No. 15 (2025) Social Sciences in the modern world: theoretical and practical research

Mazkur maqolada Zahiriddin Muhammad Boburning she’riy merosida inson ruhiy holatlari va ichki kechinmalarining badiiy-estetik ifodasi tahlil qilinadi. Maqolada shoirning g’azallarida ask etgan asosiy g’oyaviy-estetik yo‘nalishlar- insoniy fazilatlar, axloqiy poklik, vatan sog’inchi, muhabbat va dunyoning o‘tkinchiligi kabi mavzular poetic struktura asosida tahlil etiladi. Mazkur tadqiqot ishida “Boburnoma”dagi lirik parchalar ham tahlil etilib, ularda shoirning ruhiy holati, ma’naviy izlanishlari hamda estetik qarashlari ifodasining o‘ziga xos jihatlari ilmiy asosda ko‘rsatib o‘tiladi.

Ushbu maqola talonchilik jinoyatining mohiyati, tushunchasi va tavsifini huquqiy nuqtai nazardan tahlilini, talonchilikning boshqa jinoyatlardan ajralib turuvchi xususiyatlarini, uning ochiqdan-ochiq amalga oshirilishini, jabrlanuvchining xayoti yoki sog’lig’I uchun bevosta xavfli bo’lmagan zo‘rlik ishlatish  yoki shunday zo‘rlik ishlatish  bilan qo‘rqitishga asoslangan usulini, O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida nazarda tutilgan jinoiy javobgarlikni, mazkur jinoyatlarni fosh etishning kriminalistik va amaliy tahlillarini yoritib o’tgan. Talonchilik jinoyatining jamiyatda xavfsizlik va mulk daxlsizligiga salbiy ta’siri xususida xulosa qilingan.

This paper explores how the traditional concept and legal nature of contracts are being transformed in the digital era, particularly under the influence of blockchain technologies. Special attention is given to the distinctive features, enforceability, and legal challenges posed by blockchain-based contracts.

Mazkur maqolada antroposentrik tilshunoslik yo‘nalishlaridan sanaluvchi lingvomadaniyatshunoslikning asosiy tushunchalari haqida so‘z yuritiladi. Til birliklarini lingvomadaniy tahlil qilishning o‘ziga xos jihatlari yoritiladi.

Mazkur tezis- maqolada zamonaviy ijtimoiy-madaniy texnologiyalarning yoshlar estetik tafakkurini shakllantirish va yuksaltirishdagi o‘rni falsafiy-estetik nuqtai nazardan tahlil qilinadi. Estetik tafakkur – inson tafakkurining go‘zallikka yo‘naltirilgan shakli bo‘lib, shaxsiy dunyoqarash, madaniy idrok va axloqiy pozitsiyani belgilovchi muhim omil sifatida qaraladi. Tadqiqotda raqamli madaniyat, kommunikatsion platformalar va san’at texnologiyalarining estetik ongga ta’siri baholanadi. Zamonaviy texnologiyalar estetik ongni shakllantiruvchi madaniy-ma’naviy transformatsiya vositasi sifatida talqin etiladi. Xulosa sifatida, estetik tafakkurni yuksaltirish ijtimoiy-madaniy texnologik muhit va ma’naviy qadriyatlar uyg‘unligiga bog‘liq ekani ta’kidlanadi.

Aliment undurish masalasining O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi doirasidagi huquqiy asoslari va amaliy tartibi tahlil etildi. Asosiy e’tibor Oila kodeksining tegishli moddalari, Konstitutsiyaviy normalar hamda aliment undirishga oid sud qarorlari va ijro hujjatlari asosida ota-onalarning voyaga yetmagan farzandlarini moddiy ta’minlash majburiyatiga qaratildi. Aliment miqdorini belgilash, uni to‘lash tartibi hamda qonunchilikda belgilangan mas’uliyatlar aniq huquqiy asoslar orqali yoritib berildi. Ishda normativ-huquqiy hujjatlarga tayanilgan holda aliment instituti nazariy va amaliy jihatdan o‘rganildi.

Mazkur maqolada zamonaviy davlat boshqaruvida siyosiy yetakchilarning faoliyatini baholashning nazariy asoslari keltirib o‘tiladi. Bu borada bir qator olimlar va tatqiqotchilarning ishlariga tahliliy baho beriladi. Mazkur maqolada siyosiy yetakchilarning faoliyatini baholash zarurati va dolzarblik xususiyatlari ham tahlil qilinadi. Zamonaviy davlat boshqaruvida siyosiy yetakchilarning faoliyat dinamikasiga nisbatan yondashuvlar va ular asosidagi nazariy tatqiqot ishlari konteksi haqida ma’lumotlar berib o‘tiladi. Shuningdek, hozirgi vaqtda dolzarb bo‘lgan muammo siyosiy yetakchilarning asosiy konseptual strukturasini tuzish orqali amaliy faoliyat vektorlarida samaradorlik ko‘rsatkichlari haqida ham ma’lumotlar berib boriladi.

