S H A R Q M A S H ’ A L I
16
ПАК
ЧИ
ВОН
–
КОРЕЙС
АДАБИЁТИДА
САТИРИК
ҲИКОЯ
ЖАНРИ
АСОСЧИСИ
САЙДАЗИМОВА
УМИДА
Филология
фанлари
номзоди
,
ТошДШИ
Аннотация
.
Мақолада
қисқа
сатирик
ҳикоялар
жанри
асосчиси
Пак
Чи
Вон
ижоди
таҳлил
қилинади
.
У
яратган
асарларга
тавсиф
берилади
.
Адиб
ўзи
яшаган
даврни
акс
эттирган
асарларида
новаторлик
элементлари
асосланади
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
сатирик
ҳикоя
,
янгиланиш
,
ғоя
,
ижтимоий
ноҳақлик
,
реализм
.
Аннотация
.
В
статье
анализируется
творчество
Пак
Чи
Вона
–
создателя
такого
жанра
,
как
короткий
сатирический
рассказ
.
Дается
характеристика
его
произведений
.
Обосновываются
нова
-
торские
элементы
писателя
в
отображении
современной
ему
эпохи
.
Опорные
слова
и
выражения
:
сатирический
рассказ
,
обличение
,
идея
,
социальная
несправед
-
ливость
,
реализм
.
Abstract.
The article analyzes the creativity of the Pak Chi Von, creator of a genre as a short satirical
story. Writer’s innovative elements of the reflection of the modern era are substantiated.
Keywords and expressions:
satirical story, conviction, idea, social injustice, realism.
XVII–XVIII
асрларда
корейс
адабиётининг
ривожланиш
жараёни
мамлакатнинг
ижтимо
-
ий
-
сиёсий
ва
маданий
ҳаётидаги
янги
тенден
-
циялар
билан
тавсифланган
.
Мазкур
тенден
-
циялар
Имжин
уруши
тугаши
натижасида
давлатчиликнинг
қайта
тикланиши
,
турли
иқ
-
тисодий
ислоҳотлар
амалга
оширилиши
,
шу
-
нингдек
маърифатчилик
ғоялари
ва
амалий
фанларни
кенг
ёйиш
учун
имконият
яратган
“
Аниқ
фанлар
учун
”
ижтимоий
ҳаракатининг
фаоллашуви
билан
белгиланган
.
Ушбу
тенден
-
циялар
адабиётда
ҳам
ўз
аксини
топган
–
у
реал
воқеликни
бадиий
воситалар
ёрдамида
гавдалантиришга
янада
яқинлашган
.
Ёзувчилар
ҳаётни
ҳаққоний
акс
эттириш
-
га
интилиб
,
халқ
анъаналарига
,
ахлоқ
ва
маънавиятга
қизиқишни
кучайтирган
,
уларда
миллий
қадриятларни
кўрган
,
улардан
фой
-
даланиб
инсоннинг
шахсий
ҳаётини
,
унинг
ўзи
билан
ўзи
курашини
янада
теран
акс
эттириш
йўлини
танлаган
–
илгари
адабиёт
-
да
бу
нарса
кузатилмаган
эди
1
.
Пак
Чи
Вон
адабий
услубининг
ўзига
хос
хусусияти
шундаки
,
унинг
барча
асарлари
1
Корейская
литература
(
с
древнейших
времен
до
50-
х
годов
XX
в
.). –
Т
.:
Истиклал
, 2015. –
С
. 68.
ёрқин
публицистик
хусусият
касб
этган
,
ёзувчининг
ўзи
эса
ўзи
танлаган
ижтимоий
адиб
йўлига
ҳамиша
содиқ
қолган
.
Ўз
асар
-
лари
учун
қаҳрамонлар
танлашга
нисбатан
муаллиф
ёндашувининг
изчиллигини
айнан
шу
билан
изоҳлаш
мумкин
:
уларнинг
барча
-
си
,
одатда
,
жамиятнинг
қуйи
табақалари
ва
-
киллари
–
йўқсиллар
ва
ҳатто
гадолар
,
шу
-
нингдек
,
бошқа
табақаларнинг
камбағаллаш
-
ган
вакиллари
.
