Бугунги кунда ўзбек адабиёти дурдоналарини хорижий тилларга ва хорижий адабиёт намуналарини ўзбек тилига таржима қилиш, таржима асарларини илмий ўрганиш бўйича қатор изланишлар амалга оширилмоқда. Ушбу мавзу доирасида бадиий таржимада сўз танлаш муаммосини тадқиқ этиш долзарб аҳамият касб этади. Гап бир тил оиласига мансуб, урф-одат, миллий анъаналари бир-бирига яқин ўзбек ва турк халқлари орасида амалга оширилган таржималар ҳақида борганда, вазият бирмунча ўзгаради. Чунки, бу икки тил орасида таржима қилишнинг афзалликлари билан бир қаторда ўзига яраша мураккабликлари борлигини ҳам эътироф этиш керак. Бу мавзуни ўрганишга бағишланган мақолада қўйилган илмий муаммо таниқли ўзбек адиби Ўткир Ҳошимов асарларининг турк тилига таржималари мисолида кўриб чиқилади. Тадқиқот мавзусини танлашда сўнгги йилларда ўзбекчадан туркчага бадиий таржиманинг долзарб муаммоларига бағишлаб ёзилган илмий ишларнинг камлиги, давр тақозоси билан бу борада амалга оширилиши керак бўлган ишлар анча кўплиги ҳисобга олинди. Таржимада сўз ва иборалар танлашнинг бадиий таржимадаги бирламчи аҳамияти, таржима жараёнида луғатнинг ўрни, таржимада “сохта эквивалентлар” муаммосига алоҳида эътибор қаратилади. Ўзбек тилидан турк тилига бадиий таржимада сўзнинг асар контексти ва таржимада бадиий талқин воситаси эканлиги, бадиий асар сарлавҳаларини ўгиришда дуч келинаётган жиддий муаммолар ҳам ёритишга ҳаракат қилинади. Тадқиқот асосини ташкил этувчи ўзбек ва турк тилларининг бир тил оиласига мансублигига қарамай кўпчилик лексик-фразеологик бирликларнинг келиб чиқиш нуқтаи назаридан фарқлилик касб этиши бадиий асарларни ўгиришда таржимондан ўта эҳтиёткор бўлишни қатъий талаб қилишига алоҳида эътибор берилади. Келинган хулосалар таниқли олимларнинг бу борадаги назарий фикрлари билан тасдиқлашга ҳаракат қилинади.
Тадқиқот мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Жаҳон тилшунослигида рақамли ахборот воситаларидан фойдаланиш қулайлиги ҳамда интернет орқали миллий тилларни ўзлаштиришга бўлган ҳаракат таъсирида миллий корпусларда шевалар базасини яратиш тенденцияси ўсмоқда. Натижада тилда мавжуд диалектларни нафақат лингвистик, балки амалий жиҳатдан тадқиқ этиш, бу орқали шева бирликларини сақлаб қолиш, авлоддан-авлодга етказиш имкониятининг кўлами кенгаймоқда: миллий тил корпусларида шева бирликларини лингвистик аниқлашнинг умумий тамойилларини ўрганиш, шевалар корпусининг жанрлар бўйича метаразметкасини ишлаб чиқиш, диалектал транскрипция лингвистик таъминоти тизимини ишлаб чиқишнинг амалий аҳамияти ошмоқда. Ҳозирда шева бирликларини матнга кўчириш (ёзиб олиш) асосига қурилган диалектал корпусларнинг икки хил йўналишли: мавзувий ва тегланган матнли корпусни шакллантириш муаммолари долзарб бўлиб қолмоқда. Дунё тилшунослигида тилларни сунъий интеллект ёрдамида матн таркибида сақлаб қолиш орқали уларнинг яшовчанлигини узайтириш ва лингвистик корпуснинг субкорпуси – шевалар корпусини шакллантириш зарурияти кун тартибидаги масалалардан бири ҳисобланди. Жумладан, диалектларни бир жойга жамлаш, таркибий тартиблаштириш, шевашуносликда мавжуд манбаларнинг сониялар оралиғида сараланиши ҳамда тақдимотини йўлга қўйиш доирасида: Австрия, Хитой (Мандарин диалектлари корпуси), Германия, Португалия, Чехия, Финляндия, Скандинавия, Польша, Литва, Грузия (масалан: Cor-Dial-Sin; Helsinki corpus of English dialeсts; Nordic dialeсts corpus; Archiv fur gesprochenes Deutsch, Die bayerische Dialektadebank; LEXDIALGRAM ва ҳ.к.), Россиянинг Москва, Славян-Кубан, Вологод, Саратов, Қозон диалектал корпуслари, Санкт Петербург илмий-текшириш институтлари, Томск диалектологик корпус мактабларида амалга оширилаётган тадқиқотларни кўрсатиб ўтиш мумкин.
