Barcha maqolalar - San'at va gumanitar Fanlar boshqa mavzular

Ushbu maqolada “Majolis un-nafois”da nomi qayd etilgan temuriy devon sohiblari haqida ma’lumot berilgan. Jumladan, Shoh G‘arib Mirzo, Xalil Sulton, Saydi Ahmad Mirzo, Sulton Mas’ud Mirzolar o‘z davrining go‘zal va boshqa davrlarga o‘rnak bo‘ladigan adabiy muhit yaratganlari, ilm-fan homiysi bo‘lganlari, ijodkor sifatida mumtoz adabiyotning turli xil janrlari va vaznlarida ijod qila olganlari fikrimizning tasdig‘i sifatida keltirilgan.
Bundan tashqari, o‘z davri ijodkori uchun mas’uliyatli vazifalardan biri bo‘lgan devon tartib bergan ijodkorlarning she’riyati mavzu ko‘lami,
devonning fanga aniqlanganidan tashkil topgan janrlar va bizga noma’lum bo‘lgan devonlarni topish zaruriyati to‘g‘risida atroflicha fikr yuritilgan.

Usmon Nosir ijodi 30-yillarning boshlaridanoq ilmiy asosda o‘rganila boshlagan, asarlari o‘quv dasturlari va adabiyot majmua darsliklariga kiritilgan edi. Keyingi yillarda shoir hayoti va ijodini o‘rganish, tadqiq qilish kuchaydi. Adib asarlari bir necha bor chop etildi. Qator ilmiy maqolalar, kitoblar yaratildi. Bu sohada, ayniqsa, adabiyotshunos olimlardan Naim Karimov, Abubakir Rajabiy, Ibrohim G‘afurov, O‘tkir  Rashid, shoirning jiyani Nodira Rashidovalarning ilmiy izlanishlarini keltirsak bo‘ladi. A.Rajabiy Usmon Nosirga bag‘ishlangan kitobida shoir hayoti va ijodiy faoliyatini birinchi marta keng tarzda yoritib berdi. Maqolada adabiyotshunos olimlarning shoir hayoti va ijodini qaysi jihatlari tadqiq etilgani o‘rganilgan.

Temurnoma”ning jangnomasi tasvirlanayotgan voqelik va qahramonlarning tarixiy asosi mavjud bo‘lib, unda bosh qahramon sifatida buyuk bobokalonimiz Sohibqiron Amir Temur asos qilib olingan. “Temurnoma”da Amir Temur bilan bog‘liq tarixiy haqiqatlar xalq badiiy tafakkuri hosilasi o‘laroq Sohibqiron obrazi timsolida xalqona talqin qilingan. Xususan, bu talqinlar Amir Temurning tug‘ilishi, ma’lum vaqt otasidan ayro yashashi, yoshligida “sir” ko‘rsatib, telbaliklar qilishi, balog‘atga yetib qahramonliklar ko‘rsatishi, yerning olti tomoni – Shimol, Janub, G‘arb, Sharq, osmon va yer osti bilan aloqa bog‘lashi, eng muhimi, uning doimiy ravishda pir va eranlar homiyligida bo‘lishi tasvirlarida aks etadi. Tadqiqotning obyekti sifatida “Temurnoma: Amir Temur Ko‘ragon jangnomasi” tanlangan. Tadqiqot mavzusini yoritishda tasniflash, tavsiflash, tarixiy-qiyosiy va funksional tahlil usullaridan foydalanilgan.

Maqolada “Alpomish” dostonining o‘rganilish tarixi xususida so‘z boradi. Shuningdek, ushbu dostonning turli xalq baxshilaridan yozib olingan variantlari, ulardagi umumiy va o‘ziga xos jihatlar tadqiq qilingan. Ushbu dostonning, Bulung‘ur dostonchilik maktabining atoqli namoyandasi Fozil Yo‘ldosh o‘g‘lidan yozib olingan varianti eng mukammal va eng badiiy jihatdan barkamoli ekanligi, binobarin, ushbu variant bo‘yicha olib borilgan ko‘plab tadqiqotlarga asos bo‘lganligi xususida fikrlar bayon qilingan. Shuningdek, maqolada ushbu doston bo‘yicha mashhur rus olimi V.M.Jirmunskiyning tadqiqotlari ham tahlil qilingan. “Alpomish” dostoni bo‘yicha amalga oshirilgan ishlar uch yo‘nalishga bo‘lib tekshirilgan. Birinchi bosqichda dostonning xalq baxshilaridan yozib olinish jarayoni, qachon, qaysi baxshidan, kim tomonidan yozib olinganligi, shu yozib olingan nusxa nashr qilingan bo‘lsa, kim tomonidan nashrga tayyorlanganligi, nashr qilinmagan bo‘lsa, qo‘lyozmasi qaysi xazinada saqlanayotganligi xususida ma’lumotlar berilgan.

