ОБЗОРНЫЕ СТАТЬИ
75
STOMATOLOGIYA
●
№4 (77)
●
2019
стемы пассивного самолигирования // Ортодонтия.
– 2014. – №3. – С. 38-46.
25. Проффит У.Р. Современная ортодонтия/ Пер с
англ.; Под ред. чл.-корр. РАМН, проф. Л.С. Персина.
– М.: МЕДпресс-информ, 2006. – 825 с.
26. Романов Д.О. Распространенность, профилактика
и лечение зубочелюстных аномалий и деформаций у
детей Краснодарского края: Автореф. дис. ... канд.
мед. наук. – Краснодар, 2010. – 24 с.
27. Румянцев В.А., Битюков В.В., Битюкова Е.В., Лу
-
кичев П.В. Раннее выявление функциональной пере
-
грузки тканей пародонта у студентов-стоматоло
-
гов // Дентал Форум. – 2013. – №5(51). – С. 50.
28. Слабковская А.Б., Персин Л.С. Ортодонтия. Диа
-
гностика и лечение трансверсальных аномалий ок
-
клюзии. – М.: ООО «Балтопринт», 2010. – 228 с.
29. Farkas L.G., Cheung G. Facial asymmetry in healthy
North American Caucasians. An anthropometrical study
// Angle Orthod. – 1981. – Vol. 51. – P. 70-77.
30. Ishizaki K.S., Mito K., Tanaka T., Sato E.M. Morphologic,
functional, and occlusal characterization of mandibular
lateral displacement malocclusion // Amer. J. Orthod.
Dentofac. Orthop. – 2010. – Vol. 4. – P. 454-455.
31. Rubenduz M. Functional Treatment of an Asymmetry
Case Having Left Side Paralysis: A Case Report //
Europ. J. Dentist. – 2010. – Vol. 25. – Р. 341-347.
32. Sforza C., Rosati R., De Menezes M. et al. EMG analysis
of trapezius and masticatory muscles: experimental
protocol and data reproducibility // J. Oral Rehabil. –
2011. – Vol. 38, №9. – P. 648-665.
Резюме
Одной из сложнейших патологией в ортодонтической
практике является, несомненно, перекрестный прикус.
Перекрестный прикус относится к трансверзальным
аномалиям. Он обусловлен несоответствием трансвер
-
зальных размеров и формы зубных рядов. Применяют
различные термины, характеризующие перекрестный
прикус: косой, латеральный, буккальный, вестибуло-,
букко– и лингвоокклюзия, боковой принужденный при
-
кус, суставной перекрестный прикус, и другие. Несво
-
евременная диагностика перекрестного прикуса увели
-
чивает сроки лечения патологии, а также социальную
адаптацию ребенка.
Ключевые слова:
перекрестный прикус, диагности
-
ка, трансверзальная аномалия.
Summary
One of the most complicated pathologies in the
orthodontic practice is clearly a cross bite. Cross bite refers
to crossover anomalies. It is due to the mismatch crossover
size and shape of dental rows. Use a variety of terms
describing cross bite: oblique, lateral, bukkal, vestibulo-,
bukko – and lungvookklusion, side forced bite, joint cross-
bite. Delayed diagnosis cross-bile increases the terms of
treatment and social adaptation of the child.
Keywords:
cross-bite, diagnostics, crossover anomaly.
http://dx.doi.org/10.26739/2091-5845-2019-4-19
УДК: 616.311-056.43-06:616.1/9-053.2
ОҒИЗ БЎШЛИҒИ ШИЛЛИҚ
ҚАВАТИ КАСАЛЛИКЛАРИ –
ПАТОЛОГИК АСПЕКТЛАРИ ВА
ПРОФИЛАКТИКА АСОСЛАРИ
1
Гаффоров С.А.,
2
Бакаев Ж.Н.
1
Ташкент врачлар малакасини ошориш институти
2
Бухоро давлат тиббиёт институти
Бизга маълумки, оғиз бўшлиғи шиллиқ қавати
(ОБШҚ) кўп қаватли ясси эпителий, базал мембрана,
хусусий шиллиқ қаватдан ва шиллиқ ости қаватидан
иборат. ОБШҚ юзаси 80% эпителийдан тузилган, кат
-
та одамларда унинг майдони 172 см
2
атрофида, қолган
20% эса тиш улушига тўғри келади ва морфофункцио
-
нал белгилар жиҳатидан ОБШҚ уч типга: чайнов, қо
-
плама, махсус типга булиниб, эпителий қатламининг
қалинлиги 200-600 мкм ни ташкил қилади [6].
