Доктор ахборотномаси № 4—2018
143
Тарихчи олимлар қирол Philip II нинг жарроҳ табиби Francisco Diaz ни урологиянинг
мустақил фан сифатидаги асосчиси деб ҳисоблашади. Тиббиѐт доктори, Alcala de Henares
университети фалсафа магистри F. Diaz нинг Мадридда 1588 йилда чоп этилган 3 жилдли
монографиясида урологик касалликларнинг барча масалалари кўриб чиқилган [6].
Урологик беморлар оғир тоифадаги беморлардан саналади: кексалик ѐши, сийдик тўх-
товсиз ажралиб турадиган дренаж найчалари ўрнатилганлиги, уларда эндоскопик ва рентге-
нологик текширишлар ўтказиш зарурлиги умумий амалиѐт врачлари ва урологлардан мах-
сус билимлар ва амалий кўникмаларни талаб қилади. Бундай билим ва малакаларга фақат
урология бўлимларининг тиббий ходимларигина эмас, балки бошқа кўпчилик бўлимлар-
нинг, айниқса хирургик, гинекологик, терапевтик бўлимлар ва поликлиника кабинетларида
ишлайдиган врач ва ҳамширалар ҳам эга бўлишлари керак. Чунки улар ўз фаолиятида асо-
сий дардидан ташқари урологик хасталиклари ҳам бўлган беморлар билан мулоқотда бўли-
шларига тўғри келиши мумкин [1,2,3].
Бундан ташқари, урологик текшириш усуллари хилма-хиллигидан ташқари, тадқиқот-
чидан, маълум маънода "санъат" талаб қилади, тиббий ѐрдам кўрсатишга эса бошқа ҳамма
касбдаги врачлар, умумий амалиѐт врачлари айниқса, ҳар қандай шароитда ҳам тайѐр бўлиб
туриши зарурдир.
Уретра ва қовуқ ѐт жисмлари. Буйрак ва сийдик найларида жуда кам учрайдиган ўқ
гильза ва совуқ қуроллар синиқларини ҳисобга олинмаса, сийдик йўлларида ѐт жисмлар
асосан уретра ва қовуқда учрайди. Ёт жисмлар қовуққа сийдик чиқариш канали, қовуқ жа-
роҳатларида унинг девори, эпицистостомия тешиги ѐки сийдик найи орқали ўтиши мумкин.
Ёт жисмлар сифатида уретра ва қовуқда соч қистирғичлари, санчоқ (английская булав-
ка – русча), авторучка, қалам, мундштук, термометр, шиша шпателлар, шиша синиқлари,
УДК 616.64/69-08
БИР АЪЗОНИНГ МИНГ ДАРДИ
С.А. Аллазов
Самарқанд Давлат тиббиѐт институти
Таянч сўзлар:
закар, ѐт жисм, приапизм, пейрони, олеогранулѐма, қичиқ.
Ключевые слова:
половой член, инородные тела, приапизм, Пейрони, олеогранулѐма, зуд.
Key words:
penis, foreign bodies, priapism, Peyroni, oleogranuloma, pruritus.
Мақолада закарнинг кам учрайдиган, лекин турли хил кечадиган айрим касалликлари (уретра ва қовуқ
ѐт жисмлари, приапизм, пейрони касаллиги, Закар олеогранулѐмаси ва қичиғи) ҳақида илмий адабиѐт
маълумотлари ва муаллифнинг ўзини клиник кузатувчилари келтирган. Бу касалликларнинг кечиши, ташҳиси
ва даволаниш йўл-йўриқлари амалий шифокорларга ва урологларга тавсиялар сифатида белгиланган.
ТЫСЯЧИ НЕДУГОВ ОДНОГО ОРГАНА
С.А. Аллазов
Самаркандский Государственный медицинский институт
В статье приводятся литературные сведения и собственные наблюдения некоторых редких, но разнооб-
разно протекающих заболеваний (инородные тела уретры и мочевого пузыря, приапизм, болезнь Пейрони,
олеогранулѐма и зуд полового члена). Течение, диагностика и методы лечения этих заболеваний определяются
как рекомендации практическим врачам и урологам.