Улар
конфуцийчилик
таъли
-
мотининг
инсон
идеали
ҳақидаги
мезонлари
-
дан
узоқ
.
Аммо
,
шунга
қарамай
,
муаллиф
фик
-
рига
кўра
,
бу
одамлар
улар
ҳақида
ҳеч
бўлма
-
ганда
,
бадиий
асарда
гапириш
учун
лойиқ
.
“
Шимолий
таълимот
”
гуруҳининг
вакили
бўлган
Пак
Чи
Воннинг
қобилияти
унга
ко
-
рейс
халқининг
миллий
бойлигига
айланган
асарларни
яратиш
имконини
берди
2
.
Тўғри
,
ёзувчининг
барча
асарлари
хитой
тилида
ёзил
-
ган
ва
шу
сабабли
улар
билан
танишиш
имко
-
ниятига
маълум
вақт
фақат
китобхонларнинг
тор
доираси
эга
бўлган
.
Бундан
ташқари
,
ўша
давр
ҳукумати
Пак
Чи
Вон
асарларини
жамият
учун
хавфли
асарлар
сифатида
чоп
этишни
тақиқлаган
.
Аммо
вақт
ўтиши
билан
бу
тақиқ
2
Ўша
манба
. –
Б
. 75.
S H A R Q M A S H ’ A L I
17
бекор
қилинган
,
ёзувчининг
асарлари
корейс
халқининг
кенг
оммасига
етиб
борди
.
Пак
Чи
Вон
ижоди
адиб
ўз
асарларида
воқеликни
акс
эттириш
,
персонажларни
тас
-
вирлашга
нисбатан
янгича
ёндашувларни
қўллагани
билан
эътиборни
тортади
.
Ёзувчи
-
нинг
ёрқин
истеъдоди
унинг
“
Панчёнчак
павильонидан
норасмий
таржимаи
ҳоллар
”
деб
номланган
биринчи
асаридаёқ
намоён
бўлган
.
Шуни
қайд
этиб
ўтиш
лозимки
,
унинг
бадиий
мероси
унча
катта
эмас
.
Унга
юқорида
зикр
этилган
биринчи
асар
,
машҳур
“
Хитой
кундалиги
”,
турли
қайдлар
,
шеърлар
ва
ҳоказолар
киради
.
Аммо
шу
оз
сонли
асарларда
ҳам
жамият
олий
табақасининг
асл
моҳиятини
фош
қилган
янги
реалистик
йўналиш
ёзувчисининг
истеъ
-
доди
бўртиб
намоён
бўлган
.
Ёзувчининг
юқо
-
рида
зикр
этилган
биринчи
асари
олимлар
таба
-
қаси
ҳақидаги
аллегориялар
тўпламидир
.
Уларнинг
аёвсиз
фош
қилувчи
хусусияти
юксак
мартабали
амалдорлар
қаҳрини
қўзғатган
.
Ёзувчи
учун
бўшлиқ
ҳосил
қилинган
,
аммо
олий
табақа
вакилларининг
таъқиби
ҳам
Пак
Чи
Вонни
ўз
жамияти
воқелигини
ҳаққоний
акс
эттириш
йўлидан
қайтармаган
.
Ёзувчининг
норасмий
таржимаи
ҳоллар
тўп
-
лами
замирида
оддий
инсон
ҳаётини
жамият
олдида
ўз
мажбуриятларини
ҳис
этмасдан
боқи
беғам
ҳаёт
кечираётган
олий
табақа
вакилларига
қарама
-
қарши
қўйиш
ётади
.
“
Дворян
”
ҳикоясида
ёзувчи
ўз
даври
жамия
-
тининг
олий
табақасига
қўшилишни
“
қароқ
-
чи
бўлиш
билан
баробар
”
деб
тавсифлайди
.
XVIII
аср
корейс
насри
учун
бу
мавжуд
қонун
-
қоидалар
билан
тўқнашадиган
ўхша
-
тиш
эди
.
