.(Doctora\f>orotnomasi2013, № 3 <Вестни\врача
10
shaklda kechdi. «Surunkali gepatit C» tashxisi bilan
bemorlar quyidagi og’irlik darajalari bo’yicha
taqsimlandi: «Minimal faollik darajasi» - 6
bemorda, «Past faollik darajasi» - 7, «o’rtacha
faollik darajasi» - 8, «yuqori faollik darajasi» - 6
bemorda
aniqlandi.
Bemorlaida
kasallik
asoratlaridan jigar sirrozi 4 bemorda (10%) uchradi.
Btmorlaming epidemiologik anamnezi taxlil
etilganda ayollaming aksariyati uy bekasi, bittasi
bog’cha tarbiyachisi, bir o’quvchi borligi aniqlandi.
Kasallikning yuqish yo’llari taxlil etilganda
quyidagilar
aniqlandi:
bemorlaming
5
tasi
operatsiyalami boshidan o’tkazganligi ma’lum
bo’ldi. Ayol- lar orasida abort qildirganlari, tyg’ruq
Kesar kesish operatsiyasi orqali amalga oshiril-
ganlari ham aniqlandi (5 bemor). Bir bemor
appendektomiya operatsiyasini boshdan o’tkazgan.
Bemorlardan 9 tasining bir yil davomida tishlarini
davolatganligi,
ulardan
uchtasining
tish
quydirganligi ma’lum bo’ldi.
Adabiyotlar
1.
Gabrilova N.I., Aprobasiya I klinicheskoe znanie test-sistemi dlya oprideleniya antitel к virusu gepatita S klassa IgM v
immunofermentnom analize, V kn. Gepatit B, S, D I G -promlemi izucheniya, diagnostiri, lecheniya 1 pro- filaktiki, Mosrva,
1997 g, s-44-45.
2.
Lapaikin T.N., Klinika gepatita S. Virusnie gepatite: dostijenie I perspektivi, 1997 g №1. s-12-16.
3.
Soni P.. Pusheiko G.M., Dhillon A.P., Harrison T.J., Genetik diversity of hepatitis S virus: Implication for pathogenesis
treatment and prevention-Lancet, 1995, V. 345, №8949, s. 562-566).
4.
L’vov R.K., Virusniy gepatit S - «laskoviy ybiytsa», Ross. Gastroenterologicheskiy juroal, 1995 g № 1. S.4-6.
5.
Onishenko G.G., Shaxgil’ldyan I.V. «Medisina dlya vsex». 1999 g, s. 1-Зю
6.
Balayan M.S., Mixaylov M.I. «Virusyie gepftiti». M., 1999 g.
7.
Kojevnikova G.M. «Vaksinftsiya». 1999 g s. 4-5.
8.
V.V.Zverov, I.N. «Litkina», 2001g
Urunbayeva D.A., Najmutdinova D.K.,
Sadikova N.G., Artikova D.M., Avazova N.
Qandli diabet 2 tip (QD 2) tarqalishining ko’pligi
va doimo o’sib turishi JSST ekspertlari tomonidan aholi
o’rtasidagi noinfeksion epidemiya kabi bu kasallikni
aniqlashga imkon berdi [1]. Endokrin kasalliklarni tarqalish
tizimida qalqonsimon bez kasalliklari liderlik o’mini
egallaydi [2]. QD 2 tip rivojlanishining asosiy omillaridan
biri giperinsulinemiya va insulinrezistentlikdir. Ko’rsatib
o’tilgan
omillar
qalqonsimon
bezdagi proliferativ
o’zgarishlar yuzaga kelishiga sabab bo’ladi, bu esa qator
tireoid kasalliklarni yuzaga keltiradi, shu qatorda
tugunlarni ham [7].
