152 2018, №1 (99) Проблемы биологии и медицины
УДК: 616-036.2.927.7.053(575.14)
САМАРҚАНД ВИЛОЯТИ ХУДУДИДА БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАРДА ПАРОТИТЛИ
ИНФЕКЦИЯ КЕЧИШИНИНГ КЛИНИК-ЭПИДЕМИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ
Н.А. ЯРМУХАМЕДОВА, О.С. ТИРКАШЕВ, Н.С. ЯКУБОВА, К.С. ДЖУРАЕВА
Самарқанд Давлат медицина институти, Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд шаҳри
КЛИНИКО-ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ПАРОТИТНОЙ ИНФЕКЦИИ У
ДЕТЕЙ И ПОДРОСТКОВ ПО САМАРКАНДСКОЙ ОБЛАСТИ
Н.А. ЯРМУХАМЕДОВА, О.С. ТИРКАШЕВ, Н.С. ЯКУБОВА, К.С. ДЖУРАЕВА
Самаркандский Государственный медицинский институт, Республика Узбекистан, г. Самарканд
CLINICAL-EPIDEMIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF MUMPS INFECTION IN CHILDREN
AND ADOLESCENTS IN SAMARKAND REGION
N.A. YARMUKHAMEDOVA, O.S. TIRKASHEV, N.S. YAKUBOVA, K.S. DZHURAEVA
Samarkand State Medical Institute, Republic of Uzbekistan, Samarkand
Ушбу мақолада 2014-2016 йиллардаги паротитли инфекция билан касалланган 263 нафар
беморларнинг клиник-эпидемиологик жиҳатдан тахлили аниқланилди. Касаллик таҳлил натижаларига
кўра кўпроқ каттароқ ёшида (13-18) учраши, ўсмирларда комбинирланган ва оғир шаклда кечиши,
йилнинг кўпроқ иссиқ вақтларида (май-июль) учраши, бошқа адабиётлар билан таққосланди.
Калит сўзлар:
Паротитли инфекция, эпидемиологик тахлил, клиника.
The article presents clinic-epidemiological estimates of 263 patients with mumps infection for 2014 -
2016. Analysis of the data obtained showed, along with an increase in the incidence, a significant shift in the
older age group (13-18 years), an increase in combined and severe forms of illness in adolescents and young
men, and a shift in the seasonality of mumps in the hot season (May-July), In comparison with the literature
data.
Key words:
mumps infection, epidemiological analysis, clinic.
Охирги йилларда жахон соғликни сақлаш
ташкилоти (ЖССТ, 2013 й) [1] томонидан ўткир
вирусли
юқумли
касалликларга
қарши
курашишнинг
самарали
усуллари
ишлаб
чиқилганлигига қарамасдан, хозирги кунда
эпидемик тенденцияда касалланиш сонининг
ошиб
бориши
статистик
маълумотлар
ўрганилганида аниқланмоқда [2, 4]. Хаво-томчи
йўли билан аэрозол механизм орқали юқадиган
касалликлардан паротитли инфекцияни шу
касалликлар қаторига қўшиш мумкин [3].
Мавсумийлик жихатидан йилнинг совуқ фаслида
учрайдиган бу касалликнинг хозирги кунда
йилнинг иссиқ фаслида хам аралаш шаклда учраб
туриши ва эрта ёшдаги болалардан ўсмирлик
ёшигача
кенг
тарқалганлиги,
касаллик
асоратларининг кузатилиши, касалликга қарши
махсус профилактик ишларни ёшга боғлиқ холда
ўтказилишига қарамасдан кенг тарқалганлиги
бугунги куннинг долзарб муаммоларидан бири
десак муболаға бўлмайди.
Тадқиқот мақсади.
Самарқанд вилояти
худудида болалар ва ўсмирларда паротитли
инфекциянинг клиник ва эпидемиологик кечиш
хусусиятларини ўрганиш.
Тадқиқот усули ва материаллари.
