Анализ эпидемиологических аспектов по бруцеллёзу нурабадского района самаркандской области

146 2018, №1 (99) Проблемы биологии и медицины

УДК: 615.076.8:616-002.91

CАМАРҚАНД ВИЛОЯТИ НУРОБОД ТУМАНИ БЎЙИЧА БРУЦЕЛЛЁЗ КАСАЛЛИГИ

ЭПИДЕМИОЛОГИК АСПЕКТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ЭТИШ

Н.А. ЯРМУХАММЕДОВА, Ш.А. РУСТАМОВА, З.Э. КАРАМАТУЛЛАЕВА, О.Ж. КАНДИМОВ

Самарқанд Давлат медицина институти, Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд шаҳри

АНАЛИЗ ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКИХ АСПЕКТОВ ПО БРУЦЕЛЛЁЗУ НУРАБАДСКОГО

РАЙОНА САМАРКАНДСКОЙ ОБЛАСТИ

Н.А. ЯРМУХАММЕДОВА, Ш.А. РУСТАМОВА, З.Э. КАРАМАТУЛЛАЕВА, О.Ж. КАНДИМОВ

Самаркандский Государственный медицинский институт, Республика Узбекистан, г. Самарканд

ANALYSIS OF EPIDEMIOLOGICAL ASPECTS ON BRUCELLOSIS OF NURABAD DISTRICT OF

SAMARKAND REGION

N.A. YARMUHAMMEDOVA, SH.А. RUSTAMOVA, Z.E. KARAMATULLAYEVA, O.J. KANDIMOV

Samarkand State Medical Institute, Republic of Uzbekistan, Samarkand

Бруцеллез муаммоси Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш тизими олдидаги долзарб

муаммолардан бири бўлиб қолмоқда, чунки республикамизнинг айрим ҳудудларида бруцеллез билан

касалланиш кўрсатгичи юқори бўлиб, пасайиш тенденцияси кузатилмаяпти. Самарқанд вилояти

бўйича Нуробод туманида бу касаллик билан хасталанган беморлар сонининг нисбатан кўплиги бу

ишни қилишимиз учун асос бўлди. Шу боис, Самарқанд вилояти Нуробод туман шифохонасида 2015-

2017 йилларда даволаниб чиққан “Бруцеллёз” ташхиси билан даволаниб чиққан беморларда бруцеллёз

касаллигининг чуқурлаштирилган эпидемиологик аспектлари аниқланилди. Нуробод тумани бўйича

бруцеллёз касаллиги чорвачилик билан шуғулланадиган меҳнатга лаёқатли аҳоли қатлами орасида

юқори кўрсаткичларни беради. Шу ўринда айтиш лозимки, Нуробод тумани миқёсида бруцеллез

касаллиги профилактикасида асосий занжир – специфик профилактика оқсаб қолганлиги боис, ушбу

касалликнинг нисбатан кўп учрашига олиб келди.

Калит сўзлар:

Бруцеллёз, Нуробод, эпидемиологик омил, қишлоқ хўжалиги.

The problem of brucellosis remains relevant in the Healthcare system in Uzbekistan. The reason for this

is not a reduction in the incidence of brucellosis in some regions in the Republic of Uzbekistan. In the Nurabad

district of the Samarkad region, there is a relatively large number of cases of brucellosis, which gave us the

impetus to do this work. An in-depth analysis of the epidemiological aspects of brucellosis in patients recovered

from 2015-2017 in the district hospital of the Nurabad district of the Samarkand region was carried out. In the

Nurabad region, the incidence of brucellosis is mainly observed in people engaged in cattle breeding. It should

also be noted that specific preventive maintenance is lame in the Nurabad district. This, in turn, increases the

indicator of the number of patients with brucellosis in relation to other diseases.

Key words:

Brucellosis, Nurobod, epidemiological aspect, agriculture.

Бруцеллёз касаллиги билан курашиш

иқтисодий жиҳатдан катта фойда келтиради.

