№ 1 (2012)

Тадқиқотнинг объектлари: «Ўздонмаҳсулот» ДАК тизимидаги «Сурхондонмахсулотлари» акциядорлик жамияти ва «Сурхонпахтасаноати» ҳудудий акциядорлик бирлашмаси хўжалик юритувчи субъектларида ички аудит хизмати фаолияти.
Ишнинг мақсади: иқтисодиётни модернизациялаш шароитида хўжалик юритувчи субъектларда ички аудитни такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: таққослаш, гурухлаш, коэффициентларни хисоблаш, иқтисодий-математик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгнлигн: ички аудит хизматини самарали ташкил этиш ва тартибга солиш илмий жихатдан асосланди; хўжалик юритувчи субъектларда ички аудит хизмати ходимлари учун «Ички аудиторларга малака сертификатини бериш тартиби тўғрисида»ги Низом ишлаб чикилган ва уни амалиётга қўллаш тавсия этилди; халқаро ички аудит стандартлари асосида «Ички аудитни хужжатлаштириш» миллий стандарта ишлаб чиқилди; хўжалик юритувчи субъектларда ташқи аудиторлар билан ўзаро муносабатларини самарали ташкил этишда ички аудит хизмати натижаларидан фойдаланиш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқилди; хўжалик юритувчи субъектларда ички аудит хизмати натижаларини расмийлаштириш учун “Ички аудиторлик ҳисоботи”нинг алоҳида шакли таклиф этилди; ички аудит хизматида корреляцион ва регрессной таҳлили усуллари натижасида хўжалик юритувчи субъект молиявий ҳолати башоратини амалга ошириш йўллари ишлаб чикилди.
Амалий ахамияти: тадкикот ишида олинган илмий таклиф ва амалий тавсиялар хўжалик юритувчи субъектларда ички аудитни комплекс такомиллаштиришга қаратилган хукуматнинг мақсадли дастурлари, чора-тадбирлар тизими ишлаб чиқилишида қўлланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтнсоднй самарадорлиги: диссертация ишида ишлаб чикилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги ва Узбекистан Бухгалтерлар ва аудиторлар миллий ассоциацияси томонидан амалиётда фойдаланиш учун кабул қилинган. Тадқиқот материалларидан олий ўқув юртларида «Аудит», «Аудиторлик фаолиятининг миллий стандартлари» фанлари ўқув дастурларини такомиллаштириш ва ўқитишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертация ишида ишлаб чикилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги ва Узбекистан Бухгалтерлар ва аудиторлар миллий ассоциацияси томонидан амалиётда фойдаланиш учун кабул қилинган. Тадқиқот материалларидан олий ўқув юртларида «Аудит», «Аудиторлик фаолиятининг миллий стандартлари» фанлари ўқув дастурларини такомиллаштириш ва ўқитишда фойдаланиш мумкин.
Қўлланиш сохаси: Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, хўжалик юритувчи субъектлар, олий ўқув юртлари.

Тадқиқот объекти: XIX асрнинг иккинчи ярми - XX асрнинг бошларида Россия импсриясининг Туркистондаги солиқ сиёсатининг шаклланиши, асосий босқичлари ва ривожланиши.
Ишнинг мақсади: XIX асрнинг иккинчи ярми - XX асрнинг бошларида Туркистонда солик сиёсатининг ижтимоий-иктисодий табиатини, унинг ривожланиши ва трансформацияси даражасини ўрганиш.
Тадқиқот усуллари: муаммовий-даврий, рстроспектив-тарихий, қиёсий тахлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Россия импсриясининг солик сиёсати ва уни амалга оширган молия муассасалари тўғрисида янги манбаларнинг кенг доираси илмий муомалага киритилди. Туркистонни мустамлакага айлантиришда давлат идораларининг вазифалари аникланиб, фаолиятига бахо бсрилди хамда статистик манбалардан фойдаланиб, минтақанинг ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг киёсий тахлили бажарилди.
Амалий ахамияти: тадкиқотда келтирилган маълумотлар, тизимлаштирилган материал ва қилинган хулосалар Узбекистан давлатчилиги тарихининг 1867-1917 йиллар каби мураккаб даврини ёритишда мухим ўрин эгаллайди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертациянинг асосий мазмуни 6 та илмий мақола ва илмий анжум анлар тўпламларида нашр этилган 6 та тезисларда ўз аксини топган.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: тадқикот натижаларидан Узбекистан тарихи бўйича дарсликлар, монографиялар, ўкув қўлланмаларини яратишда ва Туркистоннинг мустамлакачилик даври тарихи бўйича махсус курсларни тайёрлашда фойдаланиш мумкин.

Тадқиқот объекти: техника олий ўкув юрти I курс талабаларига коммуникатив-когнитив корректив курсда инглиз тили ўргатиш жараёни.
Ишнинг мақсади: техника ОУЮ I курси учун инглиз тили кириш машғулотларининг назарий асосланган ва экспсримснтал синовдан ўтказилган методик технологиясини яратиш.
Тадқиқот методлари: мавзуга тегишли илмий манбаларни ўрганиш ва таҳлил қилиш, ўқув жараёнини мақсадли кузатиш, анкета ўтказиш, суҳбат, моделлаштириш, тажриба-синов, математик-статистик таҳлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: инглиз тилидан замонавий корректив курс модели яратилди; коммуникатив-когнитив корректив курс ўтиш методик технологияси ишлаб чикилди; техника ОУЮ талаблари эхтиёжига мое келадиган уч тилли ихтисослик (тўқимачилик саноати) луғати тузилди; ўрта таълим тизимида ўрганилган ўқув матсриалини янги вазиятда коррекция қилиш ва олий таълим дастури билан интеграцияга киритиш машклари туркуми тавсия қилинди.
Амалий ахамияти: тадқиқот натижасида олинган илмий маълумот, қилинган хулоса ва бсрилган методик тавсиялар чет тил ўкитиш савиясини кўтаришга хизмат қилади; инглиз тилидан яратилган инновацион корректив курс модели бошқа чет тилларга хам татбиқан қўлланиши мумкин; тавсия этилган корректив ва интсграцион машклар тизими ўкув адабиётлари тузишда аскотади; ишлаб чикилган КККК модели чет тил ўқитиш мстодикаси фанининг такомиллашувига хизмат қилади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкикот натижалари “Педагогик таълим”, “Til va adabiyot ta’limi”, “Фалсафа ва ҳукуқ”, “Высшее образование сегодня”(Россия), “Вестник” (Қозоғистон) журналларида эълон қилинган илмий-методик маколалар, халқаро ва республика микёсида ўтказилган илмий-амалий конференцияларда маърузалар хамда иккита қўлланма тарзида амалиётга татбик этилди.
Қўлланиш сохаси: диссертация матсриалларидан нолисоний ОУЮларида чет тил ўқитиш жараснида, мавзуга доир назарий тадкикотларда фойдаланиш мумкин.

