўзбекистон
учун
ОАВнинг
ўрни
беқиёс
бўлиб
,
улар
орқали
хорижий
мамлакатлар
иштирокида
мамлакатимиз
ички
ҳаётида
кечаётган
жараён
-
лар
ҳақида
маълумотларга
эга
бўламиз
.
Ана
шу
маънода
ОАВнинг
Ўзбекистонда
ХХР
бизнеси
ва
фаолияти
ҳақидаги
илмий
мақола
ва
материаллар
,
телерепортажларнинг
тайёрланиб
эфирга
узатилаётганлиги
мақсад
айни
муддао
бўлиб
,
ХХРни
яқиндан
ўрганиш
имкониятларини
беради
.
Манбаларни
ўрганар
эканмиз
,
Ўзбекистон
вилоятларининг
ижтимо
-
ий
-
иқтисодий
ривожланишида
ХХР
салмоқли
5
“
Халқ
сўзи
” 2017
йил
24
январь
,
–
Б
. 3.
S H A R Q M A S H ’ A L I
79
ўрин
тутаётганлиги
англашилади
.
Таҳлиллар
кейинги
ўтган
2016–2018
йиллар
бу
икки
мам
-
лакат
ижтимоий
-
иқтисодий
муносабатлари
та
-
рихида
ҳал
қилувчи
давр
бўлганлигини
кўр
-
сатмоқда
.
Бундай
ўзаро
яқинлик
ХХР
тажри
-
баларининг
ислоҳотларимиз
борасидаги
имко
-
ниятларини
олдиндан
чамалаш
ва
англаш
,
стратегиямиз
йўналишларини
аниқлаб
олишда
амалий
натижаларини
бериши
тайин
.
Даврий
нашрларда
чоп
этилаётган
аксарият
мақолалар
моҳиятидан
англашимизча
,
Ўзбе
-
кистон
хорижий
давлатлар
билан
ижтимоий
ҳамкорликни
йўлга
қўйиш
,
саноат
ишлаб
чиқаришни
модернизациялаш
жараёнида
етар
-
ли
тажрибага
эга
бўлиб
бормоқда
.
Ушбу
ўринда
бир
нарсани
,
яъни
йирик
корхоналар
барпо
этилган
тақдирда
иш
бандлиги
ўз
ечи
-
мини
топиши
,
давр
руҳини
ҳис
этган
замо
-
навий
мутахассис
ва
кадрларни
тайёрлаш
,
Олий
таълимни
тубдан
ислоҳ
қилиш
,
таълим
ривожи
учун
халқаро
ҳамкорликни
кенг
йўлга
қўйишда
жиддий
эътиборни
тақозо
этади
.
Бундай
вазиятда
муносабат
ва
манфаатларини
фақат
бир
томонлама
йўналтириш
тажрибаси
амалиётда
ўзини
тўла
оқлаган
эмас
,
қолаверса
,
тарихий
тажрибалар
уни
кўп
бора
исботлаган
ҳам
.
Ўзбекистонда
кенг
қамровли
ислоҳот
-
ларни
амалга
ошришга
жиддий
киришилган
экан
,
ислоҳотларни
амалда
рўёбга
чиқаришда
нафақат
ХХР
,
балки
ғарб
дунёси
тажриба
ва
имкониятларидан
ҳам
кенг
фойдаланишга
аҳамият
қаратиш
керак
.
Бу
мамлакатимиз
иқ
-
тисодиёти
,
стратегияси
учун
жуда
муҳим
.
ЎЗБЕКИСТОН
–
ТУРКИЯ
ҲАМКОРЛИГИ
МАСАЛАЛАРИ
ИМАМОВ
БОБИР
Мустақил
тадқиқотчи
,
ҚМИИ
Аннотация
.
Ушбу
мақолада
Ўзбекистон
ва
Туркия
муносабатларининг
савдо
-
иқтисодий
,
сиёсий
ва
маданий
-
гуманитар
соҳалардаги
алоқалари
ҳамда
ўзаро
муносабатлари
ёритиб
берилган
.
Шунингдек
,
Туркия
ва
Ўзбекистон
Президентларининг
давлат
ташрифлари
ва
икки
давлат
ўртасидаги
имзоланган
ҳужжатлар
,
эришилган
келишувлар
,
ва
уларнинг
натижаларига
доир
фикр
-
мулоҳазалар
таҳлил
этилади
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
ҳамкорлик
,
муносабат
,
ташки
сиёсат
,
интеграция
,
масъулият
,
демок
-
ратия
,
илм
-
фан
,
жаҳон
маданияти
,
мустақиллиқ
,
дин
,
хавфсизлик
,
кадрлар
тайёрлаш
.
Аннотация
.
В
этой
статье
освещаются
отношения
Узбекистана
и
Турции
в
торгово
-
экономи
-
ческой
,
политической
,
культурной
и
гуманитарной
сферах
.
Также
анализируются
государственные
визиты
президентов
Турции
и
Узбекистана
,
подписанные
документы
между
двумя
странами
,
дос
-
тигнутые
договоренности
и
их
значение
.
Опорные
слова
и
выражения
:
сотрудничество
,
отношение
,
внешняя
политика
,
интеграция
,
ответственность
,
демократия
,
наука
,
независимость
,
духовная
культура
,
мировоззрение
,
религия
,
безопасность
,
подготовка
кадров
.
Abstract.
This article highlights Uzbekistan-Turkey relations in the trade-economic, political, cultural and
humanitarian spheres and their mutual relations. Also, the state visits of the Presidents of Turkey and Uzbekistan
and the signed documents between two countries, the agreements reached and their conclusions are analyzed.
Keywords and expressions:
cooperation, relationship, external policy
,
integration
,
responsibility,
democracy, science, world culture, independence, spiritual culture, religion, safety, cadre preparation.
Ўзбекистонда
хорижий
давлатлар
ва
хал
-
қаро
ташкилотлар
билан
бевосита
алоқалар
олиб
борувчи
муассасалар
тизимини
шакл
-
лантириш
,
улар
билан
сиёсий
,
иқтисодий
ма
-
даний
ва
дипломатик
алоқалар
ўрнатиш
хам
-
да
бу
алоқаларни
ривожлантириб
ўзаро
ҳам
-
корлик
даражасига
кўтариш
долзарб
масала
-
лардан
биридир
.
Қисқа
муддат
ичида
Ўзбе
-