THOUSANDS OF DISEASES OF ONE ORGAN
S.A. Allazov
Samarkand state medical institute
The article provides literary information and own observations of some rare, but diversely occurring diseases
(foreign bodies of the urethra and bladder, priapism, Peyronie's disease, oleogranuloma, and itching of the penis). The
course, diagnosis and treatment of these diseases are defined as recommendations to practitioners and urologists.
Обмен опытом
ОБМЕН ОПЫТОМ
EXPERIENCE EXCHANGE
Доктор ахборотномаси № 4—2018
144
суяк бўлаклари, дока тампонлари, тиббий металл ўтказгичларнинг синиқлари, ҳар хил кате-
терлар ва дренаж найлар, симлар ва ҳ.к. топиш мумкин.
Қовуқда кам учрайдиган ѐт жисмлардан бодринг, чўчқа жинсий олати ва илонни ци-
стоскопия пайтида топгани ҳақида StеrntalZ. (1952) хабар берган. Кўп ҳолларда ѐт жисмлар
аѐллар ўзларининг жинсий йўлларида мастурбация ѐки ҳомиладорликни узиш мақсадида
ишлатаѐтганда уретра ва қовуққа тойиб кириб кетади. Баъзан эса улар бу ишга суицид
мақсадда қўл урадилар.
Адабиѐтдан шизофрения билан хаста бир аѐл қовуғига 6 марта ҳар хил ѐт жисмларни
киритгани ва шу туфайли 2 марта операция қилингани маълум. Бундай беморларнинг суи-
цид ҳулқи руҳий касаллик, асаб – руҳий ўзгаришлар билан белгиланади. Баъзан эса руҳий
жиҳатдан соғлом бўлган тақдирда ҳам номаълум сабабларга кўра шундай ишга йўл қўйиша-
ди.
Эркакларда уретра ва қовуқнинг ѐт жисмлари, айниқса руҳий жиҳатдан соғлом бўла
туриб, кўп марта такрорланиши, жуда кам учрайди. Бу борада биз кузатган бемор катта
қизиқиш уйғотади.
Бемор Х., 43 яшар, биринчи марта 17.07.2001 йилда (кас. тар. № 9842/768) қовуқ ва
сийдик чиқариш канали соҳасидаги оғриққа, сийдик тутилганлигига шикоят қилиб муро-
жат қилди. Бемор ўзи, сийдик чиқариш каналига игна ва санчоқ киритгани ва улар сирпа-
ниб чуқурроқ кириб кетгани ва қайтариб чиқариб олиб ташлай олмай қолганини тан олди.
Бемор руҳий касалликлар бўйича ҳисобда турмайди. Психиатр кўриги: амалда соғлом. Бе-
мор текширилди: обзор урограммасида қовуқнинг бўйинчаси ва уретранинг ички тешиги
соҳасида 4 та игна ва 1 та санчоқ кўринади (14, а -расм) Ташҳис: қовуқ ва уретра ѐт
жисмлари. Перидурал оғриқсизлантириш остида операция қилиниб, қовуқ бўшлиғидан 3 та
игна ва уретранинг ички тешигидан санчоқ олиб ташланди. 4-игна масаласида у қовуқ
бўшлиғида жойлашмаганлиги туфайли қийинчилик туғилди. Унинг фақат думчаси Лъето
учбурчаги соҳасида қийинчилик билан пайпасланиб турганди. Уни қовуқ орқали олиб
ташлашнинг иложи бўлмади. Тўғри ичак орқали бармоқ билан унинг ўткир учи аниқ сезилди
ва қисқич билан осонликча олиб ташланди. Операциядан кейинги давр асоратсиз ўтди.
24.07.2001 йилда амбулаторияга қониқарли ҳолатда жавоб берилди.
