Surunkali yiringli o'rta otitning klin1 k kechishi, davo karabaev x.e. lash hamda profilaktikasi va bolalarda ularning o'ziga xos xususiyatlari (adabiyotlar taxlili)

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
15-21
52
12
Поделиться
Орзиев, С., & Карабаев, Х. (2011). Surunkali yiringli o’rta otitning klin1 k kechishi, davo karabaev x.e. lash hamda profilaktikasi va bolalarda ularning o’ziga xos xususiyatlari (adabiyotlar taxlili). Журнал вестник врача, 1(2), 15–21. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/doctors_herald/article/view/11909
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Surunkali yiringli o'rta otit inson hayotini birinchi o'n
yilligida shifokor tomonidan albatta nazorat qilinib
turilishi kerak bo'lgan va eng ko’p tarqalgan kasalliklar
qatoriga kiritiladi; o'tkir o'rta otitda yallig'lanish jarayoni
uzluksiz 12 hafta davomida to'xtamay davom etsa
surunkali o'rta otit deb atala boshlaydi va buning asosiy
shakllari sifatida serozli o'rta otit, sekretorli o'rta otit,
«glue» quloq va yiringli o'rta otitlar ajratiladi [66].
SYO'Oning kechishi aksariyat alomatlarsiz ham bo'lishi
mumkin yoki eshituvni pasayishi, diskomfort. bosh
aylanishi yoki muvozanatning buzilishi va shu kabi
belgilar bilan davom etadi [60]. Xastalikning qaytalanishi
va kuchayishi yilning barcha fasllarida kuzatiladi. ammo
ko'proq kasallanish darajasining ortishini kuz va qish
oylariga to’g'ri kelishi (respirator a'zolar infekciyalari
payti) tadqiqotchilar tomonidan ko'rsatiladi

Похожие статьи


background image

Doctor a.\6orotnomasi, 2011, №2, Samarqand

Orziev S.X.,

SURUNKALI YIRINGLI O'RTA OTITNING KLIN1K KECHISHI, DAVO-

Karabaev X.E.

LASH HAMDA PROFILAKTIKASI VA BOLALARDA ULARNING O'ZIGA

XOS XUSUSIYATLARI (ADABIYOTLAR TAXLILI)

Andijon medicina institute Samarqand medicina instituti

Surunkali yiringli o'rta otit inson hayotini birinchi o'n

yilligida shifokor tomonidan albatta nazorat qilinib
turilishi kerak bo'lgan va eng ko’p tarqalgan kasalliklar
qatoriga kiritiladi; o'tkir o'rta otitda yallig'lanish jarayoni
uzluksiz 12 hafta davomida to'xtamay davom etsa
surunkali o'rta otit deb atala boshlaydi va buning asosiy
shakllari sifatida serozli o'rta otit, sekretorli o'rta otit,
«glue» quloq va yiringli o'rta otitlar ajratiladi [66].
SYO'Oning kechishi aksariyat alomatlarsiz ham bo'lishi
mumkin yoki eshituvni pasayishi, diskomfort. bosh
aylanishi yoki muvozanatning buzilishi va shu kabi
belgilar bilan davom etadi [60]. Xastalikning qaytalanishi
va kuchayishi yilning barcha fasllarida kuzatiladi. ammo
ko'proq kasallanish darajasining ortishini kuz va qish
oylariga to’g'ri kelishi (respirator a'zolar infekciyalari
payti) tadqiqotchilar tomonidan ko'rsatiladi [73].

Takidlanadiki. SYO'O ko'pincha qishloq aholisida

qayd etiladi. aksariyat hollarda bosh miya va uning pardasi
asoratlari rivojiga olib keladi, mehnatga layoqatlilikni
yo'qolishiga sabab bo'ladi va bunday xasta bolalar harbiy
xizmatga yaroqsiz bo'lib qoladilar [7, 8. 21].

1.

1. Ababiy va E.l. Senku (2002)

ma'lumotlariga ko'ra Moldovada 9,3% SYO'O bilan xasta
bemorlarda kasallikning asoratlanib kechishlari kuzatiladi:
yiringli meningit bilan - 24,2%, miya abcessi bilan -
14,4%, meningoence- falit bilan - 13,9%,

sigmasimon

sinus
tromboflebiti va perisinusli abcess bilan— 15,5% va
aksariyat bemorlar davolanishga kechikib hamda og'ir
holatlar bilan kelib tushadilar [2,45].

Berman (1995) ma'lumotlari bo'yicha, bir qator

rivqjlanayotgan mamlakatlarda bolalar va o'smirlarda
0,4% dan 33,3% gacha perforaciya, 0,4% dan 6.1% gacha
otoreya va 0,19% dan to 0,74% gacha mastoidit kabi
asoratlar sodir bo'ladi. Aynan shu oqibatlar sabab bo'lib
mazkur mamlakatlar aholisining 1/3 qismida eshituvni
zaiflashuvi muammosi ko'ndalang bo'lib qolgan [77].
B.C.Okafor (1994) Nigeriyaning Enugu shahrida 2 yil
davomida maxsus tadqiqot tashkil qilib SYO'Oni
o'rgangan. Bu kasallik eng ko'p 10-20 yoshlilarda (44,6%)
kuzatilgan va asosan uning ikki klinik shakli - katta
markaziy perforaciyasi bilan ifodalanadigan turi va
tubotimpanik turi uchragan. Karies - 5,4% va poliplar bilan
asoratlanib kechishlari -3.9% mijozlarda tasdiqlangan.
SYO'Oni chaqiruvchilari orasida eng ko'p psevdomonas
aeruginoza (35,2%) uchraydi, keyingi o'rinlarda - proteus
(23,5%). koli formalari (8.7%), klebsiella (8,1%), tillarang
stafilokokk (2,9%). aralashgan flora (4,8%) va boshqa
floralar (5,5%) aniqlanadi [79].

ToshPMIning bolalar LOR klinikasida SYO'O

bilan

kasallangan

bemorlarning

quloq

yiringida

o'tkazilgan mikrobiologik tekshirish natijalari quyidagicha
qayd qilingan: 87,9% hollarda mikroblar o'sishi
kuzatilgan; bemorlarning 68.8% da aeroblar va 31,2% da
anaeroblar mavjudligi va 33,3% bemorlarda ushbu
mikroblar associaciyada (birgalikda) bo'lishi kuzatilgan.
Umuman, bu turkum tekshiruvlar natijasiga ko'ra
SYO'Oni kechishida aerob mikroorganizmlar bilan bir
qatorda anaerob mikroblar ham muhim ahamiyatga ega
bo'lib, ular tadqiqotchilar kuzatuvida 27,5% holda
uchraydi. Demak, SYO'Oning sababchilari turli xil
antibiotikogrammaga ega bo'ladi va ambulator yoki
kasalxona

sharoitida,

SH.E.

Omonovning

(2000)

kuzatuvlari bo'yicha, penicillin guruhi antibiotiklari bilan
o'tkaziladigan muolajalar ko'p hollarda samarasiz bo'ladi
[31,32].