Ёзувчи
умр
бўйи
хитой
классик
асарларини
ўрганиш
билан
бесамар
шуғул
-
ланган
“
Муҳтарам
Мин
”
ва
“
Дворян
”
норас
-
мий
таржимаи
ҳоллари
қаҳрамонларининг
образларини
тасвирлашга
нисбатан
ўта
тан
-
қидий
ёндашади
.
Уларнинг
қашшоқ
ҳаёт
кечириши
сабабини
ёзувчи
фақат
манбалар
-
ни
билиш
ва
уларни
шарҳлаш
кўникмасига
асосланадиган
мавжуд
таълим
тизимида
кўради
.
У
таълим
тизимини
тубдан
ислоҳ
қилиш
зарур
,
деб
ҳисоблайди
.
Пак
Чи
Вон
қаҳрамонларида
инсонга
хос
бўлган
табиий
хусусиятлар
кўзга
ташланади
:
улар
мансаб
кетидан
қувмайди
,
ўз
ютуқлари
-
дан
керилмайди
,
овқат
ва
кийим
танламайди
,
энг
ифлос
ишдан
ҳам
ҳазар
қилмайди
.
Масалан
, “
Кван
Мун
”
ҳикоясидаги
гадониу
-
нинг
бундай
“
ҳаёти
”
қаноатлантиради
,
у
мансаб
ва
бойлик
ҳақида
ўйламайди
.
Бу
ерда
ҳаёт
мазмунининг
мазкур
талқини
билан
цивилизация
ютуқлари
ва
нуқсонларини
рад
этадиган
даос
турмуш
тарзи
ўртасида
алоқа
кўзга
ташланади
.
Ёзувчи
ўз
қаҳрамон
-
ларини
дунё
ташвишларидан
узоқлашган
қа
-
димги
донишмандларга
ўхшатади
.
Улар
ўз
мулоҳазаларида
даосизмнинг
биринчи
файла
-
суфи
Лаоцзива
милоддан
аввалги
IV
асрда
яшаган
файласуф
Чжуанцзи
асарларига
таяна
-
ди
.
Шундай
қилиб
,
ёзувчининг
норасмий
тар
-
жимаи
ҳолида
воқеликни
ҳаққоний
акс
этти
-
ришга
интилиш
билан
бир
қаторда
,
даосизмга
мурожаат
этиш
ҳоллари
кузатилади
.
Бизнинг
-
ча
,
бу
ёзувчининг
ўзи
яшаган
давр
воқелигини
ҳаққоний
акс
эттиришга
интилиш
жараёнида
сатирик
асосни
кучайтириш
уринишлари
би
-
лан
белгиланган
бўлса
керак
.
Норасмий
таржимаи
ҳоллар
орасида
“
Са
-
ҳоватли
ҳожатхона
тозаловчи
ҳақида
ҳикоя
”
алоҳида
диққатга
сазовор
.
Унинг
асосини
ёзувчи
ҳаётдан
олган
.
Айнан
оддий
меҳнат
-
каш
одамда
Пак
Чи
Вон
она
замин
ҳақида
ғам
чекадиган
,
ўз
халқи
,
унинг
кундалик
қувонч
ва
ташвишлари
билан
узвий
боғлиқ
бўлган
“
комил
инсон
”
ни
,
идеални
кўради
.
Бундай
меҳнаткашнинг
мамлакат
учун
аҳа
-
миятини
англаб
етиш
билан
бир
қаторда
,
ёзувчи
ўз
даври
жамиятидаги
ижтимоий
тенгсизликни
,
қўлидан
ҳеч
иш
келмайдиган
донгдор
табақанинг
қуйи
қатламлар
вакилла
-
рига
паст
муносабатини
аёвсиз
фош
қилади
.
Жамият
тараққиёти
ва
равнақи
учун
оддий
меҳнаткаш
инсоннинг
ҳақиқий
аҳамиятини
қадрсизлантирадиган
мазкур
тенгсизликни
теран
англаган
ҳолда
,
ёзувчи
новелла
унсур
-
S H A R Q M A S H ’ A L I
18
ларини
фош
қилувчи
сатира
билан
уйғунлаш
-
тиради
,
бу
эса
ҳаётни
унинг
барча
иллатлари
ва
фожиалари
билан
ҳаққоний
акс
эттириш
учун
имконият
яратади
.