ОБШҚ бир қатор: ҳимоя; пластик; сезиш; сўриш ва
буфер вазифаларни бажаради [6,17,39] ва куйидаги 4 та
патологик жараён ривожланиши босқичига: 1 – липид
пероксидли оксидланишини ошириш, 2 – биомембран
-
лар бузилиши, 3 – метаболизмнинг бузилиши, 4 – не
-
кробиоз ва шиллиқ некрозига олиб келадиган патофи
-
зиологик яллиғланиш синдроми булинади [16]. Айни
вактда ОБШҚ нинг патологик жараёнлари: спонгиоз
– тиканаксимон қатлам ҳужайралари ўртасида суюқлик
тўпланиши; балоннинг дегенерацияси – тиканаксимон
қатламнинг бузилиши; акантолиз – тиканаксимон ҳу
-
жайралар қаватининг дегенератив ўзгариши; акантоз
– тиканаксимон қават ҳужайраларининг қалинлашуви
каби яллиғланиш хусусияти билан кечади;
ОБШҚ касалликлар таснифи қуйидагилар [29]: трав
-
матик зарарланиш, инфекцион касалликлар, аллергик
касалликлар, экзоген захарланишлар натижасидаги
ўзгаришлар, системали касалликлар ва моддалар алма
-
шинуви бузилишлари, дерматозлардаги ўзгаришлар ва
тил аномалиялари ва мустақил касалликлари, мустақил
хейлитлар, ўсма олди касалликлари ва ўсмалар.
Муаллифлар маълумотлари бўйича ОБШҚ касалли
-
клари 3% дан 20% гача тарқалган. 1573 киши Жанубий
Хитойда текширилганда чекувчилар ва алкоголь ис
-
теъмол қилувчилар орасида, айниқса эркаклар орасида
ҳамда шаҳар аҳолисига нисбатан қишлоқ аҳолиси ўр
-
STOMATOLOGIYA
76
STOMATOLOGIYA
●
№4 (77)
●
2019
тасида ОБШҚ касалликлари кенг тарқалган булиб 35-
44 ёшли шаҳар аёлларида кўпроқ, 65-77 ёшли қишлоқ
аёлларида янада кўпроқ тарқалган. Бразилия тадқиқот
-
ларига қараганда эса, 60 ёшдан катта 335 та беморларда
ОБШҚ касалликлари 646 тани ташкил этиши аниқлан
-
ган. Россия Федерациясининг Волгоград туманида
ОБШҚ касалликлари шунга яқин натижаларни кўрсат
-
ган [18, 21].
Муаллифлар 2009-2014 йиллар орасида Болгарияда
0 дан 18 ёшгача болалар орасида ОБШҚ касалликлари
ва тиш касалликлари бўйича миллий дастур тузди, мақ
-
садларни ва вазифаларни тахлил қилди. Тиш кариеси ва
ОБШҚ касалликлари тарқалишини болалар орасида 3та
гурухга (5-6; 12 ва 18 ёшлар) бўлди, олинган натижалар
вилоятлар ва республика даражада баҳоланди [11].
Олимлар, охирги йиллар давомида болалар ораси
-
да стоматологик касалликларнинг тарқалиши Красно
-
дар ва Краснодар ўлкасида айниқса кўпайганлигини
аниқлашди, хамда эрта ёшли болаларда стомафобия
ҳосил бўлишининг турли сабаблари курсатишди, нати
-
жада муаллифлар оғиз бўшлиғи санациясини умумий
оғриқсизлантириш остида ўтказишни маслаҳат беради
-
лар [31].
Бир хил жинс ва ўсмир ёшлар орасида стоматологик
патологиялар маълум тузилиш ва интенсивликка эга.
Кариес ва аномал окклюзияларни келиб чиқишида ай
-
рим экологик, озуқавий ва эндоген омилларнинг алоқа
-
дорлиги аниқланган [33].
ОБШҚ касалликларини даволаш ва уларнинг қай
-
таланишининг олдини олиш қийин, кўпинча самара
-
сиздир. Патологик жараёнларнинг ривожланиш меха
-
низмларини чуқурроқ ўрганиш асосида касалликлар
қайталанишини олдини олишга патогенетик ёндашув
-
лар қўлланилиши керак [16].