Efiopiyada to 12 yoshgacha bo'lgan 112ta

mijozlardagi maxsus tekshiruvda SYO'Oni asosiy
etiologik omillari sifatida. asosan. proteus (31%),
stafilokokk (18%), ichak tayoqchasi (16%), klebsiella
(12%) va Pseudomonasning har xil turlari (6%) uchrashi
tilga olinadi [651.

Oxirgi 20 yillik ma'lumotlardan yana ma lum

bo'lmoqdaki, LOR a'zolarini, jumladan, eshituv a'zolarini
mikotik labiatli xastalanishlan ham muhim muammoga
aylangan [8,18]. Otomikoz barcha yallig'lanishli quloq
kasalliklarini 10 dan 20% gacha etib, issiq iqlimli
muhitlarda esa to 50% gachani tashkil etadi. Bu haqdagi
ma'- lumotlarni ko'rsatib Q.A. Xodjaeva va b.q. (2000)
Toshkent sharoitida yana tasdiqlab berganlarki, surunkali
otitlami to 38,9% gacha yetib Candida avlodiga mansub
zamburug'lar chaqiradilar [54].

Lekin ko'pchilik tekshiruvlarda dalolatlanadiki,

o'rta quloqda yallig'lanishni uzoq cho'zilib ketishiga
faqatgina bir patologik floralami ozi yetarli emas va
zamonaviy talqinlarga ko'ra aksariyat organizmning tabiiy
rezistentligining muayyan bo'g'inlaridagi nofaollik yoki
nomufanosiblik SYO'O rivojiga olib keladi.

SYO'Oni

patogenezi.

kechishi,

davolash

va

profilaktikasida o'rta quloqda hamda butun


background image

(Doctor axfiorotnomasi, 2011, ЗЛ2, Samarqand

16

organizmda yuz beradigan immunologik o'zgarishlar
koplab tadqiqotlaming mavzusi bo'lgan; shu bois SYO'O
bilan xastalangan mijozlarda yallig' lanish jarayonining
faollik

darajasiga

kora

hujayraviy

va

gumoral

immunitetning

ayrim

ko'rsatkichlari

tadqiqotchilar

tomonidan keng o'rganilib chiqilgan [7,9].

S.S. Orifov va A.M. Xakimovlarning (1998) 18 dan

67 yoshgacha bo'lgan 31 nafar bemorni immunologik
tekshiruvlari xususan, tasdiqlaydiki, SYO'Oning xuruji
davrida hujayraviy immunitetning nisbiy va mutloq
ko'rsatkichlari o'rtasida dissociaciya kuzatiladi; bu
xastalikning xuruji va qaytalanish davrida T va B-
limfocitlari mutloq miqdorining oshishi, remissiya davrida
esa T- limfocitlar ko'rsatkichining pasayishiga moyilligi
bilan tavsiflanadi; T va B-hujayralaming chuqur tanqisligi
hamda gipogammaglobulinemiya holati SYO'Oning qaysi
davri bo'lishidan qat'iy nazar, juda kam hollarda kuzatiladi
[34]. E.P. Merkulova va b.q. (1999) ma'lumotlari bo'yicha
yiringli otitlarda o'rta quloqda lizocim faol tarzda ishlab
chiqariladi. uni shilliqdagi miqdori qondagi darajasiga
qiyoslanganda doimo yuqori bo’ladi va bu bolalarda
mazkur moddani infekciyaga qarshi vosita ekanligini
isbotlaydi [22].

L'muman, ko plab tadqiqotlar deyarli bir xil natijalarni

ko'rsatadilar: o'tkir va surunkali yiringli o'rta otit bilan
xasta bemorlarda deyarli doimo immunitetning

hujayraviy-gumoral

ko'rsatkichlarining buzilishlari kuzatiladi va demak.
bunday xasta bemorlar muayyan muvofiqlashtiruvchi
davolash usullariga muhtojlik sezadilar [16,26,27,39]. Bu
kabi

patogenetik

yo'lli

muolajalar,

birinchidan,

SYO'Oning

og'ir

asoratlarini

erta

tashxislash

jo'g'rofiyasini kengaytiradi va ikkinchidan, hozirda
shifoxonalarda nisbatan ko'payib qayd qilinayotgan
sigmasimon

sinus

tromboflebiti

-

otogen

sinustrombozlarni davolash samaralarini oshiradi [6].

Amerikada klinik sharoitda maxsus immunologik

tekshiruv o'tkazilib (20 ta bemorlarda o'rta quloq yuvilgan
va undan chiqqan suyuqlik immunologik tahlildan
o'tkazilgan) o'rta quloq qismida mahalliy sekretor
immunitet tizimi borligi asoslanadi va undan kasallik
kechishini baholashda foydalanish maqsadga muvofiq deb
tavsiya etiladi [84]. Xuddi shunga o'xshash xulosalar va
tavsiyalar Shveciyada - Prellner et al. (1992) va
Yaponiyada - Ogawa (2002) kabi bir qator tadqiqotchilar
tomonidan qayd qilingan [78,80]. L.S. Bakulina (2002),
P.Caye-Thomasen et M. Tos (2002), D.M. Hajek et
al.(2002) ilmiy adabiyotlar sharhidan kelib chiqib va
shaxsiy klinik kuzatuvlarga asoslanib deyarli zikr
etilganlarga о xshash qonuniyatlarni ochganlar va bu
borada fundamental tekshiruvlami davom etdirish LOR
amaliyotidagina ernas. balki zamonaviy tibbiyotning
barcha bo'g'inlarini chuqur anglab olishca muhim
salohiyatga ega ekanliklarini isbotlaganlar [6,59,67].

Umuman, adabiyotlar sharhi ko'rsatadiki, SYO'O

nisbatan keng o'rganilayotgan kasallik bo'lsada, uning

klinik.kechishiga oid qarashlarda ko'plab zidli qarashlar to
hozirgacha saqlanib qolmoqda. SYO'O ko'pincha
bolalarda mutloq aniq bo'lmagan sabablarga ko ra
O'YO'Odan farqli o'laroq. mazkur mijozlarda aksariyat
hollarda umumiy klinik alomatlarsiz o'tadi va shu bilan
birga eshituvni zaiflashuvi juda ko'p uchraydi. Detnak,
klinik muammolar bor ekan, SYO'Oni davolashga oid
dolzarb masalalar ham bo'lishliliklari ehtimoldan yiroq
emas degan qarorga kelib. biz ilmiy manbalarni bu borada
ham o'rganishda davom etdik.

Avvalo ta'kidlash kerak bo’ladiki, hamon SYO'O

rivojini oldini olish kafolatini ta'minlaydigan yagona omil
yo

q

yoki

bunday

profilaktika

tizimi

otorinolaringologiyada yara- tilmagan [74]. Bundan
tashqari, bu kasallikni mufassal davolash samarasini
beruvchi etiotrop terapiyasi ham to bugungacha yo'q, ya'ni
bu masalalar

zamonaviy

klinik

otorinolaringologiyani

dolzarb

muommolari

bo'lib

hisoblanadi [ 16,61.77].