Бу
XVII–XVIII
асрлар
адабиёти
,
шу
жумладан
унинг
вакили
Пак
Чи
Воннинг
улкан
бадиий
ютуғидир
.
Ҳикоя
номиёқ
унинг
мазмунини
белги
-
лайди
.
Ҳикоя
бошида
китобхон
қаҳрамон
-
нинг
ижтимоий
ҳолати
,
атрофдагиларнинг
унга
муносабати
,
у
қандай
меҳнат
билан
шуғулланиши
ҳақида
хабар
топади
.
Ҳожат
-
хона
тозаловчи
қишлоқ
ҳожатхоналаридан
ахлатни
олиб
,
уни
далага
элтиб
тўкиш
билан
шуғулланади
.
Меҳнатсеварлиги
учун
уни
ҳамқишлоқлари
ҳурмат
қилади
ва
Ом
амаки
деб
атайди
.
Файласуф
Сонгол
уни
“
Саҳоват
-
ли
ҳожатхона
тозаловчи
ҳақида
”
деб
атайди
.
Файласуф
билан
унинг
Ом
амакига
яхши
муносабатини
тушунмайдиган
йигитча
ўрта
-
сидаги
баҳс
ҳикоя
фабуласи
бўлиб
хизмат
қилади
.
Баҳсда
файласуф
инсонни
унвони
ва
мансаби
учун
эмас
,
балки
унинг
меҳнатга
бўлган
муносабати
учун
қадрлаш
лозимлиги
-
ни
исботлашга
ҳаракат
қилади
.
Бунда
ёзув
-
чининг
позицияси
ва
унинг
ҳожатхона
тоза
-
ловчига
хайрихоҳлиги
аниқ
кўзга
ташланади
.
Пак
Чи
Вон
ўз
қаҳрамонининг
фазилатлари
билан
бир
қаторда
,
унинг
чуқур
ички
дунё
-
сини
,
она
заминга
чексиз
муҳаббати
ва
беға
-
раз
меҳнатини
ҳам
акс
эттиради
.
Ушбу
меҳ
-
нат
шарофати
билан
ер
ҳатто
овлоқ
жойлар
-
да
ҳам
мўл
-
кўл
ҳосил
беради
.
Файласуф
орқали
адиб
ўз
меҳнаткашлиги
ва
юксак
маънавий
дунёси
билан
ажралиб
турадиган
инсонга
ўз
меҳр
-
муҳаббатини
ифодалайди
.
Ҳикоя
сюжети
оддий
меҳнаткаш
инсонни
донгдор
табақаларнинг
амалпараст
,
иккиюз
-
ламачи
ва
маънавий
бузуқ
вакилларига
қара
-
ма
-
қарши
қўйишга
асосланади
.
Ёзувчи
сати
-
рик
оҳангни
кучайтириш
учун
қадимги
ки
-
тоблардан
олинган
,
халқ
ҳаётидан
ўрин
олган
ва
муҳим
маънони
ифодалайдиган
ҳикматларни
келтиради
.
Ёзувчи
оддий
халқ
вакили
–
заҳматкаш
инсон
образини
яратиб
,
уни
юксак
идеал
даражасига
кўтариб
,
ҳақсизлик
ва
ижтимоий
тенгсизлик
ҳукм
сурган
жамият
иллатларини
фош
қилган
.
Кичик
сатирик
ҳикоя
устаси
бўлган
Пак
Чи
Вон
ўз
персонажлари
характерини
аниқ
ва
лўнда
тасвирлаши
билан
ажралиб
турган
.
Уларнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
тасвир
-
лашда
ёзувчи
китобхонга
уларнинг
образи
ва
асл
моҳиятини
аниқ
тасаввур
қилиш
имконини
берадиган
деталлардан
моҳирона
фойдалан
-
ган
.
