№ 1 (2022) Kooperatsiyalarning huquqiy asoslarini mustahkamlash – ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish omili sifatida

Bugungi kunda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining doimiy rivojlanib borishi, sohalarga keng joriy etilishi kabi raqamlashuv jarayonlari jamiyat hayotining barcha tarmoqlarini qamrab olmoqda. Xususan, ko‘plab davlatlarda oliy vakillik organi bo‘lmish parlament faoliyatida ham raqamli texnologiyalardan keng foydalanilishi natijasida yangi “elektron parlament“ atamasini vujudga keldi

Maqolada Yaponiyadagi advokatlik kasbining hozirgi holati haqida umumiy ma’lumot berilgan. Advokatlar federatsiyasiga a’zolik, advokatlarning malakasi, yuridik amaliyot shakllari, Advokatlar federatsiyasida o‘zini o‘zi boshqarish, moliyaviy munosabatlari, advokatlarning intizomiy javobgarligi kabi an’anaviy masalalari bayon qilingan. Shuningdek, Yaponiyada advokatlik faoliyati asosidagi qonunchilik o‘rganib, advokat bo'lishi talablari ko‘rib chiqilgan. Bundan tashqari, zamonaviy Yaponiyada advokatlik kasbining shakllanish jarayoni tasvirlangan.

Ushbu maqolada ommaviy axborot vositalarining so‘z erkinligi va axborot olish huquqlari haqida fikr yuritilgan bo‘lib, mavzu atroflicha o‘rganilgan va dalillar misolida ochib berilgan

Мақолада Ўзбекистон Республикасида зоналаштиришнинг ташкилий-ҳуқуқий масалалари амалдаги Шаҳарсозлик ва Ер қонунчилиги асосида таҳлил қилинган. Шунингдек, зоналаштиришнинг экологик-ҳуқуқий талаблари ривожланган хорижий давлатлар қонунчилиги асосида қиёсийҳуқуқий жиҳатдан таҳлил қилинган. Муаллиф мазкур мақолада зоналаштириш жараёнини аҳоли пунктларининг турлари ва ҳудудларнинг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда илмий-назарий жиҳатдан таҳлил қилган, ушбу таҳлил асосида ўзининг мустақил ёндашувини баён қилган, шунингдек келтирилган ҳулосалар асосида амалдаги қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан таклифлар ишлаб чиққан

Bugungi kunda qator sohalarda olib borilayotgan islohotlarning samarasi fuqarolarning qonun oldida tengligi, insonparvarlik, adolatlilik, qonun ustuvorligini taʼminlanishiga bogʻliq

Bugungi kunda barcha sohalarda raqamlashtirish va zamonanaviy axborot texnologiyalar qo‘llash jarayonlari o‘sib bormoqda. Xususan, huquq sohasida ham mazkur tendensiyalarni kuzatish mumkin. Ayniqsa, ushbu yo‘nalishda dunyoda Law tech va Legal tech dasturlaridan foydalanish rivojlanib bormoda

1945 yilda ittifoqchi davlatlar tashkil etish to'g'risida eng muhim qarorni qabul qildilar universal xalqaro tashkilot - Birlashgan Millatlar Tashkiloti, uning vazifasi qutqarish edi
kelajak avlodlar urush balosidan. ning eng muhim huquqiy natijasi G'alaba Birlashgan Millatlar Tashkilotining (keyingi o'rinlarda - BMT) Ustavi - universal edi SSSR, Buyuk Britaniya va AQSh tashabbusi bilan tuzilgan xalqaro shartnoma (keyinchalik shuningdek, Xitoy Xalq Respublikasi va Fransiya tomonidan), kelajak avlodlarni qutqarishga qaratilgan saqlab qolish uchun BMT mexanizmlarini yaratish orqali yangi jahon urushi ofatlaridan xalqaro tinchlik va umumiy xavfsizlik. Ushbu vazifani amalga oshirish uchun doimiy organ Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xavfsizlik Kengashi yaratildi, unga asosiy vazifa yuklandi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun javobgarlik. Biroq, butun faoliyati davomida BMT Xavfsizlik Kengashi bo'lgan tez-tez falaj bo'lib, dunyodagi vaziyatga sezilarli ta'sir ko'rsata olmadi. Bu edi "sovuq urush" va SSSR va SSSR o'rtasidagi bloklararo qarama-qarshilik tufayli yuzaga kelgan Amerika Qo'shma Shtatlari, bir qator davlatlar yoki davlatlar guruhlarining bir tomonlama harakatlari amaliyoti Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomi tomonidan xavfsizlikning mutlaq vakolatiga kiritilgan masalalar Kengash. Maqolada tananing faoliyatini yaxshilashning mumkin bo'lgan modellari muhokama qilinadi, ya'ni uning a'zolarini kengaytirish, ish uslublari muammolari, shu jumladan veto huquqidan foydalanish, shuningdek, a'zo davlatlarning pozitsiyalarini tahlil qiladi
BMT Xavfsizlik kengashini isloh qilish bo'yicha tashkilot. Xulosa qilib aytganda, zarurat davlatlar tinchligi va hamkorligini ta'minlash uchun Xavfsizlik Kengashi tizimidagi islohotlar jahon hamjamiyatining ahamiyati alohida ta’kidlanadi

