сВестни\врача, Самарканд
2012,
4
■Doctor ajborotnomasi, Samarqand'
14
Bemor bolalar Bemor bolalar
Tekshirishda aniqlangan
soni
soni (% xisobda)
kasalliklar
22
44%
Parazitar kasalliklar (enterobioz, askaridoz, lyamblya )
18
36%
Adenoid bezi
gipertrofiyasi
5
10%
Sinusitlar
3
6%
Burun to’sig’
i qiyshayishi, pastki chig’anoq gipertrofiyasi
2
4%
So'g’ichsimon o’siq sklerotik tuzilishda
Xulosa
kelib chiqqan xolda surunkali yiringli o’rta otit
O’tkazilgan tekshiruvlar
xulosasiga
ko’ra.
kasalligini davolash. kasallikning kelib chiqishiga
surunkali yiringli o’rta otit
kasalligining kelib
sabab bo’luvchi omillar bilan birga olib borilsa.
chiqishida gijja invaziyasi
va adenoid bezi
bu kasallikning residivlanishi
va chuqur
gipertrofiyasi muhim o’rin
egallaydi.
Bundan
asoratlarga olib kelishini oldini oladi.
Adabiyotlar
1/ Абабий И.И., Сенку Е.И. К диагностике и лечению внутричерепных отогенных осложнений. // Материал. Российской
научно-практич. конфер. 2002/ 2/ Завадский А.В., Завадский Н.В., Загорулько А.К., Софронова Л.Г. Поверхностно-
активные вещества среднего уха у больных хроническим гнойным средним отитом. // Таврический медико-
биологический вестник -2002.-Т.5, №2.-С67-69.3/ Кунельская В. Я Грибковые заболевания среднего уха. //Матер.
Российской н-практической конф. Совремнные проблемы заболеваний верхних дыхательных путей и уха, раздел 3.
Заболевания среднего уха. 2002 4/ Солдатов И.Б. Руководство по оториноларингологии.// М: Медицина 1994.С-126-130.
5/ Туровский А.Б., Сидорина II.Г., Баландин А.В. Острый средний отит. Диагностика и лечение. //Метод, рекомендации
М.2004: 27. 34. 6/ Ходжаева К.А., Хушбаков А.Ч. Частота и распространенность хронических средних отитов а
республике Узбекистан. //Матер. Российской н-практической конфер 2002. 7/ Шадыев Х.Д., Ульянов Ю.П. Острый
средний отит. //М. "Русский врач". 2006: 112.
УДК: 618.2-055.7/.86:616.43
QALQONSIMON BEZ KASALLIKLARIDA FERTIL YOSHIDAGI
AYOLLARDA HAYZ SIKLINING O’ZGARISHI
Toshkent tibbiyot akademiyasi
Oxirgi yillarda endokrin kasalliklari, shu jumladan
qalqonsimon
bez kasalliklari ko’payib bormoqda.
Qalqonsimon bez kasalliklarining ayollar reproduktiv
sistemasiga ta’siri hozirgi kundagi endokrinologik va
ginekologik kasallik- larning aksariyat qismini tashkil
etmoqda.
Biz yaxshi bilamizki. O’zbekiston geografik joylashishi
jihatdan yod tanqis zona hisoblanadi. Hozirgi vaqtda
epidemiologik ma’lumotlami hisobga olgan holda,
O’zbekistonda 29 mln aholi yashaydi. Shulardan 10 mln.ini
reproduktiv yoshdagi ayollar tashkil etadi.
Butun Jahon Sog’liqni saqlash tashkiloti (BJSST)
ma’lumdtiga ko’ra, sayyoramizda yasho- vchi 740 mln.
aholida endemik buqoq, 43 mln. aholida esa, yod
yetishmovchiligi natijasida bosh miya funksiyasining
buzilishi va aqliy rivojlan- ishdan orqada qolish, 1,5 mlrd.
aholi yod tanqisligi natijasida kelib chiqqan kasallikiarga
chalinish havf guruhiga kiradi [2,4]. Yod tanqisligi natijasida
gipotireoz holatida fertil yoshdagi ayollarda reproduktiv
tizimida jiddiy o’zgarishlar kuzatilmoqda. Bugungi kunda bu
dolzarb muammo oxirigacha o’rganilmagan. Qalqonsimon
bezning asosiy funksiyasi tireoid garmonlami sintez
qilishdir. Qalqonsimon bez faoliyatining o’zgarishi fertil
yoshdagi ayollarda quyidagilarga sabab bo’lishi mumkin:
jinsiy yetilishning erta yoki kech bo’lishiga, hayz siklin- ing
buzilishiga,
anovulyatsiyaga,
bepushtlikka,
homila
patologiyasiga...[7,8].