Масалан
, “
Янбан
ҳақида
афсона
”
новелла
-
сида
ёзувчи
аристократия
учун
мажбурий
бўлган
хулқ
-
атвор
қоидаларини
санаб
чиқиш
йўли
билан
текинхўр
аристократнинг
ёрқин
образини
яратган
,
айни
вақтда
ҳукмрон
табақа
вакилларининг
фаолиятсизлиги
,
паразитизми
ва
ҳукмронлик
қилишга
бўлган
тийиқсиз
ин
-
тилишларини
аниқ
акс
эттирган
1
.
Ёзувчининг
новаторлиги
у
яратган
асар
-
ларнинг
ўша
давр
воқелиги
иллатларини
фош
қилувчи
кучида
намоён
бўлади
.
У
ўз
асарларида
корейс
феодализмининг
завол
топиши
даврига
хос
бўлган
типлар
галерея
-
сини
яратган
.
Унинг
новеллаларида
оддий
меҳнаткаш
инсонлар
образлари
уларнинг
меҳнати
меваларини
суиистеъмол
қиладиган
,
ёзувчи
“
улкан
чигиртка
”
га
ўхшатган
олий
табақага
қарама
-
қарши
қўйилган
.
Шу
ўринда
Пак
Чи
Вон
асарларида
намоён
бўладиган
,
уларнинг
фош
қилувчи
оҳангини
янада
кучайтирадиган
реализмнинг
алоҳида
маърифий
хусусиятини
ҳам
қайд
этиб
ўтиш
лозим
.
Бу
,
айниқса
,
эрининг
ўлимидан
кейин
беваларнинг
ўзини
ўзи
ўлдириши
одатига
тегишли
.
Ёзувчи
уни
“
Хамянлик
содиқ
аёл
Пак
ҳақида
ривоят
”
ҳикоясида
қоралайди
.
“
Фойдахўрлар
ҳақида
афсона
”
новелласида
Пак
Чи
Вон
таъмагирлик
ва
ялоқхўрликка
асосланган
“
дўстлик
”, “
Йўлбарснинг
танбеҳи
”
новелласида
эса
ҳукмрон
табақа
вакиллари
-
нинг
шафқатсизлиги
ва
иккиюзламачилигини
фош
қилади
2
.
1
Пак
Чи
Вон
(
псевдоним
Ёнам
).
Избранное
. –
Сеул
,
1956. –
С
. 57.
2
Пак
Чи
Вон
.
Жэхэйский
дневник
. –
Сеул
, 1955. –
С
. 415.
S H A R Q M A S H ’ A L I
19
Ёзувчининг
маърифатчи
сифатидаги
қа
-
рашлари
,
унинг
давлат
ва
жамият
қандай
бўлиши
лозим
,
деган
масала
ҳақидаги
нуқтаи
назари
“
Хо
Сэн
ҳақида
қисса
”
1
да
айниқса
бўртиб
намоён
бўлади
.
Ушбу
қисса
утопик
асар
ҳисобланишига
қарамай
,
унда
ёзувчи
адолат
ва
меҳнат
тантанасига
асосланган
бўлғуси
жамият
шакл
-
шамойилини
яратади
.
Қиссанинг
бош
қаҳрамони
образи
ёзувчи
-
нинг
маърифатчилик
ғояларини
ўзида
му
-
жассамлаштиради
.
Китобхон
қаршисида
чу
-
қур
билимлар
ва
кенг
дунёқарашга
эга
зиёли
–
Хо
Сэн
намоён
бўлади
.
Ўн
йил
ўқиш
ва
изланишга
аҳд
қилган
Хо
Сэн
ўзи
устида
тинимсиз
ишлайди
.
У
ўз
мулоҳазаларининг
оқилоналиги
,
хусусан
,
мамлакатни
ривож
-
лантириш
,
уни
қудратли
давлатга
айланти
-
риш
учун
халқаро
алоқаларни
кенгайтириш
,
мамлакатда
хўжалик
даражасини
юксалти
-
риш
учун
ички
ва
ташқи
савдони
кучай
-
тириш
зарурлиги
ҳақидаги
фикри
билан
атрофдагиларни
лол
қолдиради
.
