«Народ без мужества и упорства не имеет реальной жизни». Ровно сто пять лет назад великий просветитель Абдурауф Фитрат дал такое название своей статье, опубликованной в журнале «Ойна». Мужество - пожертвовать своей жизнью ради страны и нации, если это необходимо. Сабо - это уметь проявить волю к защите чести и достоинства страны и нации. Мы народ, исторические корни которого пили воду из древних источников, качали колыбель мировой цивилизации и человечества. Мы наследники великих мыслителей, которые учили человечество просвещенности и нравственности, мужеству и стойкости. Но право наследования нельзя оплачивать, просто говоря об этом. Право наследования не может быть достигнуто пустыми претензиями. Для этого необходимо в совершенстве знать предков, усердно изучать их наследие, думать и думать, обогащать достигнутые ими общечеловеческие достижения в науке и знаниях новыми.
Maqolada milliy adabiyotimiz rivojiga munosib hissa qo‘shgan Elbekning hikoyanavislik mahorati haqida mulohaza yuritilgan. Ijodkor ning “Maorif va o‘qitg‘uvchi”, “Yer yuzi” kabi jurnallarda nashr etilgan, joriy nashrlarda uchramaydigan “Qishloqqa sayohat”, “Kelgusining quy oshi”, “Kuzatishda”, “Yangi turmush izlovchi”, “Moshoqchi Erbo‘ta”, “Jadidchi Qoravoy” kabi hikoyalari tahlil etilgan. “Qishloqqa sayohat” hikoyasida xarobaga aylangan qishloq va buning sabablari, “Kelgusining quyoshi” hikoyasida tunda kitob o‘qiyotgan bola, “Kuzatishda” hikoyasida yangi jadidlar maktabida o‘qib, otasining e’tiroziga uchragan farzand, “Yangi turmush izlovchi” hikoyasida yangi, yengil hayotni sevuvchi Qahhorxo‘janing hayoti, “Moshoqchi Erbo‘ta” hikoyasida boylar qo‘lida ishi yurishmagan Erbo‘ta ning turmushi, “Jadidchi Qoravoy” hikoyasida esa bir savdogar boyning o‘g‘li Qoravoy haqidagi fikrlar tahlilga tortilib, ilmiy xulosalar chiqarilgan.
В монографии на основе рукописного и литографического источника, проведено научное монографическое описание рукописей стихов поэта. Стихи Мутриба были проанализированы сравнительно и текстологически, а его лирические произведения изучены в области истории текста, редактирования и интерпретации, а также теоретических вопросов. На основе первоисточников восстановлены достоверные тексты лирических стихотворений художника.
Монография предназначена для ученых, исследователей и специалистов-филологов, интересующихся текстологией и литературоведением, узбекской классической и национальной ренессансной литературой.
Obraz-kechinma lirikaning negizini tashkil qiladi. O‘z navbatida bu kechinma badiiy ifoda uchun to‘g‘ridan to‘gri maqsad bo‘la olmaydi,u ma’lum vaziyatlarda yuzaga kelgan ma’lum kayfiyatlarni aks ettiradi va ularni umumlashtiradi. Ijodkorning yaratuvchanlik qobiliyati asosida qator sifat o‘zgarishlariga uchraydi, yoki butunlay yangidan tug‘ilib, kishini maftun etarli darajada mukammallashgan tasavvurlar olamidan dunyoga keladi. Poetik obraz yaratish uchun so‘zning asl ma’nosiga nisbatan ko‘chma ma’nosini, ma’lum va oddiy belgilariga nisbatan noma’lum va hatto favqulodda belgilarini tadqiq etish, so‘zni mumkin qadar yangi qirralari va yangi jilolari bilan, xamelion ko‘rinishda tasvirlash taqozo qilinadi. So‘zga bunday o‘zgacha ma’no, ko‘rinish berish obrazlilikni yuzaga keltiradi. Zero, obrazlilik lirikaning muhim sharti bo‘lib, har qanday kechinma obraz bo‘lib shakllanmas ekan, she’rning oddiy bayondan farqi qolmaydi. Maqolada Abdulla Oripov she’riyati misolida obraz va obrazlilik xususida so’z yuritiladi.