 Intcllcktual mulkda mzolarini sudda ko nb chiqishdan ко ra sudgacha bo‘lgan muqobil usullar qo‘llanilishi zamonaviy huquq tizimlarida juda kcrak. Intcllcktual mulk nizolarini sudda hal ctish qimmatga tushadi, ko‘p vaqt talab qildi va noto‘g‘ri qaror qabul qilish aytib bo‘lmaydigan va nomuvofiq natijalarga olib kcladi. Ushbu tadqiqot ishi intcllcktual mulk nizolami hal qilish uchun mediatsiya, arbitraj va hakamlik muhokamasi kabi muqobil usullardan kcng foydalanish imkoniyatini o'rganadi va bu nizolami hal qilish uchun qanchalik mos kclishini tahlil qiladi. O‘zbekiston huquqiy tizimida intcllcktual mulkka oid nizolami hal qilishda mavjud bo‘lgan muammolar va nizolami muqobil usulda hal ctishni joriy ctish uchun qanday qadamlar kcrakligiga alohida c’tibor qaratiladi. Tadqiqot ishining xulosasiga ko‘ra, nizolami muqobil hal ctish mcxanizmlari intcllcktual mulk uchun juda moskcladi va O‘zbckiston bunday tizimni amalga oshirish uchun katta qadamlar qo‘yishi kcrak.

Дунёда кибержиноятчиликнинг тобора хавфли тус олиб, кунига 200 мингдан ортиқ содир этилаётганлиги, мазкур жиноятлар оқибатида жисмоний ва юридик шахсларга 500 млрд.га яқин мулкий зарар етказилаётганлиги, 2016
йилда Juniper Research томонидан ўтказилган тадқиқотда, 2019 йилга келиб,компьютер жиноятчилигидан етказиладиган зарар 2,1 трлн долл. ортиб кетиши мумкинлиги, ҳар ойда содир этилаётган жиноятлар 10-15% га ортиб бораётганлиги, халқаро миқёсда ушбу жиноятларга қарши курашишнинг
бугунги кунда аҳамияти янада ортганлигидан далолат беради.

Qonuniylik, odil sudlovni faqat sud tomonidan amalga oshirish, sudyalarning mustaqilligi va ularning faqat qonun oldida javobgarligi, jinoyat ishini majburiy qo'zg'atish, odil sudlovni qonun va sud oldida tenglik asosida amalga oshirish, sha'ni va qadr-qimmatini hurmat qilish kabi bir qancha tamoyillar mavjud. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksida shaxs, inson huquq va  erkinliklarini himoya qilish, jinoyat ishini yuritish tili, gumon qilinuvchining, ayblanuvchining himoyaga bo‘lgan huquqlarini ta’minlash, protsessual harakatlar ustidan shikoyat qilish huquqi va taraflarning tortishuvi prinsipi.

maqolada mulkni tashkil etishning fuqarolik huquqi masalalari muhokama qilinadi yer uchastkalariga bo'lgan huquqlar. Ushbu huquqlarni himoya qilishni takomillashtirishning fuqarolik-huquqiy masalalari,
yer uchastkalariga xususiy mulkchilik daxlsizligini ta'minlash ham bunda o'rganiladi maqola, xorijiy mamlakatlar tajribasini asoslash, nazariy va amaliy ushbu muammo bo'yicha qonunchilikni takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar berilgan

Судьяларнинг суд ишини куришда мустакил карор чикариши, уларнинг фаолиятига аралашишга хеч бир тарзда йул куймаслик, барча давлат органлари мансабдор шахсларидан мутлако мустакил булишини таъминлаш адолатли суд хукми чикарилишига хизмат килади.