Бемор 07.12.2002 йилда олдингидек шикоятлар билан қайта мурожат қилди. Унинг
сўзига қараганда бу сафар сийдик чиқариш каналига игналарни ва михни киритган. Обзор
урограммада қовуқ проекциясида 1 та игна сояси, қолган игна ва михларники – уретранинг
орқа қисмида кўринади (14, б -расм). Уретранинг орқа қисмида жойлашган мих қисқич ѐр-
дамида уретранинг ташқи тешиги орқали олиб ташланди. Шу соҳадаги игнани олиб
ташлашнинг иложи бўлмади. Бемор операцияга рози бўлмай кетиб қолди.
Расм 1. Қовуқ ва уретра ѐт жисмлари (игна-а, мих-б-в ва санчоқнинг ўзи ҳам-
да тош билан-г): рентгенограммалар ва олиб ташланган ѐт жисмлар.
а.
б.
С.А. Аллазов
Доктор ахборотномаси № 4—2018
145
Уч кундан кейин бемор кучли дизурия ва макрогематурия билан қайта мурожат қил-
ди (кас. тар. №17/187). Обзор урография қилинганда, ажабланарли ҳол маълум бўлдики, ўт-
ган уч кун давомида бемор сийдик чиқариш каналига худди олдин олиб ташланган ҳажм-
даги (10 см) бошқа бир михни киритишга улгурибди (14, в -расм). Беморга эпицистостомия
қилинди: қовуқ бўшлиғи орқали ундан 5 см узунликдаги 1 та игна, уретранинг ички тешиги-
дан шу узунликдаги 3 та игна ва 10 см узунликдаги 1 та мих олиб ташланди. Операциядан
кейинги давр одатдагидек ўтди. 19.12.2002 йилда яшаш жойида амбулаторияда даволаниш
учун қониқарли ҳолатда жавоб берилди.
15.04.2003 йилда бемор тўртинчи марта сийдик тутилишига шикоят қилиб муро-
жат қилди (кас. тар. № 7523/5619/293). Обзор урограммада битта игна (резидуал бўлса
керак – унинг сояси олдинги рентгенограммаларда ҳам кўринади) ва ўхшовсиз, тушуниб
бўлмайдиган нарсанинг соялари кўринади (14 г-расм). 16.04.2003 йилда операция – эпици-
стостомия. Битта учига туз ўтириб 2х3 см катталикдаги тош пайдо бўлишга улгурган
санчоқ олиб ташланди. Рентген қоғозида кўринган игнани қовуқ бўшлиғида ва уретрада
топиб бўлмади. Операциядан кейинги давр қониқарли ўтди. Дренаж найлар олиниб, бемор-
да сийиш табиий йўллар орқали тиклангач, 23.04.2003 йилда уйига жавоб берилди.
Бу кузатувнинг қизиқ томони шундаки, бемор ноаниқ мотивация (сабаблар) билан
сийдик чиқариш каналига игналар, санчоқ ва михларни киритади. Унинг ўзи тушунтириши-
ча, игна ва михларнинг битталарини бошқаларининг ѐрдами билан қовуққача итариб кирит-
ган. Игналар учи билан уретра деворига ботиб қолмаслиги учун кўпчилигини бирдан ва дум
томони билан силжитиб борган. Устига-устак ўзи оператив даволаш учун врачга мурожат
қилиб келган. Беморнинг бу «қилиғи»ни ѐт жисмларни ўзининг уруғ дўмбоқчасига тегизиб
жинсий эҳтирос уйғотишга бўлган интилиши билан тушунтириш мумкин.
ПРИАПИЗМ.