In the late 19th and early 20th centuries, Khorezm's Muhammad Rahimkhan Feruz created a unique literary atmosphere around his palace. Poets and writers who are Tabibi, Mutrib, Bayani, Avaz Otar, and Chokar worked during this period. The works of the poets are in Persian-Tajik and Turkish languages and have their own traditions. The interest in science significantly grew in Khiva. According to the khan's decree, qualified secretaries set up devons, mukhammases, bayozs, tazkirs, and complexes. At present, such works are kept in the manuscript fund of the Institute of Oriental Studies of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan and in the Ichankala Museum in Khiva. The collection "Majmuai mukhammasoti ash-shuaroi Feruzshahiy" is a large source of lyrical works of Khorezm literary environment. The complex was built in the second half of the XIX century and was built by Tabibi by royal decree. It contains samples of poems by contemporary artists. This source, which provides valuable information about the literary environment of its time, is now stored in the main fund of the Institute of Oriental Studies named after Abu Rayhon Beruni of the Academy of Sciences of Uzbekistan under inventory number 1134. The complex differs from other collections in that it consists of poems of the mukhammas genre. Muhammad Hasan Devon Haji Tabib o‗g‗li Mutrib Khonaharab is one of the poets whose works are included in the creative heritage of the poets. The article analyzes the mukhammases of Mutrib Khonaharab, which are connected with the ghazals of the master poets Ogahi and Feruz. The artistic features of Mutrib‘s mukhammases, which are not found in manuscripts, have been studied. It is based on primary sources that the poet‘s ghazal retains aspects such as weight and content, and introduces innovations, focusing on the gradual development of the content. The mukhammas and musaddas included in the collection were studied from the point of view of textual and source studies, comparing them with the poems copied to the manuscript.
В статье описываются способы, с помощью которых студенты по модулю Русский язык для иностранных могли использовать свой словарный запас в учебном процессе, чтобы создать среду для общения, проанализировать коммуникативную ситуацию, овладеть, правильно понять текст и сформулировать ситуацию в ответах.
Maqolada Xayriddin Sultonning “Ajoyib kunlarning birida” qissa- sining badiiyati, syujeti va kompozitsiyasidagi o‘ziga xosliklar, tili va uslub jihatdan ahamiyati, yozuvchining obraz yaratish va so‘z qo‘llash mahorati atroflicha tahlil qilingan. “Qissa” janrining kelib chiqishi, uning janr taraqqiyoti, bu boradagi jahon va o‘zbek adabiyotshunoslarining fikr va munozaralari qiyoslab o‘rganilgan.
Ushbu maqolada ta’lim bosqichlarida xalq og‘zaki ijodi namunalarini o‘rganish, adabiyot darslarida xalq dostonlarini milliy qadriyatlarga bog‘lab o‘rgatish, yoshlarda komil insonga xos sifatlarni shakllantirish va ularni tarbiyalash, xalq dostonlarini o‘rganishda samarali metodlardan foydalanish haqida fikrlar yoritilgan.
Идти по пути знаний не всегда было легко. По словам великого поэта Мухаммадризо Огахи, на этой дороге «одно удовольствие, тысяча удовольствий, тысяча забот». Но также верно и то, что если путешественник будет устойчив, он в конце концов достигнет места назначения. Академик Наим Каримов, известный литературовед современности, принадлежит к числу ученых, получающих удовольствие от научной работы и обретающих честь.