Бруцеллез муаммоси Ўзбекистон Республикаси

Соғлиқни сақлаш тизими олдидаги долзарб

муаммолардан бири бўлиб қолмоқда, чунки

республикамизнинг айрим ҳудудларида бруцеллез

билан касалланиш кўрсатгичи юқори бўлиб,

пасайиш тенденцияси кузатилмаяпти. Кўпчилик

тадқиқотчиларнинг фикрича, бруцеллёз касаллиги

бўйича,

эпидемиологик

вазиятнинг

жиддийлашуви

бу

давлатларнинг

сиёсий

иқтисодий ривожланиши эволюцияси билан

боғлиқ.

Натижада,

режалаштирилган

иқтисодиётдан бозор иқтисодиётига ўтиш

жараёнида шахсий чорвачилик хўжаликларининг

пайдо бўлиши зооноз инфекциялар устидан

назоратнинг сусайишига ва мураккаблашишига

олиб келади [5, 8]. Давлатда иқтисодий

барқарорлик кузатилмаслиги авваллари яхши

иқтисодий самара берган кенг масштабда

бруцеллёз касаллигига қарши ўтказилган чора

тадбирларнинг ўтказилишига тўсқинлик қилади

[1, 3, 5]. Инсонларга касаллик ўтиши алиментар,

контакт ва ҳаво – чанг йўли билан, шикастланган

тери ва конъюнктива орқали амалга ошади [5].

Шунингдек, ҳозирги замонда инсонларнинг

“соғлом овқатланиш” принципига амал қилган

ҳолда хом ҳолда сут, гўшт, ҳайвонлар

маҳсулотидан

тайёрланган

экзотик

маҳсулотларни истеъмол қилиши натижасида

касалликни юқтириб олган ҳолатларининг қайд

этилиши кўпайди [4, 7]. Бундан ташқари,

касаллик эпидемиологиясида ушбу инфекциянинг

гематоген ва жинсий йўллар билан узатилиши

ҳам муҳим аҳамият касб этади. Чунки бу

инфекция билан зарарланган донордан қон

Н.А. Ярмухаммедова, Ш.А. Рустамова, З.Э. Караматуллаева, О.Ж. Кандимов

Биология ва тиббиёт муаммолари 2018, №1 (99) 147

қуйилганда ёки суяк кўмиги трансплантациясида,

ушбу хасталик билан касалланган жинсий ҳамроҳ

билан мулоқотда бўлиш чоғида бу касалликнинг

юқиш

хавфи

пайдо

бўлади.

Бруцеллёз

касаллигида юқиш омилларининг бирининг

иккинчиси

устидан

устунлик

қилиши

беморларнинг яшаш манзилига (шаҳар ёки

қишлоқ

аҳолиси),

аҳолининг

қишлоқ

хўжалигининг қайси соҳасида фаолият юритиши

(қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг қайси тури

билан шуғулланиши), маълум жуғрофий ҳудудда

истиқомат қилувчи халқнинг маданияти ва

анъанаси (хом сутни қабул қилиши ва маълум сут

гўшт маҳсулотларини қабул қилиши) билан

боғлиқ. Шундай қилиб, шаҳар аҳолиси учун

асосий хавф омили бўлиб, сут ва сут

маҳсулотларини қабул қилиш ҳисобланади [1, 2].

Бруцеллез касаллигида касбий омилни эътиборга

оладиган

бўлсак,

чорвачилик

билан

шуғулланадиган меҳнатга лаёқатли аҳоли қатлами

орасида юқори кўрсаткичларни беради [3, 4, 5].

Касаллик асосий манбаи қишлоқ хўжалик

ҳайвонлари, асосан майда ва йирик шохли

қорамоллар ҳисобланади. Шунингдек, чўчқалар,

отлар, туялар, итлар, буғулар ҳам касаллик

манбаи бўла олиши мумкин. Ривожланган

давлатларда озиқ маҳсулотлари устидан қатъий

тартибда назорат ўрнатилган бўлса, бруцеллёз

билан хасталаниш касбий характер тусини олади,

бунда асосан

B.аbortus

ва

В.suis

турларининг кенг

тарқалиши билан

20-45 ёшдаги аҳоли қатлами

касалликка берилувчан бўлади.