Монографияда XIX аср охири – XX аср бошлари Хоразм адабий муҳитида фаолият юритган Муҳаммад Ҳасан Мутриб Ҳожи Табиб ўғли (1853-1923) ҳаёти ва адабий мероси қўлёзма ва тошбосма манбалар асосида тадқиқ қилинган. Шоир шеърияти қўлёзмаларининг илмий-монографик тавсифи амалга оширилган. Мутриб шеърлари қиёсий-матний таҳлил этилиб, лирик асарлари матншуносликнинг матн тарихи, таҳрири ва талқини сингари назарий масалалари кесимида ўрганилган. Бирламчи манбалар асосида ижодкор лирик шеърларининг ишончли матнлари тикланган.
Монография матншунослик ва адабий манбашунослик, ўзбек мумтоз ва миллий уйғониш даври адабиёти билан қизиқувчи олимлар, тадқиқотчилар ва филолог мутахассислар учун мўлжалланган.

Jahon xalqlari matnshunosligida milliy adabiy merosni birlamchi manbalar asosida o‘rganishga bo‘lgan e’tibor har qachongidan ham kuchayib bormoqda. Qo‘lyozma manbalar tadqiqi, qaysi davrda yashagan bo‘lishidan qat’i nazar, shoir
yoki adib asarlarining asliyatga muvofiq (hech bo‘lmaganda unga yaqin) matnlarini tiklash imkonini beradi. Ishonchli matnni tiklamay turib, shoir ijodini adabiyotshunoslikning nazariy muammolari kesimida tahlil etib bo‘lmaydi.
Dunyo matnshunosligida qo‘lyozma manbalarni qiyosiy tahlil etish, ijodkor ilmiy biografiyasini yaratish, badiiy asar matni tarixini o‘rganish kabi ilmiy muammolar ustida tadqiqotlar olib borilmoqda. Ular sirasidan dunyo kutubxonalari bo‘ylab tarqalgan Sharq qo‘lyozmalari, jumladan, turkiy adabiyotning buyuk namoyandalari Alisher Navoiy va Bobur asarlari manbalarini o‘rganish doirasida katta tajriba, bilim hamda material to‘plandi. Olib borilgan keng tadqiqotlar matnshunoslikning nazariy asoslari yaratilishiga zamin bo‘lib xizmat qilmoqda. O‘zbek matnshunosligi mavjud ilmiy tajribalar negizida taraqqiy etib, mumtoz adabiy manbalarni o‘rganish borasida muayyan natijalarga erishdi va erishmoqda. Milliy adabiyot tarixida yorqin iz qoldirgan ijodkorlar adabiy merosini asliyat
asosida tadqiq qilish, qo‘lyozma va toshbosma manbalarni ilmdagi so‘nggi yutuqlarga tayanib o‘rganish manbashunoslik va matnshunoslikning ustuvor vazifalaridandir. Negaki, “...o‘zbek mumtoz va zamonaviy adabiyotini xalqaro miqyosda o‘rganish va targ‘ib qilish, ko‘pqirrali bu mavzuni bugungi kunda dunyo adabiy makonida yuz berayotgan eng muhim jarayonlar bilan uzviy bog‘liq holda tahlil etib, zarur ilmiy-amaliy xulosalar chiqarish katta ahamiyatga ega…” 1 . Shunga ko‘ra, Xorazm adabiy muhiti namoyandasi Mutrib Xonaxarob (1853–1923) lirik devoni manbalarining ilmiy-monografik tadqiqini amalga oshirish, shoir asarlari matn tarixini o‘rganib, ilmiy-tanqidiy matnini tayyorlash tamoyillarini ishlab chiqish dolzarb ekani ayon bo‘ladi.
Mutrib ijodini o‘rganish shoir hayotligidayoq boshlangan. Tabibiy “Majmuat ush-shuaroyi payravi Feruzshohiy” hamda “Majmuatu muxammasot ush-shuaroyi Feruzshohiy” majmualarida shoirning she’riyat va musiqadagi
yutuqlarini e’tirof etadi. Hasanmurod Laffasiyning “Xiva shoirlari va adabiyotchilarining tarjimayi hollari”, Bobojon Tarrohning “Xorazm shoir va
navozandalari”, Po‘latjon Qayyumiyning “Tazkirayi Qayyumiy” asarlarida ham shoir ijodi haqida qimmatli ma’lumotlar berilgan. Ijodkor adabiy merosi yuzasidan O. Sharafiddinov, M. Yunusov, N.M. Mallayev, Yu. Yusupov, M. Pirnazarov,
A. Abdug‘afurov kabi olimlar maqolalar e’lon qilgan. Ushbu maqolalarda shoir tarjimayi holi, asarlarining g‘oyaviy qamrovi va badiiyati, adabiy merosining mavzu va janr xususiyatlari yoritilgan. Lekin ularning aksarida shoir asarlari kommunistik
mafkura ta’sirida talqin etilgan. M. Pirnazarov Mutrib lirik merosining qo‘lyozma va toshbosma manbalari, mavzu ko‘lami, janr xususiyatlari, badiiy mahorati masalalarini o‘rgangan. Ushbu
tadqiqot o‘z davri uchun qimmatli ma’lumotlar bergan bo‘lsa-da, shoir ilmiy biografiyasini yaratish, ijodkor asarlarini matnshunoslikning nazariy muammolari kesimida tadqiq qilish, ilmiy-tanqidiy matnini yaratish kabi muammolar hanuz yechimini kutib turibdi. Shoir adabiy merosini o‘rganishda “Mutrib Xonaxarobiy (Risola majmua)” kitobi e’tiborga molik. Biroq bu she’rlar
matni to‘liq emasligidan tashqari, so‘zlarning o‘qilishida ham xatoliklar uchraydi. Ushbu o‘quv qo‘llanmada Muhammad Hasan Mutrib devonining O‘zR FA ShI asosiy hamda H. Sulaymon fondlarida saqlanayotgan 906/VII, 903/IV, 2679/II raqamli qo‘lyozmalari, shuningdek, qo‘lyozma bayoz, majmua va tazkiralardagi
turkiy she’rlari, Xiva Ichonqal’a Muhammad Rahimxon Feruz II muzeyida saqlanayotgan qo‘lyozma bayozlardagi she’rlari haqida ma’lumotlar berilgan.

