(Dofarajtfcrotnomasi, Samarqand
2013, № 4
(Вегтниг^ врача, Самарканд
11
УДК: 616.379-008.64—618.173
QANDLI DIABET 2 TIP BILAN KASALLANGAN POSTMENOPAUZAL
DAVRDAGIAYOLIARDA HAYOT SIFATI KO’RS ATKICHLARINING
KLIMAKTERIK SINDROM BILAN O'ZARO BOG'LIQLIGI
Hozirgi kunda qandli diabet (QD) zamonaviy
endokrinologiyaning eng dolzarb muammosidan bin bo’lib
qolmoqda va bu kasallik bilan kasailan- ganlar soni 285
mln.ga yetdi. Bu kasallikning asosiy qismini (95%) QD 2 tip
bilan kasallan- ganlar tashkil qiladi. [10]. 60-70 yoshli
ayollarda qandli diabet 2 tip uchrash chastotasi 10-20% ni
tashkil qiladi (40-50 yoshdagilarda 3-5% ga nisbatan). 80
yoshli ayollarda QD 2 tip bilan kasallanish soni umumiy
populyatsiyaga nisbatan 17-20% ga ko'p kuzatiladi.
[Григорян O.P., 2003].
Ayoi hayotining 1/3 qismini postmenopauzal davrda
o'tkazadi va aynan shu davrda QD 2 tip bilan kasallanish
ortadi. Postmenopauzal davrda tuxumdonlar funksiyasining
yoshga mos susay- ishi, follikulyar apparatning susayishi va
sekresi- yasi o'zgarishi kuzatiladi. Estrogen miqdorining
fiziologik kamayishidan tashqari uglevod almashinuvida
buzilishlar, arterial gipertenziya, gemostaz buzilishi,
semizlik, osteoporoz yoki osteopeniya kuzatiladi. Fiziologik
qarilikka insulinorezistent holat deb qarash lozim (Старкова
H.T., 2002).
QD 2 tip 50 yoshdan oshgan ayollarda xuddi shu
yoshdagi erkaklarga nisbatan ko'proq tarqal- gan. Menopauza
aynan shu yoshdagi ayollarda QD 2 tip ko'p tarqalishiga aniq
ta'sir qiladi. QD 2 tip bilan kasallanganlarda klimakterik
sindrom o'rtacha 47-54 yoshda boshlanadi, menopauza
o'rtacha 46-55 yoshda boshlanadi, menstrual fiinR- siyaning
o’rtacha davomiyligi 36-40 yil, klimakterik sindrom
davomiyligi 3,5-4,5 yil. 80% kasallarda klimakterik sindrom
o’rta og'ir kechadi va bunda vegetotomir harakterdagi
shikoyatlar ustunlik qiladi. 60% kasallarda klimakterik sind-
rom kuz-bahor oyida asosiy kasallikning dekom- pensatsiya
bosqichida yuzaga keladi va bu esa QD kechishini
og'rlashtiradi. [3,4]
O'tish yoshidagi ayollarda klimakterik buzilishlar yuqori
chastotasi kasbiy va ijodiy yuksalish davriga salbiy ta'sir
qiladi,shu bilan birgalikda klinik simptomatikaning ko'p
variantli kechishi ayol salomatligini yomonlashtiradi,hayot
sifatini pasaytiradi,bu esa jamiyatda nafaqat ijtimoiy balki
iqtisodiy ahamiyat kasb etadi.[2] Postmenopauzal davrda
giperglikemiya va gipoestrogeniyaning birgalikdagi tomir
sistemasiga patologik ta'siri QD bilan kasallangan ayolning
hayot sifati yomon- lashishiga olib keladi [6].
Shunday
qilib,
QD
2
tip
bilan
kasallangan
postmenopausal davrdagi ayollarda hayot sifati muammosi
dolzarb va kam o'rganilgan muammo- lardan biri bo’lib
qolmoqda Yuqoridagilarga asos lanib, biz oldimizga quyidagi
maqsadni qo'ydik: qandli diabet 2 tip bilan kasallangan
postmenopauzal davrdagi ayollarda hayot sifati ko’rsatkicb-
larining kiimakterik sindrom bilan o'zaro bog'liq- ligini
o’rganish.
Material va tekshiruv usullari.