B.melitensis

кенг

тарқалган давлатларда ва қўй эчки сути

маҳсулотлари истеъмол қилинадиган ва сотуви

яхши йўлга қўйилган давлатларда эпидемик

жараёнга аёллар ва болаларнинг ҳам қатнашиши

ва улар орасида касаллик кўп учраши кузатилади

[3, 5]. Самарқанд вилояти бўйича Нуробод

туманида бу касаллик билан хасталанган

беморлар сонининг нисбатан кўплиги бу ишни

қилишимиз учун асос бўлди. Шу боис, Самарқанд

вилоятининг

бу

туманида

бруцеллёз

касаллигининг эпидемиологик аспектларини

ўрганишни ўз олдимизга мақсад қилиб қўйдик.

Тадқиқот мақсади:

Самарқанд вилояти

Нуробод тумани бўйича бруцеллёз касаллигининг

чуқурлаштирилган эпидемиологик аспектларини

аниқлашдан иборат.

Тадқиқот материаллари ва усуллари:

Самарқанд вилояти Нуробод тумани бўйича

бруцеллёз касаллиги эпидемиологик ҳолатини

ўрганиш учун кузатув остига Нуробод туман

шифохонасида

2015-2017

йил

давомида

даволанилган беморлар олинди. Бу шифохонага

тушган жами беморларнинг 47,8 % ини ташкил

этади. Ушбу беморлар ретроспектив ва

перспектив таҳлил этилди. Ретроспектив таҳлил

жараёнида 2015-2017 йилларда Самарқанд

вилояти Нуробод тумани туман шифохонасида

даволаниб чиққан беморларнинг касаллик

тарихлари ўрганилди. Ушбу иш жараёнида

эпидемиологик

усул

асосий

ҳисобланиб,

эпидемиологик ва клиник диагностикани ўз ичига

олади.

Тадқиқот

чоғида

қўлланилган

эпидемиологик текширув усули структураси

қуйидагилардан иборат: 1. Дескриптив усул; 2.

Аналитик усул; 3. Экспериментал усул; 4.

Математик усул.

Эпидемиологик текширув усулларидан

бири дескриптив усулда Нуробод туманидаги

бруцеллёз касаллиги эпидемиологияси бўйича

барча

маълумотлар

тўпланди

ва

ушбу

маълумотлар

орқали

касалликнинг

сабаб

оқибатлари ўрганилди. Маълумотлар касаллик

ўчоғида динамикада кузатув олиб бориш орқали

амалга оширилди. Ўчоқ ҳар томонлама комплекс

рвишда ўрганилди. Барча маълумотлар статик ва

тасвирий-баҳолаш усулда тўпланди. Шу мақсадда

кузатувдаги беморларга сўровнома тарқатилди.

Сўровномада

қуйидаги

маълумотлар

жойлаштирилди: 1. Бемор анкета маълумотлари;

2. Бемор иш жойи ёки ўқув даргоҳи; 3. Охирги 6

ой ичида бошидан ўтказган касалликлари; 4.

Беморнинг ижтимоий аҳволи; 5. Яшаш шароити;

6. Оилавий аҳволи; 7. Уй ҳайвонлари билан

мулоқотда бўлиши; 8. Ўчоқнинг санитар-

гигиеник характеристикаси; 9. Шу ўчоқдаги

аҳоли зичлиги; 10. Ўчоқдаги аҳолининг сув билан

таъминланиши; 11. Беморнинг касалликни

юқтириш сабаблари;

Сўровнома орқали тўпланган барча

маълумотлар касаллик тўлиқ ташхиси, жинси,

ёши, манзили ва касалланган беморларнинг

касбий фаолиятига боғлиқ алоҳида жадвалларга

жойлаштирилди. Барча беморларга клинико-

лаборатор

ва

инструментал

текширувлар

ўтказилди. Клиник ва лаборатор текширув

натижалари махсус жадвалларга киритиш орқали

касаллик учраш тезлиги, структураси, хавф

гуруҳидаги беморларда хавфлилик омили

ўрганилди.