Ўзбек тилшунослигида корпус лингвистикасига доир яқин йиллар оралиғида бажарилган тадқиқотлар тилни ўрганувчи ва уни тадқиқ этувчилар учун асос вазифасини ўтай бошлагани унинг истиқболли йўналиши эканини яна бир бор исботлаб берди. Бинобарин, “...давлат тилининг софлигини сақлаш, уни бойитиб бориш ва аҳолининг нутқ маданиятини ошириш; давлат тилининг замонавий ахборот технологиялари ва коммуникацияларига фаол интеграциялашувини таъминлаш 1 ” ҳозирги кунда ўзбек компьютер лингвистикаси олдида турган долзарб вазифалардан биридир. Ўзбек шевашунослигида шевалар корпусининг лингвистик базасини яратиш, ўзбек шевашунослиги муаммоларини амалий тилшунослик тамойиллари асосида тадқиқ этиш имкониятларини кенгайтириш ва шу орқали шева корпусини яратишнинг лингвистик асосларини назарий асослаш, белгилаш ва ишлаб чиқиш бугуннинг муҳим масалаларидандир. Бунда ўзбек тили шевалари корпусини шакллантириш орқали унинг компьютер услуби, шеваларнинг хорижий тилларга таржима дастурлари ва луғатлар, электрон дарсликлар яратиш билан боғлиқ илмий методик ишланмалар, амалий тавсиялар тайёрлаш ва бу орада эришилган натижаларни амалиётга кенг татбиқ этиш ҳар жиҳатдан долзарбдир.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 феврал “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги ПФ–4947-сон, 2019 йил 21 октябр “Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқейини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ–5850-сон Фармонлари, 2017 йил 17 февраль “Фанлар академияси фаолияти, илмий тадқиқот ишларини ташкил этиш, бошқариш ва молиялаштиришни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ–2789-сон ва 2019 йил 4 октябр “Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тили ҳақида”ги Қонуни қабул қилинганлигининг ўттиз йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги ПҚ–4479-сон Қарорлари мазкур фаолиятга тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишга ушбу диссертация тадқиқоти муайян даражада хизмат қилади.
Мақолада ХХ асрда кичик насрий жанр — “рекхачитр” (эскиз) жанрининг ривожи, хусусиятлари ва тутган ўрни илк бор кузатилмоқда ҳамда ҳиндий ва панжоб адабиёти вакиллари мисолида ўрганилган. “Рекхачитр” (эскиз) жанри деярли ўрганилмаган мавзу, бу ҳақда айрим адабиётшунос олимларнинг фикрлари мавжуд, бироқ у илмий тадқиқот объекти сифатида ҳали кенг миқёсда ўрганилмаган. Ушбу мақолада ҳинд адабиётшунос олимлари, “рекхачитр” (эскиз) жанрида ижод қилган адибларнинг асарлари мисолида масалага бироз ойдинлик киритишга ҳаракат қилинган. “Рекхачитр” (эскиз) жанри ХХ аср кичик насрий жанри сифатида бир қанча адиблар ижодидан ўрин олган. Ушбу масалани ўрганишда рус ҳиндшуносларидан, хусусан, Челышев Е.П. , Сенкевич А.П., Утехин Н.П., шунингдек, ҳинд адабиётшуносларидан Махендра Кумар Дхингра., Лакшмисагар Варшайя, Нагендра ва В. Трипатхилар тадқиқотларида баён этилган фикрларга таянилди. Бадиий ҳужжатли турнинг туғилиши ҳақида гапирганда, унинг ҳиндий тилидаги оммавий ахборот воситаларининг тараққиёти билан бевосита боғлиқ эканлигини таъкидлаш жоиз. Айнан уларда турли жанрларда ёзилган бу типдаги илк асарлар пайдо бўлди ва улардан энг саралари кейинчалик унинг «олтин заҳираси»ни ташкил этди. Эскиз жанри мустақил жанр сифатида шакллангунга қадар жуда узоқ йўлнн босиб ўтди. Бугунги кунда у ҳикоя ҳам, очерк ҳам эмас, балки ўз қонуниятлари асосида ва, албатта, ўзгариб бораётган замон, жамоатчилик ҳаётига монанд ривожланаётган қисқа ҳикоя, эссе ва бошқа жанрларга яқин алоҳида жанрдир. Ушбу мақолада айни шу масала юзасидан мулоҳазалар билдирилган.
