ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
55
С
.
С
.
Гулямов
Юридик
фанлар
доктори
,
профессор
ТОВАРЛАР
ОЛДИ
-
СОТДИСИГА
ОИД
ВЕНА
КОНВЕНЦИЯСИ
ВА
УНИНГ
ХАЛҚАРО
ҲУҚУҚИЙ
АҲАМИЯТИ
"
Товарларни
халқаро
олиш
-
сотиш
шартномалари
тўғрисида
"
ги
1980
йилги
Вена
конвенцияси
халқаро
товар
айирбошлаш
муносабатларининг
етакчи
шакли
бўлган
олди
-
сотди
шартномаларининг
тартибга
солинишида
асосий
халқаро
ҳуқуқий
ҳужжат
бўлиб
ҳисобланади
.
Вена
конвенциясининг
ижодкорлари
ўз
олдиларига
объекти
жиҳатдан
қарама
-
қарши
бўлган
икки
оқим
–
олди
-
сотди
шартномаларини
миллий
қонунчилик
тизимларини
ҳамда
замонавий
савдо
муомаласидаги
универсал
хусусиятларни
ўзаро
мувофиқлаштириш
,
уйғунлаштиришдан
иборат
ғояни
амалга
ошириш
мақсадини
қўйган
эдилар
.
Шу
сабабли
конвенцияда
назарда
тутилган
ҳуқуқий
ечимлар
ва
механизмлар
айрим
давлатларнинг
миллий
қонунчилигида
белгиланган
қоидалар
,
анъаналар
ва
ҳуқуқий
амалиётдан
фарқ
қилади
(
айтиш
мумкинки
,
баъзан
жиддий
равишда
фарқ
қилади
).
Ҳозирги
замон
халқаро
савдо
муомаласи
уни
унификациялашга
қаратилган
тамойиллари
билан
ажралиб
туради
.
Ушбу
соҳадаги
ассий
ҳаракатларнинг
олди
-
сотдига
оид
ечимларни
топишга
қаратилганлиги
улкан
аҳамиятга
эга
.
Сўнгги
йилларда
Европада
юз
бераётган
воқеалар
ривожида
икки
тамойилни
кузатиш
мумкин
:
булар
марказдан
қочма
ҳаракатлар
(
СССРнинг
тарқалиб
,
Чехословакия
ва
Югославиянинг
бўлиниб
кетиши
)
ҳамда
интеграция
(
бирикиш
)
жараёнлари
(
яъни
Европа
Иттифоқининг
кенгайиши
,
янги
миллий
тизимлардан
юқори
турувчи
хўжалик
ташкилотларининг
вужудга
келиши
(CEFTA)
кабилардир
.
Шунингдек
,
ҳуқуқий
жабҳада
унификациялашга
интилиш
тамойилини
ҳам
кузатиш
мумкин
.
Ушбу
тамойилнинг
ривожини
Европа
Иттифоқининг
барпо
бўлиши
,
давлатларнинг
ички
ҳуқуқий
тизимларини
мувозанатлаш
,
халқаро
конвенцияларни
,
шу
жумладан
,
Вена
конвенциясини
қўллаб
-
қувватлаш
мақсадида
Жаҳон
савдо
ташкилотининг
(WTO – World
Tr
а
de Organization)
таъсис
этилишида
аниқ
кўрса
бўлади
.
Халқаро
савдо
муомаласида
пайдо
бўлаётган
ва
кенг
маънода
тушуниладиган
ҳуқуқий
қарорлар
унификациясисиз
халқаро
савдо
алоқалари
тараққиётини
ва
унинг
чуқурлашувини
,
турли
хил
ички
ҳуқуқий
тизимларга
эга
бўлган
давлатларда
жойлашган
корхоналар
ўртасида
ҳамкорликнинг
янги
шаклларини
ривожлантиришни
тасаввур
этиб
бўлмайди
.