Диссертaция мавзусининг долзарблиги ва зарурияти. Жаҳон халқлари матншунослигида миллий адабий меросни бирламчи манбалар асосида ўрганишга бўлган эътибор ҳар қачонгидан ҳам кучайиб бормоқда. Қўлёзма манбалар тадқиқи, қайси даврда яшаган бўлишидан қатъи назар, шоир ёки адиб асарларининг аслиятга мувофиқ (ҳеч бўлмаганда унга яқин) матнларини тиклаш имконини беради. Ишончли матнни тикламай туриб, шоир ижодини адабиётшуносликнинг назарий муаммолари кесимида таҳлил этиб бўлмайди. Дунё матншунослигида қўлёзма манбаларни қиёсий таҳлил этиш, ижодкор илмий биографиясини яратиш, бадиий асар матни тарихини ўрганиш каби илмий муаммолар устида тадқиқотлар олиб борилмоқда. Улар сирасидан дунё кутубхоналари бўйлаб тарқалган Шарқ қўлёзмалари, жумладан, туркий адабиётнинг буюк намояндалари Алишер Навоий ва Бобур асарлари манбаларини ўрганиш доирасида катта тажриба, билим ҳамда материал тўпланди. Олиб борилган кенг тадқиқотлар матншуносликнинг назарий асослари яратилишига замин бўлиб хизмат қилмоқда. Ўзбек матншунослиги мавжуд илмий тажрибалар негизида тараққий этиб, мумтоз адабий манбаларни ўрганиш борасида муайян натижаларга эришди ва эришмоқда. Миллий адабиёт тарихида ёрқин из қолдирган ижодкорлар адабий меросини аслият асосида тадқиқ қилиш, қўлёзма ва тошбосма манбаларни илмдаги сўнгги ютуқларга таяниб ўрганиш манбашунослик ва матншуносликнинг устувор вазифаларидандир. Негаки, “...ўзбек мумтоз ва замонавий адабиётини халқаро миқёсда ўрганиш ва тарғиб қилиш, кўпқиррали бу мавзуни бугунги кунда дунё адабий маконида юз бераётган энг муҳим жараёнлар билан узвий боғлиқ ҳолда таҳлил этиб, зарур илмий-амалий хулосалар чиқариш катта аҳамиятга эга” 1 . Шунга кўра, Хоразм адабий муҳити намояндаси Мутриб Хонахароб (1853-1923) лирик девони манбаларининг илмий-монографик тадқиқини амалга ошириш, шоир асарлари матн тарихини ўрганиб, илмий-танқидий матнини тайёрлаш тамойилларини ишлаб чиқиш долзарб экани аён бўлади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 13 майдаги ПҚ–4797-сон “Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетини ташкил этиш тўғрисида”ги фармони, 2017 йил 24 майдаги ПҚ–2995-сонли “Қадимий ёзма манбаларни сақлаш, тадқиқи ва тарғиб қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 17 февралдаги ПҚ–2789-сонли “Фанлар академияси фаолияти, илмий тадқиқот ишларини ташкил этиш, бошқариш ва молиялаштиришни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ва мазкур фаолиятга тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда ушбу диссертация тадқиқоти муайян даражада хизмат қилади.