Приапизм – закарнинг одатдагидан узоқ давом этадиган турғун эрекци-
ясидир (мифология бўйича ҳосилдорлик худоси Приап номидан олинган). Бунда эрекция
эякуляциядан кейин шаҳвоний иштиѐқ ўтиб кетган бўлса ҳам соатлаб, кунлаб, ҳафталаб да-
вом этаверади (расм 2.). Приапизмнинг асосий механизми артериал қоннинг каверноз тана-
Расм 1. Қовуқ ва уретра ѐт жисмлари (игна-а, мих-б-в ва санчоқнинг ўзи ҳамда тош би-
лан-г): рентгенограммалар ва олиб ташланган ѐт жисмлар.
в.
г.
Расм 2. Приапизм.
ларга вена қонидан кўпроқ оқиб келиши, ѐки аксинча,
артериал қон томирлардан оқиб келган қоннинг вена
қон томирлари орқали етарли даражада чиқиб кетол-
маслигидан иборатдир. Охирги пайтларда папаверино-
терапия (папаверин дорисини каверноз таналарга юбо-
риб, эрекция чақириш) усули эректил дисфункцияни
даволашда кўп қўлланилиши туфайли ятроген приа-
пизм кўп учрайдиган бўлди. Н.А.Лопаткин (1978) при-
апизм сабабларини 3 гуруҳга бўлади: 1. Бош ва орқа
мия касалликлари туфайли; 2. Маҳаллий омиллар
Обмен опытом
Доктор ахборотномаси № 4—2018
146
Расм 3. Francois Gigot de la Pey-
roni(1678-1747)
таъсирида ва 3. Умумий интоксикациялар натижасида.
Белгилари ва ташҳиси.
Приапизм одатдаги эрекциядан жинсий олатнинг қорин то-
монга кўтарилиб, тарангланиб ѐйсимон эгилиши, лекин шу билан бирга олат бошчасининг
юмшоқлигича қолиши билан фарқ қилади (2-расм). Закар териси қизғиш-кўкиш рангга ки-
ради, бемор кучли оғриқ сеза бошлайди. Кавернозографияда контраст модданинг каверноз
танада тарқалиши ва димланиши кузатилади.
Давоси.
Бирин-кетин қуйидаги чора-тадбирлардан иборат:
1. Асаб тизимини тинчитадиган дорилар (бромидлар, валериана, галидор);
2. Антикоагулянтлар (дикумарин, палентан – 0,2 х 3 марта биринчи кун, 0,2 х 2 марта
иккинчи кун, кейин - аспирин 7 кун давомида 0,2 х 1 марта);
3. Простата бези массажи;
4. Каверноз таналар пункцияси ва қуюқлашган қон чиқариб юборилиб, қуйидаги тар-
кибли суюқлик билан 2-3 кун давомида ювиш: 0,5% -500 мл новокаин эритмаси + терриме-
тин 200 мг + димедрол 1% - 2,0 мл + пенициллин 500 000 бирлик + гепарин 500 бирлик;
5. Дюффо игналари билан каверноз таналарни перфузия қилиш: 1500 мл физиологик
эритмага 10000 бирлик гепарин аралаштириб закар асосида (ўзагида) юборилади ва бошча-
си яқинидаги бошқа игнадан чиқарилиб юборилади;
6. Жарроҳлик усуллари: вена қон томирлари билан каверноз тана орасида (сафено -
каверноз) ѐки спонгиоз ва каверноз таналар орасида (спонгио-каверноз) анастомозлар яра-
тилади. Бу оператив даволашлар касалликнинг биринчи соатлари давомида (каверноз тана-
ларда қон қуюқланишга улгургунча) яхши натижа беради.
Приапизмдан кейин турғун импотенция юзага келади.
ПЕЙРОНИ КАСАЛЛИГИ.
