Мақолада нутқий мулоқот лисoний вербaл вoситaлaрининг axбoрoт бериш имконияти ва лисоний новербал воситаларнинг лингвистик мoҳияти – грaммaтик тизимдaги ўрни мaсaлaсига эътибор қаратилган. Вертуал нутқий мулоқот одамларнинг мулоқотини янги даражага олиб чиқди. Вертуаллик, коммуникаторларнинг тенг ҳуқуқлилиги; гипертекст услуби каби компьютер нутқининг ўзига хос хусусиятлари ҳақида мушоҳада юритилган. Мақолада мулоқотни ташкил этишнинг параметрларини ҳисобга олган ҳолда манзилга эътибор (оммавий ёки шахсийлаштирилган йўналиш), алоқа йўналиши, вақтинчалик йўналиш (синхрон / асенкрон алоқа), интерактивлик даражаси (адресатларнинг хабарга муносабати тезлиги), тартибга солиш (хабар шакли / мазмуни учун қатъий талабларнинг мавжудлиги) хусусида асосли фикр-мулоҳазалар билдирилган.
Мақолада японияликлар билан муваффақиятли мулоқотга эришиш учун японларнинг коммуникатив хатти-ҳаракатларининг аҳамиятини, мулоқотнинг доминант хусусиятларини ва япон бизнесс дискурсининг хусусиятларини тушуниш зарурлиги кўриб чиқилади. Япония бизнесс соҳасидаги миллий маданият контекстида белгиланган Япония корпоратив коммуникацияларни белгилайдиган ўзига хос феноменлар, яъни "учи-сото" (ўз ёки ўзга) ва “амае” ва “неwамаси” дихотомия орқали биснес мулоқотни ритуаллик ҳарактерини турли қоидалар билан тартибга солинади. Конверзасия таҳлили асосида япон бизнес дискурсида тил воситаларини танлашга, нутқни ташкил қилиш ва мулоқот услубига таъсир кўрсатадиган ижтимоий (статус) ва вазият омиллари каби экстралингвистик омиллар билан ўзаро боғлиқ бўлган грамматик жиҳатлар аниқланди. Япон биснес дискурсида мулоқот нормалари ва қоидалари, ижтимоий мавқеи, ёши, у ёки бу гуруҳга тегишли бўлиши (учи-сото дихотомияси), турғун конструкциялар ва хушмуомалалик шакллари-таигу ҳёген каби кўп қирралилик муҳим ўринни эгаллайди деб хулоса қилинади. Бунда сўзловчи ўзининг мулоқот услубини, грамматик тузилишини ва бизнес дискурсдаги хушмуомалалик шаклларини -таигу ҳёгенни тўлиқ ўзгартиради. Бундан ташқари, хушмуомалалик-таигунинг ўзига хослиги иш муносабатлари ва мулоқот вазиятларининг расмийлигини таъкидлайдиган мулоқот воситаси ва ҳурматни акс эттириш шакли сифатида белгиланади.
Тадқиқот объекти: мулоқот шахсини вокелантирувчи бадиий диалог.
Тадқиқотнинг мақсади: мулоқот шахси намунасини унинг бадиий диалогда воқеланган когнитив дискурсив хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда шакллантириш.
Тадқиқот методлари: тавсифий метод, стилистик анализ, коммуникатив-прагматик метод, когнитив моделлаштириш методи, параметризация методи, инференция методи, маданиятлараро қиёслаш методи.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: 1) мулоқот шахсининг модели семантик-стилистик, коммуникатив-прагматик, лингвокогнитив ва лингвомаданий сатхлар йиғиндиси асосида аниқланди; 2) бадиий дискурсда «ажратилганлик» когнитив тамойилиини амалга оширувчи мулокот шахсининг семантик-стилистик ва прагматик кўрсаткичлари ўрганилди; 3) мулокот шахси унинг когнитив моделини белгиловчи концептуал белгилар асосида тадкик қилинди; 4) Мулокот шахси тадқиқ қилинаётган муаммолар доирасига бадиий диалогда маданий концептларнинг воқеланиши ва унинг миллий-маданий ўзига хослиги, алоҳида намаунавий турларини фарқлари масалаларини хам қамраб оладиган лингвокултурологик ёндашув асосида ўрганилди.