Mazkur maqolada qiyosiy va chog‘ishtirma tilshunoslikning nazariy asoslari, ularning farqli va umumiy jihatlari, shuningdek, lingvistik tadqiqotlar uchun ahamiyati tahlil qilinadi. Qiyosiy tilshunoslik turli tillarning genealogik va tipologik o‘xshashliklarini aniqlashga xizmat qilsa, chog‘ishtirma tilshunoslik ularning strukturaviy va funksional jihatlarini o‘zaro taqqoslash orqali tadqiq qiladi. Maqolada ushbu yondashuvlarning ilmiy-epistemologik asoslari va ularning zamonaviy tilshunoslikdagi o‘rni yoritib beriladi.

Qo‘qon xoni Muhammad Alixonning shaxsiyati masalasi asrlar davomida bahsli masalalardan biri bo‘lib keladi. Mazkur tezisda XIX asrda Movarounnahrning siyosiy, madaniy va ijtimoiy hayotida muhim rol o‘ynagan Muhammad Alixon shaxsiyati va faoliyati tarixiy manbalar asosida keng yoritiladi. Tadqiqotda asosan “Tarixi Shohruhiy”, “Ansob as-salotin va tavorix al-xavoqin”, “Muntaxab ut-tavorix” kabi zamonasining muhim yozma manbalariga tayangan holda Muhammad Alixonning siyosiy qarashlari, ma’naviy-ma’rifiy faoliyati, shaxsiy fazilatlari, hamda u boshchilik qilgan davrdagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat tahlil qilinadi. Muhammad Alixon Qo‘qon xonligi tarixida o‘ziga xos o‘ringa ega bo‘lgan shaxs bo‘lib, uning hukmronligi davrida xonlikda ichki islohotlar, harbiy tuzumdagi o‘zgarishlar va tashqi siyosiy munosabatlar muhim bosqichga kirgan. Shu bilan birga, uning shaxsiyatiga oid tasvirlar nafaqat rasmiy tarixiy manbalarda, balki adabiy-tazkiraviy asarlarda ham o‘z aksini topgan. U haqidagi rivoyatlar va tasvirlar orqali o‘sha davr odob-axloq me’yorlari, shaxsiy tarbiya, boshqaruv kabi jihatlar ham o‘rganiladi. Tadqiqot jarayonida manbalarning tarixiy va shaxsiy jihatlari qiyosiy-tahliliy usulda o‘rganilib, Muhammad Alixon shaxsining tarixiy obrazini yaratishga xizmat qiluvchi asosiy manbalar aniqlanadi. Ushbu tadqiqot Muhammad Alixon shxasiyatini shaxsiyatini chuqur anglash, uning faoliyatiga turlicha yondashuvni shakllantirish va tarixiy manbalarning tanqidiy tahlil asosida qayta baholash imkonini beradi. Shuningdek, bu ish XIX asr o‘rtalarida Qo‘qon xonligida yuz bergan siyosiy jarayonlarni shaxs omili bilan bog‘liq holda tushunishga xizmat qiladi.

Arabiston yarim orolida Islom dini paydo bo‘lishi arablar uchun o‘ziga xos va muhim ahamiyatga ega hodisa sifatida baholanadi. Qabilaviy hayoti va joylashuvi arablarni siyosiy jihatdan zaiflashtirgan, ularni sivilizatsiyalashgan hududlar ustidan hukmronlik qilish imkoniyatidan mahrum etgandi. Ammo islom dini paydo bo‘lishi arablarni yagona e’tiqod asosida birlashib, mustahkam jamiyatga aylana boshlashiga sabab bo‘ldi. Islom dini arablar hayotida tub burilish yasab, ularni siyosiy va ijtimoiy jihatdan yangi darajaga olib chiqdi. Qur’on nozil qilinganidan keyin arab dunyosi birlashib, yangi imperiya shakllantira oldi. Islom madaniyati paydo bo‘lishi bilan birinchi bor yozma arab madaniyati shakllandi. Islomiy tamaddun arab tilida o‘z aksini topdi va bu til ilm-fan va madaniyat tili sifatida keng tarqaldi. Biroq, Islom dini tarqalgan hududlardagi madaniy taraqqiyotga ta’sir ko‘rsatishi bilan birga, ba’zi hududlarda iqtisodiy va ijtimoiy o‘zgarishlarni ham keltirib chiqardi. Islom dini nafaqat diniy hayotga, balki siyosiy va iqtisodiy tizimlarga ham sezilarli darajada ta’sir o‘tkazdi. Arablar islom dini vositasida keng hududlarga tarqalib, o‘z madaniyatlarini boshqa xalqlarga singdira oldilar.

