Вестник врача, Самарканд
2014, Ns 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
BOLALARNI TO’LAQONLI OVQATLANTIRISH VA MAVJUD MUAMMOLAR
Toshkent tibbiyot akademiyasi, Urganch filiali
Bolani to’laqonli ovqatlantirish xamon
dolzarbligicha
qolmoqda.
Bu
muammoga
mamlakatimiz va chet el
olimlari
muntazam
ravishda
diqqat
e’tiborlarini jalb qilib kel- moqdalar.
Bolani to’laqonli ovqatlantirish - bu
tarkibi jixatdan oqsillar, yog’lar, uglevodlar,
vitaminlar va mineral moddalar bilan
ta’minlash maqsadida beriladigan ozuqadir.
Organizmga ovqat bilan birga hayot
faoliyati uchun muhim bo’lgan energiya
beriladi, yana shuningdek organizm uchun
kerak bo’lgan birikmalar, gormonlar,
fermentlar sintezida ishtiroq etu-
vchi mahsulotlar yetkaziladi.
To’laqonli
ovqatlanish
-
bola
organizmini
rivojlanishi
va
o’sishi
davomida
atrof-muxitga
moslashish darajasini belgilovchi omildir.
Ratsional ovqatlantirish bilan organizm
extiyojini
mos
kelishi
darajasi
bola
organizmi reaktivliginiva turli xil stress
omillami yengish holatini, aqliy va jismoniy
rivojlanish darajasini belgilaydi.
Tatqiqot
maqsadi.
Bolalarni
to’laqonli ovqatlanishini o’rganish va
qo’shimcha chora tadbirlar ishlab chiqish.
Tadqiqot vazifalari
bo’lib
bolalarni
to’laqonli
ovqatlantirishdagi
mavjud
muammolarni aniqlashdan iborat.
Material va uslublar.
Bolalarni to’laqonli ovqatlanishini o’rganish
maqsadida
Biz
tomondan
Xorazm
viloyatida yashayotgan 1- 14 yoshdagi 314
ta bola o’rganildi. Shulardan 144 tasi shaxar
170 tasi esa qishloq bolalaridir. Tadqiqot
ishlari
anketa
surovnoma
asosida
amalgaoshirildi.
Quyidagi
jadvalda
o’rganilgan
bolalaming yoshi va soni keltiril- gan:
Yoshi
Shaxar Qishloq
1-yosh
40
54
1-3 yosh
35
47
3-7 yosh
35
23
7-14 yosh
34
46
Tadqiqot
natijalari.
Bolalarni
to’laqonli
ovqatlantirishni
o’rganish jarayonida 50 ga yaqin omillar
hisobga olindi. Shunga ko’ra shaharda
yashayotgan
bir
yoshgacha
bo’lgan
bolalarni tabiiy ovqatlanish ko’rsatkichlari
taqdim etilgan (14 - zdrav) hisobotlardan bir
muncha
pastligi
aniqlandi.
Ularga
kiritiladigan qo’shimcha ovqatlar miqdori
va muddatlari bir muncha buzilgan.
Onalarni bu haqda tushunchalari yetarli
emas.
Ushbu
yoshdagi
qishloqda
yashayotgan 54 ta bola o’rganilganda esa,
shaxar bolalari- ga nisbatan bular orasida
sun’iy ovqatlanayotgan
bolalar
ko’pchilikni tashkil etib, ular o’rtasida
yuqori nafas yo’Harming kasalliklari va
diareyaning ko’p uchrashi aniqlandi. Yana
shuningdek bular o’rtasida profil- aktik
einlashlaming
jadvallarini
buzilishi
kuzatilgan. Qo’shimcha ovqatliklar esa o’z
vaqtida bola
organizmiga kiritilmagan, keyin- chalik esa
ulaming miqdori no- to’g’ri taqsimlangan.