Тадқиқот

муҳокамаси:

бизнинг

кузатувимизда Самарқанд вилояти Нуробод

тумани туман шифохонасида “Бруцеллёз”

касаллиги ташхиси билан даволаниб чиққан

беморлар кузатув остига олиниб, шу аҳоли

истиқомат қилаётган манзиллар, яъни касаллик

ўчоғи ўрганилди. Ушбу беморларга комплекс

равишда

клинико-лаборатор

текширувлар

ўтказилди.

Сўровнома

орқали

тўпланган

маълумотларни

статистик

қайта

ишлаш

жараёнида миқдорий ва сифатий белгиларга қараб

ажратилади:

Миқдорий белгилар: Касалланиш даражаси;

2. Кузатув остидаги беморларнинг касалланиш

динамикаси характеристикаси; 3. Кузатув

Cамарқанд вилояти Нуробод тумани бўйича бруцеллёз касаллиги эпидемиологик …

148 2018, №1 (99) Проблемы биологии и медицины

остидаги беморларда касаллик ўчоқлилиги; 4.

Касаллик келиб чиқиш вақти; 5. Касаллик келиб

чиққан муддат; 6. Касаллик келиб чиққан

ўчоқларнинг миқдори

Сифатий

белгилар:

Беморларнинг

тақсимланиши марказ ва қишлоқ аҳолиси; 2. Ёши

бўйича тақсимланиши; 3. Жинси бўйича

тақсимланиши; 4. Касби бўйича тақсимланиши

Шу усулда тўпланган маълумотлар ҳам

алоҳида жадвалларга жойланди. Шу асосда бизда

қуйидаги маълумотлар тўпланди.

14 ёшгача бўлган болаларда-6,5 %, фертил

ёшдаги аёлларда-16,8 %, 15-45 ёшдаги меҳнатга

лаёқатли аҳоли қатлами орасида-54,8%, 46-60

ёшлиларда эса 21,9 % ҳолда учраши аниқланилди.

Касалликнинг охирги 3 йиллик структурасида

бруцеллёз касаллигининг фертил ва 46-60 ёшдаги

аҳоли қатлами орасида камайганлиги кўринади.

Бироқ касаллик 14 ёшгача бўлган ва 15-45 ёшдаги

аҳоли қатлами орасида бироз кўпайган. 14-16

ёшлардаги ўсмирлар шахсий чорва молларини

боқишда ҳам, уй ишларини бажаришда ҳам, ота

ва онасига ҳар томонлама кўмакчи бўлишади. Бу

ёшдаги ўсмирларда касаллик суръатининг ошиши

аниқланишида айнан шу ҳолатларни эътиборга

олиш зарурдир. 15-45 ёшдаги аҳоли қатлами

чорва билан шуғулланишда асосий жавобгар

ҳисобланади. Шунингдек, бу ёшдагиларда

касаллик суръатининг ошишини касбий фаолият

билан ҳам боғлаш мумкин.

2-расмда Самарқанд вилояти Нуробод

тумани туман шифохонасига мурожаат этган

беморларнинг

манзилгоҳлари

бўйича

тақсимланиши кўрсатилган.

Кузатувдаги беморларнинг манзилгоҳлари

таҳлил қилинганда, қуйидагилар аниқланилди:

Нуробод тумани марказида истиқомат қилувчи

аҳоли 21,2 % ни, Нуробод тумани қишлоқларидан

мурожаат этган беморлар 78,8 % ни ташкил этади.