Tekshiruvga 60 ta
postmenopauzal davrdagi ayollar olindi. Shulardan 1-asosiy
guruhni 40 ta QD 2 tip bilan kasallangan TTA 3-Klinikasi
endokrinologiya bo’limi va maslahat poliklinikasiga murojat
qilgan postmenopauzal davrdagi ayollaroi kiritdik, ular- ning
o'rtacha yoshi 55,2±l,0, o'itacha QD davomiyligi 7,3±0,8,
o'rtacha postmenopauzal davr davomiyligi 6,9±0,6 yil. 2-
nazorat guruhini 20 ta postmenopauzal davrdagi QD bilan
kasallan- magan ayollar tashkil etdi, ulaming o'rtacha yoshi
54,9±0,9, o’rtacha postmenopauzal davr davomiyligi 6,2±0,7
yil.
Tekshiruvdagi ayollarda klimakterik sindrom og'irlik
darajasini aniqlashda Uvarov modifika- tsiyasi bo'yicha
Kuperman inodifisirlangan meno- pauzal indeksidan
foydalanildi.[5] Unga.ko'ra har bir simptom ifodalanish
darajasiga qarab 0 dan 3 ballgacha baholanadi,keyin umumiy
ballar yig'in- disiga qarab klimakterik sindrom og'irlik
darajasi aniqlanadi.
Neyrovegetativ simptomokompleks ballari 10 ballgacha
bo'lsa, klimakterik sindrom klinik belgilari yo’q deb
hisoblanadi. 10-20 ball - yengil, 21-30 ball - o’rta, 30 balldan
yuqori - sindromning og'ir shakli hisoblanadi. Almashinuv -
endokrin va psixoemotsional buzilishlar 1-7 ball - yengil
daraja, 8-14 - o'rta, 14 balldan yuqori - Kasallikning og'ir
shakli.Menopauzal indeks 12-34 ball bo’lsa kuchsiz
ifodalangan, o'rtacha- 35-58 va og'ir 58 balldan yuqori
[2,5,7].
Tekshiruvdagi ayollarda hayot sifati ko'rsat- kichlarini
baholash uchun «SF-36» so'rovnoma- sidan foydalanildi.
So'rovnoma sakkiz shkaladan tashkil topgan.
1.
Jismoniy funksiya shkalasi (PF) - turli jismoniy
yuklamalarni bajarilish imkoniyatini aniqlaydi - minimaidan
(o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish) maksimalgacha (uzoq yurish,
yugurish, sport bilan cheklanishsiz shug'ullanish).
2.
Jismoniy omil shkalasi (RP) - spesifik yoshga xos
bo'lgan va ma'lum bir ishni ijtimoiy mansub bo'lgan bajarilish
qobiiiyatini aks ettiradi
Najmutdinova D.Q.,
Sadiqova N.G'.,
Tojibayeva D.M.,
Axmedova F.Sh.
(Doctor axfiorotnomasi, Samarqand
201.3, № 4
<Вестни\врача, Самарканд
12
(kasbiy majburiyat, uy xo'jaligi).
3.
Jismoniy og'riq shkalasi (P) ahamiyati so'rovnoma
bo'yicha aniqlanadi va u bemor faolli- gini oddiy
cheklanishini keltirib chiqarishi mum- kin.
4.
Umumiy sog'liq shkalasi (GH) awalgi, hozirgi holatni
sub'ektiv his qilishni va uning istiqbolini aniqlashni
baholashga imkon beradi.
5.
Yashovchanlik qobiliyati shkalasi (VT) ich- ki
energiyani his qilishni,charchashning mavjud emasligini,
energetik harakatlaming hoxishini aks ettiradi.
6.1jtimoiy aspekt shkalasi (SF) to'laqonli muloqotga,
rivojlanishga bo'lgan xususiyatni aniq- laydi (oila,
hamkasblar, yaqinlar va boshqalar).
7.
Emotsional omil shkalasi (RE) bemoming emotsional
statusini, his tuyg'ulami har kungi mashg'ulotlarga ta'sirini,
atrofdagilarga munosa- batini aks ettiradi.lsh jarayonida va
odatiy faoliyat doirasida muammolar bor yoki yo'qligini
baho- laydi.
8.
Ruhiy
sog'liq
shkalasi
(MH)
nevrotizatsiya
darajasini, depressiv holatlarga moyillikni, baxtni his qilishni,
ruhiy tinchlikni,xotiijamlikni aniq- laydi.
SF-36 so’rovnomasi bo'yicha barcha ko'rsatkichlar
jismoniy va ruhiy komponentlarga ajratiladi. Jismoniy
funksiya (PF), jismoniy omil (RP), jismoniy og'riq (P),
umumiy sog'liq (GH) - jismoniy komponentga kiradi.
Yashovchanlik qobiliyati shkalasi (VT), ijtimoiy aspekt
shkalasi (SF), emotsional omil (RE) va ruhiy sog’liq shkalasi
(MH) - ruhiy komponentga kiradi.