Тадқиқот объекти сифатида Озод Шарафиддиновнинг “Ижодни англаш бахти” ва “Довондаги ўйлар” китобларидаги эссе ва мақолалар камраб олинди.
Ишнинг мақсади: Озод Шарафиддинов асарлари тили ва услубининг ўзига хос томонларини тадқиқ этиш, унинг сўз қўллаш маҳоратини таҳлил қилиш ва очиб бериш.
Тадқиқот методлари: компонент ва статистик таҳлил, тавсифлаш, қиёслаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилигн: Мустақиллик даври публицистикаси тили ва услубини ўрганиш вазифа ҳамда муаммоси баён қилинди. Озод Шарафиддинов асарлари тили ва услуби хусусиятлари илк бор мустакил тадкиқот объекти сифатида тадкик этилган, хусусан, унинг бадиий асар тили ҳақидаги фикрларига баҳо берилган, сўз қўллаш маҳорати очилган, унинг публицистикасидаги образли ифодалар илмий тавсифланган. Тасвирий матн илмий баҳоланган.
Амалий аҳамияти: Тадкиқот Озод Шарафиддинов ижодини ўқитиш, таникли сўз санъаткорлари идеолектини ўрганишга дойр адабиётшунослик ва тилшунослик фанлари бўйича ихтисослик таълими ва танлама фанлар ташкил этиш, ижодкорнинг индивидуал услуби, нутк маданияти ва поэтик лексика бўйича дарслик ва қўлланмалар яратиш, монография, диссертациялар ёзишда материал сифатида фойдаланишда амалий аҳамият касб этади.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: тадқиқот ишининг натижаларидан турли услублар тили муаммоларига багишланган нутк маданияти ва нотиқлик ихтисослиги таълим ва танлов фанларини ўқитишда фойдаланилмокда.
Қўлланиш сохаси: Тадқиқот назарий ва амалий тилшунослик, филологик тадкиқотлар, лингводидактика, матннинг лисоний тахлили, нутк маданияти, стилистика.

Тадкикот объекта: Узбекистан суғурта бозорининг асосий ссгмснтларини шакллантирувчи суғурта компаниялари ва суғурта фаолиятини бошкариш тизими.
Ишнинг мақсадн: Узбекистан иқтисодиётини модернизация килиш босқичида суғурта бозорини ривожлантириш моделини ва уни амалга ошириш механизмларини шаклантириш учун сугурта фаолиятини бошқаришнинг назарий-методологик асосларини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсияларни ишлаб чиқиш.
Тадкикот усуллари: тизимли таҳлил ва синтез, менежмент, иктисодий-статистик тахлил, социологик тадқиқотлар, моделлаштириш ва прогнозлаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: сугурта фаолиятини бошкариш методологияси ва механизмларини такомиллаштириш бўйича илмий-назарий таклифлар хамда сугурта бозорини шакллантирувчи сугурта муносабатларининг асосий тамоиллари асосланиб бсрилган; сугурта фаолиятини бошкариш моделининг таркибий кисмлари ва сугурта бозори субъектларининг ўзини-ўзи бошкариш, тартибга солиш, уларнинг ўзаро алоқа шакллари, давлат томонидан тартибга солиш усуллари таклиф этилган; сугурта компанияси менежмент тизимининг мазмуни очиб бсрилган, унинг кўп погонали мақсадлари ишлаб чикилган, сугурта маҳсулоти хаётий даври доирасида бошқарув жараёнлари технологиясида жараёнли ёндашув усулини кўллаш устунлиги кўрсатиб бсрилган; сугурта бозорини ривожлантириш концспцияси асослаган; сугурта фаолияти конунчилиги тизимини такомиллаштириш бўйича таклифлар тайёрланган; Узбекистан сугурта бозорини янада ривожлантиришнинг концептуал қоидалари, уларнинг йўналишлари ва амалга ошириш механизмлари ишлаб чикилган; истиқболда сугурта бозорини ривожланишининг асосий индскаторлари ўзгариши прогноз килинган.
Амалий ахамнятн: тадкикот хулосалари ва натижаларидан Узбскистонда сугурта фаолиятини бошкариш механизмларини такомиллаштириш жараёнида; маъмурий ва сугурта конунчилигини ривожлантириш бўйича институционал мсъёрларни яратиш ишида; сугурта муносабатлари муаммоларини таҳлил қилишда; сугурта бозори айрим ссгмснтларини ривожлантириш бўйича карорлар кабул қилишда, дарсликлар, ўқув қўлланмалар ва бошқа ўкув-услубий адабиётларни тайёрлашда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражасн ва иктисодий самарадорлиги: тадқиқотнинг асосий натижалари ва хулосалари УзР Молия вазирлиги, Узбекистан сугурта бозори профессионал иштирокчилари уюшмаси, "Узбекинвест" экспорт-импорт миллий суғурта компанияси ва "Капитал суғурта" очиқ турдаги акциядорлик жамияти томонидан амалистга, Тошкент молия института томонидан ўқув жараёнига татбиқ эталган.
Қўлланнш сохаеи: сугурта фаолиятини бошкариш ва прогнозлаш.

Тадқиқот объектлари: Ўзбскистоннинг чўл худудлари мавжуд минтақалари (Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар) танланган.
Ишнинг мақсади: иқтисодиётни модернизация қилиш шароитида Узбекистоннинг чўл зонаси табиий-иқтисодий салохиятидан самарали фойдаланиш орқали барқарор иқтисодий ривожлантиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсияларни ишлаб чикишдан иборат.
Тадқиқот методлари: анкета оркали кузатиш, индекс усули, моделлаштириш, прогнозлаш, статистик гурухлаш, тизимли тахлил, умумлаштириш, эксперт бахолаш усуллари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: мамлакатнинг баркарор ривожланишида табиий-иктисодий зоналар, хусусан, чўл зонасининг ўрни ва ўзига хос хусусиятлари очиб бсрилган ҳамда унинг илмий-назарий, услубий асослари такомиллаштирилган; чўл зонасининг мамлакат озиқ-овқат ва энергетика хавфсизлигини таъминлашдаги ўрни, салохияти ва ундан самарали фойдаланиш зарурияти илмий жихатдан асосланган; хорижий мамлакатларнинг минтақаларни табиий-иктисодий салохиятидан самарали фойдаланишда саноат корхоналарини жойлаштиришни рагбатлантириш, ишлаб чиқариш инфратузилма объсктларини куриш, ахоли турмуш шароитини яхшилаш, махсус давлат дастурларини ишлаб чикиш ва уларни амалга ошириш мсханизмлари борасидаги тажрибаларини Узбекистан иктисодиётида қўллаш тавсия этилган; чўл худудлари мавжуд минтакаларда чўллашув жараёнининг ксчиши ер майдони таркиби, тупрок унумдорлиги, шўрланиш даражаси, ер ости сувларининг минсраллашуви ва бошка табиий-иқлим шароити кўрсаткичлари асосида аниқланган; табиий-иктисодий салохиятни бахолашда индекс ва рейтинг услубларини қўллаш оркали минтакаларни ижтимоий-иктисодий ривожланишига табиий-иклим шароити ва экологик холатнинг таъсири ўрганилган; табиий-иктисодий салохиятни аниқлаш, бахолаш ва мониторинг килиш асосида минтакаларни баркарор ижтимоий-иктисодий ривожлантириш стратсгиясининг услубий асослари ишлаб чикилган; чўл худудлари мавжуд минтақалар ва туманларнинг иктисодий ривожланишидаги тенденциялар, номутаносибликлар, тафовутлар аниқланган; чўл худудлари мавжуд минтақаларнинг иктисодий ўсиш сценарий ва вариантлари ишлаб чикилган; чўл худудлари мавжуд минтакаларни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг устувор йўналишлари илмий асосланган ва уларни амалга оширишнинг конуний-хукукий, ташкилий ва иктисодий механизмларини такомиллаштириш бўйича амалий таклифлар ишлаб чикилган.
Амалий ахамияти: тадкикот натижалари бўйича олинган илмий ва амалий таклифлардан минтакаларни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш мақсадли дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: тадкикот натижалари Узбекистан Рсспубликаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси, Узбекистан Республикаси Қишлок ва сув хўжалиги вазирлиги, Мохнат ва ахолини ижтимоий мухофаза килиш вазирлиги, “O’zbckqorako’li” компанияси ва Узбекистан Миллий университета томонидан амалиётда қўллаш учун кабул килинган.
Қўлланиш сохаси: Узбекистан Рсспубликаси Қишлок ва сув хўжалиги вазирлиги, Узбекистан Республикаси Меҳнат ва ахолини ижтимоий мухофаза қилиш вазирлиги, маҳаллий давлат хокимияти органлари ва олий ўкув юртлари.