Стоматологик ва соматик касалликлар алоқадорлиги
анализи кўрсатадики, организмдаги соматик касалли
-
клар кечиши, оғирлиги ва давомийлигига қараб стома
-
тологик касалликлар тарқалади (9).
ОБШҚ ҳолати ва умумий соматик касалликларнинг
алоқаси гомеостазнинг турига боглик булиб, касалли
-
клар ўртасидаги муносабатлар, асосан, иммунологик
хусусиятларга эга турли хил гомеостазлар жарёнлари
амалга оширилади. Нафас олиш йўллари аллергик ка
-
салликлар бўлган беморларда, ҳам оғиз аъзолари, ҳам
нафас йўлларига таъсир қиладиган ягона иммун-ял
-
лиғланишли механизм мавжуд. Цитокинлар ва лизоцим
тизими оғиз бўшлиғининг маҳаллий иммунитетида
етакчи роль ўйнайди [13].
Инфекцион касалликларда ОБШҚ да патологик жа
-
раён кечиши қўзғатувчи вирулентлигига, касаллик ри
-
вожланиш босқичига, организмнинг ўзига хос хусуси
-
ятларига боғлиқ. Умумий патологик жараёнда кўпгина
ҳолларда ОБШҚнинг патологик жараёнда иштирок
этиши асосий касалликнинг ривожланиши ва кечиши
-
ни мураккаблаштиради [17].
Аллергик касалликларда оғиз бўшлиғида патоло
-
гик ҳолатларнинг пайдо бўлиши, болалар орасида; тил
шиши 17,7-30%, ОБШҚ петехиаси 70%, лаб қуруқлиги
эса 53,2-55% ҳолларда кузатилди. Бронхиал астма би
-
лан оғриган беморларнинг 57,2-67,9% да милкдан қон
кетиши, 15,1-15,2% да тиш тошлари аниқланди. Ревма
-
тик касалликлар билан оғриган беморларда стоматоло
-
гик касалликлар 98-100% ни ташкил этди, шунингдек
муаллифлар томонидан болаларда аллергик жараёнлар
билан боглик турли хил органлар ва тизим касалликла
-
рида ОБШҚдаги ўзгаришлари педиатрия амалиётида
симптоматикаси ва даволаш тамойиллари тугрисида
фикр берилган [1,3].
ОБШҚ касалликларини даволаш самарадорлиги
-
ни ошириш мақсадида эпилепсиянинг қисман ва кенг
тарқалган шакллари билан касалланган болаларнинг
стоматологик кўрсаткичлари ўрганилиб, кариес юқо
-
ри тарқалиши ва унинг асоратлари, сурункали катарал
гингивит, тиш-жағ аномалиялари ва оғиз гигиенаси
ёмонлиги тавсифлилиги [4],
иккинчи
гурух
муаллифлар
тана ички органлар патологияси турли шаклларида
ОБШК даги белгилар намоён бўлиши билан асосий ка
-
салликнинг тўғри ташхисини топишга ёрдам беришини
такидлашган [27].
6 ойликдан 5 ёшгача бўлган болаларда 60% ҳолларда
оддий герпес вируси, 15 ёшгача боллаларда эса 90%ни
ташкил этиши аниқланди [14,30] ва уларда маҳаллий
иммунитетни ўрганиш патологик жараённинг кечиш
табиати билан чамбарчас боғлиқлиги, бунда иммуно
-
модулятор давонинг самараси, хамда лизат бактериялар
аралашмаси иммун тизимининг фаоллаштириб касал
-
лик қайталанишининг олдини олишини исботлашган
[10].
Гематологик, онкологик ва иммунологик касалли
-
кларда химио– ва нур терапия даволаш фонида ОБШҚ
зарарланиши, оғиз бўшлиғи шахсий гигиенасининг
тўғри воситалар ёрдамида парвариш қилиш ОБШК
флораси –мукозини яхшиланиши тишлар ҳолатини ях
-
шилаши кузатилган [32].
Бир гуруҳ олимлар ОИВ инфекциясида ОБШК,
сўлак безлари, тишлар қаттиқ тўқималари зарарлани
-
шининг намоён бўлиш иммунитет ҳолатига, қонда
-
ги вирус юкламасига боғлиқ хамда антиретровирус
терапия таъсири яккол кузатилиши урганилган [28].