Buning
ustiga
bolalarni
ratsional
ovqatlantirish bo’yicha onalaming tibbiy
bilimlari past darajada. Yana shuningdek
shaxarda istiqomat qilayotgan 1 - 3 yashar
bolalarga kiritilayotgan ovqat mahsulotlari
ichida arpa maxsulotlari va ho’l mevalar
iste’mol qilinishi me’yordan kam bo’lib,
qo’shimcha ovqat sifatida berilayotgan
maxsulotlar
esa
bola
organizmining
ehtiyojini qondira olmaydi. Shu yoshdagi
qishloq
bo-
lalariga
esa
bug’doy
mahsulotlari
(non)
me’yordan
ko’p
berilgan. Ho’l meva, sabzavotlar va quritil-
gan meva mahsulotlari esa yetarli darajada
iste’mol qilinmagan. O’simlik yog’i
me’yorga yaqin bo’lsa, sariyog’ juda kam
ishlatil- gan. Tuxum esa aksincha ko’p
iste’mol qilingan. Sut va sut maxsulotlari
esa ancha ko’p ish- latilgan. Qishloq bolalari
tvorog va
smetana deyarli istehmol qilish- maydi.
Go’sht va go’sht maxsulotlari me’yordan
kam ish- latilgan bo’lsa, baliq maxsulotlari
onda - sonda ularning taomnoma- sidan
o’rin olgan.
Shaxarda istiqomat qilayotgan 3-7
yoshdagi bolalaming kunlik taomnomalari
o’rganilganda esa ular tomonidan non
maxsulotlarin- ing mehyordan ortiq, ho’l va
quruq mevalami esa yetarli qabul qilmas-
liklari aniqlandi. Oqsilga boy bo’lgan ovqat
maxsulotlari esa me’yordan past. Dukkakli
maxsulotlardan tayyorlanadigan ovqatlar
ulaming onalarining deyarli e’tiboridan
chetda qolgan. Xuddi shu yoshdagi qishloq
bolalaming ratsional ovqatlanish i ularning
ota-onalarining ish ja- rayonlari bilan
bog’lik bo’lib (fer- mer xo’jaligi, davlat
ishi...) no- to’g’ri yo’lga qo’yilgan. Ular
tomonidan oqsilga boy bo’lgan go’sht va
go’sht maxsulotlari, baliq
Xudayberganov M.R.,
Askarova R.I.,
Matmurotov Z.S.,
Akramova D. T.
Вестник врача, Самарканд
2014, Ns 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
iste’mol qilinishi me’yorga yetmaydi. Bu
yoshdagi 3 chi far- zandlaming tug’ilganida
vazn va bo’y ko’rsatkichlarini me’yordan
pastligi e’tibor tarafdir. Ota- onalarning,
ayniqsa ma’lumoti past bo’lgan onalaming
bolalarni ratsional ovqatlantirish bo’yicha
bilim saviyalari yetarli emas.
Tahlillarga ko’ra 7-14 yoshdagi shaxar
bolalari ovqatlanishida ham chekinishlarga
yo’l qo’yilgan. Ular tomonidan deyarli oila
a’zolariga mo’ljallab tayyorlangan ovqatlar
iste’mol qilinadi. Ko’p hollarda esa ular
tomonidan quruq ovqat maxsulotlari qabul
qilingan. Shu yoshdagi qishloq bolalari
o’rtasida esa oqsilga boy bo’lgan
maxsulotlami iste’mol qilish me’yordan oz.
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida esa ulami
ovqatlanishi
bilan
bog’lik
bo’lgan
muammolar o’z yechimini kutmoqda.
Demak,
bolalarni
to’laqonli
ovqatlantirish
hozirgi
kunda
muammoligicha qolmoqda. U laming bir
kunlik taomnomalarida bir turdagi oziq-
ovqat maxsulotlari me’yorga yetmasa
(go’sht, baliq maxsulotlari) yana bir boshqa
turi esa mehyordan ortiq (non, qand, sut)
bo’lib qolmoqda. Ayniqsa meva, sabzavot
va ko’katlami iste’mol qilinishi ulaming
ota- onalari tomonidan tartibga solin-
magan. Dukkakli maxsulotlami
Adabiyotlar
ishlatish esa taomnomalariga
juda kam hollarda kiritilgan.
Xulosa.
Shunday
qilib
olingan
natijalaming dalolat berishicha bo- lalami
to’laqonli ovqatlantirish bo’yicha ota-
onalami, ayniqsa ona- lami tibbiy bilimlarini
doimo oshirib borish zarur bo’ladi. Bu
muam- moni hal qilishda tibbiyot xodimla-
ri, ayniqsa o’rta bo’g’im ish- chilarini qayta
qayta
malakalarini
oshirish
darker.
Yuqorida qayd etilgan kamchiliklaming
deyarli barchasi shakllanib, o’sib va
rivojlanib kelayotgan bola or- ganizmiga har
tomonlama salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
1.
Azimjanova M.M. Shomuxamedov Sh.Sh. Chala tug’ilgan bolalarni ovqatlantirish. Uslubiy qo’llanma. T-1994 - 12-13 b
2.
Nuraliev N.A., Isxakova X.I. Samandarova B.S. SHaripov G.T. Ona sutining bakterialogik nazorati. Uslubiy qo’ UanmaT-2005
- 4 - 5 b
3.
Nizamiddinov I.N., Xudayberganov M.R., Djumaniyazova G.M., Masharipova R.T. Sog’lom bolalarni ovqatlantirish. O’quv-
uslubiy qo’llanma. T-2006- 3-4 b
4.
Sultanov X.K., Karimova M.N., Xudayberganov M.R. Bolalar kasalliklari. O’quv adabiyoti T-1997 - 3-5 b
5.
Шабалов Н.П. Неонатология. Учебное пособие. М., 2004.230-231 с.
Xudayberganov
M.R.,
Akramova D. T.
Shifoxona
ichi
infektsiyasiga qarshi kurashishda ilmiy
asoslangan chora tadbirlami ishlab chiqishda
qo’zg’atuvchilarni
aniqlash
va
identifikatsiyalash, ulami chuqur o’rganish v
har
xil
ko’rinishdagi
shifoxonalarda
tarqalishini aniqlash
niuhim
rol o’ynaydi.
Shifoxona
ichiinfektsiyasida
mikrobiologik
nazorat
vazifasi
qo’zg’atuvchilarning ko’pligi va har xil
turlarga
tegishliligi
tufayli
qiyinchilik
tug’diradi. Shu bilan birga keyingi yillarda
shifoxona ichi infektsiyasi (SHII) ning
etiologik
strukturasini
o’zgarishi
va
qo’zg’atuvchilar
sonining
ko’payishi kuzatilmoqda.
Hozirgi
vaqtda
shifoxona
sharoitida
davolanayotgan
kasallarda
infektsion
jarayon
chaqirishi
mumkin
bo’lgan
shifoxona
ichi
infektsiyasi
ko’zg’atuvchilariga ko’p sonli turli xildagi
mikroorganizmlar:
bakteriyalar,
viruslar,
mog’or
va
achitqisimon zamburug’lar, sodda jonivorlar
kiritiladi.
SHII asosiy qo’zg’atuvchisi bo’lib
hozirgi kunda: stafilokokklar, grammanfiy
potentsial patogen bakteriyalar va respirator
viruslar sanaladi. Shu bilan birga bolalar
statsionarlarida o’zining taniqliligi va yaxshi
o’rganilganligi bilan ahamiyat topgan ichak
infektsiyalarini (dizenteriya, salmoneliez,
gepatit A, entero- va rotoviruslar) ham o’z
o’mi mavjud. Shifoxona ichi infektsiyasi
etiologiyasida anaerob bakteriyalaming roli
o’sib bormoqda. Candida turkumiga mansub
mog’orsimon
zamburug’lar tufayli kelib chiqayotgan
yoshga mansub mikozlar ham yetarlicha
xavf tug’diradi. Keyingi yillarda SHII ning
yangi va kam o’rganilgan qo’zg’atuvchilari
haqida ilmiy maqolalar paydo bo’lmoqda.
AQSH da SHII haqidagi materiallarda
kelitrilishicha keyingi yillarda kasallikni eng
ko’p
chaqiruvchilari
bu
E.coli,
Staphylococcus
aureus,
enterokokklar
va
Pseudomonas
aeruginosalardir. Bunda terida xirurgik
jaroxatlar joylashishiga qarab infektsion
jarayonni chaqiruvchi etiologik agentlami
ma’lum bir o’ziga xosligini bildirishadi.
Ayrim
izlanuvchilarda
SHII
qo’zg’atuvchilarini
sonini
baholashda umumiy yondoshish yo’q.
Ko’pchilik ulami sonini 2-4 turga
mansubligini aytsa, boshqa
SH1FOXONA ICHIINFEKTSIYASI QO’ZG’ATUVCHILARI
Toshkent tibbiyot akademiyasi Urganch filiali
