106 2017, №4 (97) Проблемы биологии и медицины
УДК: 616-008.64+616-053.5
HIB-ИНФЕКЦИЯГА ҚАРШИ ЭМЛАНГАН ТЕЗ-ТЕЗ КАСАЛЛАНУВЧИ БОЛАЛАРНИНГ
ИММУН ҲОЛАТИНИ ЎРГАНИШ
Н.Б. СОДИКОВА, Г.А. ЮСУПОВА, Ф.Ф. ХОЛТОЕВА
Тошкент Тиббиёт Академияси, Ўзбекистон Республикаси, Тошкент
ИЗУЧЕНИЕ СОСТОЯНИЯ ИММУНИТЕТА ЧАСТО БОЛЕЮЩИХ ДЕТЕЙ ПРИВИТЫХ
ПРОТИВ HIB
Н.Б. СОДИКОВА, Г.А. ЮСУПОВА, Ф.Ф. ХОЛТОЕВА
Ташкентская Медицинская Академия, Республика Узбекистан, г. Ташкент
STUDY OF THE IMMUNE CONDITION OF THE FREQUENTLY SICKED CHILDREN INVALID
AGAINST HIB
N.B. SADIKOVA, G.A. YUSUPOVA, F.F. KHOLTAEVA
Tashkent Medical Academy, Republic of Uzbekistan, Tashkent
Гемофил инфекция b типи (Hib-инфекция)нинг генералашган турига (бактериемия)
этиологиясида сабабчи беморларнинг аксария қисмида йирингли менингит шаклланади, шу билан
биргаликда 15-20 фоизида зотилжам ва айрим ҳолатларда ўчоқли яллиғланишлар кузатилади. Hib-
инфекцияга қарши кураш олиб борилаётган давлатларда бу касаллик билан касалланиш даражаси ва
касаллик ташувчи ҳолатлар камайиши кузатилмокда. Бу вакцинация қилинган давлатларда инфекция
қўзғатувчисини ташувчилик 0,5-1,0% соғлом болалар орасида ташкил қилди. Гўдак ёшидаги
болаларнинг вакцинацияга олинганлик даражаси, организмда ушбу инфекцияга қарши титр
антителалар мавжудлиги ва уларнинг даражаси, Hib-вакцинанинг касаллик даражасининг камайишига
таъсир даражаси ўрганилмаган. Бу ҳолатнинг ўрганилиши болалар муассасаларига чиқадиган ва
чиқмайдиган болалар орасида профилактик чора тадбирларни янада кучайтириш йўлларини ўргатади.
Калит сўзлар
: инфекция, тез касалланувчи болалар, вакцинация, иммунитет.
Haemophilus influenzae type b is one of the common causes of generalized infection (bacteremia) in
children, half of them developed purulent meningitis, quite often (15-20%), pneumonia, and rarely other focal
lesions. In countries where the vaccination campaign against Hib-infection, there is a decrease in morbidity
and frequency carrier Hib. Vaccination, in these countries, has led to a decrease in carrier frequency in a
population of healthy children up to 0.5-1.0%. However, vaccination coverage of infants, vaccine efficacy
ACP-Hib, preservation of antidiv titer in the infection and their comparison with the reduction of morbidity
during the vaccination have not been investigated. Figuring allow them to improve preventive measures in
organized and unorganized babies on Hib-infection and to assess their cost-effectiveness. All of the above was
the object of study.
Key words
: infection, often ill children, vaccination, immunity.
Сўнги йилларда, чақалоқларда пневмония,
эпиглотит, отит, Haemophilus influenzae b тури
(Hib) оқибатида бронхит билан касалланиш
ҳолатларининг кўпайиши кузатилади [1-3,6]. HIB
инфекция фақат одамларда чақирилади, айниқса 2
ойдан 5 ёшгача болаларда касалликка мойилли
юқори
[6]
Адабиётларга
маълумотларига
қараганда Hib инфекцияларни ташиш 4 ёшгача
болаларда 40,3% ташкил қилади [1,6]. Беш ёшгача
бўлган болалар орасида Hib инфекцияси
аниқланиши зотилжам билан касалланган
болаларда 24% ни, ўткир отитда 10% ни,
ларингиттда 7% ни ташкил этади [2].
