Вестник врача, Самарканд
2014, Ns 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
iste’mol qilinishi me’yorga yetmaydi. Bu
yoshdagi 3 chi far- zandlaming tug’ilganida
vazn va bo’y ko’rsatkichlarini me’yordan
pastligi e’tibor tarafdir. Ota- onalarning,
ayniqsa ma’lumoti past bo’lgan onalaming
bolalarni ratsional ovqatlantirish bo’yicha
bilim saviyalari yetarli emas.
Tahlillarga ko’ra 7-14 yoshdagi shaxar
bolalari ovqatlanishida ham chekinishlarga
yo’l qo’yilgan. Ular tomonidan deyarli oila
a’zolariga mo’ljallab tayyorlangan ovqatlar
iste’mol qilinadi. Ko’p hollarda esa ular
tomonidan quruq ovqat maxsulotlari qabul
qilingan. Shu yoshdagi qishloq bolalari
o’rtasida esa oqsilga boy bo’lgan
maxsulotlami iste’mol qilish me’yordan oz.
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida esa ulami
ovqatlanishi
bilan
bog’lik
bo’lgan
muammolar o’z yechimini kutmoqda.
Demak,
bolalarni
to’laqonli
ovqatlantirish
hozirgi
kunda
muammoligicha qolmoqda. U laming bir
kunlik taomnomalarida bir turdagi oziq-
ovqat maxsulotlari me’yorga yetmasa
(go’sht, baliq maxsulotlari) yana bir boshqa
turi esa mehyordan ortiq (non, qand, sut)
bo’lib qolmoqda. Ayniqsa meva, sabzavot
va ko’katlami iste’mol qilinishi ulaming
ota- onalari tomonidan tartibga solin-
magan. Dukkakli maxsulotlami
Adabiyotlar
ishlatish esa taomnomalariga
juda kam hollarda kiritilgan.
Xulosa.
Shunday
qilib
olingan
natijalaming dalolat berishicha bo- lalami
to’laqonli ovqatlantirish bo’yicha ota-
onalami, ayniqsa ona- lami tibbiy bilimlarini
doimo oshirib borish zarur bo’ladi. Bu
muam- moni hal qilishda tibbiyot xodimla-
ri, ayniqsa o’rta bo’g’im ish- chilarini qayta
qayta
malakalarini
oshirish
darker.
Yuqorida qayd etilgan kamchiliklaming
deyarli barchasi shakllanib, o’sib va
rivojlanib kelayotgan bola or- ganizmiga har
tomonlama salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
1.
Azimjanova M.M. Shomuxamedov Sh.Sh. Chala tug’ilgan bolalarni ovqatlantirish. Uslubiy qo’llanma. T-1994 - 12-13 b
2.
Nuraliev N.A., Isxakova X.I. Samandarova B.S. SHaripov G.T. Ona sutining bakterialogik nazorati. Uslubiy qo’ UanmaT-2005
- 4 - 5 b
3.
Nizamiddinov I.N., Xudayberganov M.R., Djumaniyazova G.M., Masharipova R.T. Sog’lom bolalarni ovqatlantirish. O’quv-
uslubiy qo’llanma. T-2006- 3-4 b
4.
Sultanov X.K., Karimova M.N., Xudayberganov M.R. Bolalar kasalliklari. O’quv adabiyoti T-1997 - 3-5 b
5.
Шабалов Н.П. Неонатология. Учебное пособие. М., 2004.230-231 с.
Xudayberganov
M.R.,
Akramova D. T.
Shifoxona
ichi
infektsiyasiga qarshi kurashishda ilmiy
asoslangan chora tadbirlami ishlab chiqishda
qo’zg’atuvchilarni
aniqlash
va
identifikatsiyalash, ulami chuqur o’rganish v
har
xil
ko’rinishdagi
shifoxonalarda
tarqalishini aniqlash
niuhim
rol o’ynaydi.