Шунингдек ОБШҚнинг вирусли касалликларида кенг
тарқалган текшириш усуллари қиймати анамнез йиғиш,
ташқи кўрув, лаблар вестибуляр юзаси, милклар ва ОБ
-
ШҚнинг бошқа қисмларини, айникса лимфа тугунлари
пальпацияси мухимлиги асосланган [12].
Даволаш самарадорлигининг мезонларидан бири
ҳаёт сифати ҳисобланади. Сўнгги йилларда одам
-
ларнинг ҳаёт сифатини таъминлашда стоматологик
соғломлик роли муаммосига мухимлигини юз-жағ ти
-
зими аъзолари муҳим функционал элементлари концен
-
трацияси сифатида беморларнинг жисмоний, ҳиссий
ва интеллектуал хусусиятларининг мажмуасида муҳим
роль уйнаши курсатиб утилган [22].
Оғиз бўшлиғи экологик узига хос мухит бўлиб,
ташқи ва ички омиллардаги холатни акс этади [20], оғиз
ОБЗОРНЫЕ СТАТЬИ
77
STOMATOLOGIYA
●
№4 (77)
●
2019
микрофлорасини ўрганиш, касалликлар этиопатогене
-
зини тушиниш, кечишни олдиндан айтиб бериш ва да
-
волаш самарадорлигига эришишда муҳим рол ўйнаши
-
ни [7], оғиз бўшлиғи микрофлорасининг миқдорий ва
сифат таркиби меъёри ва патологияси [25] урганилиб,
айниқса C. albicansнинг идентификация хусусиятлари
роли кўрсатилган.
ОБШҚ даги ва тери қатламидаги патологик ўзгари
-
шлар асосан C. albicans, C. tropicalis, C. pseudotropicalis,
C. krusei, C. guilliermondi лар томонидан чақириши
аниқланган. C. glabrata ва C. crusei потенциал барқарор
типларнинг умумий миқдори 3% дан ошмаслиги, сез
-
гир типлар етакчи триадаси C. albicans, C. parapsilosis
ва C. tropicalis лар локализацияланган кандидозлари
95% идан ортиғини ташкил қилган [35,38]. Шунингдек
гастродуоденал билан касалланган бола оғиз бушлиғи
микрофлораси аэроб ва анаэроб (n=50) учраши, киёсий
кўрсаткичларда, анаэробик штаммлар асосий гуруҳга
84,6% ни, солиштирма ҳолларда 15,4% ни ташкил этган
[23].
Ревматик касалликларга чалинган болаларда sIgA
даражасининг пасайиши тиш кариеси, пародонтит ва
ОБШҚ нинг яллиғланиш касалликларини ривожлани
-
ши хавфини оширса, балоғат даври ревматоид артрит
билан касалланган болаларда пародонтитда sIgA камай
-
иши фонида кечади ва маҳаллий иммунитети функция
-
си бузилади, уз вактида тиш кариеси, эмал деминерали
-
зацияси, пародонт тўқимаси ва ОБШҚ нинг яллиғланиш
касалликлари ривожланишига сабаб булади [15].
Оғиз эпителия ҳужайралари, нейтрофиллар, лимфо
-
цитлар ва моноцитлар томонидан юборилган эндоген
антимикробли пептидлар (кателицидинлар (LL-37),
де
-
фензинлар
(HNP 1-3)) туғма иммунитетнинг бир бўла
-
ги ҳисобланади ва бронхиал астмада болалар гуруҳида
HNP 1-3 даражаси компенсирланган кариес шаклига
нисбатан декомпенсирланган ва субкомпенсирланган
шаклларида нисбатан анча паст бўлади, шунингдек
астматик болалар сўлагидаги LL-37, HNP 1-3 даражаси
назорат гуруҳидаги болаларга нисбатан анча паст були
-
шини исботлашган [24].
Тадқиқот шуни кўрсатдики, сурункали таркалган
пародонтитда оғиз бўшлиғи суюқлигидаги лизоцим
миқдори пасайган (33,2% гача), церулоплазмин концен
-
трациясининг 58,1% га ошган. Оғиз суюқлигида sIgA ва
IgM нинг пасайиши натижасида оғиз бўшлиғининг им
-
мунологик реактивлигини ва носпецифик ҳимоя ҳола
-
тини таъминловчи автоном механизм ишга тушган [8].