Тадқиқот объекта: Оҳангарон воҳаси афидофаунаси.
Ишнинг мақсади: Оҳангарон воҳаси афидофаунаси ва унинг трансформациям йўналишларини тадкиқ этиш.
Тадқиқот услублари: ишда энтомологик, афидологик, экологик ва математик-статистик таҳлилнинг замонавий услубларидан фойдаланилган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Оҳангарон воҳаси афидофаунаси 6 оила, 75 уруғга мансуб 227 тур ва 3 та кснжа турдан иборат, улар 53 та оиланинг 144 авлодига мансуб 443 тур ўсимликларда озикланади. Brachyunguis azimovi Akhmedov et Tashmatova, 2005, Brachyunguis uzbekistanicus Akhmedov et Tashmatova, 2004, Dysaphis ertoshica Akhmedov et Tashmatova, 2005, Acyrthosiphon scariolae kuraminensis Akhmedov et Tashmatova, 2005 ширалари фан учун янги тур ва кенжа тур сифатида, Myzus langei Borner, 1933 Марказий Осиё фаунаси, ва Uroleucon jaceae reticulatum (Hille Ris Lambers, 1939) эса Узбекистан афидофаунасида, 147 тур ва кснжа тур воҳада илк марта қайд этилди. Воҳа афидокомплекслари типологик жиҳатдан 27 та ассоциация, 15 та формация ва 10 та тип афидокомплексларга ажратилди. Афидофауна трансформациясининг асосий йўналишлари, бирламчи ва кайта шаклланган афидокомплекслар ҳолатини баҳолаш, индикатор ҳамда субиндикатор турлар ўртасидаги чизиқли боғлиқлик изоҳлаб бсрилди. Антропоген босим таъсирида ширалар экологик токчалари чегараларининг бузилиши аниқланди, ассоциация коэффициента асосида экологик токчалар чегараларининг ажралиши ҳамда бузилиш даражаси ишончлилиги статистик таҳлил этилди. Ҳудуднинг пайҳонланиш ва чўлланиш ҳолатини баҳолаш ҳамда истикболини башорат қилиш мумкинлиги изоҳлаб бсрилди.
Амалий ахамияти: мавсумий кўпайиш суръати ва зарари юқори бўлган турлар арсалларининг кенгайиб боришини башорат қилиш, уларга қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш, афидофауна трансформациясининг асосий йўналишлари модел сифатида энтомофаунадаги ўзгаришларни талқин этиш, чўлланиш ҳолатини баҳолаш ҳамда башорат килиш, биологик хилма-хилликни саклаш амалиётида ахамиятга эга
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: тадқикот натижалари энтомофауна трансформацияси йўналишларини башорат килиш, чўлланиш ҳолатини баҳолашда қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: табиатни муҳофаза килиш, ўсимликларни ҳимоя қилиш, таълим, илмий-тадкикотлар.

Тадқиқот объекти: Мирмуҳсининг «Зиёд ва Адиба», Ҳусниддин Шариповнинг «Бир савол», Мухаммад Алининг «Бокий дунё» шеърий романлари.
Ишнинг мақсади: ўзбек реалистик шеърий романлари тахдили мисолида шеърий романнинг ўзига хос хусусиятлари, тарихий тарақкиёти ва ҳозирги ҳолати бўйича назарий хулосалар баён қилиш.
Тадқиқот методлари: тарихий-қиёсий метод.
Олинган иатижалар ва уларнинг янгилиги:
- ўзбек адабиётшунослигида илк маротаба шеърий роман мустақил жанр эмас, балки роман жанрининг алоҳида тури эканлиги аниқланди;
- уч асар тахдили оркали адабиётимизда шеърий романнинг шаклланиш жараёни, тарихий таракқиётидаги етакчи тамойиллари белгиланди;
- шеърий романда эпик тасвир билан лирик талқиннинг уйғунлиги зарурий шарт эканлиги илмий жиҳатдан асосланди.
Амалий ахамияти: Олий ўкув юртларинг филология факультетлари талабалари, академик лицей ва касб-ҳунар коллежлари ўқувчилари учун шеърий роман назарияси бўйича семинарлар, махсус курс машғулотлари ўтказиш, “Янги ўзбек адабиёти”, “Адабиёт назарияси” фанлари бўйича дарслик ва қўлланмалар яратишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Тадқикотнинг хулоса ва натижалари бўйича илмий-назарий семинарлар ва анжуманларда маърузалар қилинган. Ишнинг асосий мазмуни юзасидан илмий журналларда 12 та мақола нашр этилган.
Қўлланиш сохаси: адабиётшунослик, адабиёт назарияси.

Тадқиқот объекти: республика аграр сектори хўжалик юритувчи субъектларининг молиявий ҳисоботлари тизими.
Ишнинг мақсади: иқтисодиётни модернизациялаш шароитида молиявий хисобот тузиш услублари ва унинг ахборот таъминотини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
Тадкиқот методлари: тизимли ёндашув, гурухлаш, қиёсий тахлил, тахдил ва синтез, монографик кузатиш.
Олинган натижалар ва уларнннг янгилиги: берилган узок муддатли қарзлар ва уларнинг жорий қисмини ҳисобга олишни такомиллаштириш мақсадида бухгалтерия балансига алоҳида сатрлар, счётлар режасига 0650-«Берилган узоқ муддатли қарзлар», 4870-«Берилган узок муддатли қарзларнинг жорий қисми» счётларини киритиш зарурати асосланди; «...харажатлар таркиби тўғрисидаги Низом»да асосий фаолият фойдасини ҳисоблаш формуласидан «БЗ» бошқа зарарлар белгисини чиқариб ташлаш мақсадга мувофиқлиги асосланди; пул оқимлари тўғрисидаги хисоботда дивидендлар, фоизлар ва молиявий ижара бўйича пул тушумларини «Молиявий фаолият» бўлимида акс эттирилиши бухгалтерия ҳисоби миллий ва халқаро стандартлари меъёрларига мувофиқ келмаслиги ва уларни «Инвестицией фаолият» бўлимига ўтказиш зарурлиги асослаб берилди; ер участкаларини мақбуллаштириш шароитида фермер хўжаликларида устав капитали орқали айланма маблағларни кўпайтириш муомалаларини ҳисобга олиш, фермер хўжаликларнинг активлари, мажбуриятлари ва хусусий капитали элементларини бирлаштириш бўйича амалий тавсиялар тайёрланди.
Амалий ахамияти: диссертация ишида ишлаб чиқилган илмий таклиф ва амалий тавсияларни амалиётга жорий этиш молиявий хисоботларни тайёрлаш, бухгалтерия хисобида солиқлар ва мажбурий тўловлар харажатларини гурухлаш, фермер хўжаликлари ер участкаларини мақбуллаштиришда молиявий хисобот элементларини бирлаштириш жараёнлари хисобини такомиллаштириш имконини яратади.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: илмий ишнинг асосий натижалари ва илмий таклифлари Узбекистан Республикаси Олий Мажлисининг қонунчилик палатаси Аграр ва сув хўжалиги масалалари, Бюджет ва иктисодий ислоҳотлар қўмиталари, Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги, «Узвиносаноат-холдинг» компанияси, Тошкент вилояти қишлоқ ва сув хўжалиги бошқармаси томонидан амалиётда қўллаш учун кабул килинди. Диссертация материалларидан Тошкент Давлат аграр университетида «Бухгалтерия хисоби назарияси», «Молиявий хисоб», «Фермер хўжаликларида бухгалтерия хисоби», «Бухгалтерия хисоби ва аудит» фанлари ўқув дастурларини такомиллаштириш ва ўқитишда фойдаланилмоқда.
Қўлланиш сохаси: Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги, «Узвиносаноат-холдинг» компанияси саноат корхоналари, фермер хўжаликлари, олий ўқув юртлари.