Бу
гап
,
айниқса
,
асосий
муаммоларга
,
жумладан
халқаро
олди
-
сотди
шартномаси
муаммолари
,
хусусан
,
халқаро
бозорда
кучайиб
бораётган
рақобатнинг
натижаси
бўлмиш
халқаро
меҳнат
тақсимотига
дахлдор
бўлиб
,
халқаро
савдо
муомаласининг
ривожланиши
учун
муҳим
бўлган
ҳуқуқий
институтлар
унификациясини
тақозо
этмоқда
.
Халқаро
конвенцияларнинг
асосий
вазифаси
мазкур
муносабатларда
қўлланилиши
мумкин
бўлган
турли
ҳуқуқий
нормалар
ўртасидаги
зиддиятларни
бартараф
этишдан
иборат
.
Халқаро
конвенциялар
шундай
тарзда
ифодаланмоғи
лозимки
,
токи
унда
моддий
ҳуқуқни
бир
вақтнинг
ўзида
унификациялаш
ва
шарҳлашда
якдилликка
эришиш
мумкин
бўлсин
.
Вена
конвенциясининг
муаллифлари
ҳам
худди
ана
шундай
принципни
асос
қилиб
олган
эдилар
.
Конвенция
савдо
битимларининг
формал
-
ҳуқуқий
томонларини
ихчамлаштириш
орқали
халқаро
савдо
ҳамкорлигининг
ривожланишига
кўмаклашиб
улгурди
.
Шартнома
тузаётган
томонлар
миллий
шартнома
тизимларини
,
унинг
нозик
томонларини
билишлари
шарт
эмас
.
Бунинг
ўрнига
улар
дунёнинг
энг
муҳим
тилларига
таржима
қилинган
,
ҳозирнинг
ўзида
деярлиўн
йиллик
қўлланилиши
амалиётига
эга
бўлган
ягона
ҳужжатдан
фойдаланишлари
кўп
сонли
шарҳлар
ва
бой
суд
амалиётига
мурожаат
қила
олишлари
мумкин
.
Таъкидлаш
керакки
,
халқаро
олди
-
сотди
шартномасига
оид
ҳуқуқнинг
унификацияланиши
,
Конвенциянинг
қўлланилиши
,
кўпгина
афзалликлар
яратиш
билан
бир
қаторда
,
унга
яқинда
қўшилган
давлатларда
дастлаб
муайян
муаммолар
туғдирди
ва
бундай
муаммолар
бундан
кейин
ҳам
пайдо
бўлаверади
.
Вена
конвенциясини
қўллаш
билан
боғлиқ
ҳуқуқий
муаммолар
ҳам
анча
мураккаб
.
Конвенция
ундан
ташқаридаги
шартномалар
ва
томонлар
ўртасидаги
ҳуқуқий
алоқаларни
тартибга
солувчи
тегишли
ҳуқуқий
тизимларга
қўшимча
бўлади
,
чунки
тегишли
миллий
ҳуқуқий
тизимга
оид
қонунчилик
нормалари
"
бирламчи
ҳуқуқий
қатлам
"
бўлади
.
Конвенцияни
қўллаш
пайтида
у
турли
ҳуқуқий
тизимлар
ўртасидаги
ён
босишлар
ифодаси
эканлиги
ҳам
унутилмаслиги
лозим
.
Эришилган
ён
беришлар
ўзига
хос
манфаатлар
ўйини
сифатида
замонавий
,
мослашувчан
нормалар
яратилишидан
ташқари
,
Конвенция
таркибий
тузилишини
бузадиган
,
уни
қўллаш
пайтида
муаммолар
туғдирадиган
янгича
ифодаларнинг
ҳам
яратилишига
олиб
келди
.
Конвенциядаги
унинг
қўлланилишига
оид
соҳа
қоидаларида
Конвенция
билан
тартибга
солинадиган
ва
унинг
қўлланилиши
доирасига
кирмайдиган
муносабатлар
кўрсатиб
қўйилган
.