Хо
Сэн
сий
-
мосида
ёзувчи
ўз
идеалини
акс
эттирган
,
унинг
ўй
-
мулоҳазалари
орқали
ўзи
яшаган
давр
воқелигига
,
давлатда
ўрнатилган
тар
-
тибларга
ва
инсон
эркини
чеклайдиган
қо
-
нунларга
ўзининг
салбий
муносабатини
ифодалаган
.
Ёзувчининг
кўпгина
қонунлар
-
ни
қайта
кўриш
зарурлиги
ҳақидаги
дадил
фикри
,
ўз
ҳақ
-
ҳуқуқини
талаб
қилиш
учун
қўлига
қурол
олишга
мажбур
бўлган
қашшоқ
деҳқонларга
унинг
ҳамдардлиги
адабиётда
янги
йўналиш
–
реализм
пайдо
бўлганини
тасдиқлайди
.
Ушбу
асарда
ёзувчининг
кела
-
жакда
меҳнатга
асосланган
синфсиз
жамият
қарор
топишига
бўлган
умиди
барала
янг
-
райди
.
Айнан
шу
сабабли
асар
қаҳрамони
кимсасиз
оролда
бойлар
ва
камбағаларга
бўлиниш
мавжуд
бўлмаган
мамлакатни
таш
-
кил
этади
.
Ёзувчи
ўз
даврига
хос
бўлмаган
образни
яратган
.
Хо
Сэн
–
келажак
одами
,
ёзувчининг
эстетик
идеаллари
тимсоли
.
Шундай
қилиб
,
ушбу
асарда
реализм
унсур
-
1
Пак
Чи
Вон
.
Жэхэйский
дневник
. –
Сеул
, 1955. –
С
. 58.
лари
романтизмга
хос
элементлар
билан
бирикади
.
Бу
ерда
ўзи
тасвирлаган
утопик
давлат
келажакда
албатта
яратилишига
ишончи
комил
бўлган
ёзувчининг
позицияси
аниқ
кўзга
ташланади
.
“
Хо
Сэн
ҳақида
қисса
”
си
таҳлили
унда
Пак
Чи
Воннинг
фалсафий
,
ижтимоий
ва
сиёсий
қарашлари
ўз
ифодасини
топганини
кўрсатади
.
Шу
нуқтаи
назардан
уларни
Вольтернинг
фалсафий
асарлари
билан
бир
қаторга
қўйиш
мумкин
.
Вольтер
учун
ҳам
,
Пак
Чи
Вон
учун
ҳам
қаҳрамоннинг
ўй
-
мулоҳазалари
,
борлиқнинг
долзарб
масала
-
ларига
унинг
муносабати
биринчи
даражали
аҳамият
касб
этади
.
Пак
Чи
Вон
ўз
қаҳра
-
мони
образи
орқали
феодал
тизим
иллатла
-
рини
ва
унинг
илғор
намояндалари
бу
ил
-
латларни
бартараф
этишга
ожизлигини
акс
эттиради
.
Айни
вақтда
,
шуни
таъкидлаб
ўтиш
лозимки
,
Хо
Сэн
образи
,
Пак
Чи
Вон
асарларидаги
бошқа
образлардан
фарқли
равишда
,
ўша
давр
Кореясига
хос
бўлмаган
.
Унда
ёзувчи
ўз
эстетик
идеалини
ўзида
мужассамлаштирган
келажак
одамини
гавдалантирган
.
Шундай
қилиб
,
Пак
Чи
Вон
XVIII
аср
корейс
адабиётида
қисқа
сатирик
ҳикоя
жан
-
рининг
асосчисидир
.
Реалист
ёзувчи
сифати
-
да
у
ўз
асарларида
ўзи
яшаган
даврнинг
руҳи
ва
ўзига
хос
хусусиятларини
акс
эттирган
,
шунингдек
,
танқидий
реализм
асосларини
яратган
.
Реализм
методи
сатира
унсурлари
билан
уйғунликда
қаҳрамонни
индивидуал
-
лаштириш
ва
унинг
образини
конкретлаш
-
тириш
учун
имконият
яратган
.
