ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
3 (66) 2011
6
Абдушукурова
К
.
Р
.,
Ишанкулова
Н
.
Н
.,
Камолов
Н
.
М
.,
Тоиров
А
.
Э
.
РЕВМАТОИД
АНЕМИЯСИ
:
КЛИНИК
КЕЧУВИ
ВА
САБАБЛАРИ
Самарканд
давлат
медицина
институти
Традицион
тарзда
бугимларнинг
сурункали
касалликлари
,
шу
жумладан
ревматоид
артрити
(
РА
)
камконлик
ривожланиши
учун
асосий
хавф
омили
саналади
(1).
Ревматоид
артрит
касаллиги
фонида
ривожланган
ички
аъзолар
дистрофияси
ва
айникса
,
анемик
синдром
–
прогностик
ёмон
белги
бу
-
либ
,
беморларнинг
2/3
кисмида
аникланади
(2).
РА
касаллигида
кон
яратувчи
органларнинг
зарарла
-
ниши
куп
йиллардан
буен
аникланган
булсада
«
ревматоид
анемия
»
ва
бошка
сабаблар
натижасида
келиб
чиккан
камконлик
уртасида
дифференциал
белгилар
аник
ишлаб
чикилмаган
.
Касалликда
бир
вактнинг
узида
РЭТ
хужайраларига
карши
антителоларнинг
топилиши
,
ошкозон
-
ичак
трактининг
бирламчи
ва
иккиламчи
зарарланишлари
,
буйраклар
фаолиятини
чукур
издан
чикиши
,
дори
модда
-
ларининг
ножуя
таъсири
каби
бир
неча
хавф
омилларининг
булиши
анемия
сабабини
аниклашни
янада
кийинлаштиради
ва
уз
вактида
даво
утказиш
имкониятини
чеклайди
(3,4).
Охирги
йилларда
РА
касалигини
эрта
аниклаш
,
ногиронликни
камайтириш
,
даволаш
ва
беморлар
реабилитациясига
чукур
эътибор
каратилаётганлиги
билан
бир
каторда
,
замонавий
адабиётларда
касалликда
камконликнинг
асл
сабаблари
-
темир
етишмаслиги
камконлигиги
,
гемолитик
ёки
яши
-
рин
кон
кетиш
натижасида
ривожланишини
аниклашга
каратилган
текширувлар
жуда
камлигича
колмокда
(5).
Ишнинг
максади
.
РА
касаллигида
анемик
синдром
таркалиш
курсаткичини
аниклаш
ва
бу
син
-
дромга
олиб
келувчи
хавф
омиллар
ва
сабабларни
курсатиш
.
Ишнинг
материали
ва
текширув
усуллари
.
Текширувлардан
ревматоид
артрит
билан
касаллан
-
ган
40
бемор
(82,5% -
аёллар
, 17,5%-
эркаклар
)
утказилиб
,
аеллар
ва
эркаклар
орасида
касалликни
учраши
1:5
нисбатга
тенг
булди
.
Кузатувимизда
шахарда
яшовчилар
- 15 (37,5%),
кишлокда
яшов
-
чилар
– 25 (62,5%)
кишидан
иборат
булди
.
Беморлар
уртача
еши
44,95±1,83
йилни
ташкил
этиб
,
биз
-
нинг
кузатувимизга
кура
,
ревматоид
артрит
энг
куп
20-40
ешда
учради
.
Ёшга
кура
20-30
ёшлар
ора
-
сида
аёл
ва
эркак
касаллар
сони
бир
хил
булса
, 31-40
ёшда
аёллар
эркакларга
нисбатан
4
марта
, 41-50
ёшда
– 13
марта
, 51-60
ёшда
– 7,5
марта
куп
касалланиши
аникланди
.
Касаллик
уртача
давомийлиги
7,15±0,67
булиб
, 1-3
йилгача
- 8 (20%), 4-5
йил
- 11 (28%), 6-10
йил
- 13 (33%), 11
йил
ва
юкори
– 8
беморни
(20%)
касалланганлиги
характерли
булди
.
Ревматоид
артрит
ташхиси
Америка
ревматологлари
уюшмаси
томонидан
таклиф
этилган
(1997)
ташхисий
мезонларга
асосланди
.
