50
© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2013
УДК: 616-132-008.64-005.2-08.053.8
Лапасов С.Х., Хакимова Л.Р., Лапасова З.Х., Валиева М.Х., Лапасова М.Ш.
КИШЛОК ВРАЧЛИК ПУНКТИ ШАРОИТИДА 45-65 ЁШЛИ ЮРАК ИШЕМИК
КАСАЛИГИГА МОЙИЛЛИГИ БОР АХОЛИНИ ЭРТА АНИКЛАШ ЖАРАЁНИ СИФАТ
КУРСАТКИЧИНИ ЯХШИЛАШ
Самарканд давлат медицина институти
Кириш.
Жахон Согликни Саклаш Ташкило-
ти комитети маълумотларига биноан юракнинг
ишемик касаллиги (ЮИК) – тож артериялар
тизимидаги патологик жараѐнлар натижасида
миокардга кон етказилишининг камайиши ѐки
тухтаб колишига боглик булган юрак мушаги-
нинг уткир ѐки сурункали зарарланишидир.
Асосий сабаби – тож томирлар атеросклерози
(90%-дан куп холлларда), шунингдек нерв-
эмоционал зурикиш ва стресс шароит натижа-
сида тож артериялар ангиоспазмини кузгатувчи
омиллардир. Бу касаллик ривожланишига таш-
ки ва ички мухитнинг турли-туман омиллари
(хавф-хатар омиллари): гиперхолестеринемия,
артериал гипертензия, чекиш, кам харакат хаѐт
тарзи ва ѐг босиши сабаб булади.
Юракнинг ишемик касаллиги ривожланиши-
га тож артерияларнинг стенозлайдиган атеро-
склерози (аксарият) натижасида таъсирчан кон
томирлар кон айланиши билан миокарднинг
кислородга эхтиѐжи уртасидаги номунофиклик
асос булиб хизмат килади. Индустриал ривож-
ланган мамлакатларда ахоли орасида улимнинг
асосий сабабларидан бири юракнинг ишемик
касаллиги хисобланади (уртача 53-65%-ни таш-
кил этади). Юрак-кон томирлари касалликлари-
нинг умумий структурасида бу курсаткич 40-
55%-ни ташкил килади. Бундан ташкари юрак
ишемик касаллиги кенг таркалган касалликлар-
дан хисобланади. Куп сонли эпидемиологик
текширувлари маълумотларига кура юракнинг
ишемик касаллиги 11-20% катта кишиларда уч-
райди.
Юрак ишемик касаллиги ривожланган мам-
лакатлар улимга олиб келувчи сабабларидан
биридир. Америка Кушма Штатларида 11 мил-
лиондан ортик беморлар мавжуд. Хар йили
юрак ишемик касаллигидан 500000 киши хаѐт-
дан куз юмади. Охирги ун йилда улим курсат-
кичи тобора купайиб бормокда. Шунинг учун
мазкур касалликни эрта ташхислаш, даволаш ва
олдини олиш мухим ахамиятга эга. Бирламчи
тиббий бугинида уз иш фаолиятини олиб бора-
диган тиббий ходимлар юкорида кайд этилган
йуналишлар буйича килинадиган ишларни ку-
чайтириш керак.
Бизлар юрак ишемик касаллиги буйича эрта
ташхислаш, даволаш ва олдини олиш борасида
сифат курсаткичини яхшилаш буйича Самар-
канд шахар 6-сон оилавий поликлиникага ка-
рашли «Кафтархона» филиалида тадкикот иш-
ларини олиб бордик.
Утказилган тадкикот ишларининг асосий
максади.
УАШ томонидан амалга оширилган
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлиникага
карашли «Кафтархона» филиали шароитида 45
– 65 ѐшли юрак ишемик касаллигига мойиллиги
бор ахолини 5 ой давомида эрта аниклаш жа-
раѐни сифат курсаткичини яхшилаш.
Материаллар ва методлар.
Мазкур тадки-
кот ишлари Самарканд шахар 6-сон оилавий
поликлиникага карашли «Кафтархона» филиа-
лида олиб борилди. Мазкур филиалга беркитил-
ган умумий ахолининг сони 8400-тани ташкил
килади. Фертил ѐшдаги аѐлларнинг сони 2400-
та (5 нафари ЮИК-ги билан касалланган) ва
нихоят 14 ѐшгача булган болаларнинг сони
3012 нафардан иборат.