Oxirgi yillarda qator ilmiy ishlar chop etilgan, QD 2 tipli
bemorlarida qalqonsimon bezning struktur va funksional
holatiga bag’ishlangan [3,5]. Qator mualliflar ma’lumotiga
asosan, keng tarqalgan QD 2 tipda turli xil tireoid kasallikklar
uchraydi [3]. Bunda QD 2 tip rivojlanishining asosiy
patogenetik
omili
giperinsulinemiya
va
insulinorezistentlikga bog’liqligi aniqlangan, oxirgi holatlar
esa qalqonsimon bezdagi proliferasiyani indusirlab bezda
patogenetik o’zgarishlaga olib keladi, shu bilan birga tireoid
3 bemorga esa oxirgi bir yil davomida
statsionarda qon preparatlarini quyganligi
aniqlandi: erkaklaming ish joylari so’rab su-
rishtirilganda ulaming ko’pchiligi ishsiz bo’lib,
vaqtinchalik
xorij
davlatlarida
ishlab
kelganliklari ma’lum bo’ldi (4 bemor). 9 bemor
esa kasallik sababini hech qanday omil bilan
bog’lamasligini
ta’kidladi.
Gepatit
C
kasalligining boshqa uzatilish yo’llari muhum
emas. Gepatit C kasalligining boshqa epide-
miologik
xususiyatlaridan
biri,
bemorlar
yoshining o’zgarishidadir.
Xulosa:Taxlillar
natijasida
shu
narsa
ma’lum bo’ldiki, Gepatit C kasalligi ayni damda
asosan 20-40 yoshlar orasida ko’p uchramorda,
buning sababini esa yoshlaming turli parenteral
in’eksiyalami boshidan o’tkazishi, tishlarini
davolatishlari bilan bog’lash mumkin. Gepatit C
kasalligining oldini olish uchun tibbiyot
xodimlari bilan aholi bir yoqadan bosh
chiqarishlari lozim.
QANDLI DIABET II TIP KASALLIGIDA TIREOID
PATOLOGIYA
(Doctor axfiorotnomasi, Satnarqand
2013, № 3
Фестниқврача, Самарканд
11
hosilalar yuzaga keltirishi mumkin [4]. Vanihoyat, QD 2 tip
kasallarida tireoid autoimmunitetni o’rganishda ilmiy-amaliy
ahamiyatga egadir [3].
Haqiqiy tekshiruv maqsadi - qandli diabet 2 tipli
bemorlarda
tireoid
patologiyalami
klinik
kechishi
xususiyatlarini o’rganishdir.
Material va metodlar,
2010-2013yy. Mobaynida
Toshkent
tibbiyot
akademiyasining
3-
klinikasi
endokrinologiya bo’limida nazorat ostida 43 ta QD 2 tip
beinorlar turli xil qalqonsimon bez kasalliklari bilan
davolandi (e -11, a -32) 45 - 58 yoshdagi (o’rtacha yosh -
53,9±0,72 yosh). Qondagi qand miqdori glyukozo-oksidaz
usuli bilan aniqlandi.
Qon zardobida glikirlangan gemoglobin
(HbAlc) Fluchiger usuli bo’yicha aniqlandi.
Tireotrop gormoni (TTG), tireoid gormonlar (erkin T3
va T4) konsentrasiyasi, qon zardobida tireoperoksidazaga
nisbatan
antitelolar
immnoferment
test-to’plami
yordamida
aniqlandi.
Qalqonsimon bez ultratovush tekshiruvi MED1SON-
128 BW PRIME, Korea apparatida o’tkazildi.
Muhokama va natijalar.
Stasionarga davolanishga
yotkazilgan bemorlar barchasida KDni dekompensasiyasi
aniklandi. Tablistadan ko’rinib turibdiki, HbAlc miqdori
nazoratga nisbatan 57,8%, qondagi naxorgi va postprandial
qand miqdori 52,5 va 60% oshganligi aniqlandi.
KD 2 tipli bemorlarda uglevod almashinuvi
Tekshiruvlar
Nazorat KDli bemorlar,
n-8
n-43
HbAlc, %
4,3±l,06
10,18±0,18*
Naxorgi glikemiya, mmol/1
4,8±0,22
10,ll±0,51*
Postpradial glikemiya, mmol/1 5,2±0,27
13,0±0,61*
n - tekshirilgan bemorlar soni: *- nazoratga nisbatan ishonarli (P<0,05)
Tireoid patologiyali QD 2 tip bemorlarida qalqonsimon bez UTT ma’lumotlari bo’yicha qator kasalliklar taxlili o’tkazildi.