Shifoxona
ichiinfektsiyasida
mikrobiologik
nazorat
vazifasi
qo’zg’atuvchilarning ko’pligi va har xil
turlarga
tegishliligi
tufayli
qiyinchilik
tug’diradi. Shu bilan birga keyingi yillarda
shifoxona ichi infektsiyasi (SHII) ning
etiologik
strukturasini
o’zgarishi
va
qo’zg’atuvchilar
sonining
ko’payishi kuzatilmoqda.
Hozirgi
vaqtda
shifoxona
sharoitida
davolanayotgan
kasallarda
infektsion
jarayon
chaqirishi
mumkin
bo’lgan
shifoxona
ichi
infektsiyasi
ko’zg’atuvchilariga ko’p sonli turli xildagi
mikroorganizmlar:
bakteriyalar,
viruslar,
mog’or
va
achitqisimon zamburug’lar, sodda jonivorlar
kiritiladi.
SHII asosiy qo’zg’atuvchisi bo’lib
hozirgi kunda: stafilokokklar, grammanfiy
potentsial patogen bakteriyalar va respirator
viruslar sanaladi. Shu bilan birga bolalar
statsionarlarida o’zining taniqliligi va yaxshi
o’rganilganligi bilan ahamiyat topgan ichak
infektsiyalarini (dizenteriya, salmoneliez,
gepatit A, entero- va rotoviruslar) ham o’z
o’mi mavjud. Shifoxona ichi infektsiyasi
etiologiyasida anaerob bakteriyalaming roli
o’sib bormoqda. Candida turkumiga mansub
mog’orsimon
zamburug’lar tufayli kelib chiqayotgan
yoshga mansub mikozlar ham yetarlicha
xavf tug’diradi. Keyingi yillarda SHII ning
yangi va kam o’rganilgan qo’zg’atuvchilari
haqida ilmiy maqolalar paydo bo’lmoqda.
AQSH da SHII haqidagi materiallarda
kelitrilishicha keyingi yillarda kasallikni eng
ko’p
chaqiruvchilari
bu
E.coli,
Staphylococcus
aureus,
enterokokklar
va
Pseudomonas
aeruginosalardir. Bunda terida xirurgik
jaroxatlar joylashishiga qarab infektsion
jarayonni chaqiruvchi etiologik agentlami
ma’lum bir o’ziga xosligini bildirishadi.
Ayrim
izlanuvchilarda
SHII
qo’zg’atuvchilarini
sonini
baholashda umumiy yondoshish yo’q.
Ko’pchilik ulami sonini 2-4 turga
mansubligini aytsa, boshqa
SH1FOXONA ICHIINFEKTSIYASI QO’ZG’ATUVCHILARI
Toshkent tibbiyot akademiyasi Urganch filiali
Вестник врача, Самарканд
18
mualliflar etiologik agentlaming spektrini
sezilarli darajada kengaytirishib, gramm
musbat va anaerob bakteriyalami o’z ichiga
olgan reanimatsiya va intensiv terapiya
bo’limlarida 30 dan ortiq qo’zg’atuvchilar
ro’yxatini keltirishadi, F. Daschner esa
Freyburg shaxridagi Universitet klinikasida
SHH qo’zg’atuvchi mikroorganizmlarning
17 turini bayon etadi. Ular tarkibiga
grammusbat aerob va anaerob bakteriyalar,
C.
Albicans
achitqisimon zamburug’lari va Bacteroides
anaeroblari va boshqalar kiradi. Universitet
statsionarlarida SH11 ni chaqirgan qolgan
barcha qo’zg’atuvchilar ham sanab o’tilgan,
bular:
grammmusbat
bakteriyalardan
S.Aureus va S. Epidermidis, enterokokklar,
pnevmokokklar,
A
va
В
gurux
streptokokklari, gramm manfiylardan - E.
Coli, Ps. aeruginosa, Klebsiella pneumonia,
Mirabilis. Morgani, vulgaris, Enterobacter,
Serratialardan
iborat.