Дунёда давом этаётган пандемия шароитида мамлакатимиз иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий хаётини мазкур салбий холатларга мослаштирган ҳолда режалаштирилган демократик ислоҳотларни тизимли равишда давом эттиришни тақозо этмоқда. Бугунги кунда амалга оширилаётган бундай ўзгаришларнинг
норматив-ҳуқуқий асосларини яратиш муҳим роль ўйнаб, парламентнинг турли вазиятларга тез мослашишини вазиятнинг ўзи тақозо этмоқда

Жиноий жазога ҳукм қилинган шахсларда қонунга итоаткорлик, жамиятда юриш-туриш қоидаларига ҳурмат муносабатини шакллантиришда уларга таълим олиш ва касб-ҳунар ўрганишга кўмаклашиш муҳим омил ҳисобланади

Ushbu maqolaning maqsadi xalqaro tarjimani muhokama qilishdir “kooperatsiya tamoyillari” huquqiy qoidalar va amaliyotlarda tan olingan

1860-yilda Buyuk Britaniya Tashqi ishlar vaziri Lord Palmerston birinchi telegraf xabarini olgandan so‘ng, “diplomatiyaning tugash vaqti kcldi”, deb ta’kidlagan cdi. Vaqt o‘tishi bilan radio, telcfon, televizor va faks kabi boshqa texnologik yangiliklar paydo bo‘la boshladi. L.Palmcrston ushbu kashfiyotlaming barchasini diplomatiya bilan bog‘lab, o‘zgarishlami bashorat qilgan edi.

Муаллифлик ҳуқуқини таъминлашда жаҳонга ўрнак бўладиган мамлакатлар тажрибасига қарайдиган бўлсак, ушбу соҳадаги қонунчилик нормаси механизмларини таъминлашда мулкий ҳуқуқларни жамоавий асосда бошқарувчи ташкилотларнинг алоҳида ўринга эга бўлиб, муаллифлик ҳақларини
йиғиш ва тақсимлашнинг энг самарали воситаси ҳисобланади.

Мамлакатимиз ҳаётининг барча соҳаларида амалга оширилаётган демократик ислоҳотларнинг бош мақсади – инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш кафолатларини яратишга қаратилган

Мақолада мамлакатимизда қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини тижорийлаштиришнинг ҳуқуқий асосларини яратиш ҳолати ўрганилган. Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларидан фойдаланиш ҳамда уларга нисбатан ҳуқуқларнинг бошқа шахсларга ўтказишга оид Ўзбекистон Республикасинининг қонунчилиги ҳамда халқаро тажриба қиёсий таҳлил қилинган.

Мустақилликнинг ўтган 30 йили мобайнида мамлакатимизда ижтимоий, иқтисодий ва ҳуқуқий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар натижасида бозор
иқтисодиёти қонуниятларига хос бўлган, жамият ҳаётида вужудга келадиган энг муҳим ижтимоий муносабатларни тартибга солишга қаратилган қонунчиликбазаси яратилди. Бунда асосий эътибор мустақилликнинг илк даврларида
иқтисодиётда давлатнинг бош ислоҳотчилигига қаратилган бўлса, кейинги босқичларда хусусий мулкка асосланган тадбиркорлик субъектлари мустақиллигини таъминлаш, улар фаолиятини эркинлаштириш давлат
иқтисодий фаолиятининг устувор йўналишига айланиб бормоқда

Ушбу тезисда амалдаги Ўзбекистoн Республикасининг “Кooперация тўғрисида”ги Қoнунини ҳуқуқий мониторингдан ўтказиш зарурияти, хусусан, қонундаги айрим камчиликлар, уларни бартараф этишга қаратилган аниқ таклиф ва тавсиялар илгари сурилган