Тадқиқот объектлари: шоли қобиғи ва похоли, маккажўхори ва сорго пояси, шоли қобиғи гидролиз лигнини ва унинг ҳосилалари.
Ишнинг мақсади: бошоқли ўсимликлар лигнинлари тузилишининг ўзига хослиги, лигнин ва лигноцеллюлоза материаллари модификацияси, уларнинг ҳосилаларининг физик-кимёвий хоссаларини тадқиқ этиш, гидролиз лигнинлар ва уларнинг ҳосилаларининг биологик фаоллигини аниқлаш. Тадқиқот усуллари: аналитик, физик-кимёвий, кимёвий.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: биринчи бор бошокли ўсимликлар - шоли, маккажўхори ва соргонинг табиий ва ажратиб олинган лигнинлари қиёсий тадқиқ этилди. Тадқиқ этилаётган лигнинлар л-кумар, сирингил ва гваяцил мономер бирликдан ташкил топган биополимерлар эканлиги ва улар нисбати бўйича хайригуллилар ва ёғоч ўсимликлари лигнинларидан фарк килиши аникланди. Биринчи маротоба бошокли ўсимликлар лигноцеллюлозаларининг капилляр-говак тузилиши параметрлари тадқиқ этилиб, уларнинг мезо-говакли сорбентлар сирасига кириши аникланди. Илк бор бошокли ўсимликлар лигноцеллюлозаларининг ион алмашиниш ҳажми киёсий тадқиқ этилиб, уларнинг табиатидаги фарк кўрсатилди. Капилляр-говак тузилиши ва ион алмашиниш ҳажмлари бўйича илк бор топилган кийматлари асосида, бошокли ўсимликлар лигноцеллюлозаларини металл ионлари учун биосорбентлар сифатида фойдаланиш мумкинлиги кўрсатилди. Гидролиз лигнинлари аммонийли хосилаларининг антиоксидант ва антикоррозион фаоллиги кўрсатилди.
Амалий ахамияти: Олинган натижалар лигнинларнинг кимёвий тузилиши хакидаги билимларни кенгайтиради ва лигнин кимёси ривожида аҳамиятга зга бўлиб, ушбу сохадаги амалий масалаларни хал этишда назарий асос бўла олади. Гидролиз лигнинлари аммонийли ҳосилаларини антиоксидант препаратлар сифатида ишлаб чикиш ва сув-нефть мухитида зангни ўзгартирувчи моддаларга қўшиладиган тўлдирувчи сифатида кўллаш учун тавсия этиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самадорлиги: гидролиз лигнинлари аммонийли хосилаларининг антиоксидант ва антикоррозион фаоллиги ҳақидаги хулосалар мавжуд.
Қўлланиш сохаси: фан ва таълим, фармацевтика ва нефтни кайта ишлаш саноати.

Тадқиқот объекта: Орол денгизи ўрнида ҳосил бўлган янги срлар ва Шаркий Оролбўйидаги денгиз ёткизиқлари таркалган ҳудудлар.
Ишнинг мақсади: Орол денгизи ўрнида ҳосил бўлган қуруқликни алоҳида табиий географик округ сифатида илмий таҳлил қилиш.
Тадқиқот методлари: ГАТ технологиясининг “Maplnfo” ва “CorelDRAW” дастурлари, палеогеографии, тарихий, картографии, аэрокосмик, районлаштириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: дисссртацияда биринчи марта:
- Орол денгизининг қуриган туби алохида бирлик - Орол табиий географии округи сифатида ажратилди;
- ландшафт-типологик бирликлар ва табиий географии районлалаштириш харитаси яратилди. 1 синф, 1 тур, 1 кичик тур, 3 гурух ва 2 тоифага тегишли 33 ландшафт хили аниқланди;
- табиий географии районлаштириш регионал табиий географии тадқиқотларнинг илмий асоси сифатида кўрилди.
Амалий ахамияти: тадкиқотнинг асосий натижалари Орол денгизи куриган туби табиий рссурсларини мухофаза килиш ва окилона фойдаланиш бўйича ишланмаларда, шунингдек, Урта Осиё, Қоракалпоғистон табиий география курсларини ўкитишда фойдаланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертация иши маълумотлари ва натижалари Мирзо Улугбек номидаги Узбекистан Миллий университета, Бордак номидаги Қоракалпоқ давлат университета ўкув жараёнида, Қоракалпоғистон Республикаси Табиатни мухофаза килиш кўмитасида табиий рссурслардан оқилона фойдаланиш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқишда фойдаланилмокда.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: табиий рссурсларни мухофаза килиш ва оқилона фойдаланишда, гсографик ахборот тизимларида ва олий ўкув юртларида.

Тадқиқот объекта: жайдари, жундор ва дурагай эчкилар, сут, қон зардоби ва шаклли элементлари, ҳужайравий иммун тизим.
Ишнинг мақсади: турли генотипга мансуб эчкилар қони ва сутининг айрим физиологик-биокимёвий кўрсаткичларини йил фасллари бўйича қиёсий ўрганиш асосида эчки сутини одамлар овқатланишида қўллашнинг мақсадга мувофиқлигини айрим жиҳатларини аниқлаш.
Тадқиқот усуллари: физиологик, биокимёвий ва статистик қайта ишлаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: генотип ва экологии омилларни эчкилар қонининг айрим физиологик-биокимёвий кўрсаткичларига ҳамда резистентликка таъсир килиши илк бор аниқланди. Яйлов маҳсулдорлигининг ортиши эчкиларнинг тўйимли моддаларга бўлган эҳтиёжини маълум даражада таъминлаши билан кон таркибидаги оқсиллар, шаклли элементлар микдорини ортиши ва иммунитетнинг кўчайиши илк бор аниқланди. Ўзбекистоннинг жанубий ҳудудларида ўрчитилаётган турли генотипга мансуб эчкиларнинг сут маҳсулдорлиги, сутининг кимёвий таркиби ва айрим физик-кимёвий хусусиятлари деярли фарк килмаслиги, жайдари эчкилар сутида ёғ, казиен ва бошқа айрим моддалар солиштирилаётган генотиплардан устунлиги кўрсатилди. Эчки сути бошка ҳайвонлар сутига Караганда иссикка чидамли ва узок вақт ивимайди, таркибидаги курук модда компонентлари бирмунча кўп эканлиги аникланди.
Амалий ахамияти: хайвонлар организмининг табиий чидамлилигини ўрганиш бўйича илмий-Тадқиқот ишларини бажаришда, турли йўналишдаги маҳсулот етиштирувчи эчкичилик хўжаликларида селекция ишларини ташкил килишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисоднй самарадорлиги: ишнинг натижалари эчкичилик хўжаликларда, ўқув жараёнлари ва илмий-Тадқиқот ишларида қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: физиология, биокимё, қишлоқ хўжалиги, ветеринария.