Диспансер назоратига олинган беморлар-
нинг сони 160-тани ташкил этади. Булардан
юрак ишемик касаллигига чалинган беморлар-
нинг сони 48 нафарини ташкил килади. Самар-
канд шахар 6-сон оилавий поликлиникага ка-
рашли «Кафтархона» филиалига карашли уму-
мий ахолидан 45-65 ѐшли юрак ишемик касали-
гига мойиллиги мавжуд одамларни танлаб олиб
уларни тиббий курикдан утказилди. Уларнинг
сони 87-тани ташкил этди.
Бирламчи тиббий бугини шароитида яъни
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлиникага
карашли «Кафтархона» филиали шароитида 45-
65 ѐшли юрак ишемик касаллиги буйича мойил-
лиги булган одамларнинг эрта аниклаш сифат
курсаткичини яхшилаш максадида куйидаги
келтирилган стандартлар ва индикаторларни
команда аъзоларимиз билан мухокама килиб
келишилган холда ишлаб чикдик.
51
Ресурслар буйича
Стандарт: Хар бир поликлиникада юрак
ишемик касаллигини диагностикаси, даволаши,
олдини олиш ва олиб бориши борасида тиббий
далилларга асосланган кулланма булиши керак.
Индикатор: Юрак ишемик касаллигини диаг-
ностикаси, даволаши, олдини олиш ва олиб бо-
риши борасида тиббий далилларга асосланган
кулланма мавжуд булган поликлиникаларнинг
фоизи.
Бахолаш манбаи: Самарканд шахар 6-сон
оилавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида мавжуд булган буйруклар, йурикно-
малар, клиник кулланмалар ва бошка маъмурий
хужжатлар.
Текшириш усуллари: Мазкур филиалда мав-
жуд булган буйрукларни, йурикномаларни, кли-
ник кулланмаларни ва бошка маъмурий хуж-
жатларни куздан кечириб, текшириб тахлил ки-
лиш.
Индикаторни хисоблаш: Юрак ишемик ка-
саллигини диагностикаси, даволаши, олдини
олиш ва олиб бориши борасида тиббий далил-
ларга асосланган кулланма мавжуд булган по-
ликлиникалар сони / текширилган поликлини-
каларнинг сони х 100.
Стандарт: Хар бир поликлиникада юрак
ишемик касаллигини олиб бориши амалиѐтига
эга булган шифокорлар булиши лозим.
Индикатор: Юрак ишемик касаллигини олиб
бориши амалиѐтига эга булган шифокорлар-
нинг фоизи.
Бахолаш манбаи: Самарканд шахар 6-сон
оилавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида ишлайдиган шифокорлар билан сух-
бат ва уларда мавжуд булган сертификатлар.
Текшириш усуллари: Мазкур филиалда иш-
лайдиган шифокорлар билан сухбатлар утказиш
ва уларда мавжуд булган сертификатларни тек-
шириш.
Индикаторни хисоблаш: Юрак ишемик ка-
саллигини олиб бориши амалиѐтига эга булган
шифокорларнинг сони / текширилган поликли-
никаларда ишлайдиган шифокорларнинг уму-
мий сони х 100.
Жараѐнлар буйича
Стандарт: Юрак ишемик касаллигига мойил-
лиги бор булган одамларни тонометриядан ва
ЭКГ текширишидан утказиш лозим.
Индикатор: Тонометриядан ва ЭКГ текши-
ришидан утган юрак ишемик касаллигига мой-
иллиги бор булган одамларнинг фоизи.
Бахолаш манбаи: Самарканд шахар 6-сон
оилавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида ишлайдиган шифокорларнинг юрак
ишемик касаллигига мойиллиги бор булган
одамлар билан утказилган консультациялар.
Хамда бу одамларнинг амбулатор карталари.
Текшириш усуллари: Мазкур филиалда иш-
лайдиган шифокорларнинг юрак ишемик касал-
лигига мойиллиги бор булган одамлар билан
утказилган консультацияларда иштирок этиб
назорат килиш. Хамда бу одамларнинг амбула-
тор карталарини куриб чикиб тахлил килиш.
Индикаторни хисоблаш: Тонометриядан ва
ЭКГ текширишидан утган юрак ишемик касал-
лигига мойиллиги бор булган одамларнинг со-
ни / текширилган юрак ишемик касаллигига
мойиллиги бор булган одамларнинг умумий
сони х 100.
Стандарт:
Семиз ва семизликка мойиллиги
бор булган ахолини тана вазни индексини аник-
лаб семизлик даражасини аниклаш керак.
