55
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
Бугунги
кунда
ахоли
ичимлик
суви
сифатида
фойдаланадиган
ер
ости
ва
очик
сув
манбала
-
ри
таркибидаги
минерал
моддалар
(
кальций
,
магний
тузлари
,
каттиклиги
,
курук
чукма
модда
-
лари
)
микдори
белгиланган
санитария
меъёрларидан
юкоридир
.
Ушбу
муаммоларни
бартараф
этиш
долзарблигича
колмокда
..
Тадкикот
максади
:
Бухоро
ахолисининг
тоза
ичимлик
сув
билан
таъминлашни
урганиш
ва
асослаш
,
ичимлик
суви
оркали
келиб
чикадиган
касалликларни
камайтириш
,
унинг
истик
-
болли
режаларини
тузиш
ва
меъёрий
коидаларга
риоя
килинишини
назоратини
кенгайтириш
.
Материал
ва
усуллар
:
Бухоро
вилояти
давлат
санитария
эпидемиология
маркази
лабора
-
тория
шароитида
2008
йилда
ер
ости
сув
манбаларидан
текширилган
3492
та
намуналариинг
26,5
фоизи
, 2009
йилда
3629
та
намунанинг
26,8
фоизи
, 2010
йилда
3162
та
наму
-
нанинг
21,5
фоизи
,
кимёвий
таркиби
(
каттиклиги
,
курук
чукма
моддалар
)
белгиланган
санитария
меъёрла
-
ридан
юкорилиги
аникланди
.
Сувнинг
бактериологик
ифлоланиш
даражаси
охирги
йилаларда
(2008-2009
йиллар
) 1,2
марта
камайганлиги
кайд
этилган
.
Шуни
алохида
таъкидлаш
керакки
,
олинган
текширишлар
тахлили
вилоятнинг
купгина
ту
-
манларида
ер
ости
сув
манбаларининг
72-81
фоизи
кимёвий
, 20-35
фоизи
эпидемиологик
жи
-
хатдан
Давлат
стандарти
талабларига
жавоб
бермайди
.
Ер
ости
сув
манбаларига
мулжалланган
ичимлик
суви
иншоотларини
реконструкция
ки
-
лиш
максадга
мувофик
.
Вилоятда
бугунги
кунда
57
та
ичимлик
сувини
тозалагич
иншоотлари
мавжуд
булиб
,
булар
вилоятнинг
52
фоиз
ахолисини
тоза
ичимлик
суви
билан
таъминлайди
.
Кишлок
ахолисининг
33
фоизи
марказлашган
ичимлик
суви
билан
таъминланган
.
Шу
жумладан
Бухоро
шахри
ва
барча
туманлар
маркази
очик
сув
хавзаларидан
(
Амударё
)
сувини
водопровод
тизимида
таъминланган
15%
худудлар
кимёвий
таркиби
жихатидан
Давлат
стандартига
жавоб
бермай
-
диган
ер
ости
сув
манбаларидан
ичимлик
суви
билан
таъминланган
.
Вилоят
худудида
ичимлик
суви
манбалари
билан
вужудга
келган
муаммоларни
инобатга
олиб
,
Республикамиз
рахбариятининг
саъйи
харакатлари
натижасида
Самарканд
вилояти
Кат
-
такургон
тумани
худудидаги
«
Дамхужа
»
сув
кувуридан
вилоятга
1992
йилда
ичимлик
суви
кувури
тортилган
.
Ушбу
сув
кувуридан
Бухоро
шахри
,
Бухоро
,
Вобкент
ва
Гиждувон
туман
-
лари
марказлари
ва
айрим
кишлок
ахоли
пунктлари
«
Дамхужа
»
сув
манбасидан
кисман
ичим
-
лик
суви
билан
таъминландилар
.
«
Дамхужа
»
сув
кувуридан
ичимлик
суви
сифатида
фойдалана
-
диган
ахоли
марказлашган
холда
ичимлик
суви
билан
таъминланган
ахолининг
25-30
фоизини
ташкил
этади
холос
.
Ахо
-
лининг
колган
70-75
фоизи
кимёвий
таркиби
билан
санитария
меёрларига
мос
келмай
-
диган
манбалардан
ичимлик
суви
сифатида
фойдаланмокдалар
.
Бу
эса
уз
навбатида
вилоят
ахолиси
уртасида
инфекцион
ва
ноинфекцион
касалликлар
буйича
эпидемиологик
вазиятга
уз
таъсири
-
ни
курсатиши
эхтимолга
мойил
.
Тадкикот
натижаси
:
Бухоро
вилоятида
ахолини
тоза
ичимлик
суви
билан
таъминлашда
вужудга
келган
долзарб
муаммони
инобатга
олиб
,
Республикамиз
хукумати
томонидан
халка
-
ро
молиявий
институтларнинг
(
Осиё
тараккиёт
банки
)
имтиёзли
кредитлари
хисо
-
бига
«
Дамхужа
»
сув
манбасини
реконструкция
килиш
учун
2008
йил
инвестиция
дастурида
30
млн
АКШ
доллари
микдорида
кредит
ажратиш
белгиланди
.
Бу
лойиха
буйича
техника
иктисодий
асослар
(
ТЭО
)
Вазирлар
Махкамаси
томонидан
тасдикланди
.
Лойиханинг
биринчи
навбати
амалга
оширилиши
хисобига
кушимча
килиб
суткасига
60
минг
м
3,
иккинчи
навбати
хисобига
суткасига
100
минг
м
3
тоза
ичимлик
суви
ишлаб
чикарилади
.
Натижада
«
Дамхужа
»
сув
ман
-
басидан
олинадиган
сувнинг
умумий
микдори
270
минг
м
3
га
етади
.