Хабаровск ҳудудининг маҳаллий ва рус популяция
-
сининг 163 нафар болада оғиз бўшлиғи гигиенаси ҳо
-
лати, кариес ва иммунитет кўрсаткичлари ўрганилиб
туб аҳоли орасида кариес тарқалиши 1,5-2 баробар куп
учраган, оғиз бўшлиғи гигиенаси ёмонроқ болаларда
рус болаларига нисбатан sIgA ва лизоцим кўрсаткичи
пастроқлиги кузатилган [2].
Ҳозирги вақтда аҳолига профилактик ёрдамни таш
-
кил этишда маълум моделлар ажратилиб, тиббиёт,
ҳуқуқ, ижтимоий асосларга кўра, профилактикани асо
-
сий ечимини махсус мутахассислар зиммасига юкла
-
тилган, шунингдек оғиз бўшлиғи гигиенасини яхши
-
лаш стоматологик касалликлар сонини камайтиришни
таъминлаши асосланган [5,39].
Маълумотларга қараганда ривожланган мамлакат
-
ларда 1/3 қисмдан кўп 11 ёшгача бўлган болалар режа
-
ли стоматолог кўригига ҳатто боришмаган. Бирок АҚШ
[39] ва Канадада [37] профилактик ёрдам курсатиш тар
-
тиби кенг тарқалган булиб фуқаролар профилактикаси
-
ни арзонлаштиради хамда стоматологлар юкламасини
камайтиради.
Ижтимоий-когнитив назария (омиллар анализи, бе
-
мор масъулиятини белгиловчи), шахсий тасиф, хулқ-
атвор анализи, атроф-муҳит (оила, дўстлар, борадиган
жойлар, товарларга эҳтиёж), ўзини тутиши, хатти-ҳа
-
ракат мавжудлиги, “тузиш” назарияси (муомала қилиш
режаси, беморларнинг психологик хусусиятларига асо
-
сан даволаш) кабиларга асосланиб катор мамлакатлар
-
да гигиенистлар бирлашмасида компьютер ва интернет
технологиялар стандарт профилактикани амалиёти кенг
куллашади [37]. Шунингдек, беморларнинг умумий
стоматологик компьютер базасини ташкил, мактабдаги
мутахассисларни жалб килиш, профилактик кўрувлар
ва ўтказилган ўқув дарслари маълумотлари билан бир
-
га сақланишини бемор шахсий маълумотлари махвий
-
лигини ҳуқуқий механизмларига асосланиш шарт [26].
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ҳисоботларига
кўра [40] аҳолининг сўровлари мунтазам равишда ўтка
-
зилмаслиги, профилактик дастурлар ўртасидаги фарқ
-
ни келтириб чиқаради [26].
Бизга маълумки; неонатал даврда бирламчи про
-
филактик чора-тадбирлар: эмизишни тугри танлаш,
сўрғич вактида жарохатни олдини олиш, болани парва
-
риш қилиш, умумий соғлиқни сақлаш; заруратда икки
-
ламчи профилактика шикастланишларни вақтида даво
-
лаш, келтириб чиқарадиган сабабларни бартараф этиш,
шунингдек кандидозли болаларни ўз вақтида даволаш
кабилар. Мактаб ёшида бирламчи профилактика шу
-
нингдек соғлиқни сақлаш тадбирлари – кун тартибини,
дарсларни, тоза ҳавода сайрни, спорт билан шуғулла
-
нишни, овқатланиш меёрини таъминланиши, оғизнинг
тўғри меъморчилиги, буруннинг нафас олишини таъ
-
минлаш киради. Экссудатив эритема ва лаблар касал
-
ликлари бўлган болаларни диспансер назоратига билан
боғлиқ холатлар профилактик тадбирлардир [19].
Ичак дисбиози билан касалланган болаларда стома
-
тологик касалликларининг олдини олиш ролини баҳо
-
лаганда даво-профилактика мажмуаси стоматологик
соғлиғини яхшилашга ижобий таъсирини, шубҳасиз
ичак дисбиози бўлган болалар учун сифатли турмуш
тарзини сақлаб туришга ёрдам беришини тасдиклаган
[22]. Оғиз бўшлиғи гигиена кўникмалари шаклланти
-
риш оғиз бўшлиғи қаттиқ ва юмшоқ тўқималари ял
-
лиғланиш хавфини олдини олади ва организмдаги су
-
рункали инфекция ўчоқларини камайтиради [5]. Айни
вактда стоматологик касалликларини профилактика
қилишнинг усуллари шаҳарда ҳам, қишлоқда ҳам мак
-
STOMATOLOGIYA
78
STOMATOLOGIYA
●
№4 (77)
●
2019
таб ёшидаги болаларда профилактик маълумотларнинг
даражасини ошириши билан бирга келажакда стомато
-
логик касалликлар даражасини пасайтиради [34].