Жумладан, асосан қуйидаги қишлоқлардан

мурожаат этишган: Янги қишлоқ -2,5%, Олға-12,6

%, Тинчлик-4,8 %, Кўктош-3,6 %, Саҳоба-5,5%,

Товоқбулоқ-5,3 %, Улус-5,7 %, Қўйбоқар-3,6%,

Нурдум-5,2%, Жом-10,6%, Ўртабўз-11,9 %,

Қизилқуёш-4,8 %, Шўрча-3,3 %, Нурбулоқ–0,3 %

Мусоқоқ -11,4 % Тошқудуқ-9,2 %.

Юқоридагилардан кўриниб турибдики,

туман марказида истиқомат қилувчи аҳолида

касаллик нисбатан кам учради. Нуробод туман

қишлоқларида

эса

касалликнинг

кенг

тарқалганлиги қайд этилди. Шунингдек, асосан

чорвага мўлжалланган қишлоқларда эса икки

баравар кўп учради. Масалан: Жом, Мусоқоқ,

Ўртабўз, Тошқудуқ.

Бу қишлоқларнинг иқлимий ҳудудий

омиллари ўрганилганда, асосан дашт, ясси

текислик, адир, қирлик ва чўл зонадан

иборатлилиги, иқлими жуда қуруқ ва иссиқ

эканлиги маълум бўлди. Шунингдек, Нуробод

тумани қишлоқларида сув таъминоти яхши йўлга

қўйилмаган. Аҳоли асосан ариқ ва қудуқ сувини

ишлатишади (2-расм).

Жадвал 1.

Беморларнинг ёши бўйича тақсимланиши

78,50%

21,50%

Расм 1.

Беморларнинг манзилгоҳларига кўра тақсимланиши

Беморларнинг ёшлари

2015 йил бўйича 2016 йил бўйича 2017 йил бўйича Жами

1.

14 ёшгача бўлган болалар

5,7 %

5,9%

6,2%

6,5%

2.

15-45 ёшдагилар

47,9 %

49,5%

51,6%

54,8 %

3.

46-60 ёшдагилар

28,7 %

26,8

25,3 %

21,9 %

4.

Фертил ёшдаги аёллар

17,6%

17,8 %

16,9 %

16,8 %

Жами

100 %

100 %

100 %

100 %

Н.А. Ярмухаммедова, Ш.А. Рустамова, З.Э. Караматуллаева, О.Ж. Кандимов

Биология ва тиббиёт муаммолари 2018, №1 (99) 149

Расм 2.

Беморларнинг жинси бўйича тақсимланиши

Расм 3.

Беморларнинг йил ойлари бўйича тақсимланиши

Жадвал 2.

Беморларнинг ижтимоий ҳолати бўйича тақсимланиши

№

Касбий фаолияти

Сони

1.

Уй бекаси

3,3%

2.

Ўқитувчи

3,3%

3.

Фермерлар

6,2%

4.

Сут соғувчилар

2,3 %

5.

Сут-қатиқ ишлаб чиқарувчи тадбиркорлар

7,3%

6.

Ветеринар врачлар

8,2%

7.

Чўпонлар

15,3%

8.

Тиббиёт ходимлари (лаборатория ишчилари)

2,4%

9.

Ошпазлар (кабобпазлар)

6,8%

9.

Ишсизлар

11,5%

10

Талабалар

3,9%

11.

Ўқувчилар

2,6%

12.

Қассоблар

9,7%

13.

Деҳқонлар

6,2%

14.

Маҳсидўзлар

7,2%

15.

Нафақахўрлар

3,8%

Жами

100%

Cамарқанд вилояти Нуробод тумани бўйича бруцеллёз касаллиги эпидемиологик …

150 2018, №1 (99) Проблемы биологии и медицины

Кузатувдаги беморларнинг жинси таҳлил

этилганда 78,3 % ини эркаклар, 21,7 % ини аёллар

ташкил этади. Таҳлиллардан кўриниб турибдики,

беморларнинг

аксарият

қисмини

эркак

жинсидагилар ташкил этади. Табиийки, эркаклар

уйда чорва билан шуғулланишда асосий

масъулиятни

ўз

бўйниларига

олишади.