Амалий ахамияти: тадқикот иши натижаларидан матн интерпретацияси, когнитив лингвистика, стилистика, лингвокультурология фанлари бўйича маъруза ва семинар машғулот дарсларнини ўтказишда, диссертациялар, дарсликлар, ўкув қўлланмалар ёзишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва унинг самарадорлигн: Тадқикот натижалари олий ўкув юртларининг инглиз филологияси факультетларида стилистика ва матн тахлили, қиёсий стилистика, матн лингвистикаси, когнитив тилшунослик фанлари бўйича маъруза ва амалий машғулот дарсларини олиб боришда қўлланилмоқда.
Қўлланиш соҳаси: умумий тилшунослик, когнитив лингвистика, матн интерпретацияси, лингвокультурология, гендер лингвистикаси.
XXI асрда маданиятлараро мулоқот тизими, маданиятлараро мулоқот ҳар қандай инсон ҳаётининг ажралмас қисмидир. Бу ҳамкорликнинг иқтисодий, сиёсий ва маданий жиҳатлари глобаллашувининг давом этаётган жараёнларидан келиб чиқади. Шу муносабат билан, маданиятлараро алоқанинг ўзига хос хусусиятлари ва омилларини ўрганиш илмий тадқиқотларнинг истиқболли ва долзарб йўналиши хисобланади. Аввало, бу универсал ривожланиш ва ҳамкорликни ривожлантириш учуй турли маданият вакиллари ўртасида самарали мулокотни таъминлаш учун зарурдир.
Мазкур мақола хитой ва ўзбек лингвомаданиятида “аёл” концепти билан боғлиқ эвфемизмларнинг тадқиқига бағишланган. Кишилар баъзан бошқалар билан мулоқот чоғида ўзлари хоҳлаган нарсани тўғридан-тўғри айта олмайдиган ёки ибораларнинг ўз маъносида қўллаб, суҳбатдошларини ноқулай аҳволга солиб қўядиган вазиятлар билан тўқнашиб қоладилар. Бундай қийин вазиятлардан чиқиб кетиш мақсадида эвфемизмлар қўлланилади. Эвфемизмлар тақиқланган, айтилиши ножоиз, қўпол, одоб-ахлоқ меъёрларига зид бўлган сўз ва ифодалар ўрнига юмшоқ қўлланишли бўлган сўз ва ифодалардир. Эвфемизмлар халқнинг руҳияти, дунёқараши, урфодатлари, удумлари, ирим-сиримлари ва инончларини акс эттиради. Мақолада хитой ва ўзбек лингвомаданиятидаги “аёл” концепти билан боғлиқ эвфемизмлар “аёлнинг ёши”, “ҳомиладорлиги”, “ахлоқи” ва “ташқи кўриниши” сингари мавзуий гуруҳларга ажратилиб тадқиқ этилган. Хитой ва ўзбек лингвомаданиятида “аёл” концептини ифодалаган эвфемизмларнинг умумий ва ўзига хос жиҳатлари чоғиштириш асносида ёритилиб, уларнинг тил ва маданиятдаги ўрни кўрсатиб берилган. Хитой ва ўзбек халқи тафаккур тарзининг, дунёқарашининг муайян даврлардаги ўзгаришлари, ҳозирги кунда аёлнинг жамият ижтимоий-сиёсий ҳаётидаги ролининг ортиб бориши, унинг она, уй бекаси бўлиши билан бирга, эркак билан тенг ҳуқуқга эга бўлган жамиятнинг фаол аъзоси экани эвфемизмлар мисолида очиб берилган. Ҳар иккала халқ аёлларидаги шарқона ибо, ҳаё, иффат каби когнитив белгиларнинг эвфемизмларда акс этиши аниқланган. Хитой ва ўзбек лингвомаданиятларида “аёл” концепти билан боғлиқ эвфемизмларни тадқиқ этиш ҳозирги кунда долзарб бўлган гендер тенглиги масаласини ҳал этишда муҳим аҳамият касб этади. Эвфемизмларни ўрганиш халқнинг менталитетига чуқур кириб бориш, унинг миллий маданияти, қадриятлари, урф-одатлари, ахлоқий меъёрлари, тил соҳибининг миллий характери ҳамда тил ва маданиятнинг ўзаро алоқаси ҳақида тўлиқ тасаввурга эга бўлиш имкониятини беради. Шунингдек, маданиятлараро мулоқот жараёнида юзага чиқадиган тушунмовчиликларни, қийинчиликларни олдини олади, прагматик тўсиқларни бартараф этиб, мулоқотнинг муваффақиятли ва самарали бўлишини таъминлайди.