Oxirgi yillar ichida o’tkazilgan tadqiqotlar is-
botlandiki, tuxumdonlarda TTG va T? retseptorlari
joylashgan bo’lib, qalqonsimon bez disfunksiyasi
steroidogenez, ovulyatsiyaga, sariq tana funksiyasiga
bevosita ta’sir qiladi. Shuning uchun yod tanqisligi
kasalligida hayz sikl buzilishi, va 10-25% ayollarda lyutein
fazaning bo'lmasligi yoki anovulyator sikl kuzatiladi.
Gipotireoz subklinik yoki manifest kechayotgan ayollarda
ham
homiladorlik
kuzatilsa,
homilaning
to’liq
rivojlanmasligi, o’lik homila akusherlik asoratlar rivojlanish
ehtimoli yuqori. Kuzatishlar shuni ko’rsatdiki, diffuz
buqoqning aholi o’rtasida tarqalishi 69-73%, gipotireoz esa
0,2-5% tashkil qiladi. Bulardan 80-90 foizi reproduktiv
yoshdagi
Najmutdinova D.Q.,
Sodiqova N.G’.,
Urunbayeva D.A.,
Artikova D.M.,
G’aybullayeva M.G’.
®естни\драча, Самарканд
2012,
Л»
4
Фоқрог аҳбогоспотмч, Samarqand
15
ayollardir. Shulardan menstrual siklning o’zgarishi 79% da,
bepushtlik 25% da kuzatilgan [3,5,6].
Bizning bu
tekshiruvdan maqsadimiz,
yod tanqisligi
kasalligi natijasida fertil yoshdagi ayol- larda reproduktiv
tizimdagi o’zgarishini o’rganish.
Bulling uchun Toshkent tibbiyot akademi- yasining 3-
klinika Maslahat poliklinikasi en- dokrinolog ko’rigiga
kelgan reproduktiv tizimda o’zgarish bo’lgan 50 ayol
(Toshkent shahrida yashovchi) tekshiruvga olindi. Ayollar
Yoshi 17- 39, o’rtacha yosh 23,3±3,7 yosh. Nazorat guruhini
sog’lom 10 ayol tashkil etadi. Tekshiruvga olgan ayollarga
labarator diagnostik maqsadda quyidagilar o’tkazildi: klinik
ko’rik, qalqonsimon bez va kichik chanoq a’zolari
ultratovush tek- shiruv (UTT), gormonal tekshiruv (TTG, T
3
,
T
4
, LG, FSG, prolaktin, testosteron, estradiol), ginekolog
ko’rigi. Qon zardobidagi gormonlar miqdori immunoferment
usul bilan “Xuman”, Germaniya test-tizimi qo’llanib
tekshirildi.
Natijalar. 50 ta ayoldan 29 tasida (58%) qalqonsimon
bezni paypaslash natijasida qalqonsimon bez tuzilishida
o’zgarishlar aniqlandi. Bulardan 1 darajali bo’qoq 55%, ya’ni
16 ayol, 2 darajali bo’qoq 23% (7), tugunli bo’qoq -3,4% (1),
autoimmun tireodit 17,2% (5) kuzatildi. Qalqonsimon bez
strukturasida o’zgarish bo’lgan 29 ta ayol qon zardobidagi
TTG, erkin T
3
va erkin T
4
kontsentratsiyasining o’zgarishiga
ko’ra bemorlar 2 guruhga ajratiladi. 1- guruhga eutireiod
holatdagi 16 ta bemor ajratiladi, 2 guruhga gipotireoz
holatidagi 13 ta ayol kiritildi. Nazorat guruhiga kiritilgan
bemorlarda hayz siklini o’zgarishi kuzatilmadi. Qondagi
TTG Iva 2 guruhlarga mos ravishda quyidagicha 2,2±0,2
mEd/l, 5,6±1,3 mEd/l bo’ldi.
1-Jadval
Qalqonsimon bez funktsionai holatiga bog’liq holda hayz siklini buzilishi bilan kechgan ayollarning
gormonal fon ko’rsatkichlari
Ko’rsatkich
Nazorat
guruhi
n=10
1 guruh, eutireoid
holat, n=16
2 guruh,
gipoterioz n=13
TTG, mME/1
2,0±0,41
2,2x0,2
5,6x1,3*
T
3
, ng/ml
l,2±0.08
1,194=0,1
0,23x0,06*
T
4
, ng/ml
6,68±0,3
5,83x0,7
3,5±0,7*
*Nazorat guruhiga nisbatan p<0,05.