Мақолада ИИОларининг деликт муносабатлардаги иштироки ва уларнинг деликт жавобгарлиги ёритилган. Шунингдек, амалдаги қонунчилик ва ҳуқуқни қўллаш амалиёти таҳлил қилинди.
Мақолада ҳокимият вакилига қаршилик кўрсатиш жиноятининг ижтимоий хавфлилиги, мазкур турдаги жиноятнинг объектив белгилари, хусусан, ушбу турдаги жиноятларнинг объекти ва объектив томон белгилари бир қатор олимларнинг илмий хулосалари, хорижий давлатлар қонунчилиги асосида очиб беришга ҳаракат қилинган.
Мақолада Маҳатма Ганди фаолияти, бутун Ҳиндистон халқи олдидаги хизмати таҳлил этилган. У Ҳиндистон олдидаги муаммоларни ҳис этабилган. Ҳиндистон ўзида жуда кўп турли-туман динларни жамлаган, шундан келиб чиққан ҳолда ҳам Ганди якдиллик учун ҳаракат қилган. Маҳатма Гандининг сатяграҳаси этник, диний каста, тил, минтақавий тўсиқларни бузиб ташлаганди. Ҳиндистон бирлиги, истиқлол масаласи Гандининг ҳаёт мазмунини ташкил этган. Ер юзида “Сарводойия”, яни (“умумий фаровонлик жамияти”) қуриш сатяграҳа ғоясининг моҳиятини ташкил этган. Унда демократик ва гуманистик ғоялар ўз ифодасини топган. Ганди “сарводойия” учун курашни мустақиллик учун кураш ғоялари билан боғлаган. Маҳатма Ганди ижтимоий-сиёсий дунёқараши ва фалсафасини ўрганиш бугунги кунда ҳам долзарб аҳамятга эга. Дунёда кечаётган ҳозирги ҳолатда унинг аҳамяти янада ошиб бормоқда. Масалан, Куч ишлатмаслик ғояси дунё ҳамжамияти ва сиёсий доираларда ҳам қанчалик кераклигини кўришимиз мумкин. Чунки ҳозирги давр ўзининг ниҳоятда кўп қутблилиги билан ўзига хос аҳамият касб этмоқда. Маҳатма Гандининг ахлоқий-фалсафий дунёқараши ҳам таҳлил этилган. Ганди дунёқарашининг марказида Худо тушунчаси туради. Худо ва Ҳақиқатни бир тушунча сифатида кўради. Ҳақиқат Ганди учун барча нарсани ўзида жамлашдир. Гандининг фалсафий-етик консепсиясининг энг муҳим категорияси сифатида эса, севги олиниб, бу категория “аҳимса”нинг ниҳоятда аҳамиятли хусусияти ва унинг амалда ҳал қиладиган илҳомлантирувчи усулига айланади. Аҳимса, эса – ҳақиқатни қидириш негизидир. Аҳимса ҳеч бир жонзотга озор бермасликдир. “Севги” ва “раҳмдиллик”, Ганди фикрича, барча инсоний муносабатларнинг пойдевори бўлиши керак, “нафрат” ҳаётдан буткул олиб ташланиши лозим.
Чет эл элементи билан мураккаблашган фуқаролик ҳуқуқий муносабатларга нисбатан чет эл ҳуқуқи нормаларини қўллаш масалаларини инвестиция фаолияти субъектларига боғлиқ бўлган бир неча масалаларни ўрганиш орқали ёритиб беришга ҳаракат қиламиз.
