Ушбу мақолада вертебробазилляр етишмовчиликли билан оғриган беморларда бўйиннинг дуплерли сканерлаш текшируви пайтида мия томирлари (артериал ва веноз) гемодинамикасининг ҳолати, мия томирларининг транскраниал допплер ультратовуш текшируви натижалари бўйича олиб борилган тадқиқотларимиз натижалари келтирилган. Веноз энцефалопатияси билан оғриган беморларга хос бўлган веноз қон айланишини ўрганиш натижасида ички бўйин (уйқу) венаси диаметрининг ошиши, қон оқими тезлиги ошиши ва Розентал базал венаси пульсация индексациясининг пасайиши, ЛСК (қон оқимининг чизиқли тезлиги) ошиши ва вертебрал (умуртқа поғонаси) веналари диаметри катталашиши хослиги аниқланди
На протяжении многих лет, при изучении патогенеза заболеваний центральной нервной системы, венозной системе не придавалось большого значения. Отсутствие достоверных знаний, трудность постановки диагноза, а так-же отсутствие объективных методов изучения нарушения венозного кровообращения, не давало в полной мере исследовать влияние венозных нарушений на церебральную патологию [43, 44].
Aholining umumiy o'limi tarkibida o'lim sabablari sifatida yurak-qon tomir patologiyasi va o'tkir serebrovaskulyar avariya (AKV) mos ravishda birinchi va ikkinchi o'rinlarda turadi. Shu munosabat bilan butun dunyoda miya qon oqimining buzilishi masalalariga qiziqish susaymaydi, bu muammoning tobora ko'proq yangi jihatlari ko'rib chiqilmoqda. CVA dunyoda keng tarqalgan patologiya bo'lib, JSST ma'lumotlariga ko'ra "... har yili dunyoda serebrovaskulyar kasalliklardan taxminan 17,5 million kishi vafot etadi, bu barcha kasalliklardan o'limning 30 foizini tashkil qiladi ...". Miyaning qon tomir patologiyasining eng og'ir shakli qon tomirlari hisoblanadi. Evropa mamlakatlarida insultdan o'lim yiliga 100 000 aholiga 63,5 dan 273,4 kishigacha o'zgarib turadi. Miya qon tomirlarining taxminan 85-88% tabiatda ishemikdir. Rivojlangan mamlakatlarda ishemik insult doimiy nogironlik sababi sifatida birinchi o'rinda turadi. Har xil zo'ravonlikdagi harakat buzilishlari qon tomirlarining eng keng tarqalgan va og'ir oqibatlaridir.
Хроническую болезнь почек находят примерно у 10% взрослого населения, а её наличие ассоциируется с высоким риском развития сердечно - сосудистых заболеваний, включая фибрилляцию предсердий. Установлено, что риск тромбоэмболических осложнений у пациентов с фибрилляцией предсердий возрастает по мере снижения скорости клубочковой фильтрации.
Тадқиқот объектлари: 1-ТошДавТИ марказий илмий-текшириш лабо-раторияси моделлаштириш, экспериментал терапия ва биохимия булимида 24 та кучукда краниоцеребрал гипотермиянинг турли усуллари самарадорлиги ўрганиб чиқилди, РНХИМда 286та беморда гипервентиляциянинг турли режимлари ва КЦГнинг усулларининг самарадорлиги урганиб чикилди.
Ишнинг мақсади: бу ишнинг асосий мақсади - бош мия огир жарохатлари билан булган беморларда гипервентиляциянинг турли режимларини ишлатишга дифференциал ёндашиш ва КЦГнинг самадор усулларини яратиш ёрдамида мия химоясиии отималлаштириш.
Тадқиқот усули: транскраниал доплерография ёрдамида бош миядаги қон айланишини бахолаш, артериал ва веноз қоннинг кислород билан тўйинишини, қондаги ва ликвордаги лактат микдорини, липидлар перекис оксидланишини, антиоксидант системаси ферментларининг фаоллигини ва эритроцитларнинг перекисли гемолизини аниқлаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ўтказилган таҳлил оғир бош мия жарохати кислород балансининг бузилиши ва липидлар перекис оксидланиши жараёнининг кучайишига олиб келишини кўрсатади. Бош мияни музли халталар ёрдамида старли даражада совута олмаслиги ва бунинг натижасида уни гипоксиядан самарали химоя қилаолмаслиги аниқланди. Таклиф этилаётган перфузион краниоцеребрал гипотермияни қўллаш бош мия хароратиии оз вакт ичида, тана хароратига кўп таъсир этмаган холда, исталган тезликда ва даражада пасайтириш имконини беради. Тана харора-тини 32°С дан туширмаган холда мияни 27°С гача совутиш мумкин. Бу эса ўз навбатида кислород баланси бузилиши ва липидлар перекис оксидланиши жараёнини камайтириб, бош мияни иккиламчи гипоксик ва ишемик шикатланишининг олдини олади .
Амалий ахамияти: бош миянинг огир жарохатларида қўлланиладиган самарали усул - перфузион краниоцеребрал гипотермия усули ихтиро этилди. Бу усулнинг амалиётга тадбиқ этилиши бош миянинг огир жарохатларида унинг иккиламчи гипоксик ва ишсмик асоратларининг олдини олишда самарали восита бўлиб хизмат килади. Бош мия огир жарохатларида ГВни дифференциал тадбик этиш алгоритми ишлаб чикилди.
Татбиқэтиш даражаси ва унинг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари Республика нейрохирургия илмий маркази ва Тошкент тиббиёт академиясининг 2-клиник шифохонаси анестезиология ва реаниматология бўлимларининг амалий фаолиятида кснг қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: реанимация ва нейрохирургияда.