№ 3 (2018) Sharqshunoslik

Ушбу мақола Бобурийлар даврида мавжуд бўлган етти турдаги адабиёт ва шу адабиётлар ичида етакчи ўринни эгаллаган ва энг катта адабий меросни ташкил этган бҳакти адабиёти ва бхакт шоирлар ижодига бағишланган.

Ушбу мақолада турк халқ оғзаки драмасининг ўзига хос хусиятлари, жанрлари, ижодкорлари ҳақида фикр юритилган. “Кукла”, “Қоракўз”, “Маддоҳлик” сингари турк оғзаки драмасининг намуналари тадқиқ этилган.

Мақолада XVII–XVIII асрларда яшаб ижод қилган шоирлар – Жаъфар, Жаталлий, Атал, Афзал ва улар яратган девонлар, Валий Аврангободий, ундан ярим аср кейин яшаган Мир ва унинг “Никат уш-шуаро” тазкираси, Камол Хон Рустамий, Мирзо Муҳаммад Муқимий каби дакҳинийда қалам тебратган мутасаввиф шоирлар ижоди хусусида сўз оради.

Мақолада қисқа сатирик ҳикоялар жанри асосчиси Пак Чи Вон ижоди таҳлил қилинади. У яратган асарларга тавсиф берилади. Адиб ўзи яшаган даврни акс эттирган асарларида новаторлик элементлари асосланади.

Мин сулоласи Хитой адабиёти тарихида янги даврни бошлаб берган. Бу даврда яратилган илк романлар шарқ адабиётининг машҳур намуналарига айланган. Рус хитойшунослигида ушбу давр алоҳида ўрганилган. Мазкур мақолада рус синологиясигида хитой адабиёти, хусусан, Мин даври адабиётининг ўрганилиш масаласи ёритилган.

Абдусаттор бин Қосим Лоҳурийнинг Жаҳонгир подшоҳга бағишлаб ёзилган “Мажолиси Жаҳонгирий” асари ҳақида қисқа маълумот берилган. Мақола орқали Жаҳонгир томонидан ташкил этилган кўнгилочар йиғинлар тафсилоти ва бу тафсилотлар мазмунида акс этган Жағонгиршоҳнинг дунёқараши, шоҳ сифатидаги фаолияти, унинг қизиқишлари ва унинг Моварауннахр ҳақидаги қарашлари билан боғлиқ қизиқарли фикрлар билан танишиши мумкин.

Мақолада замонавий cаудия адабиётида аёллар ижодининг шаклланиши кўриб чиқилиб, бугунги кундаги машҳур аёл ёзувчиларининг асарлари кўлами тақдим этилган. Саудия аёл ёзувчилари ижодининг марказини умумараб адабиётига хос бўлган, шунингдек, Саудия адабиётида эркак кишининг оиладаги асосий ўринини сақлаб қолиш билан боғлиқ ўзига хос жиҳатларига эга “аёллар масаласи” эгаллайди.

Мақоланинг асосий ғояси “Машҳур аёл” ҳикоясининг асосий мазмунини акс эттиради. Бунда тенгҳуқуқлик, халқ орасида таълимни ривожлантириш, шафқатсиз мафкурага қарши кураш ғоялари тарғиб этилади. Мақолада, шунингдек, Ло Пу ёзувчиси ҳақида, унинг ижодининг ўзига хос хусусиятлари ҳақида маълумотлар берилган.

Мақолада Эрон замонавий адабиётининг моҳир таржимони Мирзо Юсуфхон ибн Эътисомийнинг таржима асарлари ҳақида маълумот берилади. Таржимон-ёзувчининг таржима асарлари орқали ўз халқининг маънавий-илмий меросига қўшган самарали фаолиятларини кўрсатади.

Мазкур мақола хитой тилида морфемалари турли тартибда келган сўзларнинг айрим хусусиятларини, ўзига хос моделларини ўрганишга бағишланган.

Тадқиқот ишида турк тилидаги ҳурмат категориясининг -ınız, -iniz / -unuz, -ünüz қўшимчаси орқали ифодаланиши ҳақида фикр юритилади. Бу қўшимчадаги кўплик маъносининг юзага келиши, такомили ва замонавий ифода шаклидаги ҳурматнинг ўрни, “шахс”дан унга оид “жисм”ларга кўчиши таҳлил этилади. Бу ҳодисанинг аналоги -lar, -ler қўшимчасининг ҳурмат ифодалашида ҳам кузатилади.

Маҳмуд Кошғарий “Девону луғатит-т-турк” асарида туркий тилда мавжуд сўз ва атмаларга изоҳ берган ва илмий ёндашган. Saw сўз-атамаси ҳам шулар жумласидандир. Ушбу мақолада мазкур сўзнинг туркий ёдномалардаги маънолари ҳамда уларнинг атама сифатида шаклланиши тадқиқ этилган.

Мақолада VII–XIX асрлар давомида Хитойда ҳукмронлик қилган сулолалар тарафидан ислом дини ва унга эътиқод қилувчилар турли номлар билан аталганлиги сабаблари ёритиб ўтилган. Бунда ҳукмрон сулолалар ўзгаргани сари ислом ва унга эътиқод қилувчиларга нисбатан қўлланилган атамалар мазкур дин асл мазмунига яқинлашиб борганлигига алоҳида эътибор берилган.

Ушбу мақола зардуштийлик илоҳиёти маъбуд ва маъбудаларининг турли диний маросимлар, кундалик урфодатлар ва маънавий ҳаётда ҳар бирига хос тарзда вазифалари тақсимоти таҳлилига бағишланган.

Мазкур мақолда Шанхай Ҳамкорлик ташкилотининг 2018 йилнинг 9–10 июнь кунлари ХХР нинг Циндао шаҳрида бўлиб ўтган Саммитида муҳокама этилган долзарб масалалар таҳлил қилинган. Шунингдек, муаллиф томонидан Саммитда хавфсизлик, маданий, гуманитар ҳамкорлик, жумладан, ёшлар манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича қабул қилинган қарорларнинг роли ва аҳамияти тўғрисидаги фикрлар баён қилинган.

Мазкур илмий мақолада Ўзбекистон Республикаси вилоятларида ХХРнинг бизнес фаолияти, ривожланиш хусусиятлари ва истиқболлари, шунингдек, таъсири масалалари таҳлилга тортилади.