Мақолада норасмий бандликни ўрганишга концептуал (структуралистик ва легалистик) ёндашувлар ўрганилиб, ушбу ёндашувларнинг асосий хусусиятлари аниқланган. Ёндашувлар бўйича қиёсий таҳлил ўтказилиб, унинг асосида ўрганиш объектининг ривожланиши тўғрисида хулоса чиқарилган. Норасмий бандликни ҳар томонлама ўрганиш зарурияти, шунингдек, ушбу “ҳолат”нинг хусусиятлари ва уни тартибга солиш зарурияти асосланган. Тадқиқотда норасмий бандликнинг яширин
табиати, аниқлаш чегараларининг аниқ белгиланмаганлиги, ишончли маълумотларнинг етишмаслиги, “норасмийлик” учун аниқ мезонларнинг йўқлиги унинг ҳолати ва даражасини баҳолашда маълум бир қийинчиликларни юзага келтириши кўрсатиб ўтилган. Мақолада мамлакатимиз ҳудудларида норасмий бандликнинг тарқалишига таъсир кўрсатадиган омилларни аниқлашга ҳаракат қилинган. Ушбу мақсадда ҳудудлар бўйича норасмий бандликнинг мавжудлик даражасига қараб гуруҳлаш амалга оширилган
ҳамда гуруҳланган маълумотлар асосида ҳудудларнинг ривожланиш даражаси ва норасмий бандлик кўрсаткичлари орасидаги ўзаро боғлиқлик аниқланди.
Жиноят содир этиш босқичлари тушунчаси ва унинг жиноят-ҳуқуқий белгилари; жиноят содир этиш босқичлари учун жавобгарлик белгиланган жиноят қонуни нормаларининг ривожланиш тарихи таҳлил қилди.
Жиноят содир этиш босқичларининг жиноят ҳуқуқи назарияси ва жиноят қонунчилигидаги аҳамияти тадқиқ этилиб, мазкур тушунчага оид ёндашувлар ва мавжуд таърифлар ўрганилди. Мазкур тушунчанинг тор ва кенг таърифи билан боғлиқ хусусиятларидан келиб чиқиб, унинг ҳуқуқий таърифи мавжуд эмаслиги аниқланди. Ўз навбатида, ҳозирги вақтда жиноят содир этиш босқичлари тушунчаси бўйича ягона ёндашув йўқлиги ҳамда унга аниқ илмий ва ҳуқуқий таъриф берилмаганлиги, унинг жиноят-ҳуқуқий сиёсат доирасида ҳуқуқий мақоми комплекс, тизимли ўрганилмаганлиги, жиноят содир этиш босқичларининг турлари юзасидан ягона қараш шаклланмаганлиги, шунингдек жиноят содир этиш босқичлари ва тамом бўлмаган жиноятларнинг ўзаро фарқли жиҳатларига лозим даражада эътибор берилмаётганлиги, биринчи навбатда, жиноят содир этиш босқичларининг ягона таърифини ишлаб чиқиш зарурлиги, жиноий ниятнинг ривожланганлик даражаси, ижтимоий хавфли қилмиш (ҳаракат ёки ҳаракатсизлик)нинг хусусияти ва жиноятнинг охирига етказилмаганлигига кўра турларга ажратиш лозимлиги, жиноят содир этиш босқичларининг назарий қоидаларни татбиқ этиш ва жиноят қонунчилигини амалда қўллашда жиноят ҳуқуқининг қатор институтлари билан узвий боғлиқлиги аниқланди
"Психомотор" ривожланиш эмбрионал ва неонатал даврларда, чақалоқлик, болалик ва ўсмирлик даврида боланинг когнитив, ҳиссий, ҳаракат ва ижтимоий қобилиятларининг ўзгаришини англатади. Бу турли жараёнда содир бўлади. Одатда болаларнинг ривожланиши ва улар билан боғлиқ бўлган тегишли назариялар ва моделлар ҳақида билиш клиник амалиёт учун жуда фойдали бўлиб, ривожланишдаги касалликларини аниқлашда ва уларни даволашда аҳамиятли. Тўлиқ, мақсадга йўналтирилган анамнез ва неврологик текширув ҳар қандай ёшда неврологик ташхиснинг энг муҳим бошланғич элементлари ҳисобланади.