Ushbu maqolada “Mahbub ul-qulub” asaridagi leksik va  kontekstual antonimiya haqida so‘z yuritilgan bo‘lib, adibning antonimlar qo‘llash mahorati haqida fikr-mulohazalar bayon qilingan.

Ushbu maqolada sarguzasht adabiyotida roviy obrazining badiiy-falsafiy funksiyasi tahlil qilinadi. Ahmad A‘zamning “Ro‘yo yoxud G‘ulistonga safar” asari asosida roviyning voqealar zanjirini birlashtiruvchi, ramziy qatlamlarni ochib beruvchi va o‘quvchini real hamda xayoliy olam o‘rtasidagi chegara nuqtasiga olib boruvchi markaziy obraz sifatidagi roli yoritiladi. Roviyning subyektiv hikoyasi orqali voqealarning faqat tashqi syujeti emas, balki ularning ichki mantiqiy va falsafiy asoslari ham ochib beriladi. Maqolada roviy obrazining sarguzasht janriga xos jihatlari, uning ichki kechinmalari, ramzlar bilan ishlashi va o‘quvchida mustaqil talqin qilish zaruriyatini yuzaga keltiruvchi omil sifatidagi ahamiyati ko‘rsatib beriladi.

This article provides effective, research-based strategies to excel in the IELTS Reading task, which requires answering 40 questions from three passages in 60 minutes. Key recommendations include developing skimming and scanning skills to improve reading speed, understanding different question types for accuracy, expanding academic vocabulary and paraphrasing awareness for better comprehension, managing time efficiently during the test, and practicing with authentic IELTS materials to build familiarity and confidence. The article emphasizes that success in IELTS Reading depends not only on language proficiency but also on strategic preparation and regular practice.

This article explores effective strategies for maintaining focus and interest in English as a Second Language (ESL) classrooms. It emphasizes the importance of student-centered learning, interactive and varied classroom activities, and the integration of technology to enhance motivation. The article also discusses the role of clear objectives, ongoing feedback, cultural relevance, and a supportive classroom atmosphere in promoting language acquisition. Grounded in research from experts like Krashen, Dörnyei, and Nunan, the piece provides practical guidance for educators seeking to create engaging and emotionally supportive ESL learning environments.

This study explores the scientific and theoretical underpinnings of family regulation in modern Islamic societies, highlighting the complex interplay between religious doctrine, sociocultural norms, and contemporary global influences. Grounded in Islamic jurisprudence (fiqh), the regulation of family matters—marriage, divorce, inheritance, child custody—is deeply intertwined with both classical legal traditions and emerging interpretations in light of evolving societal demands.

Arab tili — qadimiy va boy tarixga ega bo‘lgan til bo‘lib, uning shakllanishi va rivojlanishi uzoq davom etgan jarayon hisoblanadi. Arab tilining shakllanish bosqichlarini bilish tilning tabiati, rivojlanish tarixi va madaniy ahamiyatini chuqurroq tushunishga yordam beradi. Quyida arab tilining asosiy shakllanish bosqichlari yoritiladi.

Maqolada avtobiografik diskursda maqollarning qo‘llanishi, ularning shaxsiy xotirani umumiy madaniy tajriba bilan bog‘lovchi vosita sifatida tutgan o‘rni tahlil qilinadi. Maqollar avtobiografik matnlarda madaniy kod, axloqiy qadriyatlar va milliy ongni ifodalovchi vosita sifatida baholanadi.

Ushbu maqola Qoʻngʻirotlar urugʻining ilmiy o‘rganilish tarixiga bag‘ishlangan. Qoʻngʻirotlar tarixi va kelib chiqishi haqida dastlabki ma’lumotlar XII-XVIII asrlarda Sharq manbalarida uchragan. XIX asrda yevropalik va rus olimlari, masalan, Vasily Bartold va Nikolay Aristov, Qoʻngʻirotlarning kelib chiqishi va siyosiy roli haqida ilmiy ishlar olib borgan. XX asrda, Sovet davrida, Qoʻngʻirotlar tarixi yanada chuqurroq tahlil qilindi, va mustaqillik davrida Markaziy Osiyo olimlari tomonidan ularning etnik va siyosiy o‘rni bo‘yicha yangi izlanishlar olib borildi. Maqolada Qoʻngʻirotlarning ilmiy o‘rganilish jarayonining asosiy bosqichlari tahlil qilinadi, ularning tarixiy roli va ilmiy tadqiqotlarda qanday yoritilganligi ko‘rsatiladi.