Томорка ер майдонларидан самарали ва окилона фойдаланиш хамда тадбиркорлик ташаббусларини куллаб-кувватлаш оркали ахолини, айникса ишсиз ва ижтимоий эхтиёжманд ахоли катлами бандлигига кумаклашиш максадида кооперативлар ташкил этишни давлат томонидан рагбатлантириш мсханизмлари йулга куйилди.
Кооперативлар ташкил этишни рагбатлантириш ва куллаб-кувватлаш иктисодиёт тармокларининг ривожланишига, айникса кишлок хужалиги рссурсларидан самарали фойдаланиш оркали ахоли даромадини кутариш имкониятига сезиларли таъсир этади.

Бугунги кунда интеллектуал мулк объектларини белгиланган тартибда муҳофазага олиш ва тижоратлаштириш ҳар томонлама долзарб аҳамият
касб этади. Шундан келиб чиққан ҳолда юртимизда интеллектуал мулк тизимини ҳар томонлама ислоҳ қилиш, унинг ҳуқуқий муҳофазасини таъминлаш ва
тижоратлаштиришга қаратилган салмоқли ишлар амалга оширилиб келинмоқда. Олиб борилаётган самарали ва салмоқли ишларга қарамасдан интеллектуал мулк объектларини тижоратлаштириш ва уларнинг яратилишини хусусий сектор томонидан молиялаштириш даражаси.Юртимизда пастлигича қолмоқда. Муаллиф шу ва шу каби бошқа муаммоларга ечим топиш мақсадида интеллектуал мулк объектларини тижоратлаштириш усулларидан бири бўлган саноат кооперацияси (стратегик альянс)ни ташкил этиш ва фаолиятини ташкилий-ҳуқуқий ҳамда фуқаролик ҳуқуқий асосларини таҳлил қилган Юртимизда мазкур кооперация тури фаолияти қандай йўлга қўйилаётганлиги юзасидан ҳам амалий мисол келтириб ўтилган. Муаллиф миллий ва хорижий олимларнинг илмий-назарий қарашлари, миллий ва хорижий давлатларнинг амалий тажрибасига асосланган ҳолда тегишли хулосаларга келган ҳамда уларни асослаб ўтган. Мақола сўнгида миллий қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан бир нечта умумий ва махсус таклифлар келтирилган бўлиб, мақолада келтирилган фикрлардан амалдаги фуқаролик қонунчилигини такомиллаштиришда фойдаланиш бўлган

O‘zbekiston Respublikasi sug‘urta bozorini rivojlantirishga davlat miqyosida ahamiyat berilmoqda. Sug‘urta tashkilotlarining ustav kapitali, to‘lov qobiliyati va moliyaviy barqarorligini oshirish, ularning aktivlari sifatini yaxshilash, shuningdek, investitsiya faoliyatini rivojlantirish mamlakat sug‘urta bozorining salohiyatini belgilab beradi
Sug‘urta munosabatlarida kooperatsiya tamoyillarining qo‘llanilishi esa, sug‘urta tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini taʼminlashiga va sug‘urta tashkilotlariga bo‘lgan ishonchning ortishiga xizmat qiladi.

Xususiy sektor sohasida raqobatdoshlikni oshirishning muhim vositalaridan biri bu – kooperatsiya faoliyatini rivojlantirish hisoblanadi. Bu borada O‘zbekistonning xududlarida tarmoq va sohalarda kooperatsiya jarayonlarini yana-da rivojlantirish hamda qo‘llab-quvvatlashga davlat darajasida eʼtibor qaratilmoqda. Bu yo‘nalish ayniqsa qishloq xo‘jaligida boshqa tarmoqlarga nisbatan sezilarli ravishda faollashib bormoqda paxta-to‘qimachilik, meva-sabzavot, dehqonchilik va chorvachilik hamda boshqa sohalarda kooperatsiya jarayonlari nisbatan rivojlangan. Shuning uchun kooperatsiya faoliyatini har tomonlama rivojlantirish maqsadida mazkur tizimni rag‘batlantirish, uning ishchan mexanizmlarini ishlab chiqish hamda qulay institutsional muhitini yaratish lozim bo‘ladi