So’rovnomada javoblar 0 dan 100 ballgacha
baholanadi.Qanchalik ballar sonining ko'pligi ayolda hayot
sifati shunchalik yuqori daraja- daligini bildiradi vaaksincha.
[1,8,11].
Qandli diabet kompensatsiya holatini baholash uchun
glikirlangan gemoglobin (HbAlc) miqdori aniqlandi.
Glikemiya miqdori glyukoza-oksidaz usuli yordamida och
qoringa va ovqatdan 2 soatdan keyin aniqlandi.
Tekshiruv natijalari.
Asosiy guruhdagi bemorlar
Kuperman menopauzai indeksi natija- lariga ko'ra 2 guruhga
ajratildi.l guruh klimak- terik sindrom yengil darajadagilar 14
bemor, o'rtacha yoshi 59,8±2,o'rtacha qandli diabet
davomiyligi 7,8± 1,7,o'rtacha postmenopauzal davr
davomiyligi 10,8±0,9.
2-guruh klimakterik sindrom o'rta og'ir darajadagilar 26
ta bemor o'rtacha yoshi 53,2 ±0,96, o'rtacha qandli diabet
davomiyligi 7,09±0,96, o'rtacha postmenopauzal davr davo-
miyligi 5,22±0,58 yil (1-jadval).
1-
jadval
Og'irlik daraia
soni
yoshi
QD davomiyligi
Postmenopauzal davr
davomiyligi
Yengii
14
59.8±2
7.8±1,7
10.8±0,91
o'rta og'ir daraja
26
53.2±0,96
7.09±0,96
5.22±0,58
Klimakterik sindrom simptomlarini nerv sistemasidagi
o'zgarishlarga qarab 2 guruhga bo'lib o'rgandik: vegeto-tomir
va psixoemo- tsional.Unga ko'ra tekshiruvdagi qandli diabet
2 tip biian kasallangan ayollardan vegeto-tomir buzilishlar
75% ida, psixoemotsional buzilishlar 100% ida kuzatildi.
L’glevod almashinuvining kompensatsiya darajasini
aniqlash maqsadida qonda qand miqdori va glikirlangan
gemoglobin miqdori aniqlandi. Bunga ko'ra qonda o'rtacha
qand miqdori och qoringa 6,65±C‘,1 ImmoVi, ovqatdan 2
soatdan keyin 9,54±0,12mmol/l; glikirlangan
gemoglobin miqdori 7,03±0,12, ya'ni qandli diabetning
kompensatsiya hoiatidagiiar. Tekshi- ruvga qandli diabet
dekompensatsiya
davridagilar
kiritilmadi,
chunki
dekompensatsiya holatining o'zi ham hayot sifatining yomon
lash i shiga olib keladi.
Tekshiruvdagilarning hammasida SF-36 so’rovnomasi
to'liq to'ldirildi. Bunga ko’ra klimakterik sindromdagi
ayollar og'irlik darajasi bo'yicha ko'rsatkichlar o'zgarishi
quyidagicha : qandli diabet 2 tip biian kasallangan
klimakterik sindrom yengil darajadagilarda PF-15,1%, RP-
44%, VT- 16,8%, SF 4,87%, RE-59% nazorat guruhi-
dagilarga nisbatan kamaygan; klimaktprik sindrom o'rta og'ir
darajadagilarda
esa
PF-20,8%,RP-
45%,VT-23,6%
SF12,2%,RE-60,3% nazorat
guruhidagilarga nisbatan kam. P,GH,MH ko'rsat- kichlarida
deyarli o'zgarish kuzatilmadi.
Qandli diabet 2 tip biian kasallangan klimakterik
sindrom yengil darajadagilarda jismoniy komponent 18,6%,
ruhiy koinponent 19,1% ga kam nazorat guruhidagilarga
nisbatan; klimakterik sindrom o'rta og'ir darajadagilarda jis-
inoniy komponent 23,8% , ruhiy komponent 25,3% ga kam
nazorat guruhidagilarga nisbatan.
