№ 14 (2025) Наука и инновация

2020–2025 йиллард авомида 1-шахар клиник шифохонасида жами 562 нафар, ёши 10 ёшдан 60 ёшгача бўлган, гастродуоденал яра перфорацияси билан оғриган беморларда жарроҳлик амалиёти ўтказилди. Традицион лапаротомик усулда яра перфорациясини тикиш 1330 (85,4%) беморда амалга оширилди, лапароскопик усул эса 232 (17,4%) беморда қўлланилди.

Raqamlashtirish jarayoni bugungi kunda davlat moliyaviy tizimini tubdan o‘zgartirmoqda. Budjetning shakllanishi, ijrosi va nazorati jarayonlariga raqamli texnologiyalar joriy etilishi orqali samaradorlik ortmoqda, biroq bu jarayon bilan birga bir qator muammolar ham yuzaga kelmoqda. Xususan, raqamli tizimlarning kutilmaganda ishlamay qolishi, axborot xavfsizligi tahdidlari, kadrlar malakasining yetarli emasligi, texnologik tengsizlik, raqamli savodsizlik va huquqiy normativlarning mos emasligi kabi omillar davlat budjetining barqaror boshqaruviga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ushbu tezisda raqamlashtirish sharoitida budjet boshqaruvida yuzaga kelayotgan asosiy qiyinchiliklar tahlil qilinadi va ularni bartaraf etish bo‘yicha ilmiy-amaliy takliflar ishlab chiqiladi. Tezis raqamli boshqaruvda ishtirok etayotgan mutaxassislar, iqtisodchilar hamda moliya sohasi tadqiqotchilari uchun foydali manba bo‘lib xizmat qiladi.

Sun’iy intellekt (SI) va raqamli texnologiyalar bugungi global iqtisodiyotning ajralmas qismlariga aylangan. Ular iqtisodiy faoliyatni avtomatlashtirish, samaradorlikni oshirish va xarajatlarni kamaytirishda muhim vosita sifatida xizmat qilmoqda. Mazkur tezisda SI va raqamli texnologiyalarning iqtisodiy sohalarga ko‘rsatayotgan ta’siri, xususan ishlab chiqarish, moliya, xizmat ko‘rsatish va boshqaruv tizimlaridagi imkoniyatlari yoritilgan. Dasturiy algoritmlar, ma’lumotlar tahlili, raqamli platformalar va avtomatlashtirilgan tizimlar orqali ish unumdorligini sezilarli darajada oshirish imkoniyati mavjud. Shu bilan birga, yangi ish o‘rinlarining yaratilishi, sarmoya oqimining ko‘payishi ham raqamli iqtisodiyotning muhim jihatlaridan hisoblanadi. Tezisda ushbu o‘zgarishlarning iqtisodiy samaradorlikka qanday ta’sir ko‘rsatayotgani bo‘yicha tahlillar keltiriladi.

Ўзбекистонда ҳам сўнгги йилларда банклараро тўлов тизими орқали амалга ошириладиган операциялар сони ва тузилмасига оид кўрсаткичларда ижобий ўзгаришлар кузатилмоқда, қуйидаги жадвалда банклараро тўлов тизими орқали амалга оширилган нақд-пулсиз ҳисоб-китоб ҳужжатлар ҳақида маълумотлар келтирилган.

Иқтисодий нуқтаи назардан, чакана хизматлар банк ресурсларини диверсификация қилиш, хавф-хатарларни минималлаштириш ва мижозлар базасини кенгайтириш имконини беради. Чунки ушбу хизматлар кўп ҳолларда кўп сонли мижозларга кичик ҳажмдаги операциялар шаклида таклиф этилади ва бу банк учун хавфсизлик даражасини оширади. Шунингдек, банклар чакана хизматлар орқали аҳоли маблағларини жалб қилиб, узоқ муддатли ресурслар базасини шакллантиради.

Засуха – одно из самых разрушительных природных явлений, негативно влияющее на экосистемы, сельское хозяйство и экономику. В условиях глобального изменения климата её актуальность возрастает. Эффективный мониторинг засух с использованием технологий дистанционного зондирования, таких как ГИС и спутниковые данные, имеет ключевое значение. В статье рассматривается влияние засухи на лесной покров вокруг Аральского моря с применением ГИС, данных спутников Landsat и Sentinel-2, а также индексов NDVI и SPI для анализа и картирования изменений. 