Қамчибек Кенжанинг “Балиқ ови” ҳикояси ўзбек адабиётидаги энг яхши ҳикоялар юзталигига киритилган. Мазкур ҳикоя инсоннинг ўз фарзандлари соғлиги учун нақадар масъул эканлиги ҳақида. Ёш авлод саломатлиги эса ҳар доим долзарб бўлиб қолади.

Жаҳон адабиёти тараққиёти, ҳар бир халқ тарихида, ижтимоий ва маданий ҳаётида ўзиниг сезиларли муҳим из қолдирган улкан санъаткорлардан бири Бердақдир. Унинг асарлари халқ дарди, орзу-умидларига ҳамдард ва ҳамнафас бўлгани учун ҳам умри боқийдир.

Ижтимоий ҳаёти ниҳоят даражада ёмонлашган давр эди. Ўша пайтларда солиқлар тўхтовсиз оширилиб борган, тенгсизлик ҳукм сурган, аёлларнинг ҳақ-ҳуқуқлари оёқ ости қилинган эди. Мана шундай оғир шароитда яшаб ижод этган қорақалпоқ адабиётининг асосчиси шоир Бердақ Қарғабой ўғли бу адолатсизликларни кўриб, чидаб тура олмади. Ўзининг қатор достон ва шеърларида халқ бошига азоб-уқубатлар ёғдираётган мана шундай золимларни танқид остига олди. Шоир ҳажв ва кулги орқали ижтимоий тузумдан ўзига хос тарзда ўч олиб, меҳнаткашларни эзган шахсларни эл-юрт олдида масхара қилади ва уларнинг маънан тубан қиёфаларини “кўзгу” каби аск эттиради.

Maqolada XX asrda Turkistonda vujudga kelgan milliy uyg'onish harakatining atoqli rahbarlaridan biri bo'lgan, o'sha davrda o'zbek xalqi ijtimoiy ongining uyg'onishida muhim rol o'ynagan ajdodimiz jadid ma‘riftparvari Mahmudxo'ja Behbudiyning ma‘naviy madaniyat taraqqiyotiga qo'shgan hissasi tahlil qilingan. Keng dunyoqarash va chuqur bilimga ega bo'lgan Behbudiy o'z asarlarida islom dinini noto'g'ri talqin etilmasligi, ma‘rifiy jihatlariga e‘tibor qaratishga chaqirgan. Behbudiyning maqsadi xalqni ma‘rifatli qilish va ularni dunyoning yuksak rivojlangan xalqlari darajasiga olib chiqish, har tomonlama rivojlangan jamiyat, insonparvarlik va demokratiyaning mustahkam tamoyillariga
asoslangan davlat qurish edi. Maqolada Behbudiy merosida ilm-ma‘rifat, axloq, san‘atning yoshlar ma‘naviy madaniyati, milliy o'zlikni anglashga ta‘siri masalalarining yoritilishiga e‘tibor qaratilgan, asarlarining zamonaviy ahamiyati ko'rsatib o'tilgan.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган ижтимоий ислоҳотлар самара-сининг инсонга, унинг дунёқараши, маънавий қиёфасига боғлиқлиги тобора кўпроқ аён бўлиб бормоқда. Дарҳақиқат, «Инсон ўзгарса, жамият ўзгаради»[1,39]. Шунинг учун инсон фалсафаси, инсон, унинг ўзига хос сифати ва имкониятларининг чексизлиги, бунёдкорлик фаолияти, айни пайтда индивидуализм, эгоизм (худбинлик), манфаатпарастлик, инсон табиатининг ҳам инсониятнинг бир хил манфаатлари муштараклашадиган муҳим нуқталар борлиги тўғрисида қарашлар ҳеч қачон долзарблигини йўқотмайди.