Биз ўз
текширувимиз давомида Самарқанд вилоят
юқумли касалликлари клиник шифохонасида
(ВЮККШ) 2014-2016 йиллар давомида стационар
шароитда даволанган 263 нафар 1 ёшдан 18
ёшгача бўлган бемор болаларнинг касаллик
тарихи ретроспектив ҳолда эпидемиологик ва
клиник жиҳатдан анамнезлари чуқур тахлил
қилинди. Паротитли инфекциянинг махсус
текширув усули ўтказилмаганлиги сабабли
ташхис клиник-эпидемиологик маълумотларга
асосан
қўйилган.
Лаборатор
текширув
усулларидан умумий қон, сийдик тахлили
текширилган. Кўрсатмаларга асосан қон ва
сийдикда
диастаза
миқдорини
аниқлаш
ўтказилган.
Инструментал
текшириш
усулларидан УТТ ва ЭКГ текшируви ўтказилган.
Тадқиқот натижалари ва мухокамаси.
Касалланиш тенденциясини кузатувимиздаги 263
беморларда 2014-2016 йиллар давомида учраши
ўрганилганида 2014 йилда -180 (68,5 %), 2015-
йилда-83 (31,5 %), 2016 йилда болалар ва
ўсмирларда
паротитли
инфекция
билан
касалланиш холати учрамади.
Бемор
болаларнинг
ёшга
нисбатан
тақсимлаганимизда: 0-1 ёш болаларда паротитли
инфекция билан касалланиш холати аниқланмади,
2-5 ёшдагилар-48,2%, 6-9 ёшдагилар-16,4%, 10-12
ёшдагилар-14,7%, 13-18 ёшдагилар-20,7% ни
ташкил қилди.
Н.А. Ярмухамедова, О.С. Тиркашев, Н.С. Якубова, К.С. Джураева
Биология ва тиббиёт муаммолари 2018, №1 (99) 153
Расм 1.
Паротитли инфекция билан касалланишнинг йиллар давомидаги динамикаси.
Изох: Паротитли инфекция билан касалланиш билан 1-18 ёшгача бўлган беморлар орасида шифохонада
2016 йил давомида қайд қилинмаган.
Расм 2.
Паротитли инфекция билан касалланишнинг ёшга боғлиқлиги.
Расм 3.
Паротитли инфекциянинг яшаш жойига нисбатан тақсимланиши.
Биз ўз текширувимиз давомида жинсга
боғлиқ холда кузатув олиб борганимизда ўғил
бола ва қиз бола жинсидаги беморларимизда
касалланиш сони 60,8 ва 39,2% нисбатга мос
келди. Самарқанд вилояти ҳудуди бўйича
беморларнинг
яшаш
жойига
нисбатан
тақсимлаганимизда: Самарқанд шаҳри аҳолиси–
15,25%, туманлардан келган беморлар эса 84,75%
ташкил
қилди.
Туманлар
бўйича
тақсимлаганимизда: Оқдарё–11,43%, Тайлоқ –
8,57% Булунғур–4,28%, Иштихон– 5,71%,
Каттақўрғон – 10%, Самарқанд тумани –11,43%,
Нарпай – 5,71%, Пайариқ–11,43%, Пастдарғом–
20%, Ургут–11,45%ни ташкил қилди.
Касалликнинг
мавсумийлигига
кўра
декабрь-январь ойларида (47,3 %), май-июнь-
июль ойларида (52,7 %) учраши аниқланди.
Ўз РССВ эмлаш календарига мувофиқ
юқумли
касалликларга
қарши
махсус
профилактикага асосан касалланган болаларнинг–
68,3% қисмида паротитли инфекцияга нисбатан
профилактик эмлаш календари бўйича тўлиқ
режали равишда эмлаш ишлари ўтказилган.
Болалардан–31,7% қисмида эмлаш муддатига
кўра ревакцинацияларнинг айрим муддатларида
нисбий қарши кўрсатмаларнинг бўлганлиги
туфайли нотўлиқ равишда эмлаш ўтказилганлиги
аниқланди.
Самарқанд вилояти худудида болалар ва ўсмирларда паротитли инфекция кечишининг …
154 2018, №1 (99) Проблемы биологии и медицины
Расм 4.
Паротитли инфекциянинг йил мавсумларига нисбатан тақсимланиши
Расм 5.