Тадқиқот объектлари: Th.annulata, турли ёшдаги тейлсриозга чалинган корамоллар, турли кимёвий прспаратлар, ҳайвонлардан олинган қон намуналари, криоматсриал.
Ишнинг мақсади: Қорамоллар тейлсриозини даволаш ва уни профилактика килишда Рсспубликамиз худудида мавжуд маҳаллий хом ашёлар асосида ишлаб чиқилган дори воситаларини самарадорлигини аниқлаш, ветеринария амалиётига жорий килиш ҳамда тейлсриоз кўзғатувчиси- Theileria annulata ни криоконсервация қилишнинг янги усулини яратиш.
Тадқиқот услублари: эпизоотологик, клиник, паразитологик, гематологик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Тсйлсриозни даволаш ва профилактика килишда диамидин, ўзбикарб, полиамидин-п препаратларининг оптимал микдори ва самарадорлиги аникланган ва амалиётга жорий килинган. Тейлсриоз қўзғатувчиси -Th.annulata ни криоконссрвациялаш усули ишлаб чиқилган ва унинг фаоллик муддати аникланган (патент № 1 АР 04088).
Амалий ахамияти: Тсйлсриозни даволаш ва профилактика килишда диамидин, ўзбикарб, делагил, полиамидин-п прспаратларини қўллаш натижасида чорвачилик хўжаликлари соғломлаштирилади. Ишлаб чикилган тейлсриоз қўзғатувчиси -Th.annulata ни криоконссрвациялаш усули ушбу паразит штаммларининг коллскциясини яратишда, экспсримснтал тажрибалар олиб боришда хамда биопрспаратлар ишлаб чиқаришда фойдаланилади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқот натижалари қорамолларнинг тейлсриозини даволаш ва профилактика килишда илмий асос бўлади. Тадқиқотлар асосида “Қорамолларнинг пироплазмидоз касалликларига карши полиамидин-п препаратини кўллаш бўйича Иўрикнома” ишлаб чиқилган ва Узбекистан Рсспубликаси ҚСХВ ДВББ томонидан (05.06.2010 й.) тасдиқланган. Полиамидин-п препаратини тейлсриознинг олдини олиш мақсадида мавсум (март-сентябр) давомида тизимли равишда ҳар 10 кунда қўллаш 1 сўм қилинган харажатга 271 сўм иқтисодий самара бериши аниқланди.
Қўллаш сохаси: Ветеринария.

Тадқиқот объектлари: касб-ҳунар коллежлари раҳбарлари
малакасини ошириш жараёни.
Тадқиқот мақсади: касб-хунар коллежлари раҳбарларининг малакасини ошириш жараёнида халқаро тажрибаларнинг ижобий элементларини ўрганиш ва фойдаланишни илмий асослаш ҳамда унинг самарадорлигини тажриба-синов йўли билан исботлаш.
Тадқиқот методлари: меъёрий ва психологик-педагогик адабиётлар тахлили; кузатиш, анкета маълумотларини тўплаш, интервью олиш, сухбат, эксперт баҳолаш; моделлаштириш ва математик баҳолаш; педагогик тажриба-синов ишлари ва унинг натижаларини умумлаштириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгнлиги: касб-хунар коллежлари раҳбарларининг малакасини оширишда халкаро тажрибалардан фойдаланиш ва ижтимоий-иқтисодий боғлиқлигини ўрганиш зарурияти илмий асосланди; халқаро тажрибалардан келиб чиқкан ҳолда илмий терминологияда “мультипликатор” ва “касб-хунар коллежи менежери” тушунчалари аниқлаштирилди; Германия ва Ўзбекистон малака ошириш тизимини тахлилий таққослаш асосида хулоса ва тавсиялар тайёрланди; халқаро тажрибаларни мослашишининг ташкилий-педагогик шарт-шароитлари таърифлаб берилди; Германиянинг тажрибалардан келиб чикқан ҳолда касб-хунар коллежлари раҳбарининг ижтимоий-педагогик модели ва малака ошириш технологияси ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: касб-хунар коллежлари раҳбарлари малакасини оширишнинг янги технологияси ишлаб чиқилди, амалга жорий этилди, тажриба-синов йўли билан унинг самарадорлиги исботланди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: касб-ҳунар коллежлари раҳбарларининг ва ўрта-махсус, касб-хунар таълими тизимининг бошка тоифадаги раҳбар кадрларининг малакасини ошириш амалиётига халқаро тажрибалар инобатга олинган холда ишлаб чиқилган малака оширишнинг янги мазмуни ҳамда лойиҳа иши мустақил модуллар сифатида татбиқ этилди.
Қўлланиш сохаси: ўрта-махсус, касб-хунар таълими кадрларининг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш тизими.

Тадқиқот объектлари: пахта толали мато, карбоксиметилкрахмал, синтетик полимсрлар, актив бўсқ.
Ишнинг мақсади: махаллий хом ашёлар асосида юқори самарали аралаш куюқловчилар яратиш ва актив бўёклар учун пахта толали матоларга гул босишда қўлланиладиган чикиндисиз биологик тоза технологиянинг назарий асосларини тадкиқ этиш. Тадқиқот актив бўёқлар билан гул босиш жараёнини такомиллашитириш, технологиями модернизациялаш ва олинадиган матоларнинг сифатини яхшилашга қаратилган.
Тадқиқот методлари: ИҚ-, ЯМР-, УБ спектроскопия, вискозиметрия, электрокинетик потенциометрия, рентгенографик анализ, реология, оптик микроскопия, тегишли ДСлари бўйича матоларнинг интенсивлиги, мустаҳкамлик ва сифат кўрсаткичларини аниклаш каби замонавий назарий ва экспериментал тадқиқот усуллари қўлланилган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Илк бор пахта толали матоларга актив бўёқлар билан гул босишда қуюқловчи сифатида гуруч крахмалидан олинган карбоксиметилкрахмал, бентонит гилмояси ва сувда эрувчан полиакрилатлар асосида аралаш қуюқловчиларнинг турли таркиблари ишлаб чиқилди. Гуруч крахмалининг этил спирта мухитида монохлорсирка кислотанинг натрийли тузлари билан модификациялаш жараёнига турли факторларнинг таъсири ўрганилган. Олинган карбоксиметилрахмал ва полиакрилатлар асосидаги қуюқловчиларнинг реологик, тиксотроп хоссалари ўрганилган. Полифункционал самарали аралаш куюқловчилар матога гул босиш жараёнида актив бўёклар учун қўлланилган ва карбоксиметилкрахмал таркибига синтетик полимерлар қўшилганда синтетик полимерлар таркибидаги функционал гурухдар карбоксиметилкрахмал таркибидаги гидроксил гурухлар билан ўзаро таъсирлашиб, водород боғланиш ҳосил қилиши ҳисобига гул босиш жараёнлари ва матоларнинг эксплуатацион хоссалари яхшиланиши асослаб берилган. Янги куюқловчилар актив бўёқлар билан матога гул босиш жараёнига бўёқнинг матога сингиши ва матодаги фиксация даражаси юкори бўлиши аникланган.
Амалий ахамияти: қуюқловчилар сифатида таклиф этилган карбоксиметилкрахмал ва синтетик полимерлар билан актив бўёқлар иштирокида пахта толали матоларга гул босишда қўлланилиши аникланди. Берилган аралаш қуюқловчилар чет элдан келтириладиган альгинат, манутекс ва импринтнинг ўрнини боса олиши ва шу билан бирга давлатнинг валюта харажатларини камайтириши аникланди.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган қуюқловчилар актив бўёқлар билан пахта толали матога гул босиш жараёнида ОАЖ «Имиджтекстил» тўкимачилик корхонасида тажриба синовлари ўтказилди. Таклиф этилган қуюқловчи ингредиентларнинг тадбиқ этилишидан кутилаётган иқтисодий самарадорлик 1 тонна куюкловчи учун 192750 сўмни ташкил этди (20 август 2009 йил бўйича). Шунингдек, иш жараёнида олинган илмий ва амалий натижалар Тошкент енгил саноати ва тўқимачилик институти «Тўкимачилик материаллари кимёси ва технологияси, коғоз ва дизайни» кафедраси ўкув жараёнига хам тадбик қилинди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: тўқимачилик саноати, экология, таълим.