Маълумотларга
қараганда,
Hib-этиологияли
зотилжамнинг энг оғир тури бронхопулмонар
тўқималарнинг чириши, абцесс, плеврит билан
боғлиқ. HIB – инфекцияга қарши эмлаш жорий
қилинишидан олдин бу этиологияли касалланиш
5 ёшгача болалар орасида юқори даражада эди,
бошқа мамлакатларда - 100000 болаларда АҚШда
- 60-130, Австралия - 53, Шотландия - 25,5 га
тугри келади [8]. HIB-инфекцияси ҳаво-томчи
орқали тарқалиши кўп кузатилишини ҳисобга
олиб, диагностикаси ва патоген қаршилик
қийинчилик
туғдиради,
шунинг
учун
антибактериал восита қўлланилади. Шунинг учун
болалар инфекцияси ва ҳимояси учун энг
самаралиги махсус эмлаш воситаси қўлланилади
[4,5]. Бугунги кунда, кўплаб мамлакатларда HIB
инфекциялари
муаммоси
болалар
эмлаш
жадвалига 2 ойликдан эмлаш жорий қилиниш
орқали хал этилди [9]. Эмлаш сабабли, бу
касалликни оғир шакиллари йўқолди [7]. Бизнинг
мамалакатимизда
HIB-инфекция
касаллиги
муаммоси ва болаларда иммунитетни ўрганиш
жуда мухим ва долзарб масала ҳисобланади [6].
Бироқ, мавжуд адабиётларда, биз иммун жавоб
хусусиятлари ва HIB- инфекцияни эмлашдан сўнг
касал болалар бир гурухида алохида антителалар
ўсиш табиати хақида маълумотлар йўқ.
Ишимиздан мақсад, HIB-инфекцияга қарши
эмланган тез-тез касалланувчи болалар бир
гурухида иммун кўрсаткичларни чуқур тeкшириш
ва ўрганишдан иборат бўлади.
Н.Б. Содикова, Г.А. Юсупова, Ф.Ф. Холтоева
Биология ва тиббиёт муаммолари 2017, №4 (97) 107
Материал ва услублар.
Тадқиқотга ёши 3
ойликдан 6 ёшгача бўлган 92 нафар болалар
олинди, шулардан 53 ўғил бола – (59%) ва 39 қиз
бола –(41%). Текширилганлар 2 гуруҳга
ажратилди: 1 гуруҳ тез-тез касалланадиган 68
бола (77%) болалар, 2 гурухни 24 та (23%) амалий
соғлом болалар ташкил қилади. Эмлаш
"Пентовакцина" (Индонезия) вакцинаси ёрдамида
асосий касалликнинг тинч даврида, боланинг
ҳолати турғун бўлганда амалга оширилади. Барча
болалар умумклиник текшириш (тана вазни ва
бўйини аниқлаш, умумий қон ва сийдик таҳлили),
ультратовуш текшируви, бурун бўшлиқлари
рентгенографияси,
аллерголог
маслахати,
имммунологик
текширув,
отолоринголог
маслахати ўтказилди.
Аллергия касалликлар бор болаларда,
аллергик (аллергик тарихи маълумотлар тўплами,
тери синацаси аллерген билан, IgE умумий
миқдори,
ФВД
текширув,
иммунолог
(иммуноглобулин А, М, G, цитокинин ҳолати
даражасини аниқланди) мутахасис маслахати
ўтказилди. Асаб тизими касалликлари бор
болаларда невролог билан маслаҳатлашиб, зарур
ҳолларда,
гўдакларга
электромагнит
ва
нейросонаграфия ўтказилди.
Буйрак ва сийдик йўлларида касаллиги
бўлган беморлар жисмоний кўрикдан ташқари
нефрология мутахассиси билан маслахатлашиб,
қўшимча буйрак ва сийдик қопи ультратовуши,
умумий
сийдик
тахлили,
Нечипоренка,
Зимницкий, текширувлари зарур бўлганда амалга
оширилди. Асосий иммуноглобулин синфлари,
цитокинлар, кортизол, Hib-инфекцияга қарши
антителалар даражасини аниқлаш, клиник ва
иммунологик текширувлар, Тошкент тиббиёт
академияси МИТЛ сида олиб борилди.
Иммунологлобулин (G, A, M) турбидиметрик
метод билан аниқланди “Clima” (Испания). IgE
қон зардобида ИФА методи (ELISA) (реактивы
АОЗТ
“ДИА
-
плюс”),
цитокинлар
концентрацияси ИФА методи орқали (ELISA).
Hib – инфекциясига қарши антителалар (IgG –
PRP) ИФА усули орқали “Immunozym HibIgG”
(IBL, Hamburg) аникланди.
Натижалар
ва
муҳокама.
Хамма
болаларда эмлашни кўтара олиш қониқарли
бўлиб, эмланган кейинги хафтасида асосий
касаллик хуружи бирон бир болада кузатилмади.
Эмлашдан олдин ва кейин кортизол кўрсаткичи 1
гурухда, мос равишда 175,8±14,8 ва 220,5±23,2
нмоль/л ни, 2-гурухда 177,5±23,4 ва 189,4±27,3
нмоль/л ни ташкил қилади (р>0,05). Меъёрда
кортизолнинг дастлабки миқдори 123-626 нмоль/л
га тенг.