Паротитли инфекция билан касалланишнинг эмлаш ишларига бевосита боғлиқлиги.
Расм 6.
Касалликнинг оғирлик даражасига кўра.
Касалланишнинг
вакцинацияга
ва
ревакцинацияга
боғлиқлиги
ўрганилганида:
касалланган болаларнинг - 48,2% қисмини 2-5
ёшгача бўлган болалар (ревакцинациягача) ва 6-
12 ёшдагилар-31,2%, 13-18 ёшгача-20,6%
(ревакцинациядан
кейин)
ташкил
қилди.
Ревакцинациядан кейин касалланиш сонини
кескин камайиши аниқланди. Беморлардан 37
(14%) нафарининг жағ ости лимфаденити
ташхиси
остида
бошқа
шифохоналарда
даволанганлиги
маълум
бўлди.
Бундай
беморларнинг аксарияти бошқа шифохоналардан,
ВЮККШ га касаллик даврининг асоратланиши
билан хамрох холда ўтказилганлиги аниқланди.
Бунга, бемор болаларга клиник ташхиснинг ўз
вақтида нотўғри қўйилганлиги ва даво
муолажаларининг айни касалликнинг даволаш
стандартларига
номувофиқ
ўтказилганлиги
асосий сабаб қилиб кўрсатилди.
Беморларнинг клиникага мурожаат қилиб
келиш кунлари ўрганилиб чиқилганида шу нарса
маълум бўлдики: шифохонага касалликнинг
дастлабки беш кунида-27,7% бемор, 5-10 кунида
32,3% бемор, 10 кундан кейин мурожаат қилиб
келган беморлар – 40% ни ташкил қилди.
Текширувимиздаги беморларда касалликнинг
бошланғич даврига хос бўлган клиник
симптомларнинг кечиши қуйидаги маълумотлар
билан характерланди. Текширувдаги 52,8% бемор
болаларда
касалликнинг
асосий
клиник
белгиларининг дастлабки кунлар ичида ўткир
бошланиши кузатилди.
Н.А. Ярмухамедова, О.С. Тиркашев, Н.С. Якубова, К.С. Джураева
Биология ва тиббиёт муаммолари 2018, №1 (99) 155
Касалликнинг оғирлик даражаси қабул
қилинган
тасниф
асосида
оғирлик
кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда қўйилган.
Клиник
кечиши
умумий
интоксикация
белгиларининг
устунлиги
ва
махаллий
ўзгаришларга асосан (қулоқ олди, жағ ости
безларининг зараланишининг локализациясига
кўра) аниқланди. Оғирлик даражаси бўйича
тақсимлаганимизда: беморлардан 29,6% қисмида
оғир, ўрта оғир даражаси –34,9%, енгил даражаси-
35,5%
беморларда
кузатилди.
Паротитли
инфекциянинг клиник кечишида махаллий
ўзгаришларнинг
кузатилиши
клиник
синфланишга асосан -57,3% беморда қулоқ олди
безининг зарарланиши билан, қолган - 42,7 %
қисмида субмаксиллит, панкреатит, орхит ва
аднексит холати кузатилган. Ўсмирлик ёшида
репродуктив аъзоларининг зарарланишида орхит,
орхоэпидидимитнинг учраши -7,56 % кузатилди.
Шифохонада паротитли инфекция ташхиси
билан
даволанишнинг
ўрин
кунлари
хисобланганда: енгил шакли билан ўртача 7-8
кун, ўрта оғир шакли билан 9-10 кун, оғир шакли
билан 10-14 кун даволанганлиги маълум бўлди.
Асосий касалликга хамрох касалликларнинг
қўшилиб келиши-4,4 % (гастрит, бронхит,
камқонлик,
сийдик
таъносил
тизими
касалликлари). Касалликнинг асоратланиши -
6,8% беморларда кузатилди. Асоратланиш асосан
носпецифик характерга эга бўлиб, иккиламчи
бактериал инфекцияларнинг асосий касалликга
бевосита қўшилиб келиши билан боғлиқ (отит,
ангиналар, афтоз стоматит). Касалликнинг
специфик асоратлари беморларда кузатилмади.