Ushbu tezisda, O‘zbekistonda ijtimoiy siyosat doirasida amalga oshirilayotgan inklyuziv amaliyot va tashabbuslar tahlil qilingan. Unda nogironligi bo‘lgan shaxslar, yolg‘iz keksalar, bolalar, ayollar va yoshlarni ijtimoiy hayotga jalb etish maqsadida qabul qilingan qonunlar, ijtimoiy xizmatlar tizimi, ta’lim va sog‘liqni saqlashda inklyuzivlikni ta’minlashga qaratilgan strategik choralar yoritilgan. Shuningdek, “Mehribonlik uylari”, “Ayollar daftari”, “Yoshlar daftari” kabi tizimlar orqali aholining ehtiyojmand qatlamlariga ko‘rsatilayotgan yordam va yaratilayotgan qulayliklar tahlil etiladi. Inklyuziv siyosatning ijtimoiy barqarorlik va taraqqiyotdagi o‘rni alohida ko‘rsatib berilgan.

Raqamli texnologiyalar ta’lim tizimining barcha bosqichlariga jadal kirib kelmoqda. O‘quv jarayonini raqamlashtirish o‘qitish samaradorligini oshirish, o‘quvchilarning bilimga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirish va individual yondashuv asosida bilim berish imkonini bermoqda. Bugungi kunda nafaqat texnik bilimlarni, balki kreativ fikrlash, muammolarni hal qilish va muloqot ko‘nikmalarini ham shakllantirish zaruriyati yuzaga kelgan. Bunday maqsadlarga erishishda zamonaviy raqamli pedagogik modellar muhim vosita hisoblanadi.

Ushbu maqola badiiy matnlarida diskurs holatiga bag`ishlanadi. Tadqiqotda ingliz tilidan o`zbek tilidagi ta`lim jarayoniga o`zlashgan so`zlarning paydo bo`lish sabablari, fonetik-morfologik moslashuvi va lug`atlardagi aks etishi o`rganiladi. Globallashuv va raqamli ta`limning pedagogik diskursga ta`siri tahlil qilinib, anglisizmlarning ta`lim muhitida qo`llanilishi va ularning o`quvchilarning til ongi shakllanishidagi roli ko`rib chiqiladi.

Mazkur maqolada maktab o‘quvchilarining psixologik farovonligini ta’minlash bo‘yicha psixologning roli, zamonaviy yondashuvlar, shuningdek, o‘quvchilarda uchraydigan keng tarqalgan psixologik muammolar va ularni hal etish usullari ko‘rib chiqiladi. Psixologik yordam jarayonida individual yondashuv, ijtimoiy-emotsional o‘rganish, guruh terapiyasi kabi samarali metodlarning ahamiyati yoritilgan. Maqola maktab psixologlari, pedagoglar va ota-onalar uchun foydali amaliy tavsiyalarni o‘z ichiga oladi.

This paper explores how antonyms function in the Uzbek language from a cognitive linguistic perspective. Rather than viewing opposites as simple binary contrasts, the study investigates how different types of antonymy (gradable, complementary, directional, and relational) reflect deeper conceptual structures. Examples from Uzbek everyday language, idioms, and literary texts are analyzed to reveal how oppositional meaning is not only a linguistic phenomenon but also a reflection of human cognition. The article also discusses how some antonymic pairs are asymmetrical and how cultural and experiential knowledge shape which term is considered the default or dominant one. The goal is to better understand how Uzbek speakers conceptualize contrast through language.

Ushbu maqolada ekspertiza tergov harakatidagi ahamiyati, mavjud muammolar va uni takomillashtirish yo‘llari tahlil qilingan. Texnologiyalarni joriy etish, ekspertlarning malakasini oshirish, huquqiy asoslarni mustahkamlash hamda resurslarni yaxshilash ekspertizani yanada samarali qilishga xizmat qiladi. Bu esa jinoyatlarni aniqlash va tergov sifatini oshirishga imkon yaratadi.

Ушбу мақолада босқинчилик ва талончилик жиноятларининг сабаблари ҳамда уларнинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитлар таҳлил қилинади. Мақолада ушбу турдаги жиноятларнинг ижтимоий-иқтисодий ва маънавий омиллари, шунингдек, уларнинг содир этилишини осонлаштирувчи шарт-шароитлар ўрганилади. Босқинчилик ва талончиликнинг тарқалиш сабаблари ва уларни камайтириш учун амалга оширилиши керак бўлган чора-тадбирлар ҳақида фикр юритилади. Тадқиқот натижалари жиноятчиликни камайтириш ва жамоат хавфсизлигини таъминлаш йўлида амалиётда қўллаш учун муҳим аҳамиятга эга. Мақола ҳуқуқшунослар, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ва ижтимоий-иқтисодий муаммолар билан шуғулланувчи мутахассислар учун манфаатли бўлади.