Quyidagicha hayz sikli buzilish shakllari bo’lishi
mumkin: opsomoenoreya - hayz siklini kamayishi,
amenoreya - 6oy davomida hayz sikli bo’hnasligi,
giperpolimenoreya - hayz siklida ko’p miqdorda qon
yo’qotish, metrorragiya - hayz sikli bilan bog’liq bo’lmagan
qon ketishlar. 1 guruh ayollarida 31,25% (5 ta bemorda)
opsomenoreya shaklida hayz sikli buzilishi aniqlandi,
68,75% (1 Ita) o’zgarish kuzatilmadi. 2 - gurahdagi ayollarda
esa 38,4% (5ta bemorda) opsomenoreya, 23,1% (3ta)
metrorragiya, 7,6% (1-ta) giperpolimenoreya, 7,6% (Ita)
amenoreya kuzatilgan, 23,3% (3ta) o’zgarish bo’lmadi (2-
Jadval). Tuxumdonlarda TTG va T
3
retseptorlari mavjudiigi
isbotlangan
va
qalqonsimon
bez
disfunktsiyasi
steroidogenez, ovulyatsiya, sariq tana funktsiyasiga
to’g’ridan to’g’ri ta’sir ko’rsatishi o’rganilgan [1].
2-Jadval
Qalqonsimon bez faoliyatiga bog’liq ravishda hayz siklini buzilish shakllari
Hayz sikli buzilishi
shakllari
Iguruh, eutireiod
holat, n=16
2 guruh, gipotireoid
holat, n=13
Opsomenoreya
31,25%
38,4%
giperpolimenoreya
-
7,6%
amenoreya
-
7,6%
metrorragiya
-
23,1%
o’zgarishsiz
68,75%
23,3%
Bizning tekshiruv shuni ko’rsatdiki, qalqonsimon bez
kasalliklaridan cndemik bo’qoq eutireoid holatida hayz
siklining buzilishi a opsomenoreya(3 l,25%)ko’rinishida
uchraydi. Gipoteriozda hayz sikli o’zgarishi opsomenoreya
38.4% va metrorragiya 23,1% eng ko’p uchrashi kuzatildi.
Bu holat bepushtlikka sa.bab bo’lishi ehtimoli yuqori.
Demak.yod tanqisligi kasalligida fertil yoshidagi ayollarda
hayz siklini buzilishi qalqonsimon bezning funksional
faoliyatiga
сВестни\врача, Самарканд
2012,
4
■Doctor ajborotnomasi, Samarqand'
16
bog’liq.
Xulosa
Yod tanqislik eutireiod buqoqda 31,25% hayz si- kli
buzilishining opsomenoreya shakli uchraydi. Gipoterioz
kasalligi bor 13 ta bemorlarda hayz sikli o’zgargan.
shulardan 38.4% ida opsomenoreya va 23,1% ida
metrorragiya
kuzatiladi.
Yod
tanqislik
hududlarida
yashovchi fertil yoshdagi ayollarda qalqonsimon bez
faoliyatini tekshirish muhim.
Adabiyotlar
1.Varlamova T.M., Sokolova M.YU.. Репродуктивное здоровье женщины и недостаточность функции щитовидной железы.
Гинекология 2004, 1:21-31. 2. Ismoilova S. I., Nugmanova L. В.. Ismoilov В. Ғ. “Qalqonsimon bez tashxis qo’yish va davolash
yo’llari” 2010. 3. Крюкова А. А. Консервативное лечение гиперпластических процессов матки на фоне тиреоидной
патологии. // Репродуктивное здороиье женщины -2006.№2 с. 4. Мельниченько Г. А., Фадеев В. В. Дедов И.И. Заболевания
щитовидной железы во время беременности. Диагностика, лечение, профилактика. Пособие для врачей. 2011. 5.
Перминова С. Т., Фадеев В.В., Корнеева И.Е. Репродуктивная функция женщин с патологий щитовидной железы. //
Проблемы репродукции. -2006г №12 с. 6. Серов В. Н., Прилепская В.Н., Овсянникова Т.В. Гинекологическая
эндокринология. 2005г., С. 7. Тотоян Э.С. Репродуктивная функция женщины при патологии щитовидной железы.
Акушерство и гинекология -2009.№1. 8. Фадеев В.В., Мельниченко Г.А. Гипотиреоз. Руководство для врачей -2009. 9.
Redmond J.P. Thyroid dysfunction and womans reproductive health. Thyroid; 2004; 14 (SUPPI); 5-15. 10. Metalon S. T.. Blank
M., Omoy A., Shoenfeld G. The association between anti- thyroid antibodies and pregnancy loss Am. J. Reperd Immunol; 2006;
45; 2: 72-77. 11. Poppe K., Volkeniers B., Female Infertiliy and thyroid. Best Pract Res Clin. Endocrinol Metab; 2004; 18:2: 153-
165.