Савдо
фаолиятини
турли
давлатларда
амалга
оширадиган
тарафлар
ўртасида
тузиладиган
шартнома
муносабатларига
қуйидаги
шартлардан
ақалли
биттаси
бажарилганда
Конвенция
қоидалари
татбиқ
этилади
:
–
ҳар
икки
давлат
ҳам
аҳдлашувчи
давлат
(
Конвенция
томони
)
ҳисобланса
;
–
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормалари
аҳдлашувчи
давлатлар
ҳуқуқини
қўллаш
лозимлигини
назарда
тутса
.
Бир
қанча
давлатлар
Конвенциянинг
95-
моддасида
назарда
тутилган
имкониятдан
фойдаландилар
ва
унинг
қоидаларини
фақат
биринчи
ҳол
юз
берган
тақдирдагина
қўллашга
келишиб
олдилар
.
Жаҳон
миқёсида
Конвенциянинг
қўлланилиши
тобора
кенгайиб
бораётганлиги
туфайли
бундай
мурожаатларнинг
амалий
аҳамияти
ҳам
камайиб
боради
.
Тарафлар
савдо
корхоналарининг
турли
давлатларда
жойлашганлиги
мезони
масаласида
Париж
Аппеляция
суди
француз
савдогарининг
Францияда
жойлашган
немис
сотувчисининг
воситачи
бюроси
орқали
тузган
олди
-
сотди
шартномасини
миллий
шартнома
деб
тан
олиб
бўлмаслиги
,
чунки
воситачи
бюро
ҳуқуқий
лаёқатга
эга
эмаслиги
ҳақида
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
56
ажрим
чиқарди
.
Баён
этилган
вазиятда
суднинг
фикрига
кўра
,
француз
ва
немис
савдогарлари
ўртасида
шартнома
тузилган
бўлиб
,
Конвенция
1-
мод
-
дасининг
6-
бандига
кўра
,
Конвенция
қоидалари
қўл
-
ланиладиган
(
халқаро
савдо
-
сотиқ
)
муносабат
ҳисобланади
.
Конвенциянинг
якуний
қисмида
унинг
ҳудуд
бўйича
амал
қилиши
юзасидан
икки
қўшимча
чеклов
жорий
этилган
бўлиб
,
у
фақат
айрим
давлатлардагина
қўлланилади
.
Аммо
бу
чеклаш
давлат
бошқа
халқаро
шартноманинг
иштирокчиси
бўлгандагина
қўлланилади
.
Иккинчи
чеклаш
шундан
иборатки
,
давлат
ўшандай
ёки
ўшанга
ўхшаш
миллий
ҳуқуқ
тизимига
эга
бўлган
тақдирда
,
у
ушбу
Конвенциянинг
муайян
муносабатга
нисбатан
қўлланилмаслиги
ҳа
-
қида
баёнот
бериши
мумкин
.
Суд
амалиёти
Конвенциянинг
уни
қўллашга
оид
қоидаларини
талқин
этишда
изчилдир
.
Агар
томонлар
ўзаро
келишиб
,
бошқа
ҳуқуқни
танламаган
бўлсалар
,
у
ҳолда
Конвенция
қоидалари
улар
учун
мажбурий
кучга
эга
деб
ҳисобланади
.
Судлар
Конвенцияни
унга
қўшилган
давлатлар
ҳуқуқ
тизимининг
таркибий
қисми
деган
қатъий
фикрдадирлар
.
Хусусан
,
Германиядаги
ва
бошқа
давлатлардаги
умумий
судлар
шундай
ҳисоблайдилар
(Ober Landgericht Frankfurt a.M, SU 261/90, Landgericht
Hamburg
S
O
543/88).
Шундай
ҳолни
бошқа
давлатларда
ҳам
кузатиш
мумкин
.
Бунга
Аргентина
умумий
судларининг
амалиёти
мисол
бўлиши
мумкин
.