Ilk diniy g'oyalarda insonni o'rab turgan tabiat, uning paydo bo'lishi va rivojlanish qonuniyatlarining o'ziga xos talqini berilgan. Chingiz Aytmatov ijodida inson va tabiatning birligi xalq falsafasida, umuminsoniy qadriyatlar vositalarida ifodalangan. Yozuvchi hayvoniy obrazlar orqali har bir inson tasavvurida hayvonot va o‘simliklar dunyosi haqidagi chuqur bilimlarni singdirishga harakat qiladi, o‘simlik va hayvonot olamisiz inson yashay olmasligini, tabiat faqat odamlar uchun yaratilgan emas, balki tabiatning o‘zi uchun yaratilganligini o‘rgatadi. ham jamiyatdan tashqarida umuminsoniy mustaqil qadriyat sifatida hurmat qilish.

Мақолада Х1-ХП–асрларда яшаган аллома Юсуф Хос Ҳожибнинг фалсафий-дидактик асари "Қутадғу билиг" ("Саодатга элтувчи билим") асарида сўз, тил одоби ва ахлоқий қарашлари таҳлил этилган. Туркий ёзма адабиётнинг илк йирик обидаси, туркий халқлар дидактик фалсафасининг ўзига хос кўриниши бўлган “Қутадғу билиг” асари ўз даврининг илғор ижтимоий-сиёсий, маънавий-ахлоқий масалалари, туркий халқлар тарихи, маданияти, илм-фани, урф-одат ва анъаналари, турмуш тарзи, қадриятлари хусусида батафсил маълумот беради. Поэтик усулда ёзилган ушбу асар мавзулари ғоят кенг қамровли, мазмундор бўлиб айниқса инсон, унинг ижтимоий моҳияти, тафаккури, ахлоқига оид масалалар образли, бадиий юксак мисралар, шеърий ҳикматлар вамақоллар орқали баён этилган. Мутафаккирнинг асаридаги рамзлар, тимсоллар орқали инсон ва имон-эътиқод, инсон ва жамият, инсон ва бурч каби масалалари сўз ва тил одоби билан алоқадорликда таҳлил этилган ва замонавий аҳамияти кўрсатилган.

Ushbu maqolada xitoylik yozuvchi Lao Shening "Katcountry" asarlari tahlil qilinadi. Muallif Xitoy madaniyatining tanazzulga uchrashiga sabab bo‘layotgan omillarni va uning obrazli talqinini badiiy asar orqali ko‘rib chiqadi.Romanda mushuklar shahrida ro‘y berayotgan voqealar satirik tarzda tasvirlangan. Lao She Xitoy madaniyati, ma'naviyati va ma'rifatidagi salbiy holatlarni ko'rsatadi. Maqolada romanning zamonaviy nuqtai nazardan ham ahamiyatli ekanligi aytiladi.

Ushbu maqola zamonaviy ilmiy makonda estetikaning rolini tahlil qiladi. Estetik ong va badiiy jarayon, insonning estetik ongini san’at ta’sirida shakllantirish imkoniyatlari, san’atning sinergetik xususiyatlarini o‘rganish katta ilmiy va amaliy ahamiyatga ega. San'at asarlarini talqin qilish, ularning madaniy va tarixiy ahamiyatini ochib berish orqali biz ma'lum bir tarixiy davr, madaniy an'analar va madaniy universalliklar, dunyo qiyofasi haqida ma'lum bilimlarga ega bo'lamiz. Shuning uchun ham ilmiy, ham amaliy ahamiyatga ega bo'lib, san'atda uzoq muddatli an'analar va asosiy qoidalarni, shuningdek, zamonaviy falsafiy metodologiya, fan yutuqlari, innovatsion texnologiyalar, ijodiy usullarning ta'sirini o'rganishdir. Estetika falsafiy fan sifatida badiiy mezon chora-tadbirlarini ishlab chiqadi va amaliy faoliyatga tadbiq etadi.