Шундай қилиб, хорижий ва маҳаллий муаллифлар
-
нинг адабий манбаларини чуқур таҳлил қилиш касал
-
лик тугрисидаги муаммолар, тарқалиши, олдини олиш,
микробиологик ва иммунологик жиҳатлари аҳоли ўр
-
тасида, айниқса қишлоқ жойларда ва болаларда ОБШҚ
касалликларини олдини олишнинг самарали ва ишон
-
чли усуллари етарли даражада ўрганилмаган. Шунин
-
гдек минтакавий давлатлараро ахоли соглини саклаш,
касалликларни даволаш ва профилактикасининг хуку
-
кий асосларини яратиш, Ер курраси ахолиси орасида
соглом тумуш тарзини етарли илмий маълумотлар асо
-
сида таргиб килиш стоматологик касалликларни олди
-
ни олиш ва камайтиришнинг мезони эканлиги илмий
нашрдаги адабиётлар тахлили натижасида аён булмок
-
да.
Адабиётлар
1. Аветисян Л.А., Мартынова Н.А., Михайлова Л.С.,
Бакиева К.М. Распространенность основных сто
-
матологических заболеваний у детей с сочетанной
общесоматической патологией // Бюл. мед. Интер
-
нет‐конференций. – 2014. – Т. 4, №12. – С. 1363-
1364.
2. Антонова А.А., Стрельникова Н.В. Показатели им
-
мунитета полости рта у детей Хабаровского края
// Вісник проблем біології і медицини. – 2016. – Вип.
4, т. 1 (133). – С. 351-354.
3. Бабий И.Л., Калашникова У.А. Аллергические по
-
ражения и изменения слизистой оболочки полости
рта при различных заболеваниях органов и систем
у детей. Ч. III // Здоровье ребенка. – 2010. – №2
(23). – С. 97-99.
4. Богданова-Гайдукова Е.В., Елизарова В.М., Крапив
-
кин А.И., Севбитов А.В. Характеристика стома
-
тологических нарушений у детей с эпилепсиями //
Рос. вестн. перинатол. и педиатр. – 2008. – №6.
– С. 53-56.
5. Булина О.В., Лисогуб Ю.В. Значение правильного
гигиенического ухода для реабилитации стомато
-
логических пациентов и профилактики развития
заболеваний полости рта у детей и подростков //
«Здоровые дети – будущее страны: Материалы
конгресса // Педиатр. – 2017. – Т. 8, спец. вып. – С.
М70-М71.
6. Волкова М.Н., Чернявский Ю.П., Сахарук Н.А.,
Еленская Ю.Р. Заболевания слизистой оболочки
рта: Учеб. -метод. пособие. – Витебск: ВГМУ,
2016. – 236 с.
7. Гаврилова О.А. Микроэкология полости рта и ее
роль в эпиопатогенезе стоматологических заболе
-
ваний у детей с хроническим гастродуоденитом:
принципы комплексного лечения и профилактики:
Дис. ... д-ра мед. наук. – Тверь, 2010. – 316 с.
8. Горкунова А.Р., Совмиз М.М., Быкова Н.И. и др.
Изменение показателей иммунной защиты в рото
-
вой жидкости при хроническом генерализованном
пародонтите // Междунар. журн. прикл. и фунда
-
мент. исследований. – 2015. – №3. – С. 567-570.
9. Гриценко Е.А., Суетенков Д.Е., Харитонова Т.Л.,
Лебедева С.Н. Основные аспекты этиологической
профилактики пародонтопатий у детей и под
-
ростков // Саратовский науч.-мед. журн. – 2011. –
Т. 7, №1 (приложение). С. 234-239.
10. Дроботько Л.Н., Страхова С.Ю. Острые стома
-
титы у детей // Вопр. соврем. педиатр. – 2010. – Т.
9, №2. – С. 146-149.
11. Жекова В.Ф. Национальная программа по профи
-
лактике заболеваний зубов и полости рта у детей
в возрасте от 0 до 18 лет в Болгарии 2009-2014
г. – первые результаты // Вестн. по педагогике и
психол. Южной Сибири. – 2015. – №1. – С. 63-70.