Ташхисни
ифодалашда
Россия
ФА
Ревматология
институти
томон
-
дан
таклиф
этилган
классификациядан
фойдаланилди
(1999).
Кузатувларимизда
бугимларда
шиш
,
огрик
ва
харакатни
чекланиши
касалликнинг
асосий
сим
-
птомларидан
булиб
,
бугим
синдромининг
ушбу
белгилари
барча
беморлада
характерли
булди
.
Битта
ва
икки
-
учта
бугим
зарарланиши
(
моно
-
ва
олигоартрит
) – 3 (7,5%),
куплаб
бугимлар
зарарланиши
(
полиартрит
) – 37 (92,5%)
кишида
аникланди
.
Барча
(100%)
беморларда
бугим
огриши
ва
эрталабки
котиши
, 77,5% -
бугим
шиши
, 75% -
беморларда
бугим
харакатининг
чекланганлиги
, 70% -
бемор
-
ларда
харакатда
бугимларда
огрик
кучайиши
, 62,5% -
бугим
деформацияси
белгилари
кузатилди
.
Касалликда
бугимлар
эрталабки
котиши
мухим
курсатгич
булиб
,
урта
хисобида
124,0±10,5
ми
-
нутни
ташкил
этди
.
Огрик
индекси
РА
билан
огриган
беморларда
урта
интенсивликда
булиб
,
бу
ка
-
саллик
давомийлиги
билан
боглик
булди
.
Бизни
текширувимизда
патологик
жараен
асосан
кул
пан
-
жасининг
кичик
бугимлари
-
проксимал
ва
дистал
бугимларини
камраб
олган
булиб
,
барча
бемор
-
ларда
РА
касаллиги
кул
панжасининг
кичик
ва
катта
бугимларининг
симметрик
зарарланиши
билан
бошланганлиги
характерли
булди
.
Текширувлар
натижасида
37 (92,5%)
беморларда
касалликни
се
-
кин
-
аста
ривожланиб
кечуви
, 3 (7,5%)
кишида
тез
ривожланиб
кечуви
аникланди
. 21 (52,5%)
бемор
-
ларда
касалликни
серопозитив
шакли
кузатилди
.
Касалликни
юкори
фаоллиги
5
кишида
(12,5%),
урта
фаоллиги
28
кишида
(70,0%),
паст
фаоллиги
7
кишида
(17,5%)
аникланди
.
Рентгенологик
тек
-
ширувда
диффуз
остеопороз
ва
бугимлар
тогайидаги
бир
-
иккита
эрозия
(2-
рентгенологик
боскич
) -
18
кишида
(58,0%),
куплаб
эрозия
(3-
рентгологик
боскич
) - 10
кишида
(32,25%),
анкилозлар
(4-
рентгологик
боскич
) - 3
кишида
(6,45%)
аникланди
.
РА
касаллиги
билан
касалланган
беморларда
камконлик
холатини
урганишда
асосий
эътибор
камконликка
хос
шикоятларни
урганиш
,
анамнестик
маълумотларни
йигиш
,
беморларни
физикал
текширувлардан
утказиш
,
коннинг
умумий
тахлили
маълумотларига
ва
ички
аъзоларнинг
инстру
-
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
3 (66) 2011
7
ментал
текширувлари
тахлилига
каратилди
.
Анемик
синдром
белгилари
асосий
касаллик
белгилари
билан
киёсий
тахлил
этилди
.
Анемик
синдром
сифатида
тери
рангининг
окариши
,
рангпарлиги
,
тирноклардаги
дистрофик
узгаришлар
,
соч
тукилиши
,
холсизлик
,
юрак
тез
уриши
,
хансираш
,
бош
айланиши
ва
уйкусизлик
каби
белгилар
-
ни
кон
умумий
тахлилидаги
узгариш
–
гемоглобин
умумий
микдори
ва
эритроцитлар
сонининг
ка
-
майиши
билан
биргаликда
кечганида
хисобга
олинди
.