Qo’zg’atuvchilar
spektri va ular tufayli chaqiriladigan
kasalliklar turli xil universitet klinikalarida
sezilarli darajada farq qiladi. Masalan siydik
yo’ii infektsiyalari qo’zg’atuvchilari bo’lib
eng ko’p E.Coli, enterokokklar va Ps.
aeruginosa, jaroxat infektsiyalarida esa
Staphylococcus
aureus,
E.Coli,
enterokokklar va S. epidermidis lar yetakchi
o’rinlarni egallaydi.
Ispaniyada epidemiologik nazorat 66%
kasalxonalarda
olib
boriladi.
SH1I
qo’zg’atuvchilari bo’lib ularda eng ko’p
grammanfiy tayoqchalar xizmat qiladi. Ular
orasida eng ko’pini E.coli, keyin aniqlanish
darajasiga qarab Ps.aeruginosa va P.
Mirabilis lar tashkil etadi.
Hozirgi paytda stafilokokkli SHI1
o’mini
gramm
manfiy
bakteriyalar
chaqiradigan
kasalliklar egallayapti. Aytib o’tilganidek
gospital miqozlar soni ortib bormoqda.
Ushbu global tendentsiya
SH1I
qo’zg’atuvchilarining tez-tez almashinib
turishi bilan yoki ularni
2014, № 3
turlarini nisbati
o’zgarishi bilan ifodalanadi. Kasalxonalarda
potentsial patogen mikrofloraning spetkrini
o’zgarishi turli xil tezlikda kechuvchi
murakkab va kam
o’rganilgan jarayondir. Shunga ehtiboran F.
Daschner
shifoxonalarda har yariin yilda bunday
mikroflorani spetkrini yaxshilab o’rganishni
va
mikroorganizmlami
antibiotiklarga
sezgirligini aniqlab turishni tavsiya etadi.
Ayrim
gurux
qo’zg’atuvchilarni o’zaro aloqasi va ular
keltirib chiqaradigan infektsiyalar o’zgacha
qiziqish
uyg’otadi.
Bir
gurux
tadqiqotchilarning fikriga ko’ra xirurgik
shifoxonalardagi
potentsial
patogen
mikrofloralar va SHIllar darajasi o’rtacha 3
oylik muddatdan qulay davr mavjudligini
ko’rsatadi. Bunda stafilokokkli kasallanish
darajasining
ortishi
ko’k
yiring
infektsiyasining kamayishi bilan boradi.
Keyin kasallanish sonida tenglashadi va ko’k
yiring
infektsiyasi
ko’payishi
bilan
stafilokokkli infektsiya kamaya boradi.
Keyingi yillardagi ko’pchilik tadqiqotlar
xirurgik kasalxonalardagi
SHIIda
fermentlanmaydigan
bakteriya
qo’zg’atuvchilariga bag’ishlangan. llgari
asosiy ehtibor xirurgik jaroxatga tushishi
mumkin bo’lgan operatsion boloklarga
qaratilgan bo’Isa, hozir potentsial patogen
mikroflora bilan kasallardagi kolonizatsiya
jarayoni kechishi va infektsion jarayon
rivojlanishi
mumkin bo’lgan intensiv
terapiya bo’limlariga qaratilgan. Olib
borilgan tadqiqotlarga ko’ra ginekologik va
tug’ruqqxona bo’limlarida
asosiy
qo’zg’atuvchilar bular: gramm manfiy
bakteriyalar
va
klebsiella,
entero
bakteriyalar, ko’k yiring tayoqchasi va
proteylar hisoblanadi.
Akusherlik
kasalxonalarda
yangi
tug’ilgan chaqaloqlarda bakteriyalami o’tirib
qolishiga qarab oddiy bo’limlarda 5-sutkada
tilla simon stafilokokk “Ona va
Doktor
axborotnomasi,
Samarqand
bola” bo’limlarida - epidermal stafilokokk va
ichak tayoqchasi bo’lishi aniqlangan. Yana
shuningdek SHII ning yuqori darajasi
urologik bo’limlarida uchrashi kuzatiladi.
Shu bilan birga bu kasalliklar jaroxlik
bo'limlari
va
tug’ruqxonadagi
infektsiyalarga nisbatan
kam
o’rganilgan.