Тадқиқот объектлари: Қизилкум рсгионидаги шаҳарларнинг қуруқлик ва сув ценозлари кушлари.
Ишнинг мақсади: Қизилқум рсгионида жойлашган шаҳарлар орнитофаунасининг ҳозирги ҳолатини ва шаклланиш конуниятларини аниклаш.
Тадқиқот методлари: ишда зоологик ва экологик тадқиқот мстодларидан фойдаланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Қизилкум рсгионидаги асосий шаҳарлар қушлар фаунасининг рўйхати тузилди (17 туркумга мансуб 137 тур). Биринчи марта рсспубликанинг чўл зонаси шаҳарларида орнитофаунанинг шаклланиш конуниятларини таъминловчи экологик омиллар ҳамда шаҳарлардаги асосий стацияларда кушларнинг учраш хусусиятлари ва тақсимланиши аникланди. Қушларнинг тур таркиби ва сонининг динамикаси ёритиб бсрилди. Уя куриш ва кишлаш даврида қушларнинг шахарлар шароитига нисбатан адаптацияланиш механизмлари ва экологик хусусиятлари, чўл зонаси шаҳарларида кушлар фаунасининг шаклланиши, урбанизациялашган ҳудудлар ва табиий ландшафтлар қушларининг ўзаро муносабатлари ўрганилди.
Амалий ахамияти: ишдаги матсриаллардан орнитологик тадқиқотларда, шахарлар шароитида кушлар хилма-хиллигини саклаш бўйича биотехник чора-тадбирларни оптималлаштириш соҳасида, биология ва экология ихтисосликларининг ўкув курсларида, орнитологик экскурсиялар ва дала амалиётларини ўтказишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари Бухоро давлат унивсрситетида зоология, экология, орнитология, зоогеография фанларини ўқитишда, орнитологик экскурсияларни уюштириш ва орнитологик тўгаракларни ташкил этишда фойдаланилмокда. Шаҳарсозлик, санэпид хизмат, коммунал хизмат сохалари, кушларни муҳофаза қилиш ва сонини бошқариш йўналишларида амалий тавсиялар ишлаб чикилган: “Шаҳар экосистемаларида кушларнинг биозарарланишдаги иштироки ва унинг олдини олишга дойр тавсиялар” (2012).
Қўлланиш соҳаси: таълим, экология, атроф муҳитни муҳофаза қилиш, қишлоқ хўжалиги, шаҳарсозлик, санэпидхизмат, коммунал хизмат.

Тадқиқот объектлари: 82-та ишемик инсультли беморлар ва 20-та бемор миянинг сурункали ишемияси билан текширилганлар.
Ишнннг мақсади: ўткир ишемик инсультга дучор булган беморларда, касалликнинг патогенетик гетерогенлигини инобатга олган холда, эндотелий функцияси ва томир-тромбоцитар гемостазини бахолаш ва кейинчалик даволашнинг дифференциалланган йулларини ишлаб чикиш.
Тадқиқот методлари: клиник-неврологик текширув, неврологик симптоматика огирлигини NIHSS, ESS ва Скандинавия курсатгичлари ёрдамида бахолаш, мия магистрал артерияларини рангли дуплекс сканерлаш, мультиспирал компьютер томографияси, шунингдек тадкикотда куйидаги биохимик усуллардан фойдаланилди: NO даражаси аникланаш, eNOS активлиги, Виллебранд омили, АДФ-тромбоцитларнинг индуцирланган агрегацияси функционал «манжет пробаси» ни ишлатган холда.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Гетероген ишемик инсултларга чалинган беморларда, Тиоцетам препаратининг таъсирини инобатга олинган холда, томир-тромбоцитар гемостаз тизимидаги параметрлар билан эндотелий функциясини характерловчи курсатгичлар уртасида алока борлиги аникланди. Ишемик инсултларнинг ахамиятли полиморфизм ва гетерогенлигига карамай, уларнинг ривожланиш асосида ётувчи эндотелиал-гемостатик хамкорлигининг универсал патогенетик бузилиш механизми мавжудлиги курсатилган. Эндотелий дисфункцияси даражаси билан касалликнинг клиник давом этиш огирлигига алокадорлиги аникланди.
Амалий ахамияти: Клиник тадкикотлар ва эндотелий функциясини бахолаш ва ИИ нинг патогенетик гетерогенлигини инобатга олиб, Тиоцетам препаратини дифференциаллаб куллаш асосида касаллар терапиясининг алгоритми ишлаб чикилди. Бу уз йулида, асосий касаллик Фармокотерапиясида янги йуналишни очиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: мазкур иш натижалари Тошкент шахар И. Эргашев номидаги 4-Шахар Клиник Касалхонаси хузуридаги неврология булими ва Республика Шошилинч Тиббий Ёрдам Илмий Маркази Бухоро филиали Неврология ва Реанимация булимларида даволаш-диагностика жараёнига тадбик килинган.
Қўлланиш сохаси: неврология, интенсив терапия, реаниматология, ангио- ва кардионеврология.

Тадқиқот объектлари: ўткир мия қон айланиши етишмовчилиги билан оғриган 204 бемор.
Ишнинг мақсади: Изучить эффективность комбинированного применения церебролизина и милдроната в качестве метаболической терапии при ишемическом мозговом инсульте.
Тадқиқот методлари: нейроофтальмологик текширувлар, электроэнцефалография, асаб холатини бахолашнинг клиник шкалалари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Бир томондан нейробиокимёвий ва метаболик асимметриянинг фарки, бошка томондан церебролизиннинг нейротрофик жараёнлар ва нейромедиаторлар тизимига таъсири инсульт билан огриган беморларда функционал-биокимёвий асимметрия церебролизиннинг биоэнергетик, гемодинамик таъсирларини ярим шарларга хос хусусиятларини белгилайди деган тахмин учун асос бўла олади. Инсульт чап гемисферада ривожланган беморларда бош миянинг биоэлектрик фаоллигига церебролизиннинг уйгун таъсири шу билан богликки, ушбу тоифадаги беморларда инсульт ўнг ярим шарда жойлашган беморларга нисбатан метаболизм бузилишлари кучсизрок ривожланган. Нейропротектив терапиянинг истиқбол йўналишлари аниқланган ва етакчи патогенетик омил, ривожланиш босқичлари ва ўчокнинг жойлашувига мос равишда бош миянинг ўткир ишемияси билан огриган беморларни даволаш тактикаси ишлаб чиқилган.
Амалий ахамияти: Нейропротектив терапиянинг истикбол йўналишлари аниқланган ва етакчи патогенетик омил, ривожланиш босқичлари ва ўчоқнинг жойлашувига мое равишда бош миянинг ўткир ишемияси билан огриган беморларни даволаш тактикаси ишлаб чикилган.
Касалликнинг имкон қадар илк даврлариданоқ нейропротектив терапияни ўтказиш зарурати ва мақсадга мувофиқлиги исботланган.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Олинган натижалар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро вилояти филиалининг неврология бўлими клиник амалиётига татбиқ этилган.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: Неврология.

Тадқиқот объектлари: Турли таркибли ва навли атир совунлари, махаллий ва ноанъанавий ашёлар, хушбўй ва ранг берувчи моддалар, экологии тоза кимёвий қўшимчалар.
Ишнинг мақсади: Атир совунларини сифатини ошириш ва турларини кенгайтириш, бунинг учун махаллий ва ноанъанавий ашёлардан самарали ва унумли фойдаланиш, ашёларнинг тайер махсулотни сифатини ва таркиб кўрсаткичларини белгилашдаги ўрнини илмий ва назарий жихатдан асослаш.
Тадқиқот усуллари: Хом ашё ва тайер махсулотларни сифатини аниқлашда ва бахолашда, физик-кимевий таснифларини аниқлашда замонавий физикавий, кимёвий ва физик-кимёвий аниклаш усуллари қулланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Атир совунларини сифатини ошириш ва турларини кенгайтириш учун янги навли ашёвий манбалар самарали ва унумли танланди, атир совунларини сифатини ва ювиш хусусиятларини шакллантиришда ашёвий манбаларнинг ўрни ва ахамияти асосланди, атир совунларини ишлаб чиқаришнинг янгича усуллари дастлаб жорий этилди, атир совунларини сифатини ошириш ва турларини кенгайтириш учун илмий асосланган технологик йўналишлар кабул қилинди, ювувчи воситалар ишлаб чиқаришда экологик тоза технологиялар жорий этилди.
Амалий ахамияти: Атир совунлари ишлаб чикариш учун илмий асосланган технологик усуллар ва жараёнлар жорий этилди, атир совунларини сифатини оширишни ва ювиш хусусиятларини юксалтиришни таъминловчи технологик шароитлар аниқланди, янги турдаги ашёларни куллаш асосида атир совунларини турларини кенгайтиришга эришилди, гурли хилдаги атир совунларини қадоқлашнинг губдан янгича усуллари тавсия этилди.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Янги илмий-технологик ишланмаларнинг натижалари ишлаб чиқариш синовларидан ўтказилди ва "Prime Sopone" МЧЖ-да ишлаб чиқариш шароитида юқори сифатли кенг турдаги атир совунларини тайёрлашда қулланилди.
Қулланиш сохаси: Ёғ-мой саноати, совун ишлаб чиқариш технологияси.

