Tadqiqotning ob’ekti: maktabgacha ta’lim muassasalarining katta va tayyorlov guruhi bolalarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayoni.
Tadqiqotning maqsadi: katta va tayyorlov guruhi tarbiyalanuvilarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning pedagogik tizimini ishlab chiqish.
Tadqiqot metodlari: manbalarni tahlil qilish, umumiy, yakka tartibda yozma va og'zaki suhbatlar uioshtirish, anketa so‘rovlarini o'tkazish, pedagogik eksperiment, zamonaviy pedagogik texnologiya va interfaol metodlar, matematik-statistik jihatdan qayta ishlash va umumlashtirish.
Olingan natijalar va ularning yangiligi shundan iboratki, unda maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish muammosi O‘zbekiston sharoitida uning o’ziga xos jihatlari va qirralarini yoritgani holda maxsus tadqiq etildi. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning nazariy va amaliy asoslari, ular asosida bu jarayonni ta’minlovchi pedagogik tizim hamda unga kiruvchi topshiriqlar tizimi, ularni amalga oshirishning ilmiy asoslangan metodikasi ishlab chiqildi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati: tadqiqot muammosining mohiyati va uning natijasida ishlab chiqilgan metodik tavsiya, qo'llanma, maktabgacha ta’lim muassasasi pedagoglari, jumladan, tarbiyachi, tasviriy faoliyat bo’yicha to'garak rahbarlariga bolalarda tasviriy faoliyat bo'yicha savodxonlikning dastlabki elementlarini shakllantirish jarayonida qo‘l keladi. Tadqiqot jarayonida paydo bo'lgan g'oyalar asosida pedagogika bilim lortlari va pedagogika oliy o‘quv lortlarida tasviriy faoliyat metodikasi bo’yicha beriladigan ma’ruza mashg’ulotlarini mazmun jihatidan boyitadi. Tadqiqot natijalaridan kelib chiqqan holda tayyorlangan metodik tavsiyalar maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini yanada takomillashtirishga, tasviriy faoliyat mashgTilotlarini tashkil etishga, yo’naltirilgan faoliyat samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Tatbiq etish darajasi va iqtisodiy samaradorligi: tadqiqotning asosiy g’iyalari, xulosalari Respublikamizning bir qator viloyatlarida o’tkazilgan tajriba-sinov ishlari jarayonida amaliyotga tatbiq etildi. Shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan qo’llanma, metodik ishlanmalar maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi.
QoMlanish sohasi: tadqiqot natijasida chiqarilgan xulosalardan pedagogika oliy o‘quv lortlari va kollejlarida “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” kursini o’qitishda, maktabgacha ta’lim muassasalari katta va tayyorlov guruhlarida tasviriy faoliyat turkumiga kiruvchi mashg’ulotlarni tashkil etishda foydalanish mumkin.
Tadqiqotning ob’ekti: maktabgacha ta’lim muassasalarining katta va tayyorlov guruhi bolalarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayoni.
Tadqiqotning maqsadi: katta va tayyorlov guruhi tarbiyalanuvilarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning pedagogik tizimini ishlab chiqish.
Tadqiqot metodlari: manbalami tahlil qilish, umumiy, yakka tartibda yozma va og‘zaki suhbatlar woshtirish, anketa so‘rovlarini o‘tkazish, pedagogik eksperiment, zamonaviy pedagogik texnologiya va interfaol metodlar, matematik-statistik jihatdan qayta ishlash va umumlashtirish.
Olingan natijalar va ularning yangiligi shundan iboratki, unda maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish muammosi O‘zbekiston sharoitida uning o‘ziga xos jihatlari va qirralarini yoritgani holda maxsus tadqiq etildi. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning nazariy va amaliy asoslari, ular asosida bu jarayonni ta’minlovchi pedagogik tizim hamda unga kiruvchi topshiriqlar tizimi, ulami amalga oshirishning ilmiy asoslangan metodikasi ishlab chiqildi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati: tadqiqot muammosining mohiyati va uning natijasida ishlab chiqilgan metodik tavsiya, qo‘llanma, maktabgacha ta’lim muassasasi pedagoglari, jumladan, tarbiyachi, tasviriy faoliyat bo‘yicha to‘garak rahbarlariga bolalarda tasviriy faoliyat bo‘yicha savodxonlikning dastlabki elementlarini shakllantirish jarayonida qo‘l keladi. Tadqiqot jarayonida paydo bo‘lgan g‘oyalar asosida pedagogika bilim lortlari va pedagogika oliy o‘quv lortlarida tasviriy faoliyat metodikasi bo‘yicha beriladigan ma’ruza mashg‘ulotlarini mazmun jihatidan boyitadi. Tadqiqot natijalaridan kelib chiqqan holda tayyorlangan metodik tavsiyalar maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini yanada takomillashtirishga, tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarini tashkil etishga, yo‘naltirilgan faoliyat samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Tatbiq etish darajasi va iqtisodiy samaradorligi: tadqiqotning asosiy g‘iyalari, xulosalari Respublikamizning bir qator viloyatlarida o‘tkazilgan tajriba-sinov ishlari jarayonida amaliyotga tatbiq etildi. Shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan qo‘llanma, metodik ishlanmalar maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi.