2-
jadval
Qandli diabet 2 tip tireoid patologiyali kasallarida qalqonsimon bez UTT ma’lumotlari bo’yicha kasalliklar
tizimi (n =43)
Kasallik nomi
Bemorlar soni n-34
Tugunli buqoq
13
Autoimmun tireoidit
8
Diffuz buqoq
17
Qalqonsimon bez kistasi
5
2-jadvalga asosan tireoid patologiyali QD 2 tip
bemorlarida ko’pincha diffuz buqoq; va undan so
:
ng
kamayib boruvchi tartibda tugunli buqoq, autoimmun
tireoidit (AIT), qalqonsimon bez kistasi uchradi.
Tugunli buqoq - bu yig’indi klinik tushuncha bo’lib, o’z
ichiga qalqonsimon bezning barcha uchyoqli o’zgarishlarini
oladi, kapsulaga ega, palpasiyada aniqlanadigan yoki har
qanday vizual usulda aniqlanadigan, turli xil morfologik
xususiyatlar
bilan
xarakterlanadi
[1].
Bizning
tekshiruvimizdagi QD 2 tip bemorlari tugunli buqoq
turkumida (n -13), bulardan yakkalangan kolloid tugunli
buqoq ustunlik qildi (n - 9), undan keyin ko’p tugunli kolloid
buqoq (n - 4).
Ma’lum bo’lganidek, qalqonsimon bez yangi hosilalar
turkumiga tugunli buqoq, qalqonsimon bez kistasi,
qalqonsimon bez adenomasi va o’smasi kiradi. 2 jadvalda
esa, tireoid patologiyali QD 2 tip bemorlarning 41,8% (n
=18) holatda qalqonsimon bez yangi hosilalari aniqlangan.
Qalqonsimon bez kasalliklari turkumi tahlilida
autoimmun tireopatiya uchrash chastotasi yuqoriligi
aniqlandi. 18,6% (n =9) qandli diabet 2 tip bemorlarida
qalqonsimon bezni autoimmun kasalliklari aniqlangan (8
tasida-AIT; 1 tasida- DTB). Bizning ma’lumotlar oxirgi
yillar maqolalari bilan to’g’ri kelmoqda, bu esa qalqonsimon
bez autoimmun kasalliklari yuqori chastotaga egaligini
ko’rsatadi [17,20]. Tireoid patologiyali QD 2 tip bemorlarida
qalqonsimon bezning funksional holati ham tekshirildi.
Natijalar 3 jadvalda keltirilgan.
55,8% tireoid patologiyali QD 2 tip bemorlardagina
qalqonsimon bezning normal funksiyasi aniqlangan
(eutireoz). Shu vaqtning
1-jadval
(Doctor a\6orotnomasi, Samarqanif
2013, № 3
Иестник^врача, Самарканд
12
o’zida 27,9%ida gipotireoz aniqlangan, shular ham
subklinik. Manifest gipotireoz 13,9% bemorlarda va
faqatgina 2,4% bemorlarda gipertireoz aniqlangan.
Bemorlarda autoimmun jarayonni tasdiqlash maqsadida
tireoid peroksidaza fermentiga qarshi antitelolar aniqlangan
va 28% bemorlarda bu titming yuqoriligi autoimmun jarayon
borligini isbotlagan. Bunda antiTPO o’rtacha 48,2±8,9
ME/ml tashkil ergan.
