Вестник врача, Самарканд
2014, Ns 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
SOG’LOM VA O’RK HAMDA ZOTILJAMGA TEZ-TEZ CHALINUVCHI
BOLALARDA HUJAYRAVIY VA GUMORAL IMMUNITETNING BA’ZI
KO’RSATKICHLARI
Toshkent tibbiyot akademiyasi Urganch filiali
Kasalanishga moyil guruxga mansub
bolalami maxsus nazorat qilish va davolash
ishlar sifatini yaxshilash aloxida diqqatga
sazovordir.
Bunday
guruxlaming
shakllanishida u yoki bu kasallikka o’ta
chalinish extimoli bo’lgan bolalami aniqlash
katta
ahamiyatga
egadir.
Bu
-
respublikaning ekologiya nuqtai nazaridan
noxush hisoblangan xududlarida dispanser-
izatsiya va profilaktika chora- tadbirlarini
amalga oshirishda yetakchi yo’nalishlardan
biri bo’lishi mumkin. Ana shu xudud- larda
yashaydigan bolalar nafaqat jismonan va
asabiy-ruhiy jixatdan rivojlanishdan orqada
qolmasdan,
balki
sog’lik
holati
ko’rsatkichlarining
bir
muncha
pa-
sayganligi
va
organizm
umumiy
rezistentligining susayganligi bilan ham
tavsiflanadi,
Bolalarda turli xil noxush ekologik
xududlarda
katta
yoshdagi
aholining
ko’plab kasallanishi ush- bu mintaqalarda
immunologik sta- tusni o’rganish zarurligini
taqazo etadi. Aholining eng nozik toifasi
hisoblangan bolalarda immimitet holatini
o’rganish umuman odam organizmiga
noxush omillaming ta’sir ko’rsatish kuchini
aniqlash imkonini beradi. Turli xil kimyoviy
moddalar shu jumladan, qishloq xo’jaligida
qo’llaniladigan va tab- biy holdagi nitratlar,
ftor kabi kimyoviy moddalar gomeostazga
bevosita yoki bilvosita ta’sir etishi amda
uning
immunologik
reakti-
vligini
o’zgartirishi mumkin. Ta- biiyki, har bir
aniq holda immunologik ko’rsatkichlaming
sifat va miqdori o’zgarishlari organizm
moslashuv imkoniyatlarining che- garasini
aniqlaydigan irsiy omillaming indivudual
holatiga bog’lik bo’ladi.
Organizmning tashqi muhit zaxarli
omillari bilan o’zaro ta’sir ko’rsatish
natijasida uchta asosiy oqibat yuz berish
ehtimoli mavjud:
1 .Organizmning a’zolar va fiziologik
tizimlaming normal tuzilmasi va faoliyatini
saqlab turi- shi;
2.Organizmning
funktsional
faoliyatida muayyan buzilishlar yuzaga
kelishi, lekin ulaming dara- jasi va xarakteri
ulami patologik o’zgarishlarga kiritishgacha
yetib bormasligi.
3.Organizm tuzilishi va faoli- yatining
jiddiy buzilishlari, ya’ni patologiyaga
aylanishi.
Tadqiqot maqsadi.
Orol bo’yi
bolalariing sog’lik holatini o’rganish hamda
profilaktik cho- ralarni takomillashtirish.
Tadqiqot vazifasi.
Turli yoshdagi
sog’lom va O’RK hamda zotiljamga tez-tez
chalinadigan bolalaming immunologik
ko’rsatkichlarini o’rganish.
Material
va
uslublar.
Orol
bo’yining noxush xududida yashayotgan
bolalaming sog’lik holatiga to’g’ri baxo
berish uchun biz 76 nafar sog’lom bolalarda
va O’RK hamda zotiljamga tez-tez
chalinuvchi 94 nafar bolalarda immunologik
tadqiqotlar o’tkazdik.
Tadqiqot
natijalari.