QoMlanish sohasi: tadqiqot natijasida chiqarilgan xulosalardan pedagogika oliy o‘quv lortlari va kollejlarida “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” kursini o‘qitishda, maktabgacha ta’lim muassasalari katta va tayyorlov guruhlarida tasviriy faoliyat turkumiga kiruvchi mashg‘ulotlami tashkil etishda foydalanish mumkin.
Maqolada maktabgacha yosh davridagi shaxslararo munosabatlar muammosining psixologik nazariy adabiyotlarda o‘rganilganligi tahlil qilingan. Maktabgacha yosh davrining o‘ziga xos psixologik hususiyatlari va o‘yinning maktabgacha yosh davrida shaxslararo munosabatlar tizimiga ta’siri mexanizmlari haqida fikrlar bildirilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalarda shaxslararo munosabatni aniqlovchi o‘yinli mashg‘ulotlari ko‘rib chiqildi.
Ushbu maqolada maktabgacha yoshdagi bolalarning iqtidorini aniqlashda maktabgacha ta’lim tashkiloti pedagog xodimlari va ota-onalarning bolaga bo‘lgan e’tibori muhimligi asoslangan. Maktabgacha ta’lim tashkilotida faoliyat yuritayotgan pedagog xodimlar bolaning yashrin iqtidorini aniqlash borasida sustkashlikka yo‘l qo‘yiganligi sababli ayrim bolalar iqtidori yashrinligicha qolib ketmoqda. Shu sababdan ushbu maqolada iqtidorli bolaning shaxsiy faolligi, shuningdek, uning individual iste’dodini shakllantirish va uni amalga oshirishda bola shaxsning o‘z-o‘zini rivojlantirish jarayonida qo‘llaniladigan psixologik mexanizmlar haqida bir necha qarashlar ilgari surilgan. Bolalarning iqtidorini aniqlash masalasida ish olib borgan pedagog olimlar fikrlari bu maqolaga asos bo‘lib xizmat qiladi. Bu borada tadqiqot olib borgan olimlar qo‘llagan usullar bolalarning yashirin qobiliyatlarini yuzaga chiqishida muhim ahamiyat kasb etadi.
Mazkur maqola maktabgacha yoshdagi bolalarni psixologik xususiyatlari, tarbiyachi va psixologlarning bolani maktab ta’limiga sifatli tayyorlash masalalari va oilada bolalarni maktab ta’limiga tayyorlash yo‘llari, maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlanish xususiyatlari haqida alohida to‘xtalib o‘tilgan.Pedagog va psixolog olimlarning bolalarning rivojlanish xususiyatlari haqidagi qarashlari ham yoritilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda ota-onalar bilan o‘zaro hamkorlik va bajariladigan ishlar yuzasidan tavsiyalar keltirib o‘tilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlanishida aqliy va jismoniy sifatlarning o‘rni va bolalarni to‘g‘ri tarbiyalash bo‘yicha ma’lumotlar maqolada keltirib o‘tilgan.
Ishda raqamli ta‘lim resursi kontentni tashkil etuvchi zamonaviy ta‘limni modernizatsiyalash shakllaridan biri sifatida ta’lim jarayonida raqamli ta‘lim resurslaridan foydalanish ko‘rib chiqiladi.
Ushbu tezisda inson kapitali rivojlanishida ta‘lim hususan oliy ta‘limning tutgan o‘rni sotsiologik tahlil etildi. Mavzu katta hajmdagi ilmiy nazariy o‘rganishni talab qilsada – zamonaviy taʼlim tendensiyalari, ijtimoiy hamkorlik, oʻzaro aloqadorlik dialektikasi sifatida tadqiq etildi. Ta‘lim orqali ijtimoiy-iqtisodiy faravonlikni oshirish, yoshlarda ijtimoiy me‘yorlar, sotsial mobillikni faollashtirish, ko‘nikma va odatlarni shaklantirishda hamda daromadlar o‘sib barqarorligini ta‘minlashdagi xulosalar berilgan.
Ushbu maqola maktabgacha yoshdagi bolalarning chet tilini o‘zlashtirishining muhimligi, bugungi kundagi ahamiyati haqida bo‘lib, unda asosan, maktabgacha yoshdagi bolalarga chet tilini o‘rgatish
usullari yoritilgan
Tadqiqot 478 maktabgacha yoshdagi bolalarning (3-7let) sog'lig'iga ta'sir qiluvchi omillarni kompleks tahlil qilishga bag'ishlangan. Tahlil bolalar rivojlanishining individual xaritalarini (026/y shakli) va bolaning rivojlanish tarixi (112/y shakli) ma'lumotlarini to'plash usullari yordamida, kasallik bo'yicha kunlardagi o'tish yozuvlari materiallari bilan to'ldirildi; maktabgacha yoshdagi bolalar va ularning ota-onalari tomonidan maxsus mo'ljallangan anketalar bo'yicha so'rov o'tkazildi.
Sog'likka o'zaro ta'sir mexanizmlarini aniqlash uchun barcha premorbid omillar bir vaqtning o'zida hisobga olingan