Беморларни
текшириш
учун
махсус
карта
тузилиб
,
ушбу
картада
анемияга
хос
клиник
белгилар
–
бош
огриши
,
айланиши
,
хаво
етишмаслиги
,
юрак
уриши
,
уйкусизлик
,
тез
чарчаш
,
тери
рангининг
окариши
,
рангпарлиги
,
тирноклардаги
дистрофик
узгаришлар
,
соч
тукилиши
,
юрак
тонларининг
холати
,
пульс
,
артериал
гипотония
,
хамда
кон
умумий
тахлилидаги
узгаришлар
,
Грегерсен
синамаси
курсаткичлари
,
ички
аъзолар
ультратовушли
текшируви
,
ЭКГ
маълумотлари
кайд
этиб
борилди
ва
тахлил
этилди
.
Махсус
текширувлардан
кон
зардобида
темир
микдорини
,
кон
зардобини
темирни
боглаш
хусу
-
сиятни
ва
эритроцитлар
осмотик
резистентлигини
аниклаш
усуллари
утказилди
.
Статистик
текши
-
рувларда
Р
-IV
персонал
компьютерининг
программаларидан
фойдаланилди
.
Текширув
натижалари
ва
уларнинг
тахлили
.
Бизнинг
текширувларимизда
РА
касаллиги
билан
касалланган
беморларнинг
конида
гемоглобиннинг
уртача
микдори
85,2±7,8
г
/
л
,
эритроцитлар
сони
эса
– 3,3±0,4
х
10
12
/
л
булиб
,
бу
курсаткичлар
камконликнинг
иккинчи
даражасига
тугри
келди
.
Эр
-
какларда
гемоглобин
умумий
курсаткичи
(91,3±4,8
г
/
л
),
аёллар
умумий
курсаткичидан
баланд
бул
-
ди
(79,4±6,2
г
/
л
,
Р
<0,05).
Текширувдаги
барча
беморлардан
3
кишида
(7,5%)
гемоглобин
микдори
90
-120
г
/
л
атрофида
булиб
,
камконликнинг
биринчи
даражасига
, 19
кишида
(47,5%)
гемоглобин
мик
-
дори
70-90
г
/
л
атрофида
булиб
,
камконликнинг
иккинчи
даражасига
, 18
кишида
(45,0%)
гемоглобин
микдори
70
г
/
л
.
дан
паст
булиб
,
камконликнинг
учинчи
даражасига
тугри
келди
.
Касалликнинг
фаоллик
даражасига
кура
тахлил
этганимизда
,
касалликнинг
биринчи
,
иккинчи
ва
учинчи
даража
фаоллигида
гемоглобин
микдори
95,6±6,2
г
/
л
, 85,1±4,2
г
/
л
ва
76,1±6,2
г
/
л
атрофида
булди
(
Р
1,2
<0,05).
Касалликнинг
давомийлиги
ошган
сари
гемоглобин
микдорининг
камайиши
куза
-
тилиб
,
касаллик
давомийлиги
бир
йилгача
булганида
гемоглобин
микдори
90,6±5,2
г
/
л
, 1-5
йил
бул
-
ганида
- 86,3±5,2
г
/
л
ва
5
йилдан
ошганида
- 80,1±4,2
г
/
л
булди
(
Р
1,2
<0,05).
Адабиётлардаги
маълумотларга
кура
,
РА
касаллигида
анемик
синдром
тромбоцитопения
,
гипо
-
протеинемия
ва
кон
ивишида
иштирок
этувчи
оксилларнинг
камайиши
билан
кечади
.
Бизнинг
куза
-
тувимизда
тромбоцитлар
умумий
сонинг
камайиши
–
тромбоцитопения
,
энг
куп
анемиянинг
огир
даражаси
учун
хос
булиб
,
бу
белги
–
жигар
ва
талокнинг
катталашуви
гепатоспленомегалия
билан
биргаликда
кузатилди
.
Конда
умумий
оксил
микдорининг
пасайиши
хам
анемик
синдромнинг
сабабларидан
булиб
,
биз
-
нинг
кузатувимиздаги
умумий
оксил
курсакичи
уртача
43,5±4,5
г
/
л
атрофида
булди
.
Уртача
ва
огир
даражадаги
камконликда
умумий
оксил
микдори
енгил
даражадаги
анемия
аникланган
беморлар
курсаткичларидан
анча
паст
булди
.
РА
касаллигида
анемик
синдромнинг
асосий
сабабларидан
–
кон
зардобида
умумий
оксил
микдорининг
камайиши
булиб
,
гипопротеинемия
анемик
синдромнинг
огиррок
кечувини
курсатади
.