Шундан
суткасида
160
минг
м
3
Бухоро
ва
Когон
шахарларини
,
колган
110
минг
м
3
тоза
ичимлик
суви
Бухоро
вилоя
-
тининг
6
та
туманлари
(
Бухоро
,
Ромитан
,
Пешку
,
Вобкент
,
Шофрикон
ва
Гиждувон
)
хамда
Навоий
вилоятининг
4
та
туманини
тоза
ичимлик
суви
билан
тулик
таъминлайди
.
Бунинг
эва
-
зига
Бухоро
вилоятининг
70
фоиз
ахолиси
«
Дамхужа
»
сув
манбасининг
сифатли
ичимлик
су
-
ви
билан
таъминланади
.
Вилоятнинг
барча
шахар
ва
туманларида
хамда
кишлок
ахоли
яшаш
пунктларидаги
ичим
-
лик
суви
кувурларининг
умумий
узунлиги
2083,8
км
ни
ташкил
этиб
,
бу
тармоклар
1929-2005
Жумаева
З
.
Ж
.,
Манасова
И
.
С
.,
Хасанов
У
.
Х
.
БУХОРО
АХОЛИСИНИ
ИЧИМЛИК
СУВИ
БИЛАН
ТАМИНЛАШНИНГ
ОПТИМАЛ
АСОСЛАРИ
Бухоро
давлат
тиббиёт
институти
56
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
йилларда
курилган
.
Бугунги
кунда
мавжуд
сув
кувурларининг
533,1
км
ишлатиш
муддати
утаб
,
яроксиз
холга
келган
.
Натижада
ушбу
кувурларда
куплаб
шикастланиш
холатлари
пайдо
булиб
,
ичимлик
сувининг
иккиламчи
ифлосланишига
сабаб
булиши
,
бу
эса
вилоят
ахолиси
уртасида
юкумли
ичак
касалликлари
билан
касаланиш
ва
эпидемиологик
вазиятни
мушкулла
-
шишига
олиб
келиши
мумкин
.
Юкорида
курсатилган
муаммоларни
ечиш
максадида
ичимлик
сувини
таъминотини
яхши
-
лаш
максадида
куйидагиларни
тавсия
этамиз
.
-
Ахолини
марказлаштирилган
сув
таъминотини
даражасини
ошириш
-
Ичимлик
сувини
яхшилашга
каратилган
барча
тадбирларни
сифатини
ошириш
.
-
Сувни
тозалаш
усулларини
яхшилаш
.
Хулоса
:
1.
Бухоро
вилояти
ахолисини
тоза
ичимлик
суви
билан
таъминлашнинг
зудлик
чорасини
куришни
энг
долзарб
масала
килиб
белгилаш
.
2.«
Дамхужа
Навои
-
Бухоро
»
сув
кувурини
биринчи
навбатини
реконструкция
килиш
хисо
-
бига
кушимча
суткасига
60
минг
м
3
ичимлик
суви
ишлаб
чикариш
,
ушбу
сув
кувурининг
ик
-
кинчи
навбатини
куришни
куриб
чикишни
жадалаштириб
,
унинг
хисобига
кушимча
100
минг
м
3
ичимлик
суви
ишлаб
чикариш
,
буларнинг
эвазига
«
Дамхужа
»
сув
кувурлари
хисобига
Бу
-
хоро
вилоятига
суткасига
270
минг
м
3
сув
келишини
жаддалаштириш
ута
мухимдир
.
3.
Халкаро
молиявий
институтлар
ва
Жахон
банки
имтиёзли
Кредитлари
хисобига
вилоят
-
нинг
Бухоро
шахри
ва
Гиждувон
,
Ромитан
,
Шофиркон
,
Пешку
,
Вобкент
,
Олот
туманлари
мар
-
казлари
сув
тозалагич
иншоотларини
реконструкция
килиш
,
вилоятнинг
Олот
,
Коракул
туман
-
лари
,
кисман
Жондор
туман
ахолисини
«
Амударё
»
сув
манбасидан
кувур
тортиш
хисобидан
ичимлик
суви
билан
таъминлаш
.
4.
Вилоят
худудида
чучук
сув
манбалари
захирасини
топиш
буйича
кидирув
ишларини
олиб
бориш
.
5.
Худудий
санитария
-
эпидемиология
хизматлари
ва
«
Сувокова
»
ишлаб
чикариш
бошкар
-
маси
томонидан
вилоят
ахолисига
етказиб
берилаётган
ичимлик
сувини
сифати
устидан
кун
-
лик
мониторинг
олиб
бориш
максадга
мувофикдир
.
Фойдаланилган
адабиётлар
:
1.
Солихужаев
С
.
С
.
Умумий
гигиена
дарслиги
.
Тошкент
, 1992.
2.
Журнал
«
Гигиена
и
санитария
». 2008, 20-26
с
.
3.
СанПиН
РуЗ
№
0200-06 –
Тошкент
, 2006.
4.
СанПиН
РуЗ
№
0231-07 –
Тошкент
, 2007.
5.
Директива
Совета
Европейского
Союза
98 (83)
ЕС
от
03.11.98
по
качеству
воды
,
предназначённой
для
потребления
человеком
.
М
., 1999.
6.
Моложавая
Е
.
И
.,
Талаева
Ю
.
Г
.,
Багдасарян
Г
.
А
.
Гигиенические
аспекты
охраны
окружающей
среды
.
М
., 1976.
7.
Онищенко
Г
.
Г
.,
Новиков
С
.
М
.
Основы
оценки
риска
для
здоровья
населения
при
воздействии
хими
-
ческих
веществ
загрязняющих
окружающую
среду
.
М
., 2002.