1743 йили Француз қироли Людовик ХIV шаънига
"Эякуляция пайтида уруғ ажралишига баъзи табиий тўсиқлар" мавзуида китоб ѐзган Франс-
уа де Ля Пейрони (De la Peyrone F., 1743) (расм 3) номи билан аталадиган: бу касаллик ил-
мий тилда закарнинг фибропластик индурацияси (Induratiopenisplastica)дейилади [9]. Бу ку-
затувчан ва фаросатли олимнинг шухратини унинг қирол лейб-мединлиги эмас, балки за-
карнинг фибропластик индурация касаллигининг манза-
раси ва моҳиятини ѐзиб қолдиргани таъминлади. У
алоҳида касаллик сифатида 1874 йили АҚШ да ван Буран
ва Кейс томонидан тасвирлангани учун у ерда ван Буран
касаллиги деб ҳам юритилади.
Бу касаллик аслида оқсилли қобиқ билан каверноз
таналар орасида юзага келган идиопатик қаттиқ фиброз
қўшувчи тўқимадан иборат тугунларнинг пайдо бўлиши-
дан иборат. Бу тугунлар каверноз таналарнинг ичида ҳам
шаклланиши мумкин.
Белгилари ва ташҳиси.
Кўпинча беморнинг ўзи
закарнинг ичида бирон-бир ярмида қаттиқ думалоқ тузил-
ма пайпаслаб қолади, эрекция пайтида закар ўша томонга
эгилишига эътибор беради. Тузилманинг ҳажми борган
сари каттара бориб, оғриқ ҳам сезилиши (айниқса эрекция
пайтида) мумкин. Албатта уни ўсмалардан тафовут
қилиш зарур бўлади, бунда УТТ, биопсия қилиш мумкин.
Лекин касалликнинг кўп муддат давомида асоратсиз
кечишини ҳисобга олиб ва объектив пайпаслаганда кли-
ник нуқтаи назардан фарқ қилишга кўпинча эришилади.
Дарҳақиқат, бу ўринда Россия тарихида ҳар хил қарама-қарши донг таратган Григорий
Ефимович Распутин (1869-1916) ҳақида ва унинг жинсий жиҳатдан тенгсизлигининг сабаби
ҳам айнан ундаги Пейрони касаллиги билан боғлиқлигини эслаб утиш керак [4,8]. Ундаги
Пейрони касаллигининг тотал шакли жинсий олатнинг доимий эрекция ҳолатида бўлганли-
С.А. Аллазов
Доктор ахборотномаси № 4—2018
147
ги билан боғлиқдир (Пуршкевич В., 1990; Балязин В., 1999).
Давоси.
Бу жуда қийин масала. Консерватив даволаш Е ва В витаминлар гуруҳи билан
ўтказилади. Калий йодли эритмалари билан диатермик ионофорез қилиш мумкин. Маҳал-
лий даволаш стероид гормонлар, жумладан дексаметазон билан ўтказилади. Бу гормон 6 ой
давомида ойига бир марта Пейрони тугунига 4 мг(мл) юборилади. Маҳаллий даволашлар-
дан ультратовуш ва радиотерапия баъзан натижа беради.
Фибропластик тугунларни жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш мумкин, лекин улар-
нинг ўрнида тезда чандиқлар ва янги тугунлар шаклланади. Шунинг учун кўпинча Несбит
операцияси кенг қўлланилади: қарама-қарши томонда оқсилли қобиқдан эллипс шаклида
кесиб олинади ва дефект тикиб қўйилади. Яхшироғи оқсил қобиқни кесмасдан дубликатура
ҳолига келтириб тикиб қўйиш ҳам мумкин. Бу операциядан асосий мақсад қарама-қарши
томонда ҳам худди шундай Пейрони тугунини сунъий йўл билан юзага келтиришдан
иборатдир. Ана шунда эрекция пайтида закар бирон томонга эгилмайди.
ЗАКАР ОЛЕОГРАНУЛЁМАСИ.
Олеогранулѐма (син. – липогранулема, олеома, ли-
пофагал гранулѐма, инъекция липогранулѐмаси) ѐғсимон моддаларнинг парентерал юбориш
туфайли тери ости ѐғ тўқимасида юзага келган сурункали яллиғланиш ўчоғидир. Дори мод-
даларни юборганда пайдо бўладиган олеогранулѐма баъзан тиббиѐтда "шприц касаллиги"
деб ҳам юритилади.