76,5%
беморда
РА
касаллигида
анемик
синдром
асорати
сифатида
миокард
дистрофияси
аникла
-
ниб
, 15,0%
беморда
сурункали
кон
айланиши
бузилиши
белгилари
кузатилди
. 2,5%
беморда
ушбу
асоратнинг
II
А
, 5,0%
беморда
- II
Б
ва
7,5%
беморда
- III
боскичи
аникланади
.
Эндоскопик
текширувда
РА
касаллиги
билан
касалланган
10,0%
беморда
эрозия
, 15,0%
беморда
-
ун
икки
бармокли
ичак
яллигланиши
, 5,0%
беморда
-
ун
икки
бармокли
ичак
яра
касаллиги
топил
-
ди
.
Ошкозон
-
ичак
трактидаги
эндоскопик
узгаришларнинг
энг
купи
камконликнинг
огир
даражаси
-
да
кузатилди
(38,9%).
Камконликнинг
уртача
даражасида
ошкозон
ичак
трактидаги
узгаришлар
сал
-
моги
– 21,0%,
енгил
даражадаги
камконликда
эса
– 33,3%
булди
.
Кузатувимиздаги
22,5%
беморда
ахлат
тахлилида
бензидин
синамаси
мусбат
булиб
,
ошкозон
-
ичак
тактидан
яширин
кон
кетишидан
дарак
берди
.
Махсус
олиб
борилган
текширувларда
кон
зардобида
темир
микдори
18,6±2,3
мкмоль
/
л
,
кон
зар
-
добининг
темирни
боглаш
кобилияти
58,0±5,2
мкмоль
/
л
атрофида
булди
.
Анемия
даражалари
буйи
-
ча
тахлил
этилганда
,
кондаги
эркин
темир
микдори
ва
кон
зардобини
темирни
боглаш
хусусиятлари
анемия
даражаларига
мос
равишда
камайиб
борди
ва
ушбу
курсаткичлар
огир
даражадаги
камкон
-
ликда
энг
паст
булди
(
Р
<0,02).
РА
касаллигида
жами
55,0%
беморда
эритроцитлар
осмотик
резистентлигининг
пасайиши
куза
-
тилди
.
Гемолиз
холати
10,0%
беморда
0,70%
натрий
хлор
эритмаси
(
огир
гемолиз
), 15,0%
беморда
–
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
3 (66) 2011
8
0,65%
натрий
хлор
эритмаси
(
уртача
гемолиз
), 30,0%
беморда
- 0,60%
натрий
хлор
эритмаси
сакла
-
ган
пробиркада
(
енгил
гемолиз
)
кузатилди
.
Даво
муолажаларини
тахлилида
9
беморни
ГКС
(
преднизалон
2,5-5,0
мг
/
сут
), 11
беморни
дела
-
гил
,
плаквенил
ёки
сульфасалазин
, 3
беморни
–
метотрексат
, 17
беморни
эса
факат
НЯКВ
кабул
кил
-
ганлиги
аникланган
.
Огир
даражадаги
камконлик
энг
куп
метотрексат
кабул
килган
беморларда
уч
-
раган
(100,0%).
НЯКВ
кабул
килган
71,0%
беморда
огир
даражали
камконлик
кузатилган
.
Предниза
-
лон
кабул
килган
беморларни
аксариятида
(77,8%)
камконликнинг
уртача
даражаси
аникланди
.
Бошка
базис
воситалари
(
делагил
,
плаквенил
,
сульфасалазин
)
кабул
килган
купчилик
- 72,7%
бемор
-
ларда
хам
уртача
ифодаланган
анемия
аникланди
.
Демак
,
бизнинг
шароитимизда
РА
касаллигида
анемик
синдром
барча
беморларда
учрайди
,
куп
-
чилик
холарда
камконликнинг
уртача
огир
ва
огир
даражаси
ривожланади
ва
камконлик
даражаси
касалликнинг
фаоллик
даражасига
ва
касаллик
давомийлигига
боглик
булади
.
Анемия
сабаби
поли
-
факториал
булиб
,
купчилик
беморларда
алиментар
сабаблар
(
кам
иссик
овкат
истеъмол
килиш
,
фа
-
катгина
1-2
марта
овкатланиш
,
овкатни
энг
куп
кечкурун
истеъмол
килиш
,
сут
ва
сут
маъсулотлари
-
ни
истеъмол
килмаслик
,
гушт
махсулотларини
кам
истеъмол
килиш
)
таъсирида
ривожланади
.