V.Tavchi et al. (2000) Franciyaning Markaziy

shifoxonalaridan birida 88ta SYO'Oni boshidan o’tkazgan
bemorlarning davolash natijalarini retrospektiv tahliI qilib
o'rganib chiqqanlar. Qayd etilishicha, SYO'Oni jarrohlik
yo'li bilan davolashda, uning asoratsiz shakllarida to
93,4% gacha va xolesteatomali SYO'Oda bo'lsa - 88%
gacha muvaffaqiyatga erishganlar [86]. C.D.Bluestone
(2001) bo'lsa konservativ davolash haqida keng sharh
berib ishonchli tasdiqlab berganki, Amerika sharoitida
katta

yoshdagilarda

SYO'Oni

davolashda

keng

qo'llaniladigan ofloksacin va yana qator boshqa ototoksik
preparatlarni chaqaloqlar hamda bolalardagi SYO’Oni
davolashda qo'llash keskin chegaralan- tirilmog'i zarur
[58]. Shuning uchun, boshqa muallif - P.S.Morris (1998)
Avstraliyada shaxsiy kuzatuvlaridan kelib chiqib, tashvish
bilan ogohlantiradiki, bu yerliklarda va Islandiyalik
bolalarda surunkali otitlarni hamda ular bilan bog'liq
karquloqlikni davolashda yutuqlarga erishilganligiga
qaramasdan, ularni antibiotikote- rapiyasida katta
muammolar saqlanib qolgan. Ularni yechish uchun
shifokorlar o'zlarining faoliyatlarini aholi tibbiy saviyasini
oshirishga


background image

'Dollar aj(6oroltiomasi, 2011, №2, Samarqantf

ko'proq yo'naltirishliliklari darkor deb xulosa qiladi [75].
Shu kabi tadqiqotlarning izdoshlari ham inavjud
adabiyotlarda ko'p uchraydi yoki antibiotikoterapiyaga
alohida ko'rsatmalar bilan yondoshilmasa, uning ototoksik
ta'sirlari bilan bog'liq asoratlar ko'lamlari keskin ortishi
ta'kidlanadi [56,57,68]. Xuddi shunday mazmun- dagi
natijalarni Hindistonda V.Khanna et al. [72], Isroilda
E.Somekh et al. [82], AQSHda A.T.Cheng et al. [60],
Italiyada S.Esposito et al. [64], kabi tadqiqotchilar ham
ko'rsatganlar.

Demak, SYO'O amaliyot bilan shug'ullanuvchi

shifokorlarning klinik doirasida yetakchi kasalliklardan
biri sifatida davom etmoqda [85]. Bu erda yana bir
tomondan ta'kidlash lozim bo'ladiki, bolalarda SYO'Oni
davolash uchun antibiotiklami tobora katta miqdorlarda
berish zaruriyatga aylanib qolmoqda va shuning uchun
o'tkir hamda surunkali otitlarni tafovutlashga e'tibor
alohida kuchaytiri lishi yoki ularni tabiatlaridan-
sababchilaridan kelib chiqib peroral yoki parenteral yohud
mahalliy

yo’l

bilan

yuborilish

iloji

boricha

«mo'ljallashtirilishi» tavsiya etiladi [14,41,]. Lekin turli
mutaxassis - shifokorlarni mazkur kasallikni aniq baholash
darajalarining tafovutlari salmog'i kattaligi, pediatrik
klinik faoliyatda antibiotiklami buyurish bilan yoki
davolash usullarini tanlovida katta chalkashliklar-xavflar
tug'dirishni davom ettirmoqda [48,62,63,70,83].

Shu bilan birga aynan shunday talqinlar aksariyat uzoq

xorijiy mamlakatlarda berilayotganligini ham eslatib
o'tishni joiz deb topamiz [71].

Umuman, surunkali yiringli o'rta otitlarni davolash

uslublarini ifodalovchi ko'plab ilmiy materiallar va amaliy
faoliyatlar borligi manbalardan ma lum bo'ladi. Xususan,
vatandosh olimlarimiz tasdiqlashlaricha, lazeroterapiyani
SYO Oda kompleks qo'llash bemorlarda ham konservativ
va ham jarrohlik davolash usullari samaralarini keskin
oshiradi [55]. S.A. Xasanov va boshqalar (1997) SYO'Oni
cho'zilib kechishida va immunotanqislik holatlari
namoyon bo'lib kasallik avjlana boshlagan 21ta bolalarda
(2 yoshdan to 15 yoshgacha bo'lgan bolalar) timalinni
qo’llab (kuniga bir maria 0,2 mg/kg miqdorda, 5-7 kun
davomida)

shahodatlaydilarki,

birinchidan,

T-

limfocitlaming ko'rsatkichlari me'yorlashadi; ikkinchidan,
leykocitlarni va uning subpopulyaciyalarini hamda
eritrocitlarni

cho'kish

tezligini

dinamikada

me'yorlashuvlari kuzatiladi. Demak, immunqitiqlovchi
terapiyani buyurish vujudga kelgan immunsiljuvlarni
joyiga qaytaradi va SYO'O recidivini profilaktika qiladi
[52].

Oxirgi yillarda respirator kasalIiklarini va ayrim LOR

kasalliklarini davolashda nafas yo'llari kasalliklari
chaqiruvchilarining

lizatlarini

o'zida

mujassamlashtiruvchi vakcinalar keng qo'llanila boshladi.
Bularning ichida immunmodullovchi xossaga ega bo'lgan
Bronxomunal

preparati

(Sloveniyaning

“LEK”

farmacevtik firmasi tomonidan tavsiya etilgan) alohida
o'ringa ega bo'lgan. Ba'zi bir tadqiqotchilar Bronxomunal

preparatini amaliyotda qo'llashdan oldin eksperimental
tadqiqotlarda lining samaradorligini ko'rsatib berishgan
[49]. M.R. Bogomil'skiy (2007) ma'lumotlari bo'yicha.
Bronxomunalning maxsus ta'siri sekretor IgA-ni ishlab
chiqarilishining oshishi va uni shilliq pardalarda ushlab
qolinishi bilan hamda mahalliy immunitet tizimini
kuchayishi bilan bog’lanadi. Nomaxsus ta'siri esa bakterial
infekciyani yo'qotuvchi makrofaglarning funkcional
faolligini

kuchayishi

orqali

namoyon

bo'ladi.