Ushbu maqolada Abdulla Oripov adabiy-estetik qarashlarida folklor an’analarining o‘rni tadqiq qilingan. Ijodkor badiiy-estetik tafakkuri yuksalishida xalq og‘zaki ijodining ta’siri masalasi uch bosqichga bo‘lib tahlil etilgan: 1) shoir ijodining ilk davrida xalq og‘zaki ijodiga murojaat;2) ijodkor poetik tafakkuri takomilida xalq og‘zaki ijodi motivlari badiiy sintezining o‘rni; 3) umr so‘ngida yaratilgan she’rlarida xalq og‘zaki ijodian’analarining poetik yangilanishi. Tahlillar natijasida folklor an’analariga ijodiy yondashuv, ularni poetik yangilash va takomilga yetkazish Abdulla Oripov she’riyatining abadiyatini ta’minlab kelayotgan asosiy omillar ekani yuzasidan ilmiy xulosalar chiqarilgan.
This article is about a bilingual poet Mutrib Xanaxarab who has lived and has created at the end of the XIX century and at the beginning of the XX century and his lyric heritage sources. As such the information about his heritage which are kept to this period are gathered and they are investigated in terms of textology and literary source study. Mutrib’s mukhammas, which is related to Navai’s gazel are analyred.
В этой книге рубрики «Назм Бостони» Закирджон Халмухаммад , великий поэт и писатель, литературовед и филолог своего времени, искусный каллиграф, судья, который признан «Зубдат уль-Хукамо» («Сара Судьи») и Фурката (1859–1909) содержит образцы его произведений в различных лирических жанрах. В стихотворениях поэта, вошедших в этот сборник, философия любви и жизни, отношение художника к социальной и политической действительности, темы науки и просвещения осмыслены в сочетании глубокого содержания и красивой художественной формы. Мы верим, что этот поэтический букет понравится любителям поэзии.
Ushbu maqolada Xorazm adabiy muhiti shoiri Muhammad Hasan Mutrib Hoji Tabib o‘g‘lining (1853–1923) lirik she’rlari matnshunoslik aspektida tadqiq qilingan. Shoirning nashr qilingan she’rlari, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti fondida 903/IV, 906/VII raqami ostida saqlanayotgan qo‘lyozmalari, Laffasiyning 12561 raqamli tazkira qo‘lyozmasiva, Matnazar Pirnazarovning “Mutrib Xonaxarobiy (Risola majmua)”si, Bolta Davlatovning “Xorazm haqiqati” gazetasi (1991-yil, 20-iyul soni), “Guliston jurnali” (1974-yil 7-soni), Polvonnazir Bobojonov (Laffasiy. Tazkirayi shuaro. 1992) tomonidan nashr qilingan she’rlari qiyoslab o‘rganilgan.
Mutrib devoni qo‘lyozmasini joriy imlodagi nashri bilan qiyosiy o‘rganish natijasida aniqlangan farqlar ilmiy tasnif etilgan va tahlil qilingan. Qiyosiy tahlillar natijasida Mutrib devonining mukammal nashrlarini tayyorlash matnshunoslik oldidagi dolzarb vazifalardan ekanligi ta’kidlangan.
Без глубокого изучения истории текста классических произведений искусства невозможно говорить о прогрессе науки текстологии. Потому что концепция истории текста является одной из основных теоретических основ текстологии. «История текста включает в себя все процессы от исследования генеалогии рукописных источников до изучения мировоззрения и представлений автора и переписчика источника, от реализации творческого замысла автора в создании произведения к изучению его взаимосвязанных сторон с другими литературными памятниками, имеющими отношение к его созданию в той или иной степени» [6,9], становится более ясным, насколько важно изучение этой научной проблемы.
Maqolada turkiy adabiyotda mavjud ikki yirik asar – Alisher Navoiy va Muhammad Fuzuliyning “Layli va Majnun” dostonlari qiyoslandi. Qiyoslar natijasida dostonlarning vazni, janri, kompozitsiyasiga xos xususiyatlar, qahramonlar tasviri va voqealar ifodasidagi o‘ziga xoslik masalasi tadqiq etilib, har ikki ijodkorning mavzuga yondashishdagi o‘xshash va farqli tomonlari aniqlangan. Layli va Majnun haqidagi afsonaning doston shaklida forsiy va turkiy adabiyotga kirib kelishi masalasi ko‘rib chiqilgan. Majnunning tarixiy shaxs yoki to‘qima obraz ekanligi haqidagi olimlarning fikrlari o‘rganilib tahlil qilindi.