Шунингдек, эркакларнинг касбий фаолиятига ҳам

боғлиқ бўлиши мумкин (қассоблар, фермерлар,

ветеринар врачлар, маҳсидўзлик ва ҳ.к.).

Касаллик мавсумийлигини таҳлил қилиш

чоғида қуйидагилар аниқланилди: январь-2 %,

февраль-3 %, март-3,5%, апрель - 11,2 %, май-

15,3%, июнь-22,3 %, июль-25,1 %, август-12,3 %,

сентябрь-2,8 %, октябрь-1,7 %, декабрь-0,8 %

ҳолатда учради (3-расм).

Бруцеллёз касаллигининг йил ойлари

бўйича кесимини таҳлил қилиш чоғида

касалликнинг асосан баҳор ёз ойларида нисбатан

кўпроқ учраши қайд этилди. Айнан шу ойларда

майда

шохли

қорамолларнинг

кўпайиши

кузатилади. Улар айниқса туғаётганида ва ёки

бола ташлаган вақтда жуда хавфли бўлади.

Беморларга эса айнан шу ҳолатда касаллик юқиш

эҳтимоли мавжуд.

Бруцеллёз асосан касбга алоқадор хасталик

бўлиб, бу билан кўпинча ветеринария ходимлари,

зоотехниклар, чўпонлар, сут соғувчилар, гўшт

тайёрлаш корхоналари ишчилари, ёғ-пишлоқ

пиширадиган, жун ювадиган корхоналар, зотли

ҳайвонлар етиштирадиган ширкат хўжаликлари,

қорамолчилик фермалари, қассоблар, жун

қирқувчилар, кушхона ишчилари, сут қабул

қиладиган пунктлар ва бошқалар касалланишади.

Беморларга тарқатилган сўровнома асосида

қуйидагилар аниқланилди: 9,7 % ҳолда беморлар

қассоблар бўлиб гўшт нимталаш жараёнида

касалликни юқтириб олишган, 7,2% ҳолда

беморлар маҳсидўзлик билан шуғулланганлиги

боис, терини ошлаш жараёнида касалликни

юқтиришган, 2,3 % ҳолда уй бекалари

касалланган сигирларни соғганлиги маълум

бўлди. 3,3 % ҳолатда ўқитувчилар касалликни

турмуш ўртоғидан юқтириб олишганлигини

таъкидлашди. Сут-қатиқ ишлаб чиқарувчи

тадбиркорлар иш жараёнида касаллик юққан

бўлиши мумкин дея тахмин қилишганлиги

аниқланилди. Тадқиқотдаги беморларнинг 8,2 %

ветеринар врачлар ташкил этиб, кўпчилиги

қўлқопсиз ишлашганлигини тан олишди. 15, %

ҳолатда чўпонлар иш жараёнида касаллик

юққанлигини айтишди. Тиббиёт ходимларидан

лаборантлар иш жараёнида касаллик юққан

бўлиши мумкин дея таъкидлашди. 6,8 % ҳолда

ошпазларнинг қийма гўштнинг тузини фаршни

хом ҳолида татиб кўришганлиги аниқланди. Улар

агар гўшт касалланган молники бўлса, касаллик

юқиши мумкинлиги ҳақида ўйлаб ҳам

кўришмаган. Нафақахўрлардан 2,4 % ҳолатда хом

қаймоқ истеъмол қилишганлиги маълум бўлди.

11,5 % ҳолатда ишсиз ҳисобланган беморларнинг

барчасида шахсий чорва моллари борлиги

аниқланилди.

Бундан

ташқари,

қишлоқ

аҳолисининг 56,7 % асосан ариқ ва қудуқ сувидан

фойдаланишади. Бундан ташқари, қишлоқ

аҳолисининг 34,7 % изида яшаш жойи санитар

гигиеник талабга жавоб бермайди. Шу асосда

беморларда касаллик хавфлилик омилларини

аниқлаш бўйича эпидемиологик анамнез таҳлили

ўтказилди.