Таянч сўзлар: маълумотларни структурали таҳлили, якинлик монотон функцияси, ядроли синфлаш, тасвирларни сегментлаш, оқсил кетма-кетликларини тўпламли текислаш.
Тадқиқод объектлари:яқинлик матрицаси, тасвирлар, графлар.
Ишнинг мақсади:яқинлик монотон функциялари асосида қатламли синфлаш моделини ишлаб чикиш ва тадбиқ қилиш.
Тадқиқод методлари:дискрст математика, маълумотларни лингвистик тахдил килиш, класификациялаш, кластер - таҳлил, тасвирни кайта ишлаш методлари. Яратилган алгоритмлар C++, MATLAB, C# тилларида дастурлаштирилиб қўлланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:
- якинлик монотон функция зичлиги тушунчаси асосида ядроли синфлашнинг парамстрли модели ишлаб чиқилган;
- ядроли синфлаш методи билан тасвирни сегментлаш масаласи ечилган, унинг эффсктивлиги k-ўртача ва нормаллаштириб киркиб олиш методи билан солиштириб баҳоланган.
- ядроли синфлаш методи билан оқсил кетма-кетликлари тўпламли текислаш процедураси ишлаб чиқилган,унинг эффсктивлиги CLUSTAL ва DIALIGN пакетлари билан киёслаб баҳоланган;
Амалий ахамияти:тадкиқотлар натижасида олинган алгоритмлар ва дастурлар маълумотларни катта массивларини қайта ишлашда, тўпламли текислаш процсдурасида ва тасвирларни ссгментлашда қўлланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги:дисссртация иши натижалари Узбекистан Рсспубликаси Соғликни сақлаш вазирлиги Республика тез тиббий ёрдам кўрсатиш илмий марказида холециститларнинг турли кўринишларини компьютсрли диагностика қилишда, шунингдек Владимир давлат унивсрситетининг Муром института ахборот тизимлари кафсдрасида тасвирларни қайта ишлаш масалаларини счишда ва ўқув жараёнида дастурлар мажмуаси кўринишида фойдаланилди. Тадбик этиш самарадорлиги - ижтимоий.
Қўлланиш сохаси: тадқиқот натижалари маълумотларни интелектуал таҳлил қилишда, биология ва тиббиётдаги бошқарув ечимларини қабул қилишни қўллаб кувватлаш тизимларида фойдаланилиши мумкин.

Тадқиқот объекта: жигарнинг резекция қилиб бўлмайдиган бирламчи хавфли ўсмалари билан оғриган 90 бсмор тадкиқот объсктини ташкил қилди.
Ишнинг мақсади: этанол билан интраопсрацион ўсма ичи дсструкцияси ва иммунотерапия фонида кейинчалик FAP схемаси бўйича поликимётсрапияни кўллаш срдамида жигарнинг резекция қилиб бўлмайдиган бирламчи саратонини комбинацияли даволаш натижаларини яхшилаш
Тадқиқот услублари: эхография, биокимёвий, иммунофсрмент, рентгенологик, морфологик, тадқиқот натижаларини статистик қайта ишлаш, шунингдек магнитрсзонанс томография, компьютер томография амалга оширилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Жигарнинг резекция қилиб бўлмайдиган бирламчи ўсмаларида интраопсрацион маҳаллий деструкция услуби модификацияланган бўлиб, ушбу услубнинг янгилиги ўсмани этил спирта билан тўлиқ тўйинтириш ва этил спирта аппликацияси билан нскротик халка ҳосил қилишдан иборат. Беморларнинг ўртача ҳаёт давомийлигини 66,2%га узайтириш имконини бсрувчи, оғир маҳаллий ва умумий рсакциялар ҳамда асоратлар чакирмайдиган, шунингдек жигарнинг функционал ҳолатида сезиларли бузилишларга олиб кслмайдиган жигарнинг резекция қилиб бўлмайдиган бирламчи саратонини комбинацияли даволаш алгоритми ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: Модификацияланган усул вирусга карши ва иммунотерапия фонида кейинчалик FAP схемаси бўйича поликимётсрапияни қўллаш ёрдамида этил спиртли деструкция муолажасини амалга ошириш учун ўсмага тўғридан-тўғри кириш имконини бсради. Бсмор ҳолати мониторинги АФП онкомарксри ёрдамида амалга оширилиши мумкин. Ишлаб чиқилган комбинацияли даволаш усули алгоритмини қўллаш бсморларнинг хаётини 11,8±0,8 ойгача узайтирилишини таъминлайдики, бу монокимётсрапия ва поликимётерапиядан сўнг олинган натижаларга нисбатан мое равишда 66,2% ва 28,3% юкоридир.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Диссертация асосий натижалари Андижон вилоят онкология диспанссри торокоабдоминал бўлими, АДТИ клиникаси 1-жаррохлик бўлими амалий фаолиятига хамда АДТИ клиник радиология, онкология ва фтизиатрия кафедраси ўқув жараёнига тадтбик этилган.
Қўлланиш сохаси: Онкология.

Тадқиқот объектлари: АР билан оғриган бсморлар, 161 бсморлар ва соғлом донорларнинг ДНКлари, GSTT1, GSTM1, TNF-a, RANTES ва CTLA4 гснлари полиморфизми.
Ишнинг мақсади: АР пайдо бўлишининг клиник-генетик хусусиятларини, уни шаклланишида иштирок этадиган мухим полиморфик марксрларнинг таъсирини ўрганган холда касаллик ривожланиши хавф факторлари ва учраш тезлиги, ушбу патологияни даволаш комплекси хамда башоратлашнинг янги ёндошувини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: клиник-лаборатория, иммунофермент усул, молекуляр-генстика (ПЦР ва бошкалар), статистик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: биринчи маротаба АР нинг клиник ва молекуляр - генетик параллели ўрганилди. Атопиянинг ривожланишида муҳим генлар полиморфизми TNF-a, RANTES, CTLA4, GSTT1, GSTM1 шартли соғлом донор ва АР билан касалланган бсморларда ўрганилди. TNF-a гени 308G>A хамда RANTES гени A403G полиморфизмларининг мавсумий ва йил давомидаги АР га чалинишидаги мустақил омиллари аникланган. CTLA4 гени 49A/G полиморфизми ва GSTT1, GSTM1 нол генотиплари мустақил шаклда АР пайдо бўлишидаги генетик омили эмаслиги аникланган. Биринчи маротаба АР кслиб чиқишида ўрганилган мухим генлар комбинацияси аҳамияти аниқланди.
Амалий ахам пяти: олинган натижалар жаҳон бўйича аллергик ринитнинг молекуляр генетик маълумотларини тўлдириб, касалликни таркалишини олдини олиш учун махсус дастурни ишлаб чиқариш ва яратишга асос бўлади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чикилган натижалар РИИАМда, ТМА 2-клиникаси ЛОР бўлимида, УзР ССВ Гематология ва кон куйиш ИТИ тиббий генетика лабораториясида қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: тиббиёт