Ushbu maqolada elektron ta’lim platformalarida matematik topshiriqlarni avtomatik baholash tizimining ahamiyati, ishlash prinsiplari va afzalliklari yoritiladi. Shuningdek, baholash jarayonining aniqligi, vaqt tejamkorligi va o‘quvchilarning bilimini samarali tahlil qilish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Turli algoritmlar, sun’iy intellekt va testlash texnologiyalari asosida qurilgan tizimlar misolida real amaliyotdagi qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi.         

Ushbu maqolada Vizantiya imperiyasining harbiy texnologiyalaridan biri – Yunon olovi misolida sirli ixtiro va uning strategik ahamiyati yoritiladi. Maqola Yunon olovining yaratilish tarixi, uning tarkibi va qo‘llanilishi, shuningdek, uni himoya qilish mexanizmlarini zamonaviy intellektual mulk huquqi, xususan tijorat siri va nohau (know-how) tushunchalari bilan bog‘laydi. Vizantiyaliklarning texnologiyani maxfiy saqlash strategiyasi hozirgi kompaniyalar tomonidan qo‘llanilayotgan yuridik mexanizmlar – maxfiylik shartnomalari, axborotga cheklangan kirish tizimi va jazolash siyosati bilan o‘xshash jihatlarga ega ekani tahlil qilinadi. Bu tarixiy yondashuv bugungi kunda intellektual mulkni boshqarishdagi muhim tamoyillar bilan bevosita bog‘liqligini ko‘rsatadi.

This study investigates the enhancement of English reading skills among university students through the application of metacognitive strategies. Metacognition, or "thinking about thinking," involves awareness and control of one's cognitive processes during reading. The research highlights the significance of metacognitive strategies in improving reading comprehension, fostering independent learning, and promoting critical thinking. By integrating metacognitive instruction into reading curricula, educators can empower students to become more effective and autonomous readers. The findings suggest that explicit teaching of metacognitive strategies leads to significant improvements in students' reading performance.

Ushbu maqolada O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng Qashqadaryo viloyatida sport sohasida amalga oshirilgan islohotlar, rivojlanish jarayonlari va erishilgan yutuqlar tahlil qilinadi. Maqola viloyatdagi sport infratuzilmasi, yoshlarni sportga jalb qilish, xalqaro musobaqalarda ishtirok etish va mavjud muammolarni hal etish yo‘llarini ko‘rsatadi. Shuningdek, kelajak istiqbollari va sportning ijtimoiy hayotdagi o‘rni ham muhokama qilinadi.

International letters of credit (LCs) are essential instruments in global trade, providing secure payment mechanisms between exporters and importers. Issued by commercial banks, LCs guarantee payment to the seller upon the fulfillment of specific terms and the presentation of required documents. This mechanism reduces the risk of non-payment and builds trust between international trading partners.

Ushbu maqolada turbulеnt oqimlarning asosiy xaraktеristikalari va fizik-matеmatik xossalari tahlil qilinadi. Turbulеntlik hodisasi laminar oqimdan farqli ravishda bеqaror, notеkis va еnеrgiyaga boy bo‘lgan harakat shaklini ifodalaydi. Tadqiqotda Rеynolds soni, еnеrgiya spеktri, impuls almashinuvi, shuningdеk, turbulеnt diffuziya va yopishqoqlik kabi paramеtrlarning roli ko‘rib chiqiladi. Turbulеnt oqimlarning strukturasi, ulardagi uyurmalar (vortеxlar) dinamikasi va ularning oqim barqarorligiga ta’siri nazariy va amaliy nuqtai nazardan o‘rganiladi. Shuningdеk, turbulеntlikni modеllashtirish usullari – statistik yondashuvlar, Navе-Stoks tеnglamalari asosidagi yondashuvlar va hisoblash suyuqliklar dinamikasi (CFD) vositalari tahlil qilinadi. Ushbu tahlillar gidrodinamika, aеrodinamika va atrof-muhit muhandisligi sohalarida muhim amaliy ahamiyat kasb еtadi.

Ushbu tizesda o‘quvchilarga ta’lim olishni qiziqarli va samarali qilish, o‘qituvchilarga esa o‘qitish jarayonini yanada osonlashtirishdir hamda bu texnologiyalar yordamida o‘qishning sifatini oshirish, shuningdek, o‘quvchilarni dunyo bo‘ylab global resurslarga ulash imkoniyatini yaratishi haqida so‘z borgan.

Mazkur maqolada fan va texnologiyalarning jadal rivojlanishi bilan yuzaga kelayotgan kiberjinoyatchilik muammosi tahlil qilinadi. Kiberjinoyatlarning turlari, ularning fuqarolar hayoti va iqtisodiyotga salbiy ta’siri, firibgarlik va axborot o‘g‘irligi holatlari, hamda zamonaviy “aqlli” qurilmalarga qaratilgan tahdidlar yoritiladi. Shu bilan birga, O‘zbekiston Respublikasida kiberjinoyatchilikka qarshi kurashish yo‘nalishida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar ham ko‘rib chiqiladi. Maqola oxirida ushbu muammoning oldini olishga qaratilgan tavsiyalar berilgan.