Ушбу
давлат
суди
ишни
кўриш
жараёнида
АҚШнинг
Огайо
штатидан
бўлган
сотувчи
билан
аргентиналик
савдогар
ўртасида
тузилган
товарлар
олди
-
сотдисига
доир
халқаро
шартнома
Конвенция
ваколатига
киришини
,
чунки
ҳар
икки
давлат
ҳам
Конвенцияга
мазкур
шартнома
тузилишидан
аввал
аъзо
бўлганлигини
қайд
этди
(Jurgado Nacional de primera
instancia in lo Commercial No.7, Secretario No.14, 1991
йил
20
майдаги
қарор
).
Халқаро
савдо
арбитражининг
ҳам
ана
шундай
амалиётига
,
айниқса
,
Париждаги
Халқаро
савдо
палатаси
арбитраж
судининг
амалиётига
эътибор
қаратиш
лозим
(
масалан
, 5713-
сонли
1984
йилги
ва
7153-
сонли
1992
йилги
ишлар
юзасидан
чиқарилган
қарорлар
).
Ушбу
масалада
ad hoc (
муайян
ишни
ҳал
этиш
учун
махсус
ташкил
этилган
)
ҳакамлик
судларидан
бири
диққатга
сазовор
мавқени
эгаллади
.
Италиялик
сотувчи
ва
япониялик
харидор
ўртасида
товарлар
юзасидан
тузилган
контрактда
шартнома
"
фақат
итальян
қонунларига
асосланиши
"
белгилаб
қўйилган
.
Суд
мазкур
низони
ҳал
этиш
жараёнида
Япония
Конвенцияни
ҳали
ратификация
қилмаганлиги
ёки
шартноманинг
ўзи
бевосита
Италия
қонунларига
бўйсундирилгани
туфайли
,
кўпчилик
овоз
билан
Конвенция
ушбу
муносабатга
қўлланилмайди
деган
,
қарорга
келди
.
Суднинг
фикрича
,
тарафлар
хоҳиши
би
-
лан
Италия
қонунларининг
танлаб
олинганлиги
конвен
-
циянинг
қўлланилмаслиги
учун
оқилона
истисно
бўлиб
ҳисобланади
.
Аммо
ҳакамлардан
бири
Votum
Separatum (
алоҳида
фикр
)
да
Италия
ҳуқуқини
танлан
-
ганлиги
томонлар
Конвенциянинг
қўлланилишига
рози
эканликларини
англатишини
,
чунки
Конвенциянинг
6-
моддасидан
шундай
хулоса
келиб
чиқишини
билдирган
.
Италия
суди
1993
йил
14
январдаги
процессда
ҳам
юқоридаги
ҳакамлик
судининг
йўлини
тутди
ва
нафақат
Конвенцияга
қўшилгани
(
Швеция
бу
Конвенция
иштирокчиси
эмас
),
балки
томонлар
шартнома
Италия
ҳуқуқи
билан
тартибга
солинишини
танлаганликлари
учун
ҳам
улар
ўртасидаги
муносабатга
Конвенция
нормалари
қўлланилмас
-
лигини
таъкидлади
.
Суднинг
фикрича
,
томонлар
ўртасида
қайси
ҳуқуқни
қўллаш
ҳақида
келишув
бўлмагандагина
Конвенциянинг
1-
моддаси
татбиқ
этилади
(Tribunale Civile di Monza).
Халқаро
савдо
палатасининг
ҳакамлик
суди
ўзининг
7197-
сонли
ишга
доир
суд
амалиётида
Австрия
ва
Болгария
фирмалари
ўртасидаги
низода
томонлар
ўз
муносабатларига
нисбатан
қўлланиладиган
ҳуқуқ
тизимини
танламаганликлари
туфайли
,
мазкур
муносабатда
Австрия
ҳуқуқи
қўлланилиши
ҳақида
қарор
чиқарди
ва
ўз
қарорини
,
Вена
Конвенциясининг
1-
моддасига
мувофиқ
,
Австрия
қонунчилиги
конвенцияда
инкорпорациялангани
билан
асослади
.