УДК: 616-007.213-053.1-07
BOLALARDA BO’Yl PASTLIKNI TURLI SHAKLLARINI KLINIK-PATOGENETIK
XARAKTERISTIKASI VA XAVF OMIL- LARI
Toshkent tibbiyot akademiyasi
RISK FACTORS AND CLINICAL - PATHOGENETIC CHARACTERISTICS DIFFERENT FORMS STUNTING IN
CHILDREN. Nagmutdinova D.K., Sadykova N.G., L'runboeva D.A., Artikova D.M., Adilova D.Sh. We surveyed 34 children on
the development of short stature was shown the following factors: complicated course of pregnancy in mothers, intrauterine growth
retardation, the presence of cases of short stature in the family history, the educational status of the parents (no higher education),
part-time members of the family. Also found a correlation of the data ultrasound small amounts of thyroid with short stature.
Bo’yi pastlik bilan yer yuzi aholisini 2 - 2,5%
kasallangan. Bu kasallikni sabablarini kam hola- tlarda
aniqlash imkoniyati bor Oxirgi o’n yillarda bo’yi pastlikni
endokrin buzilishlarga bog’kiqligini o’rganishda yaxshi
natijalarga er- ishildi: klinikasi va davolash usullari yoritildi,
o’rinbosar gormonal terapiya usullari effektivligi isbotlandi.
Bolalarda bo’y o’sishdan orqada qolish - bolalar
endokrinologiyasida
muhim
muammo-
lardan
biri
hisoblanadi. Ba’zi endokrin, somatik, genetik va xromosom
kasalliklar bolalarda bo’y o’sishdan orqada qolish bilan birga
kechadi. Ko’p hollarda bolalarni bo’y o’sishdan orqada
qolishi ularning konstitutsional xususiyatlari bilan bog’liq.
Bolalarda bo’y o’sishdan orqada qolishni muhim klinik
muammosi bo’lib, bo’yi pastlikni shaklini aniqlash, kasallikni
kechishini va davolash usullarini tanlab olish maqsadida
nanizmni xilma-xil shakllarini qiyosiy tashxislash hisobla-
nadi [2,3]. Кравец Е.Б., Шеренкова E.H. (2001) laming
fikricha. bo’yi past bolalar va o’smirlar emotsional noturg’un
va ijtimoiy keskinligi, yetakchilikka yuqori ehtiyojliligi, o’z-
o’zini nazo- rat qila olmasligi, sovuqqonligi bilan ajralib turi-
shadi. Bemorlarni o’z mehnat faoliyatida yuqori natijalarga
erishishi umumiy ahvoliga nisbatan 20% ga kam kuzatiladi,
bulardan 15% igina oila qurishadi, bu esa hayot sifatini
pasayishiga olib keladi [6]. Zamonaviy jamiyatda pakanalik
erkaklarda psixologik muammolarga sabab bo’lmoqda.
Finkelstein B.S. va boshqa mualliflar bilan birga (1999) bo’yi
past bolalaming ota- onalari o’rtasida so’rovnoma
o’tkazilganda, shu ma’lum bo’ldiki, bo’yi past erkaklar o’ziga
past baho beradilar va bo’yi baland erkaklarga nisbatan
yuqori natijalarga erishishda qiyinchiliklarga duch keladilar
[8]. Ota-onalar ham o’z bolalarining ijtimoiy- psixologik
muammolari haqida qayg’uradilar [4]. Yuqoridagilarga
asoslanib, biz oldimizga quyidagilarni
maqsad qilib
qo’ydik:
bolalarda bo’y o’sishdan orqada qolishni turli klinik
patogenetik shakllarini erta aniqlashning hartomonlama
yondoshuvini ishlab chiqish.
Materiallar va tekshiruv usullari.
Tekshiru- vga
Toshkent tibbiyot akademiyasining 3- klinikasiga va shahar
endokrinologik dispanseriga murojaat qilgan xronologik
yoshi 7-14 yoshgacha bo’lgan 34 ta bolalar olindi. Bulardan
21 tasi (62%) o’gil bolalar . 13 tasi (38%) - qiz bolalar.
Nazorat guruhiga 20 sog’lom bo’yi normal bolalar .olindi.
Tekshirilgan barcha bolalarning ota- onalaridan anmnestik
ma’lumotlar yig’ish maqsadida so’rovnoma o’tkazildi: bunda
ota-ona to’g’risida (Yoshi, sog’lig’i, bo’y ko’rsatkichlari),
yaqin qarindoshlari o’rtasida bolalik davrida jis- inoniy
rivojlanishdan orqada qolish holatlari
Najmutdinova D.Q.,
Sodiqova N.G’.,
Urunboyeva D.A.,
Artikova D.M.,
Adilova D.Sh.