Umuman SHII lari bilan kasallanishda
nisbatan siydik yo’ii infektsiyalar foizi
ko’proq uchraydi. AQSH, Shveytsariya va
Gennaniya
davlatlarida
infektsiyanig ma’lum bir qismiga SHII
larining 40- 60% to’g’ri keladi. Ulaming
asosiy qo’zg’atuvchilari
bo’lib:
grammmanfiy bakteriyalar va birinchi
navbatda E.Coli Enterobactericacecal oilasi,
klebsiellalar va ko’k yiring tayoqchasi
hisoblanadi.
Keyinggi yillarda katta e’tibor yuqori
o’lim, og’ir kechishi va qiyin davolanishi
bilan
ifodalanadigan
septik
holatlar
etiologiyasiga qaratilgan. Yangi tug’ilgan
chaqaloqlardagi
yuqori
o’lim
ko’rsatkichlarining
sabablaridan biri ham bu sepsis sanaladi.
Turli shifoxonalarda sepsis qo’zg’atuvchilari
spektrida farq bo’lsada hozirgi paytda
ko’pincha tilla rang stafilokokk va
klebsiellalar ko’p uchraydi. Ayniqsa
etiologik
agent
sifatida
epidermal
stafilokokk hamda В gurux streptokokklar
Frantsiya, Avstriya va G’arbiy Berlin
kasalxonalarida
kuzatilgan
8500
septitsemiya holatlari sababchisi bo’lishgan.
Bunda shifoxona ichi infektsiyalarin ing qo’
zgatuvch i lari bo’lib 49% hollarda gramm
manfiy, 45% gramm musbat kokklar, 2,5%
anaeroblar
va
1,9%
achitqi
simon
zamburug’lar aniqlangan. Bunda ularning
salmog’i E.Coli va S.Aureus (19.9%)
kamroq S. epidermidis (10.4%) Enterobacter
(4.6%) nogemolitik streptokokklar (4.1%)
hisobiga to’gri keladi.
Bemorlarning yoshiga bog’liq ravishda
qo’zg’atuvchilarning
Вестник врача, Самарканд
2014, № 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
19
turlari har xil bo’lishi mumkinligi
aniqlangan.
Tadqiqotchilaming
katta
e’tiborini reanimatsiya va intensiv terapiya
bo’limlaridagi mikroflora tortadi, u yerdagi
unchalik katta bo’lmagan maydonda ham
immun
tizimida
kuchli
darajada
yetishmovchiligi bo’lgan bemorlar yig’ilgan
bo’ladi. Shuning natijasida ular patogen
mikroorganizmlar kolonizatsiyasi ta’siriga
oson duch kelib, infektsion jarayon
rivojlanishiga olib keladi. Shuningdek,
ko’pgina
mualliflaming fikriga ko’ra infektsion
jarayon rivojlanishi munikin bo’lgan
bemorlaming bu bo’limdagi foizi 30% dan
70% gacha yetishi mumkin.
Bolalar ntensiv terapiyasi bo’limlarida
ko’pchilik hollarda S. aureus (41,8%), S.
epidermids
(7,0%),
hatto
S.
aureus
shifoxona ichki infektsiyasisifatida ikkinchi
darajali bo’lsa ham u yiringli septik
infektsiyalar
etiologiyasida,
birinchi
navbatda jarrohlik kasalxonalarida va
tug’ruqqa yordam beruvchi bo’limlarda
muhim ahamiyat kasb etadi.
Asosan oxirgi o’n yillikda SHII
qo’zg’atuvchisi
sifatida
grammanfiy
patogen
bakteriyalaming
ahamiyati
har
xil
ko’rinishdagi shifoxonalarda asosiy
e’tibomi sababchisi S.aerugnosa bo’lgan
og’ir infektsiyalarga qaratilgan Quyidagi
shifoxona va bo’limlarda (onkologik,
ko’yish, pulmonologik, urologik) ko’k
yiring infektsiya birinchi yoki ikkinchi
o’rinni
egallaydi.