Bronxomunalning klinik samaradorligi o'tkir respirator
virusli infekciya, faringit va o'rta otit kasalliklarining
recidivlari soni kuzatuvning birinchi yarim yilida ikki
martaga kamayishi bilan ifodalandi [5,10,24,461. Shu
bilan birga ayrim tekshiruvlar ham borki, ularda LOR
kasalliklarini

davolash

strategiyasi

emas,

balki

profilaktikasi

majmuasiga

urg'u

berish

alohida

ta'kidlanadi. K.J. Djabborov (2000) Urgenchda 1139 ta
homiladorlarni chuqur tekshirgan va ulaming 40,9% da
turli LOR kasalliklari, 4,6% da esa quloq xastaliklari
topilgan. Boshqa hududlarda, profilaktika tizimida
ustuvorlikni texnogen taassurotlar tufayli buzilgan
immunoreaktivlikni

ko'tarishga,

ish

joylaridagi

mikroiqlimni yaxshilashga [23], informacion yoki uslubiy
targ'ibot ishlarini takomillashtirishga [51], rekon- struktiv-
tiklash markazini yaratishga va karsoqovlarga hamda kam
eshituvchi bolalarga ixtisoslashgan maktab-internat
o'quvchilarini audiologik tekshirishdan o'tkazish sifatini
oshirishga [53] qaratish lozimligi ko'rsatiladi.

Bir turkum ilmiy ishlar maqullaydilarki, birlamchi,

ikkilamchi va uchlamchi profilaktika va davolash
muolajalarida SU-Djok terapiya to 85% ga yetib samara
beradi [42] yoki mo'miyoning 5% li suvdagi eritmasi
SYO'Olarni davolashda katta samara keltiradi [I]. X.E.
Shayxova va b.q. (1997) lazerli muolajaiarni [55] va
limfotrop antibiotikoterapiyani [41], U.B. Muhitdinov
(2000) immunostimulyatorlami [26], [19] va T.I.
Garash'enko va hammual. (20Q2)- mukofaol preparatlarni
[11] SYO'Oda katta foyda

Xuddi shunday

davolash muolajalari

takomillashtirilgan tadqiqotlar zamonaviy adabiyotlarda
ancha

ko'pki, ularni keng

amaliyotga tadbiq etilmay qolganligi yoki hozirgacha
shunday

tendenciya saqlanib

qolayotganligini ko'pchilik tadqiqotchilar va mutaxassislar
ta'kidlaydilar [3,33,37].

Jumladan, eng inaqbul, bexavf va samarali davolash

vositalari sifatida turli yillarda SYO’O uchun quyidagilar
ilmiy tadqiqotchilar tomonidan tavsiya etilganlar:
klauvonli kislotani amok- sicillinga qo'shib berish,
cefalosporinlarni

II

va

III

avlodlari,

respirator

fitorxinolonlar va makrolidlaming yangi turlari [38],
Rovamicin va Amoksiklav [17], transmeatal giperbarik

aerozol'terap iya [20], antioksidantlar bilan kompleks
davolash

[15,47,50],

endolimfonodulyar

A.S. Lapchenko (2002) jarrohlik lazer amaliyotini

berishliliklarini ku^atib tavsiya etganlar.


background image

(Dollar axborctnomasi, 2011, №2, Samarqand

1 с

antibiotikoterapiya [35], immuno- muvofiqlashtiruvchi
preparatiar, fizikaviy [28] va sorbcion davolash usullari
[33], lazerli davolash muolajalari, immunokorrekciyani
kombinaciyalangan shakllari [36], ozonoterapiya [37] va
niahalliy davolash usullari [40,61] - zikr etilganlarning
jumlasidandir.

Lekin, shunga qaramasdan SYO'Oning klinik va

davolash muammolari saqlanib, ko'payib borayotganligi
aksariyat tadqiqotchilar tomonidan esga solinmoqda
hamda

buning

yechimi

istiqbollarini

ko'pchilik

mutaxassis-olimlar

profilaktik

faoliyatni

takomillashtirishni amaliyotga tadbiq etishda ekanligini
tobora ko'p tasdiqlab bermoqdaiar. Yoinki, SYO'Oni va
uning keltirib chiqaruvchi omillarini o'sish tendenciyasini
ta'minlaydigan noxush epidemiologik sharoitlar va
vaziyatlarning rivojida salmoqli ta'sir ко'rsatayotgan
omillar sifatida sinusitlar (56,9%), adenoid (40,7%) va
surunkali tonzillit (15,5%) ekanligi hamda ekolo- gik
nomuqobillik shubhasiz sabab bo'Iayotganligi deyarli
tasdiqlangan

ilmiy

dalildir.

[30,81].

Ko'pchilik

tadqiqotchilar yana fikr bildiradilarki, otorinolaringoiogik
amaliyotda baribir konservativ davolash muammosi
dolzarb va kelajakda bu mavzu yangi dori-darmonlarni
izlash bilan yoki bevosita karioz jarayonlarga, yiringli
ekssudatlarga va xolesteatomalarga ta'sir etuvchi (sog'lom
to'qimaga zararli ta'sir etmagan holda) davolash
muolajalarini takomillashtirish yo'lida rivojlantirilishi
lozim [12,29]. Chunki, konservativ davolash usullaridan
unumli va «mo'ljalli» foydalanilsa, SYO'Odan sezilarli
tuzalish ham hozirda kuzatilyapti. Chunonchi, konservativ
davolashning principlari ishlab chiqilgan bo'lib, ular
quyidagilardan iborat: 1) antibakterial terapiyani faqat
kasallikni qo'zg'alish bosqichida buyurish [69,76];
2)yuqori nafas yo'llarini sanaciya qilish [13]; 3) o'rta
quloqning patologik o'chog'iga mahalliy ta'sir etish
[20.40,81]; 3) fizioterapiya va limfoterapiya muolajalarini
keng qo'llash [28];

4)

immunoterapiyani kompleks terapiyaning tarkibiy qismi
sifatida amaliyotlash [26,27]; 5) immunolo- gik
tckshiruvlar qo'lami orttirilib va ularga asoslanib barcha
mavjud davolash usullarining samaralarini oshirib borish
[25].

Alohida ta'kidlash kerakki, SYO'Oni mezotimpanit

va epitimpanitlarga ajratib talqin qilish avvalambor
davolash taktikasini belgilab olish nuqtai nazaridan
ahamiyat kasb etadi. Chunki, epitimpanitda nisbatan
yuqori

samara

jarrohli

davolashda

kuzatilsa,

mezotimpanitda- aksariyat yiring oqishini to'xtatishda
konservativ muolajaiardan ijobiy natijalar ko'p kuzatiladi.
Konservativ davolashda, jahon miqyosida tan olinib
tavsiya etilgan yo'riqnomalar va salohiyatli tadqiqotlar
to'la

tasdiqlaydilarki,

quyidagi

sharoitlar

ta'minlangandagina ijobiy samaralar bo'ladi: a) har
tomonlama bemorni chuqnr tekshirib chiqish (chunki
ko'plab somatik kasalliklarni mavjudligi SYO'Oni
davolash samarasini kamaytiradi); b) har tomonlama
eshituv faoliyatini tekshirish (tonal audiometriya,
ul'tratovushli audiometriya); v) dori-darmonlarni iloji
boricha xastalik o'chog'iga yaqin olib borilishi maqsadga
muvofiq; g) doimo burun orqali nafas olishni saqlashga va
eshituv naylarini yaxshi o'tkazuvchanligini ta minlashga
e'tibor qaratilgan bo'lishi lozim; d) davolash kompleksli,
bosqichma-bosqich va albatta, iloji boricha, mahalliy
muolajalarga qo'shib o'tkazilishi darker.