Вена
конвенциясида
олди
-
сотди
шартномаси
ва
пудрат
шартномаси
(
хизмат
кўрсатиш
шартномаси
)
фарқланади
(3-
модда
).
Бунда
келгусида
ишлаб
чиқариладиган
ёки
тайёрланадиган
товарларни
етказиб
беришга
доир
муносабатлар
ҳам
олди
-
сотди
шартномаси
билан
тартибга
солинади
.
Фақат
келгусида
ишлаб
чиқарилиши
лозим
бўлган
маҳсулотнинг
хомашёси
,
бутловчи
қисмларини
буюртмачи
етказиб
бериши
лозим
бўлгандагина
,
у
олди
-
сотди
ҳисобланмайди
ва
бунда
хизмат
кўрсатишга
оид
шартномалар
ҳақида
сўз
юритилиб
,
унга
Вена
конвенцияси
татбиқ
этилмайди
.
Австриядаги
бошқа
суд
эса
товар
ишлаб
чиқариш
учун
кетадиган
материалларнинг
асосий
қисмини
буюртмачи
етказиб
берганлиги
учун
ва
товар
ишлаб
чиқарувчининг
асосий
вазифаси
буюртмачи
томон
тақдим
этган
материаллар
билан
иш
бажариш
(
хизмат
кўрсатиш
)
бўлганлиги
туфайли
,
улар
ўртасидаги
шартнома
муносабатларини
олди
-
сотди
шартномаси
деб
эътироф
қилмади
(Supreme Court
суд
амалиёти
;
806509/93, 1994
йил
27
октябрь
).
Чемберридаги
Апелляция
суди
ҳам
шунга
ўхшаш
вазиятда
шартномани
олди
-
сотди
шартномаси
деб
тан
олмади
.
Гренобл
Апелляция
суди
эса
,
бунинг
аксича
, 1995
йил
26
апрелдаги
суд
ишида
фойдаланилаётган
омборни
олиш
-
сотиш
ҳақидаги
шартномада
уни
қисмларга
ажратиш
ва
ташиш
харажатлари
ҳам
олди
-
сотди
шартномасига
киритилганлиги
,
бу
сумма
шартнома
умумий
суммасида
салмоқли
ўрин
тутмаслиги
учун
уни
бўлакларга
ажратиш
(
демонтаж
қилиш
)
ва
ташиш
ишлари
Конвенциянинг
таъсир
доирасига
тушиши
ҳақида
қарор
қабул
қилди
(3-
модда
,
2-
банд
).
Вена
конвенциясида
унинг
таркибидан
чиқарилган
олди
-
сотди
савдосининг
турлари
белгилаб
қўйилган
(
булар
жумласига
аукционда
,
қарорлар
ижросини
таъминлаш
мақсадида
ёки
бошқа
мажбурий
усулларда
сотиш
,
ёхуд
сотиладиган
буюм
хусусиятига
кўра
:
қимматли
қоғозлар
,
акция
ва
облигациялар
,
чеклар
,
ҳаво
ёки
сув
транспорт
кемалари
,
электр
энергияси
каби
предметларни
олиш
-
сотиш
киритилган
).
Кўпчилик
давлатларда
ушбу
предметлар
билан
бўладиган
олди
-
сотди
шартномалари
уларнинг
хусусиятларини
ҳисобга
олувчи
махсус
нормалар
воситасида
тартибга
солинади
.
Германия
суди
бозорни
таҳлил
қилишга
оид
ахборот
олиш
-
сотиш
шартномасини
бундай
шартнома
деб
эътироф
этмади
.
Суднинг
фикрича
,
олди
-
сотди
шартномасида
муайян
ашёга
нисбатан
мулк
ҳуқуқи
бир
шахсдан
бошқа
шахсга
ўтади
.