Бугунги кунда Ўзбекистон ва Корея Республикалари ўртасидаги алоқалар сезиларли даражада фаоллашиб бормоқда. Шу билан боғлиқ тарзда корейс халқининг этник хусусиятини англаб етишга бўлган қизиқишнинг пайдо бўлиши табиий ҳол. Халқаро муносабатларда универсал тизим мавжудлигига қарамасдан, корейс халқи одоб-ахлоқнинг анъанавий кўринишларига ҳали-ҳануз амал қилади. Мамлакатимизда Корея Республикасининг турли соҳаларга тегишли идоралари, қўшма лойиҳа асосида иш олиб борувчи фирмалар ўз фаолиятини юритмоқда ва ўз-ўзидан равшанки, бу идораларда юртимиз фуқаролари ҳам хизмат қилмоқда. Шу боис ҳозирги глобаллашув жараёнида турли лингвомаданий жамоа вакилларининг хулқ-атвори, нутқий муомала маданияти ва одоб-ахлоқ меъёрларини ўрганиш ҳар жиҳатдан долзарблик касб этади. Ахлоқ бу ҳар бир ҳаракат ва унинг мазмунини ўзида акс эттиради, одоб эса – ахлоқий йўналиш, унинг шаклидир. Одобни ахлоқдан ажратиб бўлмайди. Инсоннинг ахлоқи, бу хусусан, унинг гапириш оҳангида, нутқида, ташқи кўринишида, мулоқот услубида ва ҳ.к.ларда кўзга ташланади. Саломлашиш, таништириш, мурожаат, ишга доир суҳбат олиб бориш, турли хил байрамларда табриклаш, жамоат жойларида ўрнатилган тартибларга риоя қилиш ахлоқий меъёр доирасига кирадиган масалалар ҳисобланади. Шу билан бирга, ишга доир қабуллар, дастурхон атрофида ўтириш қоидалари ҳақида билиш ҳам муҳимлик касб этади.
Ушбу мақола IX аср араб тарихчиси ва географи Ал-Яъқубийнинг учинчи, кам ўрганилган “Мушакалат ан-нас ли заманиҳим” асарини таҳлил қилиш асосида янги қирраларини очиб беради. Мақолада ушбу рисола социологик нуқтаи назардан кўриб чиқилади. Ал-Яъқубий, мусулмон жамиятидаги барча одамлар халифаларига эргашган, унинг феъл-атвори ва одоб-ахлоқига тақлид қилган, деган тезисга асосланиб, уммавийлар ва илк аббосийлар даврида мусулмон жамиятининг таназзулга учраш сабабларини кўрсатишга ҳаракат қилган. У жамиятни ахлоқий ва маънавий таназзулининг асосий сабабини халифаларнинг ахлоқлари бузилишида кўради. Халифаларнинг маънавий ва ахлоқий сифатлари ва одатлари рисоланинг матнидан кўринади, зодагонлар ҳам, оддий одамлар ҳам уларга тақлид қилганлар, деб таъкидлайди. Шундай қилиб, Ал-Яъқубийнинг фикрига кўра, мусулмон жамиятининг сифати бевосита унинг раҳбарига боғлиқ. Халифа ўзининг ахлоқий ва маънавий фазилатлари билан “амир ул-муъминийн” образига мос келар эди, шунинг учун жамият аъзолари солиҳ мусулмонларнинг қиёфаларига мос келдилар. Рисола Ал-Яъқубий дунёқарашининг янги қирраларини, унинг адолатли, одил мусулмон жамиятига бўлган қарашларини очиб беради. Ушбу рисолани таҳлил қилиш натижасида Ал-Яъқубий ижодининг янги томони – социология кашф этилди. Бир қарашда Ал-Яъқубийнинг мусулмон жамиятининг ривожланиш сабабларини аниқлашга уриниши жуда оддий кўриниши мумкин. Бироқ, бу асар “одамларни ўз даврига мослаштириш” ва “аҳолининг ўз ҳукмдорларига тақлид қилиш” тезислари орқали кундалик ҳаётда, шунингдек, уларнинг ахлоқий фазилатларини тавсифлаш, фикримизча, ўрта асрлар араб тилидаги социологик йўналишдаги асарнинг биринчи намунасидир. Мақоладан келиб чиқадики, Ал-Яъқубийнинг “одамларнинг ўз даврига мослашиши” тезислари ва мисолларини чуқурроқ кўриб чиқиш керак. Ислом халифаларининг (ҳукмдорларининг) “халифалар” ва “шоҳлар” тоифаларига бўлиниши, муаллифнинг рисолага берган кириш қисмидан кўриниб турибдики, бу мақолада берилган кўплаб мисолларда намоён бўлган. Рисола мазмунидан маълум бўладики, муаллиф биринчи тўртта солиҳ халифаларни “халифалар” деб атаган, улар орасида ажралиб турадиган Усмон ибн Аффан, унинг тавсифига кўра, аввалги икки халифа Абу Бакр ва Умар ибн ал-Хаттобнинг аскетизмидан ва камтарлигидан маҳрум бўлган. Ислом “шоҳлари” – булар, муаллиф фикрича, Умайя ва Аббосий сулолалари халифаларини назарда тутади. Шундай қилиб, рисоланинг асосий сюжети солиҳ мусулмон жамиятини унинг “бузуқ” шаклига (Ал-Яъкубийга кўра) қарама-қарши қўйиш концепциясига асосланган.