Шифохонадаги барча бемор болаларга
этиотроп, патогенетик ва симптоматик даво
муолажалари ўтказилганва умумий ахволи
клиник соғайгач уйига жавоб берилган.
Хулоса: Бизнинг ўтказган тахлилларимиз
натижаларига кўра эпидемик жараён таҳлил
қилинганда касалликнинг динамикаси йиллар
кесимида ўрганилганида 2014 йил давомида
касалланиш сонининг юқорилиги аниқланилди.
Касалланишни
ёшга
нисбатан
тақсимлаганимизда: касалланиш сони асосан 2-5
ёшдаги болаларда кўп учраши ва бу холат
профилактик
эмлаш
календари
бўйича
ревакцинацияни
ўтказилмаганлиги
билан
бевосита боғлиқ бўлиши мумкин. Касалланиш
кўрсатгичининг яшаш жойи билан боғлиқлиги
ўрганилганида асосан туманларда яшовчи ахоли
ўртасида кўпроқ қайд қилиниши аниқланди.
Касалликнинг эпидемиологиясида мавсумийлик
хусусиятини ўзгариб туриши маълум бўлди.
Асосан мавсумийлик май-июль ойларига тўғри
келди.
Болалар
орасида
касалланишни
камайтириш мақсадида эмлаш ишларини
ташкиллаштиришга
жиддий
эътибор
қаратишимиз
кераклигини
аниқладик.
Касалланишнинг ўсмирлик ёшида хам кўп
учраши инобатга олиниб, ўсмирлик ёшида
репродуктив
аъзоларнинг
зарарланиши
кузатилганлиги учун иккиламчи бепуштликни
олдини олиш ва келажакда соғлом фарзандлар
дунёга келиши учун касалликга эрта ташхис
қўйиш кераклиги хулоса қилинди.
Адабиётлар:
1.
Руководство по инфекционным болезням. (Под
ред. Ю.В.Лобзина)-С. Петербург, «Фолиант»,
2013 г.
2.
Инфекционные болезни у детей: учебник для
педиатрических факультетов медицинских вузов /
под ред. проф. В.Н.Тимченко.- СПб.: Спец. Лит.
2008.
3.
Покровский В.И. и др. «Инфекционные
болезни и эпидемиология». Учебная литература
для студентов медицинских институтов. Москва –
2008. Второе издание. 861 с.
4.
Под редакцией Ющука Н.Д., Венгеров Ю.Я.
“Инфекционные
болезни:
национальное
руководство”. – 2009. – 1056 с. (национальное
руководство).
5.
Soliman A. et al. Serological evidence of
rickettsial infection among acute febrile illness
patients in Uzbekistan //American journal of tropical
medicine and hygiene. – 8000 Westpark dr, ste 130,
Mclean, VA 22101 USA: Amer Soc Trop Med &
Hygiene, 2005. – Т. 73. – №. 6. – С. 79-80.
6.
Soliman A. et al. P1532 Serological evidence of
hantavirus and arbovirus infections among acute
febrile patients in Uzbekistan //International Journal
of Antimicrobial Agents. – 2007. – Т. 29. – С. S429.
КЛИНИКО-ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКАЯ
ХАРАКТЕРИСТИКА ПАРОТИТНОЙ
ИНФЕКЦИИ У ДЕТЕЙ И ПОДРОСТКОВ ПО
САМАРКАНДСКОЙ ОБЛАСТИ
Н.А. ЯРМУХАМЕДОВА, О.С. ТИРКАШЕВ,
Н.С. ЯКУБОВА, К.С. ДЖУРАЕВА
Самаркандский Государственный медицинский
институт, Республика Узбекистан, г. Самарканд
В
статье
представлены
клинико-
эпидемиологические оценки 263 больных
паротитной инфекцией за 2014 – 2016 гг. Анализ
полученных данных показал, наряду с
повышением заболеваемости, существенный ее
сдвиг в более старшую возрастную группу (13–18
лет), увеличение комбинированных и тяжелых
форм болезни подростков и юношей, а также
смещение сезонности эпидемического паротита в
жаркое время года (май-июль), в сравнении с
литературными данными.
Ключевые слова:
Паротитная инфекция,
эпидемиологический анализ, клиника.