Yana
shuningdek
tatqiqotchilar
reanimatsiya
va
intensiv
terapiya
bo’limlarini o’rganib, shunga o’xshash
ma’lumotlarni
aniqlashgan, ya’ni bunda Ps. aerugnosa
bo’limlarga qarab 69,4% , E. Coli 8,1%,
Protey 5% holatlarda uchragan. Shunday
qilib,
ushbu
gramm
manfiy
mikroorganizmlaming 3 turi barcha aerob
mikrofloraning 82,5% ni tashkil etishi
ma’lum bo’lgan.
Dunyoning
turli
mamlakatlarida Legionellalaming intensiv
o’rganilishi natijasida shu narsa ma’lum
bo’Idiki, hozirgi kunda avvalgiga qaraganda
ko’proq
ular
SHII
qo’zg’atuvchilari
hisoblanadi.
Hozirgi
paytgacha
Legionellalaming shifoxonaga sovutuvchi
uskunalar, ventilyatsiya tizimi yoki suv
orqali kirishi bilan bog’liq tarqalib ketishi
aniqlangan.
Gospital
mikozlar,
yahni
kandidoz
va
aspergillyozlar
haqidagi
ma’lumot e’tibomi o’ziga jalb etadi. Ular
odatda immuniteti past bo’lgan kasallarda
kelib chiqadi va
Adabiyotlar
og’ir kechishi va yuqori o’lim ko’rsatkichi
bilan farqlanadi. Gospital
mikozlaming
diagnostikasi
birmuncha
qiyinchilik tug’diradi. Keyingi o’n yilda
kandidozlaming uchrashi sezilarli darajada
oshgan. SHIIning virusli etiologiyasi kam
o’rganilganligicha
qolmoqda.
Barcha
shifoxonalarda gripp epidemiyasi yoki
respirator virusli kasalliklar sonining o’sgan
paytida infektsiyalarning asosiy qismini
respirator, ichak viruslari tashkil qiladi.
Ba’zi mualliflar shifoxona ichi
infektsiyasida ahamiyatga ega bo’lgan
viruslar spektrini gepatit B, qizilcha va
gerpes viruslari bilan cheklashadi. SHII
qo’zg’atuvchilarining turli xililigi ulaming
mikrobiologik nazorati va ularga qarshi
epidemik chora tadbirlar inajmuasini ishlab
chiqishda katta qiyinchilik tug’diradi.
Shifoxonalarda etiologik agentlaming va
markerlar
tizimiga
ko’ra
epidemik
shtamplami aniqlanish chuqurlashtirilgan
mikrobiologik
tadqiqotlar
shifoxona
ichi
infektsiyasining
rivojlanishiga qarshi tez va samarali
kurashishga sharoit yaratadi.
1.
Allen J.R. Nosocomial nurseru infections Hospital infections Ed Bennet J.V. Boston Toronta 1996 - 299-313
2.
Annual Summaru 1989 National Nosocomial infeknion Study CDC USA
3.
Брусина Б.Б.Лифшиц М.Л., Шраев Т.Н., Эпидемиологическая диагностика госпитальных гнойно-септических инфекций в
хирургии. Журнал микробиологии. 1987 -5.-е. 44-47.
4.
Bochkov I.A. Kukrak yoshi bolalarda yiringli septik infektsiya. Moskva -1983
5.
Колкер И.И., Борисова Щ.К., Богажова И.О. Бактерии вида как возможный этиологический фактор инфекционных
осложнений при ожогах. Журнал микробиологии 1983. 1 - с. 67-70.
6.
Свирепая К.М., Строков А.А., Анциферова Н.Г. и др. Госпитальная инфекция, обусловленная синегнойной палочкой в
отделениях реанимации. Журнал микробиологии. 1996 - 5.
7.
Исхакова Х.И., Исламбеков Е.С., Шабанова Н. И др. Дрожжеподобные грибы рода Candida в больничной сфере.
Мед.журнал Узбекистана - 1986 - 2 - с. 39-40.
8.
Исхакова Х.И., Владавец. В.В., Колкер И.Ч. Микробиологические аспекты внутрибольничных инфекций в хирургических
стационарах. Ташкент, Медицина. 1987.