Ушбу мақолада мактабгача ёшдаги болалар билан асосий восита режимини ташкил этиш ҳақида маълумот берилган.
Этнослар, уларнинг тиллари ва давлатчилигининг ривожланиш жараёнларини “этнос” тушунчасини аниқлаштиришдан ва унинг ривожланишидаги айрим қонуниятларни қайд этишдан бошлаш мақсадга мувофиқ бўлади. Ҳозирги даврга келиб, этносларни англаш, таърифлаш ва ўрганишда иккита турли хил йўналиш шаклланди. Биринчи йўналиш бу масалаларни ҳал қилишда анъанавий ёндашувдан келиб чиқадики, унга кўра ҳаракат (ривожланиш) этносларнинг юзага келиши ва шаклланиши босқичларида мавжуд бўлади. “Этногенез” тушунчаси айнан мана шу йўналишда изоҳланади: яъни тузилиш жараёни тугагач, этнос қандайдир бир абадий қотиб қолган ва кейинчалик ривожланиши керак бўлмаган константага айланади. У эгаллаган географик макондаги мавжудлик вақт даврини белгиламаймиз.
Туркий халқлар фойдаланадиган алифболар ҳар доим тадқиқотчилар томонидан катта изланишлар мавзуси бўлиб келган. Тарихда турклар кўплаб алифболардан фойдаланишган ва бу алифболарнинг қабул қилиниши кўплаб омилларга боғлиқ эди. Қадимги даврлардан бери туркий халқларнинг яхлитлиги, уларнинг ҳудуди, тили, алифбоси ва кўплаб моддий ва маънавий қадриятлар ўзгаргани бежиз эмас. Катта қарама-қаршиликларга тўла бўлган ушбу воқеаларнинг чуқур илдизлари урушлар, қирғинлар ва йўқотишларга олиб келди. Шунга қарамай, туркийзабон халқлар ўзларининг миллий ва маънавий қадриятлари асосини ташкил этувчи хусусиятларни доимо сақлаб келмоқдалар ва авлоддан-авлодга ўтказиб келмоқдалар. Н.И. Илминский, П.М. Мелиоранский, Н.Н. Пантусов, А.Е. Алекторов, А.В. Василев каби шарқшунослар томонидан нашр этилган қозоқ халқ адабиёти намуналарининг аксарияти кирилл алифбосида нашр этилган; Машҳур қозоқ маорифи Ибраи Алтинсарининг кирилл алифбосидаги дарсликлари 1870-йилларда нашр этилган. Қозоқ ёзма тилининг биринчи асарлари Қозон, Оренбург, Уфа, Троитск ва Санкт-Петербургда нашр этилган. Йигирманчи асрнинг биринчи ярмигача бу асарлар туркий дунёнинг умумий ёзув тизими бўлган араб алифбосида нашр этилди. Араб алифбосида қозоқ-турк тилидаги матнлар нашр этилаётганда, қозоқлар томонидан кирилл алифбосини ўрганиш ва ушбу алифбони ёйиш учун 1860-йилларда қозоқлар учун кирилл алифбосидаги китоблар ҳам нашр этилди. Бугунги кунда СССР парчаланганидан кейин мустақилликка эришган туркийзабон республикалардан бири бўлган Қозоғистоннинг умумий турк алифбосига ўтиши энг зиддиятли масалалардан бири. Алифбо учун кураш Ўрта Осиё ва Қозоғистонда чуқур тарихий илдизларга эга. Ушбу тадқиқот мақоласида биз Қозоғистонда алифбо бўйича кураш ҳақида кенг маълумот беришга ҳаракат қиламиз.
Мақолада Ўзбекистонда магистрал қувур транспорти фаолиятини норматив-ҳуқуқий тартибга солишнинг ўзига хос хусусиятларини таҳлил қилишга ҳаракат қилинган. Муаллиф магистрал қувур транспортига оид хорижий мамлакатларнинг қонунчилигини таҳлил қилади ва Ўзбекистонда ушбу фаолиятни норматив-ҳуқуқий тартибга солиш эҳтиёжларини кўрсатиб ўтади. Муаллиф магистрал қувур транспортида ташишларни амалга ошириш мураккаб жараён эканлигини таъкидлайди ва ушбу соҳани ҳуқуқий базага эга бўлиши ҳамда ҳуқуқий тартибга солишнинг аниқ механзими ва тизими яратилиши кераклиги тўғрисида хулосага келади.