Индикатор: Тана вазни индексини аниклаб
семизлик даражасини аникланган семиз ва се-
мизликка мойиллиги бор булган ахолини фои-
зи.
Бахолаш манбаи: Самарканд шахар 6-сон
оилавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида ишлайдиган шифокорларнинг семиз
ва семизликка мойиллиги бор булган одамлар
билан утказилган консультациялар. Хамда бу
одамларнинг амбулатор карталари.
Текшириш усуллари: Мазкур филиалда иш-
лайдиган шифокорларнинг семиз ва семизликка
мойиллиги бор булган одамлар билан утказил-
ган консультацияларда иштирок этиб назорат
килиш. Хамда бу одамларнинг амбулатор кар-
таларини куриб чикиб тахлил килиш.
Индикаторни хисоблаш:
Тана вазни индек-
сини аниклаб семизлик даражасини аникланган
семиз ва семизликка мойиллиги бор булган ахо-
лининг сони / семиз ва семизликка мойиллиги
бор булган ахолининг умумий сони х 100.
Стандарт: Юрак ишемик касаллигига мойил-
лиги мавжуд булган беморлардан кондаги холе-
стерин, канд микдорларини аниклаш ва кон
ивиш вактини текшириш керак.
Индикатор: Кондаги холестерин, канд мик-
дорларини аникланган ва кон ивиш вакти тек-
ширилган юрак ишемик касаллигига мойиллиги
мавжуд булган беморларнинг фоизи.
Бахолаш манбаи: Самарканд шахар 6-сон
оилавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида юрак ишемик касаллигига мойилли-
ги мавжуд булган одамларнинг амбулатор кар-
талари.
Текшириш усуллари: Мазкур филиалда юрак
52
ишемик касаллигига мойиллиги мавжуд булган
одамларнинг амбулатор карталарини куриб чи-
киб текшириш.
Индикаторни хисоблаш: Кондаги холесте-
рин, канд микдорларини аникланган ва кон
ивиш вакти текширилган юрак ишемик касал-
лигига мойиллиги мавжуд булган беморларнинг
сони / текширилган юрак ишемик касаллигига
мойиллиги мавжуд булган беморларнинг уму-
мий сони х 100.
Натижалар буйича
Стандарт: Юрак ишемик касаллигига мойил-
лиги мавжуд булган одамлар уз холати хакида
маълумотларга эга булиши шарт.
Индикатор: Уз холати хакида маълумотларга
эга булган юрак ишемик касаллигига мойилли-
ги мавжуд булган одамларнинг фоизи.
Бахолаш манбаи: Самарканд шахар 6-сон
оилавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида юрак ишемик касаллигига мойилли-
ги мавжуд булган одамлар билан интервью.
Текшириш усуллари: Мазкур филиалда юрак
ишемик касаллигига мойиллиги мавжуд булган
одамлар билан интервьюлар утказиш.
Индикаторни хисоблаш: Уз холати хакида
маълумотларга эга булган юрак ишемик касал-
лигига мойиллиги мавжуд булган одамларнинг
сони / юрак ишемик касаллигига мойиллиги
мавжуд булган одамларнинг умумий сони х
100.
Утказилган тадкикотнинг натижалари ва
уларнинг мухокамаси
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлини-
кага карашли «Кафтархона» филиалида 45-65
ѐшли юрак ишемик касалигига мойиллиги мав-
жуд булган ахолининг эрта аниклаш сифат кур-
саткичини аниклаш максадида утказилган тад-
кикот ишларининг натижалари куйидагича
(ресурслар, жараѐнлар ва натижалар индикатор-
лари буйича олинган натижалар ва уларнинг
тахлили):
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлини-
кага карашли «Кафтархона» филиалида ЮИК-
ни диагностикаси, даволаши, олдини олиш ва
олиб бориши борасида тиббий далилларга асос-
ланган кулланма мавжудлиги аникланди. Бу
индикатор буйича курсаткич 100%-ни ташкил
килди.
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлини-
кага карашли «Кафтархона» филиалида ишлай-
диган 3-та шифокорлардан 2 нафари юрак ише-
мик касаллигини олиб бориши амалиѐтига эга.
Бу индикатор буйича курсаткич 66,6%-ни таш-
кил этди.
45-65 ѐшли юрак ишемик касаллигига мой-
иллиги бор булган 87 одамдан 59-таси тономет-
риядан ва ЭКГ текширишидан утган. Бу инди-
катор буйича курсаткич 67,8%-ни ташкил кил-
ди.