Семантик шаклланиш қонуни матннинг интонацион тузилиши орқали ҳам намоён бўлади. Матннинг семантик ривожланиши уни ташкил этувчи жумлаларнинг интонацион жиҳати билан
боғлиқ ҳолатларни ҳам кузатиш мумкин.Қўшимча равишда, мулоқот чоғида тингловчи нутқининг
давом этишини кутиши ёки давомийлигини кузатиш мулоқот кечимини прагматик вазияти билан
боғлиқ амалга оширилади
Мақолада Ўзбекистон-Туркия ўртасидаги ижтимоий муносабатларни ривожланиши, икки давлатнинг муштарак тарихий тараққиёти, геосиёсий жойлашуви ҳамда янги мулоқот форматига чиқиш истиқболлари атрофлича муҳокама қилинган.
Ушбу мақолада олий тиббий таълим талабаларида интеллект ва унинг ривожланиши билан боғлиқ муаммолар ўрганилган.Мақолада юқори даражадаги мавҳум фикрлаш ва муаммони ҳал қилиш кўникмаларини талаб қилувчи мураккаб фанларни ўрганаётган талабаларда интеллектни ривожлантириш хусусиятлари муҳокама қилинади. Мақолада талабаларнинг интеллектини ривожлантиришга ёрдам берадиган омиллар, усуллар ва технологиялар, жумладан, фаол ўқитиш усуллари келтирилган. Шунингдек, талабаларнинг ўз-ўзини тартибга солиш ва ўз-ўзини рағбатлантириш кўникмаларини ривожлантиришга ёрдам берадиган усуллар, шунингдек, талабаларнинг мулоқот ва ижтимоий интеллект кўникмаларини ривожлантиришга ёрдам берадиган усуллар тавсифланган. Мақола маълумотлари ўз касбий малакасини оширмоқчи бўлган олий тиббий таълим ўқитувчилари ва ўзлаштиришш даражасини оширишни истаган талабалар учун фойдали бўлиши мумкин.
Охирги йилларда имконияти чекланган бемор муаммоларини ечишга бўлган эътибор кучайиб бормоқда. Ўзбекистон Республикасида кенг жамоатчилик вакиллари томонидан билдирилган фикр мулоҳазалар асосида 1 август 2017 йилда “Ногиронлиги бўлган шахсларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармон қабул қилинди ва бу борада қўшимча имтиёз ва имкониятлар берилди. Бу йўналишда яна бир муҳим ҳужжат - “Ногиронлиги бўлган шахслар ҳуқуқлари тўғрисида”ги Қонун қабул қилинди. Бу масалаларни ҳал қилиш учун Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги қошида ташкил этилаётган Ногиронлиги бўлган шахсларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси самарали фаолият кўрсатиб келинмоқда. Шунингдек, ёлғиз қариялар, аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож бошқа қатламларини ижтимоий муҳофаза қилишга ихтисослаштирилган махсус тузилма ўз ишини кучайтириши талаб этилмоқда. Бу борада патронаж хашираларининг роли беқиёсдир. Уларнинг ишини самарали ташкил этиш ва амалиётга тадбиқ этиш долзарб масала бўлиб келмоқда