12. Забышный А.А. Врачебные ошибки в диагностике
вирусных заболеваний слизистой оболочки полости
рта у детей // Здоровье ребенка. – 2010. – №2 (23).
– С. 44-46.
13. Исамулаева А.З., Данилина Т.Ф., Башкина O.A.,
Сергиенко Д.Ф. Стоматологический статус и по
-
казатели цитокинового спектра в секрете поло
-
сти рта у детей с бронхиальной астмой // Астра
-
ханский мед. журн. – 2010. – №4. – С. 33-37.
14. Казакова Р.В., Матейко Г.Б., Скиба В.Я. и др.
Полость рта при инфекционных заболеваниях. –
Ужгород: ГалДент, 2012. – 200 с.
15. Козлитина Ю.А., Чугаева У.Ю., Адмакин О.И. Осо
-
бенности местного иммунитета полости рта у
детей с ревматическими заболеваниями // Сара
-
товский науч.-мед. журн. – 2011. – Т. 7, №1 (прило
-
жение). – С. 300-301.
16. Лавровская Я.А. Особенности течения заболеваний
слизистой оболочки полости рта на фоне хрониче
-
ского панкреатита (обзор литературы) // Журн.
Гродненского мед. ун-та. – 2015. – №3. – С. 18-21.
17. Луцкая И.К. Заболевания слизистой оболочки поло
-
сти рта. – 2-е изд., дополненное. – М.: Мед. Лит-
ра, 2014. – 325 с.
18. Михальченко А.В., Медведева Е.А., Михальченко
Д.В. Особенности структуры заболеваний слизи
-
стой оболочки полости рта у жителей Волгогра
-
да и Волгоградской области // Волгоградский на
-
уч.-мед. журн. – 2016. – №1. – С. 3-7.
19. Молофеева В.А., Луницына Ю.В. Профилактика
заболеваний слизистой оболочки полости рта у де
-
тей // Пробл. стоматол. – 2011. – №3. – С. 48-49.
20. Мухамедов И.М., Хужаева Ш.А., Ризаев Ж.А. ва
бошқ. Клиник микробиология: лаборатор ташҳис.
– Тошкент: Янги аср авлоди, 2016. – 632 б.
21. Наумова В.Н., Туркина С.В., Маслак Е.Е. Взаимос
-
вязь стоматологических и соматических заболева
-
ний: обзор литературы // Волгоградский науч.-мед.
журн. – 2016. – №2 (50). – С. 25-27.
ОБЗОРНЫЕ СТАТЬИ
79
STOMATOLOGIYA
●
№4 (77)
●
2019
22. Новожилова Т.П., Мозговая Л.А. Качество жизни у
детей с заболеваниями органов полости рта, ассо
-
циированными с дисбиозом кишечника // Пермский
мед. журн. – 2009. – Т. XXVI, №5. – С. 137-141.
23. Рысбаева Ж.И., Каркимбаева Г.А., Ермуханова Г.Т.
Микрофлора полости рта у детей с заболеваниями
ЖКТ // Вестн. КазНМУ. – 2017. – №2. – С. 120-123.
24. Саакян Ю.В., Елизарова В.М., Виноградова Т.В.,
Пампура А.Н. Значение антимикробных пептидов
при заболеваниях полости рта у детей с бронхи
-
альной астмой // Рос. стоматол. журн. – 2015. –
№1. – С. 52-56.
25. Сахарук Н.А. Микробная флора полости рта в нор
-
ме и патологии. Морфология грибов рода Candida //
Вестн. ВГМУ. – 2008. – Т. 7, №2. – С. 3-13.
26. Соколович Н.А., Шкрум А.С., Свердлова С.В. Анализ
современных концептуальных подходов в исследо
-
ваниях состояния гигиены полости рта // Актуаль
-
ные вопросы профилактики стоматологических
заболеваний: Материалы 3-й Всерос. науч.-практ.
конф. с междунар. участием. – СПб: Изд-во СПб
ун-та, 2017. – С. 17-21.
27. Сумкина О.Б., Биджиева Ф.А., Гетман Н.В., Бо
-
бровский И.Н. Анализ изменений в полости рта при
различных заболеваниях внутренних органов // Аль
-
манах соврем. науки и образования. – 2008. – №11
(18). – C. 121-123.
28. Сундукова К.А., Кисельникова Л.П., Гаджикулиева
М.М. Проявление ВИЧ-инфекции в полости рта у
детей // Рос. мед. журн. – 2016. – №22 (6). – С. 329-
331.