Ушбу мақолада ўзбек адиби ва шоири Асқад Мухтор “Тундаликлар” асарининг фалсафий-эстетик жиҳатлари таҳлил этилган. Ёзувчининг бадиий адабиѐт, бадиий ижоднинг моҳиятини ўзига хос афоризмлар орқали баѐн этгани
кўрсатиб ўтилган. Шарқ ва ғарб мутафаккирларининг бадиий ижодга доир фалсафий қарашларига Асқад Мухторнинг ѐндошуви тадқиқ этилган.

Хаялдын шанарак х.ам жэмийеттеги орны айрыкша болып, мэмлекеттин сиясий, социал-экономикалык хам мэдений рауажланыуында улеси Улкен- Солай екен, каракалпак халкы да, баска халыклар сыяклы хаял кызларды айрыкша хурмст стип. олардыц жэмийетлик орталыктагы орнын жокары бахалайды.

Хар бир халк узининг кундалик хаётида бир канча маросим ва урф одатларни бошидан утказади. Дна шундай маросимлар ичида никох туйлари, айникса совчилик анъаналари узининг маъсулиятли урф одатларига бойлиги билан бошка туй маросимларидан фаркланиб туради. Никох туйи бир нсча боскишлардан иборат булиб, улар ичида совчилик ва у билан боглик удумлар минтака узбекларининг идентиклигини, шунингдек локал хусусиятлари билан бошка вилоятларда истикомат киладиган узбеклардан ажралиб турадиган маданиятга эгалигини куришимиз мумкин.

Обряды семейного цикла относятся к числу наиболее важных тем, по изучению которых был проведён целый ряд научных изысканий. Обряды жизненного цикла, сопровождающие свадебные торжества, рождение детей и смерть, в разные времена становились объектами исследований.

Каракалпакларда кызлар тэрбиясы хам оларда жаслытынан баслап келинликке таярлау дэстурлери XX эсирдиц басына шекем патриархарлык иегизлер менен характерленеди. Каракалпакларда хаялдыц рауажланыуында «кызлык дэуири» жудэ улкен эхмийетке ийе болтан, себеби сол дэуирде хаял келешекте шацараклык турмыс ушын зэрур болган конликпслсрди алып, хожалыкты жургизиуди хэм айырым онсрлерди уйренген. Эсиресе, жас кызларды келинликке таярлауда жецгениц роли улкен болып, ол тууысканлар ишинде илимий жактан белгили бир «институт» бола алады.

Городской образ жизни имел свои особенности, отразившиеся на формах и особенностях бракосочетания. Подобные трансформации были вызваны рядом причин, прежде всего, интенсивной вовлеченностью в трудовой процесс, общественной деятельностью, широкими социальными связями.

Приметы и суеверия всегда играли существенную роль в истории человечества, возникая в различных сферах быта и деятельности. Многие из них научно обоснованы благодаря многолетним наблюдениям за окружающим миром и не вызывают сомнений в своей достоверности. У большинства народов эти поверья сохраняются как часть культурного наследия.

Каракалпак салт-дэстурлеринде баланын киндигин кескен хаялды "киндик шеше” деп атаган. Баланын киндигин ксстиргенде перзентлери бар, туудырыу тэжирийбесине ийе, «кол-аягы женил», ел ишинде абырайы бар, минези жаксы, копшиликке орнек болгандай хаялды тацлап коятугын болган. Перзентлери коп хаялды тацлауы бул босанган хаялдын да «перзенти коп болсын», «изи жалгансын» деп нийет етилген болса, скиншидсн, коп псрзснтли болган х,аял бала багыу тэжирийбесине ийе болады деп бил ген. Себеби, жаца босанган хаял озин тиклеймен дегенше киндик шеше ана менен балага караган. Халыктыц исепими бойынша, «баланын минези тогыз ай котерип журген анасына емес, тунгыш рет жерден котергсн киндик шешесине уксайды» деген тусиник болган. Дуньяга келген нэресте ен дэслеп киндик шешесин кереди хам киндик шешесинин барлык минези отеди екен (АДЖ 2023, № 1).

В современном мире нет такой сферы культуры, которая бы не подверглась влиянию глобализации. Не осталась в стороне и одна из наиболее консервативных сфер жизнедеятельности человека - культура питания. Под культурой питания в современных исследованиях понимается «совокупность явлений в жизнедеятельности человека, которые связаны с пищей и питанием (употреблением пищи) - наборы пищевых продуктов, способы их обработки, технологии приготовления блюд и кулинарных изделий, рецептуры, традиции пищевых предпочтений или пищевых ограничений и запретов, режим питания, формы организации трапез, застольный этикет и ритуалы» (Булатов, Сефербеков, 2018. С. 7).