Навоийшунослик тарихида ўтган асрнинг 60-йиллари қўлёзма манбаларни ўрганиш ҳамда нашрга тайёрлаш ишларига эътибор сиёсий талаб даражасида кўтарилганлиги билан ажралади. Бу давр навоийшунослиги шоир ижодини муҳим ва долзарб муаммолар бўйича тадқиқ этиш босқичига кўтарила борди. Навоийшуносликда янгича тамойилларнинг ривож топиши шоир ижодини ўрганишда турли йўналишдаги илмий-эстетик таҳлиллар кўпая борганлиги, илмий мақола, монографиялар билан бирга илмий тадқиқот ишлари олиб борилиши кенгайганлиги ҳамда навоийшунослик ишлари кўплаб олимлар томонидан махсус тадқиқ этила бошланганлиги билан аҳамият касб этади. Ушбу монографияда навоийшунос, матншунос олима Суйима Ғаниеванинг тадқиқот усуллари ва мезонлари тадқиқ этилган.
Монография адабиётшунос олимлар, олий ўқув юртининг ўзбек филологияси талабалари, магистрантлар ҳамда Суйима Ғаниева илмий фаолияти билан қизиққан кенг китобхонлар оммаси учун мўлжалланган.
Maqolada yangi sho‘roso‘ngi makonining shakllanishi bilan yuzaga kelgan ziddiyatli vaziyatlarni o‘rganishda etnik jamiyatdagi asosiy nazariy yondashuvlar muhokama qilinadi. Bu yondashuvlarning qanday konseptu- al zaif tomonlari yoki, aksincha, evristik imkoniyatlari keskinlikning o‘ziga xos holatlarini o‘rganishda, ba’zida kuch tahdidi yoki zo‘ravonlikdan ochiq foydalanish natijasida etno-siyosiy mojarolar deb nomlanishda o‘z aksini topadi. Bu masala, xususan, etnik kamsitish va yuzaga kelayotgan nizolarni tartibga solish kabi hodisalarni o‘rganish uchun katta metodik ahamiyatga ega. Ekspert tadqiqot usuli esa sud ekspertizasi predmetiga tegishli faktik ma’lumotlarni aniqlash uchun uning obyektlarini o‘rganishda qo‘llanadigan mantiqiy yoki instrumental operatsiyalar tizimidir. Ekspert tadqiqotlari metodikasi – sud ekspertizasi predmetiga tegishli faktik ma’lumotlarni aniqlash uchun uning obyektlarini o‘rganishda qo‘llanadigan usullar tizimi.
Научная концепция статьи состоит в том, что национальное литературно-эстетическое мышление является первостепенным критерием в оценке творчества писателя, а сущность литературы определяется художественной интерпретацией национального духа. Лучшие образцы народной литературы мира, независимо от языка, на котором они написаны, стоят на повестке дня как вопрос номер один, подлежащий научному анализу с точки зрения выражения национального духа. Роман Абдуллы Кадыри «Минувшие дни» анализируется в узбекской литературе ХХ века как произведение, отвечающее этому критерию. По мнению автора, национальный дух отражается в романе «Минувшие дни» на основе следующих трех принципов: 1) интерпретация конкретных обычаев, традиций, ценностей, мечтаний и стремлений нации, воплощающих дух нация; 2) выражение способности нации критически взглянуть на себя; 3) поэтическое изображение в пьесе устоявшихся убеждений, присущих национальным личностям. В свою очередь, первый из этих принципов воплощает в себе нравы нации, второй — волю, а третий — убеждения, и эта троица формирует национальный дух в целом. В конце статьи подводятся теоретические итоги исследования.