Amalda
sog’lom
bolalarni
tanlashda
ijobiy
akusherlik anamnezi, jismoniy va ruhiy
rivojlanishning bola organiz- imiga mos
kelishi, tug’ma va tur- mushda orttirilgan
surunkali pata- logiyani bartaraf etish,
shuningdek, tekshiruvdan oldin bir oy
mobayni- da birorta o’tkir kasalliklaming
bo’lmaganligini e’tiborga oldik. Uch xil
yosh guruxlarga mansub amalda sog’lom
bolalarda
hujay-
raviy
va
gumoral
immunitetning ba’zi bir ko’rsatkichlarini
o’rganish natijalari 1 yoshgacha - 25 nafar
bola, 1 yoshdan 3 yoshgacha - 24, va 4
yoshdan 7 yoshgacha - 27 nafar bola 1-
jadvalda keltirilgan.
2-jadvaldan ko’rinib tur- ganidek, bir
yoshgacha bo’lgan bolalarda T-limfotsitlar
miqdorin- ing bir oz kamaygani (R<0,05) va
boshqa yosh guruxlariga nisbatan FANning
ishonarli pasaygani aniqlandi. Bu holat, bir
yoshgacha bo’lgan bolalarda immun
tizimin- ing «yetishmasligi» bilan izoxla-
nadi.
Xudayberganov M.R.,
Asqarova R.I., Akramova
D. T.
1-jadval
Xorazm viloyatida maktabgacha yoshdagi sog’lom bolalarda immunitetning ba’zi bir ko’rsatkichlari
Yosh guruxlari
P
Immunologik ko’rsatkichlar (M m)
T- Limfotsitlar
4
B- Limfotsitlar*
FAN, % IgA ,g/l
IgM,g/l
IgG, g/1
I yoshgacha
25
47,61,5
I 0,50,8
46,51,6
1,260,07
0,840,05
I0,I± 0,14
186271
4 1125
1-3 yashar
24
50,41,58
9,30,5
5 1,31,4
1,120,04
0,860,04
7,85
0,18
171654
31718
4-7 yashar
27
51,21,67
1 0,20,6
51,81,6
1,130,98
0,890,05
8,10 0,2
161965
32216
Biz Urganch va Toshkent shaxridagi amalda sog’lom bolalar immunitet
ko’rsatkichlarini
Eslatma:’- suratda - nisbiy (foiz), maxrajda - mutloq (I mkl da) mikdori
Вестник врача, Самарканд
2014, Ns 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
solishtirdik
Urganch shahridagi 76 nafar sog’lom
bolalarda hujayraviy va gumoral immunitet
ko’rsatkichlar. Toshkent shahridagi sog’lom
bo- lalarga qaraganda ancha pa- sayganligi
bilan ajralib turadi.
Xorazm viloyati sog’lom bo- larida
ba’zi bir immunologik ko’rsatkichlarning
normativ qiymatlari Toshkentdagi sog’lom
bolalamikidan ancha farq qiladi. Xorazm
viloyati
bolalarida
hujayraviy
hamda
gumoral immunitet ko’rsatkichlarining
nisbatan pastligi bizning fikrimizcha, ushbu
xududda noxush ekologik sha- roitining
tasir ko’rsatishi bilan izox- lanadi.
Shunday qilib, sog’lom bolalarda biz
aniqlagan o’zgarishlami immunitet tizimi
faoliyatining buzilishiga yordam beruvchi
va
immunologik
ko’rsatkichlar
dis-
balansida
ifodalanuvchi
latent
patologiyaning oqibati deb qarash mumkin/
O’RK va zotiljam bilan tez-tez
og’riydigan bolalarning barcha yosh
guruhlarida
hujayraviy
immunitet
ko’rsatkichlarning ishonarli pasayishi, T-
Iimfotsitlar va B- limfotsitlar miqdorining
nisbatan pasayish zaminida neytrofillaming
fagotsitar faolligining susayishi kuzatiladi.