Ammo lekin keltirilgan sharxni intiqosi sifatida

ta'kidlash joizki, SYO'Oni davolash juda murakkab va
og'ir muammo bo'lib hisoblanadi. Bu borada o'sishga
erishish uchun, birinchi o'rin- da, ishchan profilaktikani
takomillashtirish va amaliyotlash kerak bo'ladi. Lekin bu
borada

otorinolaringologiya

fanining

yechilmagan

muammolari ko'p va maxsus tekshiruvlarga ilmiy-amaliy
zaruriyat katta [44], aks holda bolalaming eshituv
faoliyatlarini buzilishlari xavfi aynan SYO'O bilan bog’liq
holda juda (63% dan ko'p) yuqoridir.

Adabiyotlar

1.

Алимов А.И., Норбаев К.П., Абдурахмонова M.X. Лечение хронических гнойных средних отитов 5% водным раствором

Мумиё // Материалы регион, науч, практ. конф, оториноларингологов и расшир. пленума РНОЛО.- Иркутск, 1990.-
С.331-332.

2.

Алимов А.И. Отоген ва риноген бош мия асоратларининг клиникаси ва ташхиси. -Андижон, 1994.-386.

3.

Алимов А.И. Консервативно-хирургический метод лечения рецидивирующих хронических средних отитов,- Андижан,
1998,- 33 с.

4.

Бакулина Л.С. Экспериментальное обоснование антиоксидантной терапии острого гнойного среднего отита//

Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002 г.).- М. : 2002 - С. 56-57.

5.

Богомильский М.Р. Значение бактериальной иммунокоррекции в лечении болезней уха, горла и носа у детей //

«Трудный пациент».-2007. -№10 -С. 21-23.

6.

Буссель Л.Г., Ходжаева К.А., Миразизов К.Д. Повышение эффективности диагностики и лечения отогенного

синустромбоза с сепсисом // Актуал. вопр. оториноларингологии: Сб. науч, тр.- Т.: 1991.- С. 29-30.

7.

Бустонов М.О. Местный иммунитет среднего уха: иммунокомпетентные клетки и их взаимоотношения // Материалы

1 съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.).- Т.: 2000. -С.33-34.

8.

Воробьёва А.Г., Ходжаева К.А., Баженов Л.Г. Отомикоз, сопуствующая бактериальная флора и способы их лечения //

Материалы Россий. научно-практической конференции (19-20 ноября 2002г.).- М.: 2002. - С.58-59.

9.

Вохидов Н.Х. Некоторые показатели клеточно-гуморального иммунитета у детей раннего возраста, больных острым

гнойным средним отитом // Вестн. оториноларингол,-2003. -№1,- С.39-40.

10.

Гарашенко Т.И., Богомильский М.Р., Маркова Т.П. Бактериальные иммунокорректоры в профилактике заболеваний

верхних дыхательных путей и уха у часто болеющих детей // Педиатрия,- 2002. -т.4. №3. -С. 7-14.

11.

Гарашенко Т.И., Богомильский М.Р., Радциг Е.Ю. Применение мукоактивных препаратов при заболеваниях верхних

дыхательных путей и среднего уха // Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002


background image

<Dofyor ajtforotnomasi, 2011, '\Ъ2, Samarqancf

г.).- М. : 2002. - С. 37-38.

12.

Дадамухамедов А.Н. Ўрта қулокнинг сурункали йирингли яллигланишини метрогил билан даволаш // Узбекистан

тиббиёт журнали. - 1997. -№3. Б. 53-54.

13.

Джаббаров К.Д. Оториноларингологическая помощь женщинам в гестационном периоде// Материалы I съезда

оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октября 2000 г.).-1.: 2000.- С.7-8.

14.

Каманин Е.И., Трофимов А.Е. Ципрофлоксацин в лечении больных острым и хроническим отитом // Вестн.

оториноларингол. - 2003. -№2,- С.24-28.

15.

Карабаев Х.Э., Антонив В.Ф., Бекмурадов Р.У. Патогенетическое обоснование рациональной антиоксидантной

терапии при гнойно-воспалительных заболеваниях уха

У

детей // Вестн. оториноларингол,- 1997. -№2,- С.5-7.

16.

Карабаев Х.Э. Клинико-иммунобиохимическое обоснование эффективных методов диагностики, лечения и

профилактики гнойно-воспалительных заболеваний ЛОР-органов у детей (острые и хронические гнойные средние

отиты и синуситы): Дис. ... доктора мед. наук. Самарканд. 1998.-284 с.

17.

Крюков А.И., Полякова Т.С., Огородников Д.С., Гайворонская Г.С. Применение Ровамицина и Амок- сиклава у

пациентов с инфекционно-воспалительной патологией ЛОР-органов 7 Вестн. оториноларингол.- 1996.-№2,-С.42-45.

18.

Кунельская В.Я. Грибковые заболевания среднего уха // Материалы Российской научно-практической конференции
(19-20 ноября 2002 г.).-М.: 2002. - С. 63-64.

19.

Лапченко А.С. Использование высоко- и низкоэнергетического лазерного излучения в амбулаторной

оториноларингологии // Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002 г.).- М.: 2002.
- С. 24-26.

20.

Лебедев Ю.А., Шахов В.Ю.. Полухина Т.А. Трансмеатальная гипербарическая аэрозольтерапия в лечении некоторых

форм хронического среднего отита // Вестн. оториноларингол - 1999. -№4.- С.4-7.

21.

Маткаримов М.Ю., Раджапов О., Джаббаров К.Д. Орол бўйи минтакаси тиббиёт института талабалари орасида

сурункали ЛОР касалликларининг таркалганлиги // Узбекистан Республикаси оториноларин- гологларининг I сьезди

материаллари (20-21 октябрь 2000 й.). - Т.: 2000. - Б. 10-11.

22.

Меркулова Е.П., Прозоровская К.Н., Бабаян.С.С., Ляликова Г.В. Состояние гуморальных защитных механизмов

среднего уха при остром гнойном среднем отите у детей раннего возраста // Вестн. оториноларингол.- 1999. -№2.- С.51-
54.

23.

Мирзаев А.С. «Бухоротекс» хиссадорлик жамияти ишчиларида ЛОР аъзолари касалликларининг тарқалиши даражаси

// Узбекистан Республикаси оториноларингологларининг I сьезди материалла- ри(20-21 октябрь 2000 й.).—Т.: 2000. -

Б. 13-14.

24.

Москалец О.В., Сучков С.В. Эффективность иммуномодуляторов бактериального происхождения при частых ОРВИ //

12 национальный конгресс по болезням органов дыхания.-М (11-15 ноября 2002г.).

25.