Maqolada talabalarning ta’lim jarayonidagi organish faoliyatini samaradorligini oshirishda professor-o‘qituvchilar qanday motivlardan foydalaniladilar, ularni ta’lim sifatini oshirishdagi hamda talaba faolligini yuksaltirishdagi o‘rni haqida fikr- mulohazalar yuritilgan.

The article examines approaches to improving the management of production resources in dairy and meat livestock farming to enhance economic efficiency. It analyzes the specifics of using feed, labor, and land resources in modern agricultural enterprises. The necessity of implementing resource-saving technologies and economically sound planning is substantiated. The findings can be used in the development of livestock sector programs in agricultural regions.

Ushbu maqolada Shimoliy Baqtriyaнинг qadimgi port-shaharlari va mudofaa  inshootlarining o`rganilishi tarixi manbalar asosida ochil berilgan.

Ushbu maqolada “Arab xalq maqol va matallari badiiyatida semantikaning ahamiyati” arab maqol va matallarida  semantika va lingvopoetika uyg‘unligini  ko‘proq misollar orqali ko‘rsatilindi. Arab xalq maqol va matallarida qo‘llanilgan ko‘plab badiiy  san’atlarni sharhlandi, maqol va matallardan ko‘zlangan mazmunni ifodalashda arablarning balog‘atli va fasohatli iboralar, kalimalar go‘zal tasvir vositalari  bilan qorishib  ketishi haqida ma’lumotlar beradi.

Ishlab chiqarishdagi zararsizlikni tahlil qilish mavzusi ishlab  chiqarish jarayonlarida yo’qotishlarni kamaytirish, resurslardan samarali foydalanish va ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga qaratilgan ilmiy-uslubiy izlanishlarni o’z ichiga oladi. Mazkur tahlil orqali ishlab chiqarishdagi turli omillar (xomashyo, mehnat, energiya, vaqt va moliyaviy resurslar) samaradorlik darajasi baholanadi hamda yo’qotishlarga olib keluvchi sabablar aniqlanadi.

Ushbu maqolada Shanxay hamkorlik tashkilotining faoliyati uni tashkil etishning institutsional huquqiy asoslari hamda tashkilot doirasida O'zbekiston ishtiroki, tashabbuslari va undan kutilayotgan istiqbollar masalalari tahlil etilgan.

This article highlights the importance of cognitive skills and the application of specialized strategies to ensure accurate, efficient, and high-quality translation during the simultaneous interpretation. It underlines the value of both interpreter competencies and translation strategies in overcoming the challenges of this process.

Ушбу мақола Ўзбекистонда нодавлат секторда фаолият кўрсатаётган оммавий ахборот воситаларининг (ОАВ) жамиятни демократлаштириш жараёнидаги ўрни ва роли таҳлил қилинган. Нодавлат ОАВнинг асосий вазифалари, ютуқлари, дуч келаётган муаммолари ва уларни бартараф этиш йўллари кўриб чиқилган. Шунингдек, нодавлат ОАВнинг фуқаролик жамиятини ривожлантиришга, аҳоли онгини оширишга ва давлат органлари фаолиятини назорат қилишга қўшадиган ҳиссаси назарий баҳоланган.

В данной работе рассматриваются современные подходы к методике преподавания русского языка в школе. Подчёркивается важность формирования коммуникативной компетенции, применения интерактивных методов и цифровых технологий в учебном процессе. Анализируются особенности работы с младшими школьниками, а также приводятся рекомендации по повышению эффективности уроков. Материал может быть полезен учителям русского языка, методистам и педагогам начальных классов.

Ushbu maqolada temuriylar davrining sirli kutubxonasi haqidagi qarashlar tahlil qilinadi va bu kutubxona bilan bog‘liq ilmiy izlanishlar o‘rganiladi. Shuningdek, ushbu tarixiy kutubxonaning hozirgi kunda mavjudligi yoki yo‘qolib ketganligi haqidagi fikrlar oydinlashtiriladi. Temuriylar davriga oid yozma yodgorliklarning bir qismi haqida ham ma’lumot beriladi.

В статье стабильный прогресс целей образование в системе персонал выбор, в местах положить​ и этот в поле есть некоторый проблемы изучал и самому себе типичный функции анализ сделал.