29. Супатаева Т.У., Токтосунова З.У., Нигматули
-
на Н.Р. Заболевания слизистой оболочки полости
рта: Учеб. пособие. – Ч. 1. – Бишкек: КРСУ, 2014.
– 174 с.
30. Тидген К.В., Уразова Р.З., Сафина Р.М. Острый
герпетический стоматит у детей // Практ. меди
-
цина. – 2013. – №4 (72). – С. 28-33.
31. Турьянская М.В., Митропанова М.Н., Пейсахович
Ю.Г. Опыт санации полости рта у детей под об
-
щим обезболиванием // Кубанский науч. мед. вестн.
– 2013. – №6 (141). – С. 181-183.
32. Тюшевская А.В., Гаспарян Г.Н., Ковальчук М.А. По
-
вышение эффективности индивидуальной гигиены
полости рта у детей с онкологическими и гемато
-
логическими заболеваниями // Рос. журн. детской
гематол. и онкол. – 2018. – Т. 5, №2. – С. 19-24.
33. Фирсова И.В., Суетенков Д.Е., Давыдова Н.В.,
Олейникова Н.М. Взаимосвязь и взаимовлияние
уровня стоматологического здоровья и средовых
факторов // Саратовский науч.-мед. журн. – 2011.
– Т. 7, №1 (приложение). – С. 239-245.
34. Шайкина К.И., Корецкая А.В., Мамонтова А.М.
Групповая профилактика стоматологических за
-
болеваний у детей школьного возраста // Актуаль
-
ные вопросы профилактики стоматологических
заболеваний: Материалы 3-го Всерос. науч.-практ.
конф. с междунар. участием. – СПб: Изд-во СПб
ун-та, 2017. – С. 127-129.
35. Юсупалиходжаева С.Х. Микробиоценоз полости
рта при грибковом поражении и дисбиозе полости
рта // Актуальные вопросы профилактики стома
-
тологических заболеваний: Материалы 3-й Всерос.
науч.-практ. конф. с междунар. – СПб: Изд-во СПб
ун-та, 2017. – С. 82-85.
36. Damianova D., Panov V., Angelova S. Improvement
of Oral Hygiene Status in Children Influenced by
Motivation Programs // J. IMAB. – 2015. – Vol. 21,
Issue 3.
37. Dental Hygiene at a Crossroads: Knowledge Creation
and Capacity Building in 21st Century / A Report on
research in the field of Dental Hygiene in Canada //
CDHA. –2009.
38. Lalla R.V., Patton L.L., Dongari-Bagtzoglou A. Oral
candidiasis: pathogenesis, clinical presentation,
diagnosis and treatment strategies // Jio Califi o Dentio
Assoc. – 2013. – Vol. 41, №4. – P. 263-268.
39. Mertz E., Glassman P. Alternative Practice Dental
Hygiene in California: Past, Present, and Future // J.
Calif Dent Assoc. – 2011. – Vol. 39, №1. – P. 37-46.
40. Oral Health Surveys. Basic Methods. – 5th ed. – World
Health Organization, 2013.
Проанализированы данные литературы последных
лет, посвященной основным патологическим аспектам,
основам профилактики заболеваний слизистой оболоч
-
ки полости рта у больных, определены микробиологи
-
ческие и иммунологические механизмы в развитии дан
-
ной патологии среди населения.
Ключевые слова:
слизистая оболочка полости рта,
патологические процессы, иммуномикробиологиче
-
ские аспекты, профилактика.
Мақолада оғиз бўшлиғи шиллиқ қавти билан оғри
-
ган беморларда касалликнинг патологик аспектлари,
аҳоли орасида касалликнинг тарқалиши ва кечишидаги
микробиологик ва иммунологик механизмларнинг ри
-
вожланиши, ҳамда патологик ҳолатнинг профилактик
асосларига бағишланган охирги йилларда нашр этил
-
ган илмий адабиётлардаги фикрларнинг тахлилий шар
-
хи ёритилган.
Калит сўзлар:
оғиз бўшлиғи шиллиқ қавати, па
-
тологик жараёнлар, иммунмикробиологик аспектлар,
профилактика.
Diseases of the mucosa of the oral cavity – pathological
aspects and bases of prevention
(literature review)
The article provides an analysis of the literature of
recent years on the main pathological aspects, the basics of
preventing diseases of the oral mucosa in patients, the place
of microbiological and immunological mechanisms in the
development of this pathology among the population.