Мухитдинов У.Б. Изучение иммунного статуса, механизмов иммунорегуляции и разработка методов иммунной

терапии при хроническом гнойном среднем отите у детей: Дис. ...канд. мед. наук. - Ташкент, 1999 - 145 с.

26.

Мухитдинов У.Б. Применение иммуностимулятора при лечении хронического гнойного среднего отита у детей //

Материалы I съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.).- Т.: 2000,- С. 55-56.

27.

Насретдинова М.Т., Насретдинов Т.Х. Иммунотерапия хронического гнойного среднего отита у детей // «Болалар

оториноларингологиясининг долзарб муаммолари» Республика илмий-амалий анжчмани (28- 29 сентябрь,2006).-

Т.:2006.- С.29-30.

28.

Николаевская В.П. Физические методы лечения в оториноларингологии. - М.: Медицина, 1989.-256 с.

29.

Нуъмонов К.О. Консервативные методы лечения больных с гнойными заболеваниями среднего уха в условиях ЛОР-

отделения ФФРНЦЭМ за 1996-1999 гг // Материалы I съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21

октябрь 2000 г.).- Т.: 2000.- С. 56.


background image

(Doctor ajtforotnomasi, 2011, №2, SamarqancC

20

30.

Омонов Ш.Э. Изучение некоторых патогенетических факторов при хроническом гнойном среднем отите у детей //

Педиатрия - 1997. -№2.- С. 58-60.

31.

Омонов Ш.Э., Баженов Л.Г. Болалардаги сурункали йирингли ўрта отитларда анаэроб микрофлоранинг ахамияти //
Педиатрия - 1998. -№4,- С. 72-74.

32.

Омонов Ш.Э. Сурункали йирингли ўрта отитли беморларда ўтказилган микробиологик текширишлар натижалари //

Узбекистан Ресггубликаси оториноларингологларининг 1 сьезди материаллари(20-21 октябрь 2000 й.).

г

Т.: 2000. - Б. 57.

33.

Орифов С.С. Ўрта кулокнинг сурункали йирингли яллигланишини даволашда сорбцион даволаш усу- лини кўллаш //

Педиатрия,- 1997. -№3-4,- С.84-89.

34.

Орифов С.С., Хакимов А.М. Сурункали йирингли ўрта отит билан хасталанган беморларда хужайравий ва гуморал

иммунитетнинг баъзи кўрсаткичларини текшириш // Патология. 1998. С. 41-43. -

35.

Оспанова С.А. Иммунный статус больных острым гнойным средним отитом в динамике эндолимфонодулярной

антибиотикотерапии // Мединин, журн. Казахстана,- 1999. -№2.- С.7-8.

36.

Погосов В.С., Полякова С.Д. Эффективность комбинированной иммунокоррекции при лечении больных хроническим

эпитимпанитом // Вести, оториноларингол,- 1997. -№5.-С.12-15.

37.

Погосов В.С., Мирошниченко Н.А., Тафинцев А.В. Лечение больных хроническим гнойным средним отитом

препаратами медицинского озона в комплексе с низкочастотной ультразвуковой терапией

И

Вести, оториноларингол -

2001. -№5.- С.24-25.

38.

Полякова Т.С., Гуров А.В. Антибиотикочувствительность бактериальных возбудителей ЛОР- заболеваний // Материалы

Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002 г.).- М. : 2002 - С. 48.

39.

Прозоровская К.Н., Завгородняя Е.Г.. Челидзе Н.Д. Основные принципы иммунокоррекции в оториноларингологии //

Вести, оториноларингол.- 1998. -№'1.- С.48-50.

40.

Протасевич Р.С. Местное лечение больных хроническим гнойным средним отитом // Вести, оториноларингол.-2002. -

№3,- С.57-60.

41.

Пулатова Н.Ш. Лечение острого гнойного среднего отита методом региональной лимфотропной терапии: Дис.

...канд.мед.наук.-Ташкент, 1995.-121 с.

42.

Салимова К.Ж., Джандаев С.Ж. Опыт лечения ЛОР-больных методом СУ-Джок терапии

И

Материалы 1 съезда

оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.). Т.: 2000.- С. 16-17.

43.

Ситников В.П.. Поздеев В.Г. Особенности ЛОР-заболеваемости коренного населения Севера // Вестн.оториноларингол-

1990. №1 .-с.25-27.

44.

Смити В. Андрее, Ҳечер Жуанита, Макензи Лен. Слух детей в опасности // Здоровье мира - 1995. - №5,-С.29.

45.

Солдатов И.Б. Руководство по оториноларингологии.- М.: Медицина. 1994. 367 с.

46.

Убайдуллаева Н.Н. Клиническая эффективность Бронхо-мунала у больных хронической обструктивной болезнью

легких

Н

Medical>express.-2007. -№5.- С.20-21.

47.

Файзуллаева Ф.Н. Обоснование применения антиоксидантов при комплексном лечении больных острым и хроническим

гнойным средним отитом с учётом показателей перекисного окисления липидов: Автореф. дис. ... канд. мед. наук. -

Ташкент, 1998,- 17 с.

48.

Фейгин Г.А. Лечение хронического воспаления среднего уха при постоянном или часто рецидивирующем гноетечении

// Вести, оториноларингол.- 2000. -№ 1.- С. 15-17.

49.

Хабренко Н.Ю. Астма. Хронический бронхиту кошек. Причины. Принципы лечения. Наиболее применяемые
иммуномодуляторы при бронхитах http:7www.aiden-vet.coin/bronxit.html

50.

Хакимов А.М., Арифов С.С., Файзуллаева Ф.Н. Оценка эффективности антиоксидантной терапии больных острым и

хроническим гнойным средним отитом // Вести, оториноларингол. - 1997. №5.- С.16-19.

51.

Хакимов А.М. Узбекистонда оториноларингология хизматини хозирги кундаги холати ва унинг ривож- ланиши

истикболлари // Узбекистан Ресггубликаси оториноларингологларининг 1 сьезди материалла- ри(20-21 октябрь 2000 й.).
-Т.: 2000. - Б. 18-19.

52.

Хасанов С.А., Омонов Ш.Э., Мухитдинов У.Б. Иммунотерапия хронических гнойных средних отитов у детей//Тўплам:

кулок эшитмаслиги ва кулок огирлиги муаммолари.-Самарканд, 1997. - Б.102-103.

53.

Хасанов С.А. Болалар оториноларингологияси сохасида эришилган ютуклар ва республикамизда ушбу сохани
ривожлантириш истикболлари // Узбекистан Республикаси оториноларингологларининг I сьезди материаллари(20-21

октябрь 2000 й.) -Т.: 2000. - Б. 22-24.

54.

Ходжаева К.А., Баженов Л.Г., Воробьева А.Г. К вопросу о микотических поражениях уха// Материалы I съезда

оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.). -Т.: 2000.- С. 65.

55.

Шайхова Х.Э., Пулатова Г.Б., Ходжаева Д. Эффективность применения полупроводникового, лазера при хронических

гнойных средних отитах // Тўплам: кулок эшитмаслиги ва кулок огирлиги муаммолари.-Самарканд, 1997.-Б. 116-118.

