Ushbu maqola ikki tillilikni o'rganishning xususiyatlarini o'rganadi. Ta’kidlash joizki, global ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy o‘zgarishlar millatlararo va xalqaro aloqalarni kengaytirmoqda. Demak, zamonaviy sharoitda tabiiy ravishda paydo bo'ladi mamlakatimiz ta’lim muassasalari va milliy guruhlarida rus tilini o‘qitish va o‘rganishni yanada takomillashtirish zarurati. Maqolada o'quvchilar - milliy guruhlarning rus tilidagi nutqidagi leksik va grammatik buzilishlar muammolari, shuningdek, zamonaviy dunyodagi eng dolzarb muammolardan biri bo'lgan o'zbek talabalarining rus nutqi madaniyati muammosi ko'rib chiqiladi. tilshunoslik. Rus tilini xalqaro aloqa vositasi sifatida bilish talabalarga o'z mutaxassisliklarini yaxshiroq o'zlashtirishga imkon beradi, chunki u turli xil ilmiy va texnik muammolar bo'yicha barcha nashrlardan foydalanish imkoniyatini beradi. Rus tilini o'qitishda ona tilining o'rganilayotgan tilga ijobiy va salbiy ta'siri muammosi doimo mavjud bo'lgan. Bu muammo zamonaviy tilshunoslikda dolzarbligicha qolmoqda. Uning yechimi milliy-rus ikki tilliligining rivojlanishida nazariy jihatdan ham, amaliy ahamiyati nuqtai nazaridan ham muhimdir. Binobarin, rus va ona tillarining izchilligi tilning barcha darajalarida aralashish namoyon bo'lishining izchilligi bilan bog'liq.
Ushbu maqolamizda tilshunoslikning muhim va dolzarb yo‘nalishlatidan biri “Pragmalingvistika ” haqida so‘z yuritilgan. Maqolamizda bu yo‘nalishning asosiy yondashuv va kategoriyalarini ochib berishga harakat qildik. Bu yo‘nalish ,avvalambor, chet tilshunoslari tomonidan fanga alohida oqim sifatida olib kirilganligi va pragmalingvistikaga turli tomondan qarashlari ochib berilgan. Ularning qarashlari va fikr-mulohazalari maqolamizdan joy olgan. Ishimizda pragmalingvistika tadqiqot usuli: asosiy yo‘ndashuvlar va kategoriyalari tadqiqqa tortilgan.
Марказий Осиёни илмий ўрганиш рус илмида чуқур илдиз отган. Шарқшунослик илмий ва таълим муассасаларининг тараққий этган тизими, шарқ қўлёзмаларининг энг бой тўпламлари, китоблари, моддий маданият объектлари шарқшунос олимларнинг тадқиқотлари учун етарлича манбавий асос бўлиб хизмат қилди. Шарқий цивилизация ютуқларига олимларнинг чуқур қизиқиши бошқа мамлакатлар ҳалқларини Марказий Осиё маданияти ва тарихи билан таништиришда маълум рол ўйнади. Ўзининг асарлари ва ижтимоий ва илмий фаолияти билан Ўрта Осиё ҳалқлари илм-фани ва маданияти ривожига, хусусан, Ўзбекистонни ўрганиш тарихига маълум ҳисса қўшган рус шарқшунослигининг ана шундай вакилларидан бири, Петр Иванович Лерх эди. Турли ҳалқларнинг тиллари ва лаҳжаларини чуқур ўрганиши, қадимги археология билан қизиқишининг натижаси сифатида эса бир қатор қизиқарли мақолаларнинг пайдо бўлиши; шарқона нумизматикага бўлган иштиёқининг натижаси сифатида махсус илмий тадқиқотнинг пайдо бўлишининг барчаси олимнинг илмий қизиқишлари доираси жуда кенг бўлганидан далолат беради. Шуни ҳам ёдда тутиш керакки, унинг илмий тадқиқотлари географияси, қайси йўналишда бўлмасин ҳам кенг эди: Россиянинг чекка вилоятларидан янги қўшилган қўшни ҳудудларга қадар. Буни археология, тилшунослик, нумизматика, этнография ва бошқалар бўйича Лерхнинг тадқиқотларини ўз ичига олган архив материаллари тасдиқлайди. Шунингдек, у чет эл олимларининг тарих, этнография, шарқшуносликка бағишланган асарларини ҳам ўрганиб чиққан. П.И.Лерхнинг Хива ва Бухородаги саёҳати олимнинг илмий фаолияти кўламини кенгайтирди. Ўшандан бери унинг илмий тадқиқотлари доирасига Ўрта Осиё мамлакатлари ва ҳалқлари, шарқий нумизматика ҳамда ибтидоий қадимий нарсалар кира бошлади. 1858-1859 йиллар давомида саёҳат пайтида олим Осиё музейи учун 30 дан ортиқ шарқ қўлёзмаларини сотиб олди. Олимнинг илмий қизиқишлари ва қобилиятининг кўп қирралилигини унинг илмий жамиятлардаги илмий маърузаларидан ҳам кўриш мумкин. Мақолада Россия Фанлар академиясининг архив илмий муассасаларининг кенг доирадаги манбалари, хусусан, П.И. Лерхнинг Санкт-Петербургдаги Шарқ тиллари институти илмий архивидаги шахсий фондидаги материаллар ишлатилган.