Kuperman menopauzai indeksining ko'rsatkichi bo’yicha QD biian kasallangan postmenopauzal
davrdagi ayollarda klimakterik sindrom og'irlik darajasi bo'yicha taqsimlanishi
(Doctor a\6orotnoinasi, Samarkand
2013, № 4
‘Ъестниқзрача, Самарканд
13
2 - jadval
SF-36 so'rovnomasida klimakterik sindromdagi ayollar og'irlik darajasi bo'yicha ko'rsatkichlar
o'zgarishi
SF-36 so'rovnomasi
bo’yicha shkala
Nazorat
guruhi
Qandli diabet 2 tip postinenopauzal
davrdagi ayollar
Engil daraja,n-14
O’rta og'ir, n=26
PF
59,5
50,5
47,1*
RP
62,5
35,0*
34,3*
P
20,75
21,5
20,2
GH
30,0
30,0
30,0
VT
62,5
52,0*
47,7*
SF
20,5
19,5
18,0
RE
56,4
23,1*
22,3*
MH
61,2
67,5
61,6
r<0,05 nazorat guruhiga nisbatan
3 -jadval
Tekshiruvdagi ayollarda SF-36 so'rovnomasi bo'yicha jismoniy va ruhiy komponentlar ko'rsatkichlari
SF-36 so'rovnomasi
bo'yicha
komponentlar
Nazorat guruhi
Qandli diabet 2 tip postmenopauzal
davrdagilar
yengil daraja
o’rta og'ir
Jismoniy komponent
43,18
34,2*
32,9*
Ruhiy komponent
50,1
40,5
37,4*
r<0,05 nazorat guruhiga nisbatan
bilan kasallanmagan ayollarga nisbatan hayot sifati darajasi
jismoniy komponent bo'yicha 22.4% ga, ruxiy komponent bo'yicha
22,3%ga pasayishi kuzatildi.
4.Qandli diabet 2 tip bilan og'rigan ayollarda qandli diabet bilan
kasallanmagan ayollarga nisbatan klimakterik sindrom og'irroq
kechadi va hayot sifati ko'rsatkichlari klimakterik sindromning
og'irlik darajasiga bog'liq.
Adabiyotlar
1.
Агарков H.M. Опыт изучения качества жизни больных сахарным диабетом //Проблемы социальной гигиены и история медицины.
- 2006. - N 1. - С. 24 - 26.
2.
Аккер Л.В. и др. Психосоматические расстройства и качество жизни у женщин с климактерическим синдромом в пери
од ранней постменопаузы / Аккер Л.В., Смагина И.В., Ельчаиинов Д.В.. Гридина А.О. //Сибирское медицинское обозрение. - 2010.-
N 1. - С.47 - 49.
'
3.
Балан В.Е. Эпидемиология климактерического синдрома
И
Акуш. гин. - 1995. - №3. - С.5-9.
4.
Бескровный С.В., Цвелев Ю.В., Ткаченко Н.Н., Рудь С.А. Гормональный профиль женщин в перименопаузальном периоде // Вести
Рос. асссоц. акуш. гин. - 1998. - №2. - С. 32-36. 5.
5.
Вихляева Е.М. Климактерический синдром
И
Руководство но эндокринной гинекологии. • М.. МИА, 1998. - С. 603-650.
6.
Грунина Е.А., Петров А.В., Стронгин Л.Г. Возрастной аспект качества жизни у женщин с сахарным диабетом типа 2 //Клиническая
геронтология. - 2010. - N 5. - С. 22 - 26.
7.
Григорян, О.Р. Коррекция климактерического синдрома у женщин, больных сахарным диабетом / О.Р. Григорян, М.Б.
Анциферов//Рус. мед. журн. 2003. - Т. 11, №27 (Эндокринология. Соц. значимые заболевания). - С. 1518-1523.13.
8.
Диабет - качество жизни в новом тысячелетии//Диабет. Образ жизни. - 2001. -N 1, -С.40-41.
9.
Дедов, И.И.,Г.А.Мельниченко Эндокринология национальное руководство. Москва, 2009: С.909.
10.
Дедов, И.И. Эпидемиология сахарного диабета: пособие для врачей / И.И. Дедов, Т.Е. Чазова, Ю.И Сунцов. -М., 2003; С. 3,17-33
11.
Bradley С. Importance of Differentiating Health Status from Quality of Life // The Lancet. - 2001 - № 357. - P. 7-8.
Xulosa
1.
Qandli diabet 2 tip bilan og'rigan ayollarda
klimakterik sindromning Kuperman indeksi bo'yicha yengil
darajasi 31,2% da, o’rta og'ir darajasi 68,8% da aniqlandi.
2.
Qandli diabet 2 tip bilan og'rigan ayollarda
klimakterik sindromning vegeto-tomir buzilishlari 75%
ayollarda, psixo-emotsional buzilishlari 100% ayollarda
kuzatildi.
3.
Klimakterik sindromi aniqlangan qandli diabet 2 tip
bilan og'rigan ayollarda qandli diabet