56.

Adler М., Donald PJ. Trostmann U., Keyserling C., Tack К. Cefdinir vs. amoxicillin / clavulanic acid in the treatment of

suppurative acute otitis media in children/.■ Pediatr. Infect. Dis. J.-2000. - Vol. 19.-N«12. -p. 166- 170.

57.

Block S.L., Harrison C.J., Hedrick J., Tyler R., Smith A., Hedrick R. Restricted use of antibiotic prophylaxis for recurrent acute
otitis media in the era of penicillin non-susceptible Streptococcus pneumonia // Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol.- 2001.- Vol.61.
-№1.- p.47-60.

58.

Bluestone C.D. Efficacy of ofloxacin and other ototopical preparations for chronic suppurative otitis media in children// Pediatr.
Infect. Dis. J.-2001.-Vol.20.-№1 (discussion 120-122).-p. 111-115.

59.

Caye-Thomasen P„ Tos M. Histopathalogic differences due to bacterial species in acute otitis media // Int. J. Pediatr.
Otorhinolaryngol-2002,- Vol.63. -№2.-p.99-100.

60.

Cheng A.T., Young N.M. Inflammatory diseases of the ear // Indian. J. Pediatr.- 1997.- Vol.64. -№6. -p.747- 753.

61.

Coates Harvey. Topical treatment of chronic suppurative otitis media in Aboriginal children // ENT-Ear, Nose and Throat J.- 2003
- August.- Supplement.

62.

Doyle W.J. The link between allergic rhinitis and otitis media // Curr. Opin. AHergv. Clin. Immunol - 2002,- Vol.2. -№1.-p.21-25.

63.

Dugdale E. Alan. Management of chronic suppurative otitis media // The Medical Journal of Australia ISSN: 0025-729 X,- 2004,-
Vol. 180.-№2.-p.91 -96.

64.

Esposito S., Noviello S.. lanniello F., D’Errico G. Ceftazidime for outpatient parenteral antibiotic therapy (OPAT) of chronic


background image

(Doctor axborotnomasi, 2011, №2, Samarqancf

21

suppurative otitis media due to Pseudomonas aeruginosa // J.Chemother.-2000.-Vol.l2.’- №1.-p.88-93.

65.

Ferede Dawit, Geyid Aberra, Lulseged Sileshi, Melaku Abebe. Drug susceptibility pattern of bacterial isolates from children with
chronic suppurative otitis media // Ethiop. J. Health Dev.- 2001.- Vol. 15. -№2- p.89-96.

66.

Fireman Rh. Otitis media // Best Practice of Medicine.- 2001.- Last modified October 12 (1CD-9-CM code 381,382).

67.

Hajek D.M., Quartey M., Giebink G.S. Maternal pneumococcal conjugate immunization protects infant chinchillas in the
pneumococcal otitis media model // Acta. Otolaryngol.- 2002.- Vol. 122. -№3.- p.262-269.

68.

Hasselt P., Kregten E. Treatment of chronic suppurative otitis media with ofloxacin in hydroxypropyl methyl cellulose ear drops:
a clinical / bacteriological study in a rural area of Malawi // Int. J. Pediatr. Otorhinolaryn- goL- 2002,- Vol.63. -№1.- p.49-56.

69.

Haynes S. David. Perioperative antibiotics in chronic suppurative otitis media // Ear, Nose and Throat J,- 2002. -August.

70.

Hurst D.S., Venge P. The impact of atopy on neutrophil activity in middle ear effusion from children and adults with chronic otitis
media .7 Arch. Otolaryngol. Head. Neck. Surg.-2002,-Vol. 128. -№5- p.561-566.

71.

John R. Chaffee, Leilani St. Anna. Are nasal steroid sprays effective for otitis media with effusion? (Clinical inguiries: from the
family practice inguiries network) // Journal of family practice - 2003 - August.

72.

Khanna V., Chander J., Nagarkar N.M., Dass A. Clinicomicrobiologic evaluation of active tubotympanic type chronic suppurative
otitis media// J. Otolaryngol-2000-Vol.29. -№3.-p.148-153.

73.

Klein O. Jerome. Management of acute otitis media in an era of changing antimicrobial drug susceptibility //
http://www.tufts.edu/med/apua

/

Newsletter/l 4 2a.html

74.

Mora R„ Barbieri M., Passali G.C.. Sovatzis A., Mora F., Cordone M.P. A preventive measure for otitis media in children with
upper respiratory tract infections Z/ Int.J.Pediatr. Otorhinolaryngol.- 2002,- Vol.63. -№2.- p.111-118.

75.

Morris P S. Management of otitis media in a high risk population // Aust. Fam. Physician.- 1998. Vol.27. №11.- p.1021-1029.

76.

Nawasreh O., Fraihat A.Topical ciprofloxacin versus topical gentamicin for chronic otitis media // East.Mediterr.HealthJ.-2001.
Vol.7.-№1 -2. -p.26-30.

77.

Nwabuisi C., Ologe F.E. Pathogenic agents of chronic suppurative otitis media in florin, Nigeria // East. Afr. Med. J. - 2002,-
Vol.79. -№4 - p.202-205.

78.

Ogawa H. Otitis media with effusion: a study of 346 cases in an outpatient clinic // Nippon Jibiinkoka Gakkai Kaiho.-2002.-Vol.
105.-№8.~ p.863-872.

79.

Okafor B.C. The chronic discharging ear in Nigeria // J. Laryng. and Otol.- 1994.- Vol.98. -№2.- p.l 13-119.

80.

Prellner K., Kalm O., Harsten G. Middle ear problems in childhood // Acta. Otolaryngol. Suppl.- 1992.— Vol.493.-p.93-98.

81.

Ruohola A., Heikkinen T., Meurman O„ Puhakka T., Lindblad N., Ruuskanen O. Antibiotic treatment of acute otorrhea through
tympanostomy tube: randomized double-blind placebo-controlled study with daily follow-up // Pediatrics.-2003-Vol. 111.'-№5
(ptl).-p.l061-1067.

82.

Somekh E., Cordova Z. Ceftazidime versus aztreonam in the treatment of pseudomonal chronic suppurative otitis media in children
// Scand. J. Infect. Dis.-2000,- Vol.32. -№2 - p.l97-199.

83.

Steinbach W.J., Sectish T.C., Benjamin D.K., Chang K.W., Messner A.H. Pediatric residents' clinical diagnostic accuracy of otitis
media // Pediatrics.- 2002,- Vol.109. -№6.~ p.993-998.

84.

Stenfors L.E., Raisanen S. Secretory IgA-and IgG-coated bacteria in chronically discharging ears // J. Laryn- gol. and Otol.-1991.-
Vol. 105.-№7.-p.515-517.

85.

Stool S., Carlson L.H., Johnson C.E. Otitis media: diagnosis, management and judicious use of antibiotics // Curr. Allergy. Asthma.
Rep. - 2002,- Vol.2. -№4 - p.297-303.

86.