Zardobli IgA, IgM mi- qdori o’zgarishi bir
xil bo’lmasdan IgM miqdori oshganligini va
IgA miqdori normal bo’lganda IgG miqdori
pasayganligi qayd qilindi
2- jadval
O’RK va zotiljamga tez-tez chalinadigan bolalarda immunitetning ba’zi bir ko’rsatkichlari
Yosh guruhlari
P
Immunologik ko’rsatkichlar (M±m)
T- limfotsitlar*'
V- limfotsitlar"
FAN, foiz
IgA, g/l
IgM, g/l
IgG,
g/l
I yoshgacha
29
40,51,4
х
8,71,5
х
38,5I,5
X
1,200,06
1,120,07
х
7,540,
171864
37119
I6
X
1-3 yashar
33
45,21,6
х
8,40,8
4I,3I,6
X
1,160,06
1,200,05
х
6,960,
160561
29616
18
x
4-6 yashar
32
44,51,5
х
8,50,8
44,6I,4
X
1,180,07
1,160,05
х
7,280,
152658
29218
I8
X
Eslatma:*- normaga nisbatan farq statistik ishonarli “-tepasida - nisbatan, pastida -mutloq /1 mkl da /miqdor
Biz olgan ma’lumotlar A.S. boshqalar
erishgan ma’lumotlarga mos keladi (1987).
Ftor miqdori oshganda va qishloq xo’jaligi
ximizatsiya qilinganda bolalarda immunitet
hujayraviy bo’g’inining o’lchamlari
kamaygan bo’lib, IgM, IgA
gipersekretsiyasi qayd qilinadi. IgM va IgA
miqdo- rini oshishi immun tizimning doim
antigenlik zo’riqqanidan dalolat beradi.
Olingan natijalar taxlili ko’rsatishicha,
Xorazm viloyati sog’lom bolalarida
Toshkent shahri bolalaridagiga qaraganda,
immunitet nisbatan kam bo’lib, bu cha-
masi Xorazmda bolalarning immun tizimiga
noxush ekologik sha- roitlarning ta’sir
ko’rsatish oqibati Kozlyuk va
bo’Isa kerak. O’RK va zotiljamga tez-tez
chalinuvchi bolalarda yoshdan qat’iy nazar
hujayraviy immunitet ko’rsat-kichlarining
keskin pasayishi qayt qilinadi. Bunga sabab
faqat viruslarning immunodepressiv ta’sir
ko’rsatishigina
emas,
balki
ushbu
xududning ekologik vaziyatining ta’siri
hamdir. Bular T- va B- limfotsitlar hayot
faoliyatini, fag- otsitoz funktsiyasini buzib,
immunologik
yetishmovchilikka
sabab
bo’ladi.
Hujayraviy
immunitet
ko’rsatkichlarining pasayishi zaminida IgA
miqdori normal bo’lganda IgG miqdoring
karna- yishi kuzatiladi. Bunda IgM miqdori
oshadi va bu - antigen stim- ulyatsiyasining
borligi bilan izohlanadi.
Xulosa.
Shunday qilib, ichim- lik
suvida nitratlar miqdori oshgan xududda
amalda sog’lom bolalarda va O’RK hamda
zotiljamga
tez-tez
uchrab
turadigan
bolalarda aniqlangan immunitetning sifat
xususiyatlarining ko’rsatishicha, B- bog’lik
tizim tomonidan kuzatilu- vchi kompensator
(tiklov) reak- tsiyalari T- bog’lik tizim
tomonidan kuzatiladigan reaktsiyalardagiga
qaraganda ertaroq namoyon bo’ladi va tez
susayadi. Shu sababli, T- limfotsitlar mutloq
soni M va A disglobulinemiyasi bor
bolalarda ulaming funktsional faolligining
susayishi, yashirin patologiya alomati deb
hisoblash lozim.
Adabiyotlar
1. Смолякова И.А. Состояние здоровья детей раннего возраста в экологически неблагоприятном районе Республики Узбекистан.
Автореф.дисс.кацд.мед.наук - Ташкент, 1994. 2. Козлюк А. и др. Иммунологические методы в гигиенических исследованиях
И
Спр.изд.
Кишинев - 1987. - с. 70-77. 3. Шабалов Н.П. Детские болезни. Учебное пособие. 2-том. Москва, - 2005 - 629-630 с. 4. Шамсиев Ф.М.
Особенности течения острых респираторных заболеваний с учетом гено- и фенотипических признаков. М - 1988 - s. 16. 5.
Xudayberganov M.R. Orol bo’yi bolalarining sog’liq xolati va ulaming geno- va fenotipik xususiyatlari. t.f.n. ilmiy darajasi uchun dissertatsiya.
Toshkent - 1995. 109-114 b