Закар терисининг остига ҳар хил ѐғсимон моддалар (суюқ парафин, вазелин, глицерин
ва бошқ.) кўпинча криминал шароитда (муҳитда) ѐки ѐшлар орасида унинг ҳажмини оши-
риш мақсадида қилинади. Охирги пайтларда бу касаллик кўпайиб кетганлигини ва йирин-
глаб шошилинч ѐрдаб талаб қилишини эътиборга олиб, уни қўлланмада келтиришни лозим
топдик.
Г.А. Подлужный ва муаллифдошлари (1991) таклиф қилган классификацияга биноан
ташқи жинсий аъзолар олеогранулѐмасининг қуйидаги шакллари ва асоратлари фарқ қили-
нади:
Жойлашишига қараб: чакка кертмак соҳасида, олат танасида, закар-ѐрғоқда, закар-
ѐрғоқ-қовда;
Этиологиясига қараб: вазелин ѐғи, борат вазелин, вазелин + димедрол + левомицин,
парафин;
Тарқалиш майдонига қараб: локал, тарқоқ, тарқоқ + левомицин, тотал;
Асоратлари:
фимоз, парафимоз, элефантиаз, яраланиши, инфекция тушиши, закар
чандиқ бўлиб буқилиши, қовушиш фаолиятининг бузилиши, касаллик қайталаниши.
Белгилари ва ташҳиси.
Касаллик белгилари ѐғсимон модданинг хилига, закарнинг
қайси қисмига, қанча миқдорда юборилганига боғлиқ. Вазелин юборилганда касаллик кечи-
ши кўпга чўзилиб, закар деформацияси, яралари ва ҳ.к. 1-2 йил давомида юзага келса, борат
вазелин юборилганда бу жараѐн жуда тез, гуркираб тараққий этади, 10-12 ойда аллақачон
олеогранулѐматоз тугунлар шаклланиб, улар чакка кертмакдан закарнинг танасига ва ҳатто
қов соҳаси ва ѐрғоққа ҳам ўсиб ўта бошлайди. Жинсий олат чакка кертмак ва бўйинчаси
қисмида тўқмоқдек кенгайиб, олеогранулѐма тугунлари соҳаси оқиш-сарғиш ранг олиб,
пайпаслаганда қотган бўлади ва оғриқ сезилади (4 а, б – расмлар). Кейинчалик тугунлар
маркази юмшаб, оқмалар юзага келади ва ундан сарғиш, геморрагик мойсимон суюқлик
аралашиб ажрала бошлайди ва бундай ҳолат албатта эректил ва копулятив фаолиятнинг бу-
зулишига, суннат бўлмаганларда эса фимоз ѐки сурункали парафимоз ҳолатига олиб келади.
Олеогранулѐматоз тугунлар йиринглаган ва айниқса улар закарнинг асосига яқин жой-
лашган бўлса, регионар чов лимфа тугунларининг ҳам каттаришига олиб келиши мумкин.
Касаллик ташҳисида уни баланопостит, рожа, трофик яра ва айниқса закар ўсмаси би-
лан фарқлашга эътибор бериш керак. Олеогранулѐма учун касаллик тарихининг аҳамияти
катта бўлса-да, баъзан олеогранулѐманинг ўзи хавфли ўсмага айланиши мумкинлигини ѐд-
дан чиқармаслик керак.
Обмен опытом
Доктор ахборотномаси № 4—2018
148
г
.
в.
б.
а.
д
.
е
.
Расм 4. Закар олеогранулѐмаси (олат танасида) (а, б);
К.П.Сапожков операцияси босқичлари (в, г, д, е).