Али
-
ментар
сабаблар
конда
умумий
оксил
ва
эркин
темир
микдорини
пасайишига
олиб
келиб
анемияни
темир
етишмаслик
анемияси
турига
киритишга
имкон
беради
.
Ошкозон
-
ичак
трактидаги
ЭФГДС
текширувида
топилган
эрозия
,
яра
,
яллигланиш
белгилари
,
яширин
кон
кетишни
тасдикловчи
бензи
-
дин
синамасини
мусбат
булиши
анемияни
сурункали
яширин
кон
кетиш
натижасида
ривожланиши
-
ни
курсатиб
,
яна
бир
бор
анемиянинг
темир
етишмаслиги
анемияси
эканлигини
тасдиклайди
.
Шу
билан
биргаликда
,
аксарият
беморларда
(55,0%)
эритроцитларнинг
осмотик
резистентлигини
пасай
-
иши
,
метотрексат
(
гемолитик
ва
апластик
таъсирга
эга
препарат
)
кабул
килган
барча
беморларда
огир
даражадаги
камконлик
ривожланиши
камконлик
ривожланишида
гемолиз
холатининг
роли
борлигини
хам
курсатади
.
Ишимизнинг
якунида
шуни
таъкидлаш
лозимки
,
РА
касаллигида
висцерал
органларда
жиддий
узгаришлар
кузатилиб
,
кон
яратиш
органлари
фаолиятини
хам
пасайишига
олиб
келади
.
Лекин
,
ане
-
мик
синдромга
хос
белгилар
хамма
вакт
хам
даволовчи
врачларнинг
нигохида
булмайди
ва
асосий
касаллик
фонида
ривожланган
симптомлар
орасида
колиб
кетади
.
Шу
билан
бирга
уз
вактида
эъти
-
борсиз
колган
анемик
синдром
юрак
етишмовчилиги
ривожланшига
сабаб
булади
.
Ушбу
холат
РА
касаллигида
беморларни
стандарт
текширувларига
кон
яратиш
аъзоларини
функционал
текширув
усулларидан
эритроцитлар
сонини
,
гемоглобин
,
эркин
темир
микдорини
,
кон
плазмасини
темирни
бириктириш
хусусиятини
,
хамда
эритроцитлар
осмотик
резистентлигини
аниклаш
усулларини
кири
-
тишни
талаб
этади
.
Анемияга
карши
даво
муолажаларини
киска
вакт
давомида
,
факат
стационар
даво
утказилган
вактда
тавсия
этиш
анемик
синдромда
хамма
вакт
хам
ижобий
натижа
бермайди
ва
антианемик
давони
амбулатор
шароитида
хам
давом
эттириш
лозимлигини
курсатади
.
Фойдаланилган
адабиётлар
1.
Герцог
О
.
А
.,
Сизиков
А
.
Э
.,
Коненкова
Л
.
П
.
с
соавт
.
Клинико
-
иммунологическая
характеристика
больных
ревматоидным
артритом
с
анемией
.
Научно
-
практическая
ревматология
, 2007;
№
1,C. 28-32
2.
Ватутин
Т
.
Н
.,
Калинкин
Н
.
В
.,
Смирнова
А
.
С
.,
Анемия
при
ревматоидном
артрите
.2003;
№
.2,
3.
Заманов
Н
.
Т
,
Алекперова
Г
.
Р
,
Сафарова
Х
.
И
.,
Физикальные
и
функциональные
состояния
сердечно
–
сосу
-
дистой
системы
у
больных
ревматоидным
артритом
с
анемией
.
Медицинские
науки
, 2010,
№
1,
С
.66-68.
4.
Мифтахова
Э
.
Э
.
Анемия
при
ревматоидном
артрите
.
Актуальные
вопросы
внутренних
болезней
.
Сборник
статей
.
Казань
,2000
5.
Муравьев
Ю
.
В
,
Галушко
Е
.
А
.
Как
расценивать
анемию
при
ревматоидном
артрите
?
Клиническая
медици
-
на
, 2001,
№
3,
С
.72-74.