Лингвокультурологиянинг асосий бирлиги маданий концептдир. Маданий концепт бу ментал бирлик бўлиб, онгдаги ментал ва психик ресурслар бирликларини ифодалашга ҳизмат қилувчи, ҳамда инсон тажрибаси ва билимларини акс эттирувчи информацион тузилма (Е.С.Кубрякова), маданиятнинг асосий бирлиги (В.И.Карасик), инсон онгидаги маданиятнинг ҳужайраси (Ю.С.Степанов). Концептга бўлган лисоний-маданий ёндашув концептни маданиятнинг таянч бирлиги сифатида қабул қилишни тақозо этади ва маълум бир маданият учун муҳим бўлган тушунчаларни ўзида акс эттиради.
Концептнинг тузилиши мураккаб. Ю.С.Степанов концептнинг уч таркибий қатламини ажратади: (1) асосий, бош белги; (2) қўшимча, ёки бир неча кўшимча, “пассив" белгилар: (3) ташқи, лисоний шаклда акс эттириладиган, одатда, умуман эътиборга олинмайдиган ички шаклни. Олимларнинг кўпчилиги (С.Г. Воркачев, В.И. Карасик, Маслова В.А.), концептнинг мураккаб тузилма эканлигини қайд этишади ва уни асосини куйидагилар ташкил этади деб таъкидлайдилар: 1) маъно; 2) образ; 3) қадриявий.
Концепт тузилишидаги конституентлар концепт майдонини ёки концептосферани ҳосил қилади. Миллий концептосфера - бу конкрет миллат учун характерли ҳисобланган концептларнинг йиғиндисидир, Концепт ўзида концептуал бўлак, элементларни тақдим этади. Унинг элементлари конкрет коммуникатив жараёнларда ўзларини намоён килади.
Fire/Water концептларининг лексик сатҳда вербаллашувини таҳлил қилиш натижасида биз қуйилагиларни аниқладик:
1) Fire/Water концепти лексик сатҳда лексик бирликлар, синонимлар ва антонимлар, қўшма сўзларда орқали ифодаланади;
2) ‘Fire’ концептининг ядровий концептуал маънолари қўйидагилардан ташкил топади: а) олов – иссиқлик ва ёритиш қуроли; б) олов – офат, улим, халокат, синов, азоб, ҳавф; в) олов – ёнғин; г) олов – хис туйғу;
‘Water’ концептининг ядровий концептуал маънолари қўйидагилардан ташкил топади: а) сув – таъмсиз, рангсиз ва хидсиз суюқлик; б) сув – водород ва кислороддан ташкил топган; в) сув – ичимлик суви ва сув таъминотини амалга оширувчи система; г) сув – индустрияда қўлланувчи модда.
3) ўрганилган барча тил бирликларда асосан олов концептининг иккита концептуал маъноси ифодаланади: а) олов – ёнғин; б) олов – уруш қўроли, отиш қўроли. Сув концепти эса асосан а) бефойда ва б) сув – офат маъноларини ўзида мужассам этади.
‘Fire’ концептининг фразеологик бирликларда вербаллашувини таҳлил қилиш натижасида fire компонентли фразеологик бирликларда асосан Fire концептининг образлилик ва қадриявий қисмлари ўз ифодасини топишини кўриш мумкин. Ижобий эстетик баҳо қўйидаги концепуал белгиларда ўз аксини топган: олов бу 1) ижобий ҳис туйғулар (севги, дўстлик, ёктириш); 2) интилувчанлик, тиришқоқлик; 3) мотивация қўроли. Салбий эстетик баҳо вайронагарчилик, ёнғин, уруш тушунчаларини ифодаловчи тил бирикмаларинингконцептуал белгиларида ўз аксини топган. Олов бу 1) ёнғин, офат, халокат; 2) уруш ва отишқўроли; 3) салбий хис-туйғулар: жаҳлдорлик; 4) қийин синов, азоб; 5) вақт танқислиги; 6) танқид қўроли ва хк.
‘Water’ компонентли фразеологик бирликларда, сув 1) ҳаётдаги турли вазиятларни ифодаловчи хосса; 2) бошқа суюқликларга нисбатан фойдасиз ва арзон; 3) муқаддас суюқлик сифатида изоҳланади. Шу билан бирга, сув ва олов вайронагарчилик, табиий офат каби концептуал белгиларни ўз семантикасида акс этади.
Шундай қилиб, инглиз лингвомаданиятида олов асосан салбий буёқдорликга эга бўлиб, вайронагарчилик, азоб, уруш, ёнғин каби тушунчалар билан боғлиқ. Бу оловнинг табиий офат эканлиги, чўғ олганда уни тўхтатиб бўлмаслиги, уруш қўроллари асосан ўтга алоқадорлиги (ўқ, снаряд, пушка, бомба) билан боғлиқ. Олов тушунчасининг инсон хис-туйғулари билан боғлиқ эканлиги, кишининг физиологик хусусиятлари билан боғлиқ (инсоннинг жаҳли чиққанда, уялганда, севиб қолганда қизариши, бадан хароратининг кўтарилиши ва ҳк.).
Мазкур мақолада корейс классик қиссаларининг матнларида когнитив лингвистика атамаларидаги “яхшилик” ва “ёмонлик” концепти инсон тафаккурининг универсал тушунчаси сифатида кўриб чиқилади, унинг мазмуни ва моҳияти корейс қиссалари материали асосида очиб берилади.
In this article we try to explore the fundamental branch of linguistics that delves into the intricate structure of speech sounds, syllables, stress patterns, and intonation within a language. Phonetics is unique among linguistic disciplines as it not only investigates the linguistic function but also delves into the physical aspects of speech production, including the workings of the pronunciation apparatus and the acoustic properties of sound phenomena, as well as their interpretation by native speakers. Unlike non-linguistic fields, phonetics regards sound phenomena as integral components of a language system, essential for the transformation of words and sentences into audible forms crucial for communication. Phonetics considers both the acoustic-articulatory and functional-linguistic aspects of the sound system, thus distinguishing between phonetics proper and phonology. In essence, phonetics serves as a bridge between the abstract structures of language and their tangible manifestation in speech. It analyzes how sounds are produced by the human vocal tract, how they are perceived by listeners, and how they contribute to the overall meaning and communication process.
Ушбу мақолада тавталогия ва плеоназмнинг ўрганилиш тарихи ҳақидаги илмий қарашлар баѐн этилган. Тавталогия ва плеоназмнинг ўргалиш тарихи илдизи антик даврдан бошланган бўлиб, кейинчалик жаҳон тилшунослигада чуқурроқ ўрганилганлиги маълум. Тавталогия ва плеоназм информатив шаклда маълумот етказвр экан,матнда аналитик ва синтетик тарзда бўлиб ўрганилади. Аналитик ифода Кант томонидан фанга киритилгани ва унинг мазмун-моҳияти ҳақида фикр билдирилган. Мақолада тавталогия ва плеоназмнинг бир неча луғавий маънолари ҳақида маълумотлар келтирилган.Ушбу атамаларнинг ўрганилиш йўналишлари хусусида йўналиш кесимлари кўрсатиб берилган.