Давоси:
Консерватив даволаш (антибактериал ва физиотерапия, ферментлар, сўрди-
рувчи дори-дармонлар қўллаш) одатда натижа бермайди. Аксинча олеогранулѐма тугунла-
ри янада ўсиб, ѐки уларнинг атрофида инфильтрат кучайиб, вақт ўтиши билан закар ва
ѐрғоқнинг янги соҳаларини эгаллай бошлайди. Шунинг учун иложи борича эртароқ жар-
роҳлик амалиѐтини қўллаб, бирламчи олеогранулѐма ва инфильтрат тугунлари кесиб олиб
ташланиши зарур. Бу амалиѐтнинг ҳажми олеогранулѐма тугунларининг закардаги жойла-
шишига ва майдонига боғлиқ бўлади.
Олеогранулѐманинг препуциал шаклида ўзгарган чакка кертмак барча тугунлари би-
лан олиб ташланади. Касаллик закарнинг танасида жойлашган ҳолларда Рейх ѐки
К.П.Сапожков (1950) усули қўлланилади (4, в, г, д, е – расмлар).
Закар танасининг ўзгарган терисини ѐрғоқ териси билан алмаштиришдан иборат бу
жарроҳлик усули бўйича жинсий олат танаси теридан олеогранулѐма тугунлари билан бир-
га озод қилиниб олиб ташланади ва у ѐрғоқ териси остида ясалган туннельга киргизилиб,
закарнинг бошчаси ѐрғоқ тубидаги дарча орқали ташқарига чиқариб қўйилади (4, в –расм).
2-3 ой ўтиб, ѐрғоқ териси жинсий олатга битишиб кетгач (4, г – расм), операциянинг иккин-
чи босқичи бажарилади, яъни ѐрғоқ териси унинг тагидаги жинсий олатнинг икки ѐнбоши-
дан узунасига кесилиб, закар ўзига ѐпишган ѐрғоқ териси тасмаси билан ажратиб олинади
ва тери чаккалари закарнинг дорсал қисмида бир-бирига тикиб қўйилади. Ёрғоқдаги тери
дефекти яра чаккалари бир-бирига тиқилиб бартараф этилади (4, д - расм). Шу тариқа закар
ѐрғоқ териси билан қопланиб қолади (4, е – расм).
Олеогранулѐманинг закар-ѐрғоқ ѐки закар-ѐрғоқ-қов каби оғир ва катта майдонга
тарқалган шаклларида эса олеогранулѐма тугунлари шу соҳалар териси билан олиб ташлан-
гандан сўнг, етишмай қолган тери қориннинг пастки қисмидан ва баданнинг бошқа соҳала-
ридан А.А. Лимберг (1946) усули билан олиб келиб қопланади.
Операциягача консерватив чора-тадбирлар кучли яллиғланиш жараѐнини (йирингли
баланопостит, рожа, трофик яра йиринглаши) даволашга қаратилса, операциядан сўнг бу
С.А. Аллазов
Доктор ахборотномаси № 4—2018
149
чора-тадбирлар чандиқларнинг тезроқ сўрилиб, закар ўз табиий ҳолига келиши учун сўрил-
тирувчи дорилар қўллашдан иборат бўлади.
ЗАКАР ҚИЧИҒИ.
Закар қичиғи унинг кўпчилик касалликларида касаллик белгилари-
дан бири бўлса-да, бироқ клиник кузатишлар шуни кўрсатадики, баъзан асосий касаллик
(уретра стриктураси, баланопостит, олеогранулѐма, тери касалликлари, сўзак ва бошқа) да-
воланиб кетгандан кейин ҳам закар соҳасидаги қичишиш давом этаверади ва баъзан ку-
чайиб, уни бартараф этишнинг иложи бўлмай ҳам қолади. Мана шу ва ҳеч қандай бошқа
бирон касаллик билан боғлиқ бўлмаган закардаги қичишиш ҳолатини алоҳида касаллик си-
фатида ажратдик. Дарвоқе, умумий амалиѐт врачи учун худди орқа чиқарув тешиги қичиғи
сингари закар қичиғи ва уни даволашнинг аҳамияти ўз-ўзидан тушунарлидир. Закар
қичиғини умумий қичиқ касаллигининг (А.С. Дышко, 1967) маҳаллий шакли дейиш ҳам
мумкин [5].