Tabchi B., Rassi S., Elias R., Haddad A., Nehme P„ Rassi B. Chronic suppurative otitis media. Experience with 140 cases at the
Hotel-Dieu of France// J. Med. Liban-2000,-Vol.48.-№3,-p. 152-156.

Библиографические ссылки

Алимов А.И., Норбаев К.П., Абдурахмонова М.Х. Лечение хронических гнойных средних отитов 5% водным раствором Мумиё // Материалы регион, науч, практ. конф, оториноларингологов и расшир. пленума РНОЛО.- Иркутск, 1990.-С.ЗЗ 1-332.

Алимов А.И. Отоген ва риноген бош мня асоратларининг клиникаси ва ташхиси. -Андижон, 1994.-386.

Алимов А.И. Консервативно-хирургический метод лечения рецидивирующих хронических средних отитов.- Андижан. 1998,-33 с.

Бакулина Л.С. Экспериментальное обоснование антиоксидантной терапии острого гнойного среднего отита// Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002 г.).- М. : 2002 - С. 56-57.

Богомильский М.Р. Значение бактериальной иммунокоррекции в лечении болезней уха, горла и носа у детей И «Трудный пациент».-2007. -№10 -С. 21-23.

Буссель Л.Г., Ходжаева К.А., Миразизов К.Д. Повышение эффективности диагностики и лечения отогенного синустромбоза с сепсисом // Актуал. вопр. оториноларингологии: Сб. науч, тр.- Т.: 1991.- С. 29-30.

Бустонов М.О. Местный иммунитет среднего уха: иммунокомпетентные клетки и их взаимоотношения // Материалы 1 съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.).- Т.: 2000. -С.33-34.

Воробьёва А.Г., Ходжаева К.А., Баженов Л.Г. Огомикоз, сопуствующая бактериальная флора и способы их лечения // Материалы России, научно-практической конференции (19-20 ноября 2002г.).- М.: 2002. - С.58-59.

Вохидов Н.Х. Некоторые показатели клеточно-гуморального иммунитета у детей раннего возраста, больных острым гнойным средним отитом // Вести. оториноларингол,-2003. -№1,- С.39-40.

Гарашенко Т.И., Богомильский М.Р., Маркова Т.П. Бактериальные нммунокоррекгоры в профилактике заболеваний верхних дыхательных путей и уха у часто болеющих детей // Педиатрия,- 2002. -т.4. №3. -С. 7-14.

Гарашенко Т.И., Богомильский М.Р., Радциг Е.Ю. Применение мукоактивных препаратов при заболеваниях верхних дыхательных путей и среднего уха // Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002Г.).- М.: 2002. - С. 37-38.

Дадамухамедов А.Н. Урта кулокнинг сурункали йирингли яллигланишини метрогил билан даволаш // Узбекистан тиббиёт журнали. - 1997. -№3. Б. 53-54.

Джаббаров К.Д. Оториноларингологическая помощь женщинам в гестационном периоде// Материалы 1 съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октября 2000 г.).-1.: 2000.- С.7-8.

Каманин Е.И., Трофимов А.Е. Ципрофлоксацин в лечении больных острым и хроническим отитом // Вести, оториноларингол. - 2003. -№2,- С.24-28.

Карабаев Х.Э., Антонив В.Ф., Бекмурадов Р.У. Патогенетическое обоснование рациональной антиоксидантной терапии при гнойно-воспалительных заболеваниях уха У детей// Вести, оториноларингол,- 1997. -№2,- С.5-7.

Карабаев Х.Э. Клинико-иммунобиохимичсскос обоснование эффективных методов диагностики, лечения и профилактики гнойно-воспалительных заболеваний ЛОР-органов у детей (острые и хронические гнойные средние отиты и синуситы): Дис.... доктора мед. наук. Самарканд. 1998.-284 с.

Крюков А.И., Полякова Т.С., Огородников Д.С., Гайворонская Г.С. Применение Ровамицина и Амок- сиклава у пациентов с инфекционно-воспалительной патологией ЛОР-органов 7 Вести, оториноларингол.- 1996.-№2,-С.42-45.

Кунельская В.Я. Грибковые заболевания среднего уха // Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002 г.).-М.: 2002. - С. 63-64.

Лапченко А.С. Использование высоко- и низкоэнергетического лазерного излучения в амбулаторной оториноларингологии И Материалы Российской научно-практической конференции (19-20 ноября 2002 г.).- М.: 2002. - С. 24-26.

Лебедев Ю.А., Шахов В.Ю.. Полухина Т.А. Трансмеатальная гипербарическая аэрозольтерапия в лечении некоторых форм хронического среднего отита// Вести, оториноларингол - 1999. -№4.- С.4-7.

Маткаримов М.Ю., Раджапов О., Джаббаров К.Д. Орол буйи минтакаси тиббиёт института талабалари орасида сурункали ЛОР касалликларининг таркалганлиги // Узбекистан Республикаси оториноларин- гологларининг I съезди материаллари (20-21 октябрь 2000 й.). - Т.: 2000. - Б. 10-11.

Меркулова Е.П., Прозоровская К.Н., Бабаян.С.С., Ляликова Г.В. Состояние гуморальных защитных механизмов среднего уха при остром гнойном среднем отите у детей раннего возраста // Вести, оториноларингол.-1999. -№2.- С.51 -54.

Мирзаев А.С. «Бухоротекс» хиссадорлик жамияти ишчиларида ЛОР аъзолари касалликларининг таркалиши даражаси // Узбекистан Республикаси оториноларингологларининг 1 съезди материалла- ри(20-21 октябрь 2000 й.).—Т.: 2000. -Б. 13-14.

Москалец О.В., Сучков С.В. Эффективность иммуномодуляторов бактериального происхождения при частых ОРВИ // 12 национальный конгресс по болезням органов дыхания.-М (11-15 ноября 2002г.).

Мухитдинов У.Б. Изучение иммунного статуса, механизмов иммунорегуляции и разработка методов иммунной терапии при хроническом гнойном среднем отите у детей: Дис. ...канд. мед. наук. - Ташкент, 1999 - 145 с.

Мухитдинов У.Б. Применение иммуностимулятора при лечении хронического гнойного среднего отита у детей // Материалы 1 съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.).- Т.: 2000,- С. 55-56.

Насретдинова М.Т., Насретдинов Т.Х. Иммунотерапия хронического гнойного среднего отита у детей // «Болалар оториноларингологиясининг долзарб муаммолари» Республика илмий-амалий анжч.мани (28- 29 сентябрь,2006).-Т.:2006.- С.29-30.

Николаевская В.П. Физические методы лечения в оториноларингологии. - М.: Медицина, 1989.-256 с.

Нуьмонов К.О. Консервативные методы лечения больных с гнойными заболеваниями среднего уха в условиях ЛОР-отделения ФФРНЦЭМ за 1996-1999 гг // Материалы 1 съезда оториноларингологов Республики Узбекистан (20-21 октябрь 2000 г.).- Т.: 2000.- С. 56.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов