Ushbu maqolada o‘zbek bolalar adabiyotining yirik namoyandasi yozuvchi Xudoyberdi To‘xtaboev asarlari tahlilga tortilgan bo‘lib, ularda o‘smir ruhiyati ifodasi, shuningdek, bola ruhiyatini tasvirlar ekan, unda yozuvchi biografiyasining qay darajada ishtirok etishi masalasiga ham batafsil to‘xtab o‘tilgan. Aslida, Har qanday badiiy asarda qaysidir darajada yozuvchining biografiyasi aks etishi tabiiy. Zero, yozuvchi asar yozar ekan, uning hayoti davomida duch kelgan voqealari hamda kechirgan his-tuyg‘ulari o‘sha asarda muhrlanib boradi. Biz yozuvchi Xudoyberdi To‘xtaboyev asarlari tahliliga to‘xtalar ekanmiz, ularda, avvalo, yozuvchining hayot yo‘li, xarakteri (tabiati) aks etishini ko‘ramiz.
Shuningdek, maqolada bugungi o‘zbek bolalar adabiyotidagi bosh muammo – bola tarbiyasida uning ruhiyati birlamchi ekanini badiiy asarlar misolida yoritib berildi. Bolalar uchun yozigan badiiy asar bola ruhiyatining in’ikosi ekani ta’kidlangan.
O‘zbek bolalar adabiyotining taniqli namoyandalaridan biri Xudoyberdi To‘xtaboyev o‘z asarlarida bolalar xarakterini, bola ruhiy dunyosini g‘oyatda mukammal yoritgan yozuvchilardan hisoblanadi. Xudoyberdi To’xtaboyev o’zbek bolalar adabiyoti, xususan, prozasida yangi davrni boshlab berdi. U yaratgan qahramonlar xatti-harakati, gap-so’zlari, xarakteri bilan yosh kitobxonlarga nihoyatda manzur bo’ldi. Yozuvchi o’z tabiatidagi bolaga xos quvnoqlik va beg’uborlikni asarlariga ko’chira oldi. Ayni shu yumor bolalar qalbiga yaqin edi, bu yaqinlik uning yosh muxlislari tobora ortib borishiga sabab bo’ldi. Yozuvchi yaratgan qahramonlar betakror xususiyatlari bilan ko‘plab kitobxonlar qalbida yashab kelmoqda. Jumladan, uning Hoshimjon, Mirobiddinxo‘ja, Orifjon, Akrom qovunchi singari qahramonlari, ayniqsa, yosh kitobxonlarga allaqachon yod bo‘lib ketgan. Sababi, ushbu qahramonlar xarakterining esda qolar darajada yorqinligi, quvnoqligi, bolaga xos beg‘ubor va soddadilligi, kulgi, hazil mutoyibaga moyilligi xarakter tabiatini yanada yorqinlashtirgan. Maqolada yoritilgan masala faqatgina Xudoyberdi To’xtaboyevning biografiyasi hamda yozgan asarlarini sanash emas, balki uning romanlariga xos xususiyatlarni tahliil qilish hamdir.
Monografiyada jahon tartibini o‘zgartirish masalalari Markaziy Osiyodagi zamonaviy mintaqaviy qurilish jarayonlari kontekstida har tomonlama ko‘rib chiqilgan. "Dunyo tartibi" toifasini o'rganishga nazariy va uslubiy yondashuvlar tahlil qilinadi, muallifning globallashuv sharoitida Vestfal modeli tamoyillari evolyutsiyasiga oid qarashlari va nazariy nuqtai nazardan dunyo tartibining transformatsion modeli. plyuralizm taklif etiladi. Markaziy Osiyodagi mintaqaviy jarayonlar prizmasida zamonaviy dunyo tartibini o‘zgartirish xususiyatlari, shartlari va omillari o‘rganiladi. Muallifning zamonaviy xalqaro siyosiy tizim transformatsiyasi sharoitida Markaziy Osiyoda mintaqaviylik va mintaqaviy tartib muammolariga kontseptual yondashuvlari bayon etilgan. Mintaqa davlatlarining tashqi siyosati ularning milliy rivojlanish strategiyalari va mintaqadan tashqari subyektlarning Markaziy Osiyo mintaqaviyligiga nisbatan pozitsiyasi kontekstida batafsil tahlil qilinadi. O‘zbekiston Respublikasining o‘zining yangi tashqi siyosiy doktrinasini amalga oshirish nuqtai nazaridan Markaziy Osiyoda tizim yaratuvchi roliga alohida e’tibor qaratilmoqda. Monografiya “Xalqaro munosabatlar va siyosatshunoslik” yo‘nalishidagi magistrantlar, doktorantlar, o‘qituvchi va tadqiqotchilar hamda bakalavriat talabalari uchun mo‘ljallangan. Shuningdek, u xalqaro munosabatlar va tashqi siyosatga qiziqqan kitobxonlar uchun foydali bo'ladi.
Ilk diniy g'oyalarda insonni o'rab turgan tabiat, uning paydo bo'lishi va rivojlanish qonuniyatlarining o'ziga xos talqini berilgan. Chingiz Aytmatov ijodida inson va tabiatning birligi xalq falsafasida, umuminsoniy qadriyatlar vositalarida ifodalangan. Yozuvchi hayvoniy obrazlar orqali har bir inson tasavvurida hayvonot va o‘simliklar dunyosi haqidagi chuqur bilimlarni singdirishga harakat qiladi, o‘simlik va hayvonot olamisiz inson yashay olmasligini, tabiat faqat odamlar uchun yaratilgan emas, balki tabiatning o‘zi uchun yaratilganligini o‘rgatadi. ham jamiyatdan tashqarida umuminsoniy mustaqil qadriyat sifatida hurmat qilish.
Maqolada S.Ayniy asarlarining tojik tilidan ingliz va rus tillariga tarjimasining lingvistik va adabiy xususiyatlari haqida so‘z boradi. Badiiy tarjima - bir tilda yozilgan asar boshqa tilga tarjima qilinadigan adabiy ijod turi hisoblanadi. Sadriddin Ayniyning “Yoddoshtho” – “Xotiralar” asari 1998-yilda amerikalik professorlar Jon Perri va Reychel Lehr tomonidan tojik tilidan ingliz tiliga bevosita tarjima qilingan. Asosiy
muammo, birinchi navbatda, badiiy asar matnining o'ziga xosligi, uning boshqa matn turlaridan farqlari.
Badiiy adabiyotda yozuvchi tomonidan turli til vositalaridan foydalangan holda yaratilgan obrazlar qo‘llaniladi va bu maqsadni amalga oshirish uchun u tilning barcha boyligini o‘z ichiga oladi, tarjimonning vazifasi esa bularning barchasini boshqa tilga etkazishdir
Mazur maqolada zamonaviy o‘zbek adabiyoti yirik namoyanda-laridan biri Xayriddin Sultonov hikoya va qissalarida hayot hodisalari qay tarzda badiiy aks ettirilishi to‘g‘risida mulohaza yuritiladi. Adib asarlarida hayot voqeligi, tarixiy haqiqat, insonning murakkab ichki kechinmalari ta’sirchan tarzda badiiy aks ettirilishi, voqelikka yuksak insonpar-varlik nuqtayi nazaridan qaralishi to‘g‘risida fikr bildiriladi. Yozuvchining “Dunyoning siri”, “G‘ulomgardish”, “Qog‘oz gullar” kabi hikoyalari hamda “Saodat sohili”, “Yozning yolg‘iz yodgori”, “Ko‘ngil ozodadur...” qissalarida kishilarning kundalik hayoti, tashvishi, intilishlari, o‘zaro munosabatlari haqqoniy yoritilishiga e’tibor qaratiladi. Yozuvchi qissa, hikoyalarida insonning ruhiy kechinmalari ishonarli ochib berilishi diqqat markaziga qo‘yiladi. Yozuvchining qissa, hikoyalarida qalamga olingan voqealar hayotdagi hodisalarga o‘xshaydi. Ulardagi qahramonlar xuddi hayotdagi odamlar kabi ko‘rinadi. Bu qahramonlarning o‘y-kechinmalari, dard-tashvishlari hech kimni befarq qoldirmaydi. Maqolada adib ijodiga xos shu kabi xususiyatlar qayd etiladi.
Ushbu maqolada bugungi kunda adabiy tafakkur jarayonida o‘zining alohida o‘rniga ega bo‘lgan yozuvchi Xurshid Do‘stmuhammad hikoyalari tahlilga olingan. Bunda yozuvchining badiiy mahorati, estetik tafakkur jihatlari, obrazlarning psixologik tahlillari ko‘rib chiqildi.
Ishda yozuvchi Shoyim Bo‘tayev hikoyalaridagi obrazlarda davr va qahramon masalasi, hikoyalaridagi davr va ijtimoiy muhit, qahramon ruhiyati tahlil qilindi.