Бозорни
таҳлил
қилиш
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
57
маълумотлари
объективлашган
товар
бўлса
-
да
,
аммо
бунда
шартноманинг
бош
мақсади
буюмга
эгалик
ҳуқуқини
ўтказиш
эмас
,
балки
муайян
ахборот
хизмати
кўрсатишга
қаратилган
ва
шу
сабабли
бу
шартномани
Конвенцияда
тушунилган
маънодаги
олди
-
сотди
шартномаси
деб
ҳисоблаб
бўлмайди
.
Германия
суди
эса
компьютер
дастурлари
олиш
-
сотишга
оид
шартнома
муносабатлари
Конвенция
билан
тартибга
солинадиган
муносабатлар
эканлигини
эълон
қилди
(Landgericht MUnchen I;
НКО
24667/93,
1993
йил
8
февралдаги
суд
амалиёти
).
Конвенциянинг
мазкур
қоидалари
таъсирида
суд
амалиёти
шаклланди
.
Вена
конвенциясининг
предмети
шартнома
тузиш
,
харидор
ва
сотувчининг
шартнома
қоидаларидан
келиб
чиқувчи
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
билан
чекланади
.
Конвенциянинг
шартнома
ёки
унинг
бир
қисмининг
ҳақиқий
ҳисобланиш
-
ҳисобланмаслиги
,
сотилган
буюмга
мулк
ҳуқуқининг
пайдо
бўлиши
,
товар
туфайли
бошқа
шахсларга
зарар
етказиши
каби
масалаларга
алоқаси
йўқ
.
Германия
суди
муайян
ҳуқуқни
ўтказиш
билан
боғлиқ
муносабатларга
тегишли
нормани
татбиқ
этиб
,
ушбу
муаммо
Конвенция
билан
тартибга
солинмаслигини
кўрсатди
(1994
йил
24
январдаги
суд
иши
, Zammergericht Berlin 2U 7418/922,
шунингдек
,
1995
йил
9
июндаги
Oberlandesgericht Hamm, 11U
1991/94).
Шу
тариқа
бошқа
суд
банк
кафолатларини
тақдим
этиш
ва
фойдаланиш
,
шунингдек
,
асоссиз
бойиш
учун
жавобгарлик
масалаларига
Конвенцияни
эмас
,
балки
тегишли
давлатнинг
ички
қонун
ҳужжатларини
қўллаш
лозимлигини
кўрсатган
(1995
йил
8
февралдаги
суд
қарори
. Landgericht Munchen, 7 U 1720.94).
Товарларни
халқаро
миқёсда
олиш
-
сотишдаги
бош
принцип
тарафларнинг
шартнома
эркинлигидир
.
Ушбу
принципнинг
қўлланиши
туфайли
,
улар
Конвенция
қоидалари
қўлланишини
истисно
қиладилар
ёки
ундан
чекиниш
,
унинг
қоидалари
натижаларини
ўзгартириш
имкониятига
эга
бўладилар
.
Конвенция
қўлланилишининг
истисно
этилиши
туфайли
тарафлар
Конвенция
аъзоси
бўлмаган
давлат
ҳуқуқи
билан
ёки
ўзаро
шартнома
муносабатларига
мос
келувчи
ҳар
қандай
бошқа
ҳуқуқ
билан
ўзаро
шартнома
алоқаларини
тартибга
солишга
келишиб
олишлари
мумкин
.
Конвенцияда
белгилаб
қўйилган
қоидалардан
бошқача
принципларнинг
шартномада
назарда
тутилиши
доимо
Конвенция
қоидаларидан
чекиниш
юз
берганлигини
англатади
.
Товарларни
халқаро
олиш
-
сотишнинг
тартибга
солинишини
унификациялашга
мўлжалланган
Вена
конвенцияси
барча
ҳуқуқий
тизимларда
бир
хил
тушунилган
ва
талқин
этилган
тақдирдагина
ўз
мақсад
-
ларига
тезроқ
эришади
.
Ушбу
конвенцияни
ишлаб
чиқиш
пайтида
унинг
аниқ
-
равшан
ва
осон
тушуниладиган
бўлишига
катта
эътибор
берилди
.
