№ 4 (2018) Sharqshunoslik

Мақолада синдҳий тили отга хос грамматик категорияларининг лексик-семантик жиҳатлари ва тадрижий ривожи ҳақида сўз боради. Шунингдек, бир қатор олимлар, хусусан, Л. А. Бархударова, Р. П. Егороваларнинг бу хусусдаги фикрлари таҳлилга тортилган.

Ушбу мақолада Кореяда махсус чет тили таълимининг бир қисми сифатида амалга оширилаётган таълим вазирлиги дастури ва у орқали ҳозирда Ханкук чет тиллар университети Марказий Осиё кафедрасида ўзбек тилини ўқитиш жараёни таништириб ўтилади.

Мазкур мақолада, бугунги кун ёшларининг маънавиятини шаклланишида, уларни ҳарбий ватанпарварлик ва миллий ғурур руҳида тарбиялашда ҳамда билим доирасини кенгайтиришда Шарқ алломаларининг илмий меросидан фойдаланиш ижобий натижалар беришлиги ҳақида фикрлар билдирилган.

Мақолада Ницшенинг буддавийликда устунликни кўргани, буддизмда қадриятларни қайта баҳолаш масаласига бўлган муносабати ўрганилган.

Мақолада ХХРнинг Ўзбекистон Республикаси билан “Бир макон – бир йўл” лойиҳаси доирасида олий таълим соҳасидаги ўзаро ҳамкорлик алоқалари ёритиб берилади.

Мазкур мақолада Афғонистон мустақиллиги учун кураш олиб борилиши, мустақилликни қўлга киритилиши ва ундан сўнг амалга оширилган сиёсий, ижтимоий, иқтисодий ва маданий ислоҳотлар жараёнида афғон етакчиси Омонуллахоннинг ўрни ва роли тўғрисида сўз юритилади.

Ушбу мақола лотин ва грек элементлари асосида ташкил топган илмий-техникавий қўшма терминларнинг таржима қилиш масалаларига бағишланади. Мақолада инглиз тилидаги илмий-техникавий терминларнинг ўзбек ва турк тилларида ифодаланиш йўллари ўрганилади.Қўшма терминлар синхроник ва диахроник тарафдан кўриб чиқилади. Маълумки, ҳар бир илмий-техникавий термин ўзбек тилида ўз таржимасига эга эмас. Терминнинг ўзбек тилидаги таржимаси мавжуд бўлмаган ҳолда терминнинг хусусияти, этимологияси ва грамматик томонлари инобатга олиниб, унинг таржимаси таклиф этилади. Терминларнинг барчаси “Materials for Engineers and Technicians” китобидан танлаб олинган.

Мазкур мақолада “Бобурнома”нинг урдуча таржималарида Мирзо Султон Ҳусайн Бойқаро адабий портрети мисолида муаллиф услуби масаласига эътибор қаратилган. “Бобурнома” урду тилига уч марта ўгирилган бўлиб, мақолада туркий тилдан Темурийлар авлодига мансуб Мирза Ҳайдар Кўрагоний таржимаси, Ахтар Надвийнинг форс тилидан бажарган қисқа ва Юнус Жаъфарийнинг Абдураҳим Хони Хононнинг форсча таржимасидан ўгирган тўлиқ таржималари ўзаро қиёсий тарзда кўриб чиқилган.

Мазкур мақолада бадиий таржимада берилган ўхшатишларнинг ҳиндий тилидан ўзбекчага ўгириш мураккабликлари ва ўзига хосликлари ёритилади. Аслият ва таржима асарида берилган ўхшатишлар грамматик, семантик ва лексик-стилистик хусусиятларига кўра таҳлил қилинди.

Ушбу мақолада Абу Райҳон Берунийнинг буддавийлик тарқалган ҳудудлар, зардуштийлик пайдо бўлган илк макон ҳамда Заратуштранинг Ватани ҳақидаги фикрлари танқидий ўрганиб чиқилган.

Ушбу мақолада араб тилшунослигида иштиқоқ ҳодисаси ҳақидаги қарашлар, унинг турлари ёритилади. Шунингдек, янги сўзларни ҳосил қилиш йўллари, бу жараёнда иштирок этувчи морфологик қолипларнинг ўзига хосликлари, унда кечадиган ҳодисалар баён қилинади.

Мазкур мақола XIX охири XX аср бошларида Бухоро амирлиги девонхонасида фойдаланилган филигран қоғозлар ва уларнинг ўзига хос жиҳатларини тадқиқ этишга бағишланади. Филигран қоғозларни ўрганишда уларни гуруҳларга ажратиш зарурлиги ҳам мақолада таъкидланади.

Мазкур мақолада ХХ аср бошларида яшаган тошкентлик олимлардан бири Олимхон ибн Мусохон Тошкандийнинг “Олимия” асаридаги тажвид илмига оид янги маълумотлар берилган. Асарнинг қўлёзма ва тошбосма нусхалари ҳамда асар таркиби ҳақида биринчи бор сўз юритилган. Мақола исломшуносликка оид билимларни бойитишга хизмат қилиши шубҳасиздир.

Мақола Марказий Осиёнинг IX–XIII асрларда мавжуд бўлган тарихий топонимларни ўрганишда бугунги кунда мавжуд бўлган муаммоларни ёритишга бағишланган. Топонимларнинг тарихий манбалар қўлёзма ва нашрларидаги “шакл”лари атрофлича таҳлил қилинган.

Ушбу мақолада энциклопедик олим Фахруддин ар-Розийнинг ҳаёти ва ижоди, унинг шогирдлари ҳақида маълумот берилган. Шунингдек, унинг “Балоғат илми”га оид ёзган асаридаги айрим масалалар юзасидан қарашлари таҳлил қилинган.

Мазкур мақола Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтининг қўлёзмалар фондида сақланаётган ҳадис илмига оид манбалар ҳақида маълумот беради. Унда ноёб қўлёзмалар, ҳозиргача нашр қилинмаган ёзма манбалар, илмий муомалага киритилмаган асарлар тўғрисида маълумотлар келтирилган.

Мақола туркий халқлар яшаган қадимий ўлкаларда шаҳарлар ва шаҳарчилик турмуштарзи географияси манбалар ва илмий адабиётдаги бу ҳақдаги фикрлар турли-туманлиги таҳлилига бағишланган. Қадимият ва илк ўрта асрларда туркий халқларнинг хўжалик муносабатларида ўтроқ деҳқончилик, ҳунармандчилик тармоқларининг қадимий илдизларини асослашга ҳаракат қилинган.

Мазкур мақолада ХХ аср бошларида Туркияда Республика тизими ўрнатилгандан
кейин хотин-қизларга кўплаб хуқуқларнинг берилиши ва шу масалаларда олиб борилган ислоҳотлар масаласи ёритилган. Шунингдек, Мустафо Камол Отатуркнинг “Анадолу аёли” модели хақида маьлумотлар берилган.