Ушбу

таҳлил

асосида

қуйидагилар

аниқланилди:

1. Беморларнинг 68,2 % да хусусий чорва

моллари мавжуд. Улардан 43,4 % изи шахсий

чорва молларини ветеринар шифокор кузатувидан

ўтказмаган. Шунингдек, беморларнинг 22,7 %

шахсий чорва моллари орасида бола ташлаш

ҳодисаси кузатилиб турган. Улар эса бу ҳолатда

ветеринар шифокорга мурожаат этмасдан, касал

молни ё сотиб юборишган ёки сўйишган. 2.

Беморларнинг 14,9 % ида касалликни касбий

фаолият билан боғлаш мумкин. Улардан, 18,3%

ҳолатда чўпонлар мавсум чоғида қўй ва

эчкиларнинг жунини қирққан. 20,2 % беморлар

ветеринар врачлар ҳисобланади. 27,5 % ҳолда

беморлар қассоблар бўлиб, гўшт нимталаш

жараёнида касалликни юқтириб олишган. 21,2 %

беморлар маҳсидўзлик билан шуғулланишган.

12,8 % беморлар ошхонада кабобпазлик билан

шуғулланиши маълум бўлди. 3. 10,2 % ҳолда

беморлар

туман

марказида

истиқомат

қилишганлиги

боис,

касалликни

чорвага

боғламасдан, турмуш ўртоғидан юқтириб

олишганлигини қайд этишди. 3. 6,7 % ҳолда

беморларда касаллик сабабини аниқлашнинг

имкони бўлмади. Бруцеллёз касаллиги келиб

чиқишида иқлимий ва ҳудудий омиллар ҳам

аҳамияти бор. Чунки Нуробод туманида аҳоли зич

жойлашмаган бўлса-да, санитар гигиеник

омиллар паст даражада бўлганлиги боис,

касаллик ривожланишида муҳим аҳамият касб

этади.

Бруцеллёз

касаллигининг

эпидемиологиясини

ўрганиш

чоғида

касалликнинг узатилиш механизмларини бир

бошдан таҳлил этиб чиқдик.

Кузатувлардан шу нарса маълум бўлдики,

касаллик

сабабини

аниқлашнинг

имкони

бўлмаган шахслар Нуробод тумани марказида

истиқомат қилувчи фуқароларга тўғри келади.

Беморларга Райт реакцияси асосида ташхис

қўйилган: 1:50-4,6 %, 1:100-21,7%, 1:200-29,9%,

1:400-26,7%, 1:800-17,1%, Беморларнинг ташхиси

57,3 % ҳолда бактериологик усулда тасдиқланган.

Беморларнинг 11,8 % изида касалликнинг

ўткир шакли, 88,2 % изида касалликнинг

сурункали шакли ташхиси қўйилган. Касалланган

Н.А. Ярмухаммедова, Ш.А. Рустамова, З.Э. Караматуллаева, О.Ж. Кандимов

Биология ва тиббиёт муаммолари 2018, №1 (99) 151

беморлардан 35,6 % такрорий равишда шифокор

кўригига мурожаат этиб турган.

Хулоса:

1. Нуробод тумани бўйича

бруцеллёз

касаллиги

чорвачилик

билан

шуғулланадиган меҳнатга лаёқатли аҳоли қатлами

орасида юқори кўрсаткичларни беради. Шунинг

учун аҳолининг бу қатлами орасида диспансер

кўрикни мунтазам равишда ўтказиб туриш лозим.