3
Jadval
Gormonal tekshiruvlar ko’rsatgichlari
Gormonal tekshiruvlar
Nazorat n-8
Eutireozli bemorlar
n-24
Gipotireozli bemorlar n-
18
Gipertireozli bemorlar n-
1
TTG, mMEd/ml
2,2±0,6
2,3±0,3
7,7±1,2*
0,29±0,02*
T3 sv., pg/ml
2,1 ±0,09
2,l±0,07
1,1 ±0,06*
4,7±0,03*
T4 sv., ng/ml
l,3±O,O3
l,2±0,03
0,9±0,05*
2,6±0,09*
n - tekshirilgan bemorlar soni: *- nazoratga nisbatan ishonarli (P<0,05)
QD 2 tip tireoid patologiyali bemorlarida gipotireozni
tarqalish ko’rsatgichlari yuqoriligi aniqlandi. QD 2 tip
tireoid patologiyali bemorlarida tireotoksikoz tarqalganlik
darajasi uncha yuqori emasligi aniqlandi, ya’ni 2,4% tashkil
etdi. Qalqonsimon bezning hosilalarini tabiatini aniqlash
uchun tugun 1 sm katta bo’lganda sitologik tekshiruvlarga
yo’naltirildi.
Qalqonsimon bez tugunli hosilalarining punksion
biopsiyasi ma’lumotlari quyidagicha ko’rinishda ko’rsatib
o’tilgan: ulaming 9 tasida tugunli kolloid buqoq , 4 tasida
follikulyar adenoma, 2 tasida qalqonsimon bez kistasi
aniqlandi. Shunday qilib, tireoid patologiyali QD 2 tip
bemorlarining yarmida turli xil tugunli zararlanishlar
kuzatiladi, bu esa adabiyotlardagi ma’lumotlar bilan mos
keladi [1].
Shunday qilib QD 2 tip tireoid patologiyali bemorlarida
diffuz notoksik buqoq ustunlik qiladi; undan so’ng kamayish
tartibada: tugunli buqoq, autoimmun tireoidit (AIT),
qalqonsimon bez kistasi aniqlangan. Sitologik tekshiruv
tahlili ko’rsatishicha kolloid buqoq ustunroqdir, undan so’ng
esa follikulyar adenoma va qalqonsimon bez kistasi turadi.
Kalkonsimon bez kasallangan bemorlarda gormonal
fonida tekshirganda eutireoz ustunlik qilsada, balki
gipotireoz chastotasi ham kam emasdir. Ya’ni, QD 2 tip
tireoid patologiyali bemorlarida 55,8% da eutireoz, 41,8 %
da gipotireoz va 2,4% da tireotoksikoz aniqlangan.
Adabiyotlar
1.
Dedov I.I., Fadeev V V.Diabetologiyaga kirish. M.: «Bereg», 1998 - 199 b.
2.
Dedov 1.1., Troshina E.A., Aleksandrova G.l'.T. Qalqonsimon bezning tugunli kasallikiari shaklini diagnostikasi, davolanishi
va profilaktikasi. -M., 1999.-48 b.
3.
Gasparyan E.G., Nassur S., Slobodskoy V.R., Volkova E.A. Qandli diabetga nasliy moyillikni qalqonsimon bezning autoimmun
shikastlanish chastotasiga ta’siri./Z Tibbiyotda birinchi bor. 1995. - №1. - b. 23-24.
4.
Seytieva A.S. Tireoid faoliyatning va modda almashinuvining boshqarib bo’ladigan qandli diabet kechishidagi xarakteristikasi.
Moskva.2007. tib. fan. kand. avtoreferati 23b.
5.
Cappelli; C., Rotondi M., Pirola I., Agosti B. et al. TSH - lowering effect of metformin in type 2 diabetic patients: differences
between euthyroid, untreated hypothyroid and euthyroid on L- T4 therapy patients. Diabetes Care, 2009 Sep; 32(9): 1589-90 Epub
2009 Jun 5.
6.
Bennedback F„ Perrild H., Hegedus I. et al. Diagnosis and treatment of solitary thyroid nodule. Clin. Endocrin., 1999, v. 50., p.
357-363.
7.
Rezzonico J., Rezzonico M., Pusiol E., Piloia F., Niepomniszcze H. Introducing the thyroid gland as another victim of the insulin
resistance syndrome. //Thyroid April 1, 2008, 18(4): 461-464.