Шундай қилиб, кортизол кўрсатгичи хар
икки гурухда ҳам ёшига нисбатан, хам эмлашдан
олин ва кейин ишонарли фарқ аниқланмади
(р>0,05). 2 гурух болаларда эмлаш шароитида IgG
концентрациясининг (р>0,05) ошиш тенденцияси
кузатилди. IgA ва IgM га келсак, эмлашдан олдин
ва кейин кўрсаткичлар иккала гуруҳлар ўртача
даражада бўлиб, динамикаси деярли ўзгармади
(р> 0,05).
IgE қиймати эмлашдан олдин ва кейин
меъёрининг юқори чегараси барча амалий соғлом
болаларда (60 МЕ/мл дан паст). Икки гўдак ўғил
болада эмлашдан олдин ва сўнг IgA қиймати паст
даражада аниқланган (0,11 и 0,12 г/л эмлашдан
олдин: 0,13 и 0,2 г/л ва кейин). Эҳтимол, бу
болаларнинг вакцинага кечки жавоб бериши
билан боғлиқ бўлиши мумкин.
IgG и IgA
концентрацияси эмлашдан олдин ва кейин
меъёрдан сезиларли даражада паст эди,
динамикада эса ўзгаришсиз (р>0,05) бўлди. IgМ
кўрсаткичи вакцинациядан олдин ва сўнг меъёрий
даражасида кузатилмокда. IgE келсак, аллергик
патология билан баъзи болалар (9 нафарида),
иммуноглобулин
концентрацияси
меёрий
кўрсаткичнинг юкори даражада, динамикада эса
турли йўналишда ўзгарди.
Қолган болаларда
эмлашдан олдин ва кейин IgE чегараси
кўрсаткичлари
нормада,
динамикада
эса
сезиларли ўзгармади. Шундай қилиб, соғлом ва
касал болалар Hib инфекцияга қарши эмлаш
шароитида
иммуноглобулинлар
асосий
синфларида чуқур ўзгаришлар аниқланмади. Hib
инфекцияга қарши эмлаш таъсирини янада тўлиқ
ўрганиш мақсадида биз цитокининлар (TNFб ва
INFг, IL5, IL13) ҳолатини баҳоладик.
Жадвал 1.
Соғлом ва соғлигида турли ўзгаришли мавжуд болаларда, эмлашдан олдин ва сўнг «Hib» га қарши
антитаналар титри
Гурух
Манфий кўрсаткич
(0,15 мкг/мл дан кам)
Тахминий кўрсаткич
(0,15 дан 1,0 мкг/мл
гача)
Мусбат кўрсаткич
(1,0 мкг/мл кўп)
1гуруҳ
эмлашдан олдин
10 (16%)
40 (66%)
11 (18%)
эмлашдан сўнг
0
2 (3%)
60 (97%)
2 гуруҳ
эмлашдан олдин
4 (23,5%)
8 (47%)
5 (29,5%)
эмлашдан сўнг
0
1 (5,5%)
17 (94,5%)
HIB-инфекцияга қарши эмланган тез-тез касалланувчи болаларнинг иммун ҳолатини ўрганиш
108 2017, №4 (97) Проблемы биологии и медицины
Жадвалдан кўриниб турибдики кўрсаткич
INFг ва TNFб ёшига мос, эмлашдан олдин ва
кейин иккала гурух динамикасида цитокининлар
даражасида сезиларли фарқларни кўрсатмади
(р>0,05). Интерлейкинларга келсак, барча болалар
IL5 ва IL13 кўрсаткичлари нормадан фарқ
қилмади,
динамикаси
ўзгаришсиз,
аммо
кўрсаткичлар
алохида
беморлар
орасида
кузатилганда уларнинг орасидаги кўрсаткичлар
фарқи каттадир.
Тадқиқотнинг
асосий
мақсади
Hib-
инфекцияга қарши антитела (IgG) ишлаб чиқариш
ва самарадорлигини баҳолаш эди. Жадвалда
соғлом ва соғлиғида турли ўзгаришли болаларда
эмлашдан олдин, кейин антитана кўрсаткичлари
келтирилган. Бундан кўриниб турибдики, манфий
даражадаги антитаналар эмлашдан олдин амалий
соғлом болаларнинг 23% ва соғлигида турл
ўзгаришлар мавжуд болаларда антитаналар
кўрсаткичи 16% ни ташкил қилган, антитаналар
кўрсаткичи шубҳали эса 17% соғлом ва 66%
соғлигида турли ўзгаришли болаларда, мусбат
кўрсаткич -29,5% амалий соғлом болаларда ва
18% соғлигида турли ўзгаришли болаларда
кузатилди. Эмлашдан сўнг барча қизлар гурухида
ижобий антитаналар аниқланди. Амалий соғлом
болалар гуруҳида 3 нафар ўғил болада, соғлигида
турли ўзгариши мавжуд болалар гуруҳи иккисида
антитаналар титри шубҳали бўлиши эмлашга
қарши иммун жавоб манфийлигини кўрсатади.