45-65 ѐшли семиз ва семизликка мойиллиги
бор булган одамларнинг умумий сони 23 нафа-
рини ташкил килди ва уларнинг хаммасида тана
вазни индекси аникланиб семизлик даражаси
курсатилди. Демак бу индикатор буйича кур-
саткич 100%-ни ташкил этди.
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлини-
кага карашли «Кафтархона» филиалида 45-65
ѐшли юрак ишемик касаллигига мойиллиги
мавжуд булган 87-та беморлардан 73 нафарида
кондаги холестерин, канд микдорларини аник-
ланган ва кон ивиш вакти текширилган. Бу ин-
дикатор буйича курсаткич 83,9%-ни ташкил
килди.
Самарканд шахар 6-сон оилавий поликлини-
кага карашли «Кафтархона» филиалида 45-65
ѐшли юрак ишемик касаллигига мойиллиги
мавжуд булган 87-та беморлардан 63 нафари уз
холати хакида маълумотларга эга булган шахс-
лар. Бу индикатор буйича курсаткич 72,4%-ни
ташкил килди.
Шундай килиб, Самарканд шахар 6-сон ои-
лавий поликлиникага карашли «Кафтархона»
филиалида утказилган 45-65 ѐшли юрак ише-
мик касаллигига мойиллиги мавжуд булган
одамларда мазкур мойилликларни эрта аниклаш
ишларининг сифат курсаткичини яхшилаш мак-
садида утказилган тадкикот ишларининг хуло-
салари куйидагича:
Тиббий хизмат сифатини ошириш усули – бу
узгача усул эмас, балки тиббий ѐрдамга замона-
вий ѐндошиш усулидир.
Тиббий хизмат сифатини оширишда команда
усули билан ишлаш КВП-ти ходимларига бироз
кийинчилик тугдирди.
Тиббий хизмат сифатини ошириш усули –
шифокорлар, хамширалар ва ахолини тиббий
савиясини янада оширди.
Тиббий хизмат сифатини ошириш усули –
яхши самара бергани учун биз поликлиника-
мизда доимий куллашни ва бошка Самарканд
шахрига карашли бошка оилавий поликлиника-
ларда хам тадбик килишни уз олдимизга максад
килиб куйдик.
Амалий тавсиялар
Барча Самарканд шахрида мавжуд булган
оилавий поликлиникаларни ЮИК хакидаги тиб-
бий далилларга асосланган клиник протоколар
билан таъминлаш.
53
ЮИК касаллигига чалинган хамма бемор-
ларни тонометрия ва ЭКГ-текширишларидан
режали тарзда утказиш.
Тонометрияни сифатли утказиш мохиятини
Самарканд шахридаги оилавий поликлиника-
ларда ишлайдиган шифокорларга тушунтириш
ва ургатиш.
Оилавий поликлиникаларда ишлайдиган ши-
фокор ва хамшираларга тана масса индексини
аниклашни кенг куламда ургатиш.
Шифокор куригидан олдинги хонани ташкил
этиш.
Патронаж хамшираларга соглом турмуш тар-
зи хакида тушунчасини ошириш.
Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Болезни органов кровообращения. Под ред. академика РАН. Чазова Е.И. М.: Медицина; 1997.
2. Амосова Е.Н. Клиническая кардиология. Киев: Книга плюс; 1998, т.1.
3. Окороков А.Н. Лечение болезней внутренних органов. М.: Медицинская литература; 1999, т. 3.
4. Кардиология в таблицах и схемах. Под ред. М. Фрида и С. Грайнс. Перевод с английского под ред. М.А.
Осипова, Н.Н. Алипова. М.: Практика, 1996.
5. Гасилин В.С., Сидоренко Б.А. Стенокардия М.: Медицина; 1987.
6. Миррахимов М.М Кардиология. Методические рекомендации для студентов старших курсов. Бишкек;
2000.
7. А. Сыркин. Острый коронарный синдром. Врач 2000; 2.
8. Дорничев В.М., Гуревич П.С., Губачев Ю.М. Семейный врач и организация здорового образа жизни. Биб-
лиотека семейного врача, часть 2. Санкт-Петербург; 2000.
9. Оганов Р.Г. Первичная профилактика ишемической болезни сердца. М.: Медицина; 1990.
10. Дж. Мѐрта. Справочник врача общей практики. ГЭОТАР Медиа, 1998 г.