Тадқиқот объектлари: соф зотли қора-ола ва голштин хамда уларнинг биринчи бўғин ургочи тана ва букачалари.
Ишнинг мақсади: Узбскистоннинг, иқлим шароити тез ўзгарувчан бўлган жанубий худуди шароитида голштин, кора-ола зотлари ва уларнинг авлодларини ўсиш ва ривожланишини, гўшт ва сут махсулдорлигини хамда айрим биологик хусусиятларини ўрганиш.
Тадқиқот методлари: зоотсхникавий, биологик ва иктисодий.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: кора-ола, голштин зотлари ва уларни ўзаро чатиштириш натижасида олинган биринчи бўғин авлодларининг гўшт ва сут маҳсулдорлиги бўйича генетик потенциалидан самарали фойдаланиш, иссик иклим шароитида биринчи марта махсус тадқиқотларда ўрганилди. Голштин зотга мансуб биринчи тугум сигирларининг лактациясининг дастлабки 90 кунида ўз тенгкурлари соф зотли кора-ола ва биринчи бўғин авлодларидан 175,5 ва 100,5 кг кўп сут, шунингдек, биринчи бўғин чатишма буқачаларнинг ўз тенгкурлари соф зотли кора-ола ва голштин зотига мансуб тенгдошларидан 18 ва 21 ойлигида тегишлича: 16,6 ва 5,1 хамда 21,1 ва 7,9 кг кўп гўшт берганлиги аникланди.
Амалий ахамияти: кора-ола ва голштин зотларини соф ҳолда урчитиш ва уларни ўзаро чатиштириш натижасида олинган чатишма авлодларини маҳсулдорлик кўрсаткичларини хамда айрим биологик хусусиятларини Сурхон воҳасининг иссик иқлим шароитида ўрганиш, воҳада сут ва корамол гўшти ишлаб чиқаришни жадаллаштириш мухим амалий ахамият касб этади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотлар натижалари Сурхондарё вилояти Қумқўрғон туманидаги «Чорвадор» фермер хўжалигининг қорамолчилик фсрмасида жорий этилди. Олинган натижаларга кўра ҳар бир бош сигир, хамда 18 ва 21 ойликдаги буқачалар ҳисобига олинган соф фойда тсгишлича: 181,0 - 252,8; 366,4-447,4 ва 446,8- 549,5 минг сўмга тўғри келиб, рентабеллик даражаси мое равишда 46,7-64,1; 38,4-46,6 ва 36,6-44,7 фоизни ташкил этди.
Қўлланиш сохаси: кора-ола ва голштин зотли қорамолларни урчитишга ихтисослашган барча тоифадаги хўжаликлар.

Тадқиқот объектлари: Узбекистан Республикасида олий таълим муассасалари фаолиятининг ташкилий-ҳукуқий масалалари билан боғлиқ айрим муносабатлар ҳамда бу борадаги мавжуд муаммолар.
Ишнинг мақсади: Узбекистонда олий таълим муассасаларини бошқариш ва уларнинг фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш масалаларини ўрганиш, таҳлил қилиш оркали муаммоларнинг счимини топиш ҳамда илмий асосланган таклифлар ва тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.
Тадқиқот методлари: тадкиқотни амалга оширишда тарихий, муаммовий-мақсадли, қиёсий-ҳуқуқий, амалиёт натижалари ва амалдаги қонунчиликни ўрганиш ва тахдил этиш, тизимлаштириш ҳамда бошқа усуллардан фойдаланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: рсспубликамиз юридик фанлари йўналиши бўйича илк маротаба олий таълим муассасалари фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш масалалари мустақил тадкикот сифатида ўрганилди; олий таълим муассасаси тушунчаси, ҳукукий тавсифи ва ҳуқуқий мақомига оид масалалар тахдил қилинди ҳамда олий таълим муассасалари турлари ва уларнинг номланишига оид муаллифлик таърифлари бсрилди; фукароларнинг олий таълим олишлари учун белгиланган имтиёзлар хамда уларнинг ўзига хос жиҳатлари кўрсатиб ўтилди, шунингдек, олий таълим муассасалари фаолиятини тартибга солувчи қонунчиликни такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилди.
Амалий ахамияти: тадкикот натижаларидан конун хужжатларини такомиллаштиришда ҳуқуқшунослар, тадкиқотчилар, педагоглар, талабалар амалий манба сифатида фойдаланиши мумкин.
Татбиқ этилиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: 2009-2010 йилларда жами 70 млн. сўм ҳажмда ИД-8-022-рақамли “Узбекистан Республикасида олий таълим муассасаларини бошқаришнинг ташкилий-ҳуқуқий асослари” мавзусидаги инновация лойиҳаси бажарилган ва уларнинг натижалари асосида “Таълим тўғрисида”ги қонун ҳамда олий таълимга оид қатор норматив-ҳукукий ҳужжатларга ўзгартириш ва кўшимчалар киритиш бўйича таклифлар ишлаб чикилган.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: таълим соҳасидаги давлат органлари ва муассасалари фаолияти; таълим соҳасидаги илмий тадкикот ишлари ва таълим жараёни.

Тадқиқот объекти: Қашқадарё вилояти истсъмол товарлари бозорининг худудий таркиби.
Ишнинг мақсади: Қашкадарё вилоятида истеъмол товарлари бозорини ривожланишининг худудий хусусиятларини тадқиқ этиш ва унинг устувор йўналишларини бслгилаш бўйича илмий таклифлар ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
Тадқиқот методлари: Илмий абстракция, иқтисодий таҳлил, киёсий таққослаш, SWOT-таҳлил, статистик гуруҳлаш, илмий умумлаштириш ва мантикий изчиллик усуллари қўлланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: худуднинг ўзига хос хусусиятларини эътиборга олган ҳолда истеъмол товарлари бозорини баҳолаш услубиятини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган; худудий истеъмол товарлари бозорини тадқик килиш услуби ва унинг йўналишлари илмий асослаб бсрилган; Қашқадарс вилоятида истсъмол товарларига бўлган талаб ва таклиф барқарорлиги хамда номутаносибликларини оптималлаштиришнинг асосий йўналишлари асослаб бсрилган ва мақсадли кўрсаткичлари ишлаб чикилган; худудий истеъмол товарлари бозорининг шаклланишига таъсир этувчи омиллар тизими аниклаштирилган хамда бозорнинг ривожланиш тендснцияларини прогноз қилиш каби тавсиялар асосланган; вилоятда истеъмол товарлари бозорини ривожлантиришнинг ташкилий ва иқтисодий йўналишлари бўйича таклифлар тавсия этилган.
Амалий ахамияти: Дисссртацияда кслтирилган амалий тавсиялар асосида Қашқадарё вилоятида истсъмол товарлари бозорини ривожлантириш оркали аҳоли турмуш даражасини оширишни кўзлаб амалга оширилаётган ишлар бўйича максадли дастурларни янада такомиллаштиришда тадбиқ этиш мумкин. Шунингдек, илмий таклиф ва тавсиялар худудий истеъмол товарлари бозорини баркарор ривожланишига дойр чора-тадбирларни ишлаб чикишда, ўкув қўлланмалар ва услубий ишланмаларни тайёрлашда қўл келади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот жараёнида ишлаб чиқилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар Узбекистан Рсспубликаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигида, Қашқадарс вилояти Иқтисодиёт бош бошкармаси томонидан амалиётда қўллаш учун кабул қилинди. Диссертация матсриалларидан «Минтақавий иктисодиёт», «Узбекистан миллий иқтисодиёти», «Макроиктисодиёт» фанларининг ўкув дастурларни такомиллаштиришда ва ўқитишда фойдаланилди.
Қўлланиш сохаси: Узбекистан Рсспубликаси Иктисодиёт вазирлиги вилоят бошқармалари, олий ўкув юртлари.