Демак, закар қичиғини жинсий олатнинг баъзи касалликлари (баланопостит, уретра
ташқи тешиги стриктураси, олеогранулѐма ва ҳ.к.), тери касалликлари (чесотка ва бошқа-
лар) пайтида ва сабабсиз (идиопатик) юзага келиши мумкин бўлган касаллик сифатида
талқин қилиш мумкин.
Белгилари ва ташҳиси.
Бемор закар соҳасида вақти-вақти билан олдини олиб бўл-
майдиган кучли қичишиш юзага келишидан, уни қондириш учун баъзан қаттиқ ишқалаш
ҳам кор қилмаслигидан шикоят қилади.
Қаралганда жинсий олат соҳасида асосий касаллик белгилари (деформация, тери
қўполлашгани, яралар ва ҳ.к.) кўзга ташланиши мумкин. Баъзан эса тўхтатиб бўлмайдиган
қичишдан ташқари бошқа ҳеч қандай белги топилмайди ҳам. Бир бемор бу чидаб бўлмас
азобдан қутилиш учун олатини кесиб олиб ташлашга ҳам рози эканлигини айтиб, бизларни
закарини ампутация қилишга кўндиришга ҳаракат қилганди. Бошқа бир тиббиѐт муассасида
ампутация қилдирди ҳам. Аммо йўқ закарда қичиқ ―фантом қичиғи‖ шаклида сақланиб
қолаверди. Қичишишнинг кучли хуружлари кутилмаганда, ички кийим закарга тегиб кет-
ганда, ўткир таъмли озиқ-овқат истеъмол қилганда, кучли ҳаяжонланганда пайдо бўлади.
Давоси.
Бу анча қийин масаладир. Турли консерватив чора-тадбирлар яллиғланиш ѐки
тери касалликлари туфайли келиб чиққан закар қичишларида эҳтимол натижа бериши мум-
кин. Бунда асаб тизимини тинчлантирадиган (димедрол, реланиум, тазепам ва бошқа), тери
касалликларида маҳаллий ишлатишга мўлжалланган гормонли малҳамлар, флуцинар
малҳами ва ҳаказо, яллиғланишга қарши антибактериал воситалар қўлланилади. Органик
ўзгаришларга олиб келган патологик ҳолатлар, касалликлар (уретра стриктураси, олеогра-
нулѐма, элефантиаз ва бошқа) жарроҳлик йўли билан бартараф этилади. Закар ампутацияси
(чегараланган тариқада, қисман), айниқса ўсма ривожланиши хавфи туғилган ҳолларда бу
касалликнинг энг охирги чораси бўлиши мумкин.
Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Аллазов С.А. Умумий урология. Тошкент, 2010.
2. Allazov S.A. Urologiya. Darslik. Toshkent, 2008.
3. Аллазов С.А. Урология. Дарслик. Тошкент, 2008.
4. Балязин В. Самодержцы. Любовные истории царского дома. М.; 1999. 528 с.
5. Брег П. Урологик хасталиклар. Т, 2016. (Аллазов С.А. дарсликларидан номаълум шахслар томонидан-
плагиат кўчирма тарзида чоп этилган).
6. Гадаев А., Ахмедов Қ. Тери қичиши жиддий хасталик. Тошкент, 2015. 31 бет.
7. Капто А.А. Анналы урологии. От 5000 года до н.э. до 2014 года: Справычно-энтиклопедическое
исследования. М.: Полиграф-информ, 2014. 544 с.
8. Пуршкевич В. Убийство Распутина. М.; 1990. 64 с.
9. Peyronie F. Sur quelques obstacles que sopposent alejaculation naturelle de la semensc. Mem. Acad. Chir.
1743; 1: 318.
Обмен опытом