Амалий соғлом болалар гурухидан 8 ойли болада
IgA кўрсаткичи паст, эмлашдан олдин ва кейин
0,11 г/л ва 0,13 г\л, бошқа 2 ёшли болалар
аллергик анамнезга эга. бу болаларнинг оналари
хомиладорлик даврида, анамнезидан жиддий
касаллик
билан
касалланиб,
гормонал
препаратлар қабул қилишган.
Хулосалар
:
1.
Hib-инфекция қарши эмлаш амалий соғлом
болалар ва соғлигида ўзгариши мавжуд бўлган
болалар гуруҳида умуман хавфсиздир. Эмлаш
вақтида жиддий салбий ходисалар кузатилмади.
2.
Hib-В инфекция қарши эмлаш сурункали
касаллиги мавжуд болаларда касаллигининг
қайталашини ёки эмлашдан кейинги эрта даврда
асоратланларни чақирмайди.
3.
Hib-инфекцияга қарши эмлаш амалий соғлом
ва тез-тез касалланувчи болалар, шу жумладан
аллергик
касалликларга
эга
болаларда
иммунитетининг
гуморал
ва
цитокин
кўрсаткичларига сезиларли таьсир кўрсатмайди.
Адабиётлар:
1.
Баранова А.Г. Гайворонская Е.Г. Филянская
И.З.
Джгаркава
Сравнительная
оценка
эффективности и безопасности двух вакцин
против гемофильной инфекции типа b: "Акт -
Hib" и "Hibерикс" у детей // Журнал
педиатрическая фармакология. - М., 2009. - Т.6,
№3. - С. 13-17.
2.
Гайворонская А. Г. Гемофильная инфекция у
детей // Журнал педиатрическая фармакология:
научно-практический журнал Союза педиатров
России. - 2008. -Том 5, №1. - С. 26-33.
3.
Костинов М.П. Уровен антител к H. Influenzea
типа B у детей соматической патологией в
процессе вакцинации препаратом Акт-HIB //
Эпидемиол и инф болезни. – 2006. - №1. – С. 53-
55.
4.
Опейкина Н. Н. Гемофильная инфекция в
Красноярском крае, (эпидемиол. надзор и
вакцинопрофилактика: Дис.... канд. мед. наук. -
Омск, 2006. - 178 с.
5.
Покровский В. И. Гемофильная инфекция
типа b // Эпидемиология и инфекционные
болезни. - 2005. - №1. - С. 41-43.
6.
Шомансурова Э.А. Клинические особенности,
диагностика и иммунопрофилактика гемофильной
инфекции у детей. – 2007.
7.
Горбунов C.Г. Клиника, диагностика и
лечение инвазивных форм Hib-инфекции у
детей: Нормативно-методический док. - Москва:
МОНИКИ, 2002. - 14 с.
8.
Sunakawa
K.
Nontypeable
Hemophilus
influenzea (NHIi) epidemiology // Kanzenshogaku
Zasshi. - 2011. –Vol.85(3). – P. 227-37.
9.
Katsuta T. et.al. Hemophilus influenzea type b
vacceni // Nihon Rinsho. – 2011. - Vol.69 (9). - P.
1589-93.
ИЗУЧЕНИЕ СОСТОЯНИЯ ИММУНИТЕТА
ЧАСТО БОЛЕЮЩИХ ДЕТЕЙ ПРИВИТЫХ
ПРОТИВ HIB
Н.Б. СОДИКОВА, Г.А. ЮСУПОВА,
Ф.Ф. ХОЛТОЕВА
Гемофильная палочка типа b является
одной из частых причин генерализованной
инфекции (бактериемии) у детей, у половины из
них развивается гнойный менингит, довольно
часто (15-20%) пневмония и реже другие
очаговые поражения. Вакцинация против Hib-
инфекции привела к снижению частоты
носительства в популяции здоровых детей до 0,5-
1,0%. Однако охват вакцинации детей грудного
возраста, эффективность вакцины АКТ-HIB,
сохранение титра антител в данной инфекции и
сравнение их со снижением заболеваемости в
период вакцинации не исследованы. Выяснение
их позволит совершенствовать профилактические
мероприятия
у
организованных
и
неорганизованных младенцев по Hib-инфекции и
оценить их экономическую эффективность. Все
вышеизложенное
явилось
объектом
исследования.
Ключевые
слова:
инфекция,
часто
болеющие детей, вакцинация, иммунитет.