2. Шахсий чорвачиликнинг ривожланиши қишлоқ

хўжалиги ҳайвонлари устидан эпизоотологик

назоратнинг сусайишига олиб келади. Шу ўринда

айтиш лозимки, Нуробод тумани миқёсида

бруцеллез касаллиги профилактикасида асосий

занжир – специфик профилактика оқсаб

қолганлиги боис, ушбу касалликнинг нисбатан

кўп учрашига олиб келди. Бруцеллёз касаллигига

қарши аҳоли орасида санитар оқартирув

ишларини ўтказиш, аҳоли турмуш тарзини

яхшилаш, турли профилактик ва эпидемияга

қарши чора тадбирлар билан биргаликда юқори

самара беради.

Адабиётлар:

1. Аманфуз В., Уорд Д., Пите Л. Обзор

эпидемиологии

бруцеллеза

в

отдельных

странах//Семинар по проблемам бруцеллеза

людей и животных Казахстана, Узбекистана и

Грузии (19–22 июня 2010 г.). – Алма-Ата, 2010. –

С.89-92.

2. Грушина Т.А. Новые технологии при

проведении мониторинга бруцеллеза человека и

животных в Казахстане //Гигиена, эпидемиология

жә

не иммунобиология. – 2010. – №2. – С. 134-136.

3. Дуйсенова А.К. Зоонозные инфекции: вчера,

сегодня,

завтра.

–

http://journal.ksph.kz/contents/_2011.pdf.

4. Нафеев А.А., Буртаева Н.Т., Никулкина Н.П.,

Безик

В.В.

Эпидемические

проявления

бруцеллеза на благополучной территории

//Эпидемиология и инфекционные болезни. –

2012. – №4. – С. 40-43.

5. Фельдблюм И.В. Эпидемиологический надзор

за инфекционными заболеваниями: теория и

практика //Эпидемиология и инфекционные

болезни. – 2009. – №3. – С.46-49.

6.

Kasymov S. Z., Davlatov S. S. Hemoperfusion as a

method of homeostasis protection in multiple organ

failure syndrome //ББК 51.1+ 74.58 Қ 22. – 2013. –

С. 85.

7.

Soliman A. et al. Serological evidence of rickettsial

infection among acute febrile illness patients in

Uzbekistan //American journal of tropical medicine

and hygiene. – 8000 Westpark dr, ste 130, Mclean,

VA 22101 USA: Amer Soc Trop Med & Hygiene,

2005. – Т. 73. – №. 6. – С. 79-80.

8.

Soliman A. et al. P1532 Serological evidence of

hantavirus and arbovirus infections among acute

febrile patients in Uzbekistan //International Journal

of Antimicrobial Agents. – 2007. – Т. 29. – С. S429.

АНАЛИЗ ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКИХ

АСПЕКТОВ ПО БРУЦЕЛЛЁЗУ

НУРАБАДСКОГО РАЙОНА

САМАРКАНДСКОЙ ОБЛАСТИ

Н.А. ЯРМУХАММЕДОВА, Ш.А. РУСТАМОВА,

З.Э. КАРАМАТУЛЛАЕВА, О.Ж. КАНДИМОВ

Самаркандский Государственный медицинский

институт, Республика Узбекистан, г. Самарканд

Проблема бруцеллеза остаётся актуальной в

системе Здравоохранения в Узбекистане. Причи-

ной тому, в некоторых регионах в республике Уз-

бекистана не наблюдается тенденция к снижению

заболеваемости бруцеллезом. В Нурабадском

районе Самаркандской области наблюдется отно-

сительно большое количество заболеваемости

бруцеллезом, что дало нам толчок сделать эту ра-

боту. Был проведён глубокий анализ эпидемиоло-

гических аспектов по бруцеллёзу у больных вы-

лечившихся 2015-2017 году в районной больнице

Нурабадского района Самаркандской области. В

Нурабадском районе заболеваемость бруцеллёзом

в основном наблюдается у людей, занимающихся

скотоводством. Также нужно отметить, что в Ну-

рабадском районе хромает специфическая профи-

лактика. Это в свою очередь увеличивает показа-

тель количества больных с бруцеллёзом по отно-

шению к другим заболеваниям.

Ключевые слова:

Бруцеллёз, Нурабад, эпи-

демиологический аспект, сельское хозяйство.