Бундай
ҳолда
барча
тарафлар
,
шу
жумладан
давлат
ва
ҳакамлик
судлари
ўз
зиммаларига
Конвенциянинг
халқаро
хусусиятини
эътиборга
олиш
,
уни
қўллашда
унификацияга
эришиш
,
халқаро
савдода
эҳтиёткорлик
принципларига
амал
қилиш
мажбуриятларини
оладилар
.
Хусусан
,
ушбу
конвенция
билан
тартибга
солинадиган
масалалар
предметига
оид
қоидалар
унда
аниқ
белгиланмаган
бўлса
,
ушбу
масалалар
Конвенциядаги
умумий
принципларга
мувофиқ
ҳал
этилади
.
Фақат
ана
шундай
умумий
принциплар
мавжуд
бўлмаган
ҳолдагина
айрим
давлатнинг
қонунлари
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормаларига
кўра
татбиқ
этилиши
мумкин
(
Конвенция
7-
моддасининг
2-
бандида
у
таянадиган
умумий
принциплар
асосида
Конвенциядаги
нуқсонларни
бартараф
этишга
оид
талаблар
,
бундай
умумий
принциплар
бўлмаганда
эса
,
халқаро
хусусий
ҳуқуққа
кўра
қўлланиладиган
ҳуқуқ
тизимига
асосланувчи
қоидалар
назарда
тутилган
).
Гернобл
Аппеляция
суди
судда
иш
кўришни
қасддан
чўзиш
мақсадида
ўз
процессуал
ҳуқуқларини
суиистеъмол
қилган
томон
хулқ
-
атворини
холис
ният
принципига
зид
келувчи
ҳаракат
деб
баҳолади
ва
иккинчи
томонга
ушбу
хатти
-
ҳаракат
оқибатида
кўрган
зарарни
қоплаш
мажбуриятини
юклади
(1995
йил
22
февралдаги
қарор
).
Конвенцияни
талқин
этишда
давлатлар
ўртасида
дўстона
муносабатларни
қўллаб
-
қувватлаш
элементи
бўлган
тенглик
принципини
ифодаловчи
муқаддима
қисми
муҳим
ўрин
тутади
.
Конвенцияда
(8-
модда
)
шартнома
тузилиши
ёки
бажарилиши
билан
боғлиқ
равишда
томонлар
берган
баёнот
ва
(
ёки
)
уларнинг
хулқ
-
атвори
қандай
талқин
этилиши
лозимлиги
тўғрисидаги
қоидалар
назарда
тутилади
.
Одатлар
ҳақида
сўз
кетганда
,
Конвенция
халқаро
одатларни
ҳам
,
маҳаллий
,
анъанавий
ва
замонавий
одатларни
ҳам
назарда
тутади
.
Вена
конвенцияси
халқаро
олди
-
сотди
шартномаларининг
шаклига
қандайдир
алоҳида
талаблар
қўймайди
.
Хусусан
,
конвенциянинг
11-
моддасига
кўра
,
олди
-
сотди
шартномаси
ёзма
шаклда
тузилиши
ё
тасдиқланиши
ёхуд
шаклан
бошқаларга
бўйсуниши
мажбурий
эмас
.
У
исталган
воситалар
,
шу
жумладан
гувоҳларнинг
кўрсатмаси
билан
ҳам
исбот
қилиниши
мумкин
.
Шунга
қарамай
,
шартнома
ёзма
шаклда
тузилган
бўлса
,
тарафларнинг
шартномани
ўзгартириш
ёки
бекор
қилиш
тўғрисидаги
келишуви
ҳам
ёзма
шаклда
амалга
оширилмоғи
лозим
.
Чунки
Конвенция
29-
моддасининг
2-
бандига
кўра
,
шартнома
қандай
шаклда
бўлса
,
ана
шундай
шаклда
ва
усулда
ўзгартирилиши
мумкин
.
